Mənsimov k diskret riyaziyyatdan mühazirələr bakı 2014

Abituriyentlərin ən çoxu Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti və Bakı Dövlət Universitetinə qəbul olub.

Kamil Mensimov – Wikipedia

Mənsimov Kamil Bayraməli oğlu 1950-ci ilin dekabr ayının 10-da Biləsuvar rayonunda anadan olmuşdur. 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Mexanika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olmuş və universiteti 1973-cü ildə fərqlənmə diplomu ilə bitirərək təyinatla Azərbaycan MEA Kibernetika institutunda baş laborant kimi işə başlamışdır. 1974-cü ildə həmin institunun qiyabi aspiranturasına daxil olmuş və 1978-ci ildə aspiranturanı bitirərək 1979-cu ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1985-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin 26 iyun 1985-ci il tarixi qərarı ilə (protokol№870) “böyuk elmi işçi” elmi adı verilmişdir. 1992-ci ilə qədər həmin institutda kiçik elmi işçi, sektor müdiri, böyük elmi işçi və aparıcı elmi işçi vəzifələlərində işləmişdir. 1992-ci ilin iyul ayında müsabiqədən keçərək Bakı Dövlət Universitetinin “Əməliyyatlar tətbiqi və riyazi modelləşdirmə” kafedrasının dosenti vəzifəsinə qəbul olunmuşdur. 1994-cü ildə Azərbaycan Respublikası prezidenti yanında AAK-ın 26 aprel 1994-cü il tarixli qərarı ilə “dosent” elmi adı verilmişdir. Dosent attestatı DR № 0458. 1994-cü ildə 01.01.09-riyazi kibernetika ixtisası üzrə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş və 1995-ci ildən 1998-ci ilə qədər yuxarıda adı çəkilən kafedranın professoru vəzifəsində işləmişdir. Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru alimlik dərəcəsi: 9 iyun 1994-cü ildə Bakı Dövlət Universiteti nəzdindəki Birdəfəlik İxtisaslaşdırılmış Elmi Şurasının qərarı ilə verilmişdir (AAK-ın Rəyasət heyətinin 14 oktyabr 1994-cü il (protokol № 28) qərarı. Diplom № 0159). Professor elmi adı: 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında AAK Rəyasət heyətinin 14 aprel 2000-ci il tarixli qərrarı ilə verilmişdir. Professor attestatı PR № 0495. 1998-ci ildən “Riyazi kibernetika” kafedrasının müdiri işləyir. Bundan başqa, Azərbaycan MEA Kibernetika İnstitutunda” Mürəkkəb dinamik sistemlərdə idarəetmə” laboratoriyasına rəhbərlik edir. Professor K.B.Mənsimov həmçinin Azərbaycan MEA Kibernetika institutunun müdafiə şurasının sədr müavini vəzifəsində çalışmışdır. İndi Prezident yanında AAK-ın “Riyazıyyat və mexanika” üzrə ekspert komissiyasının üzvüdür.

Ailəlidir. İki oğlu, Mehin, Cavad və Tansu adlı üç nəvəsi var.

Elmi dərəcə və elmi adları

K.B.Mənsimov 1979-cu ildə “Sonradan təsirə malik sistemlərdə zəruri şərtən nəzəriyyəsinədair” adlı dissertasiya müdafiə edərək fizika-riyaziyyat elmləri namizəti alimlik dərəcəsini almişdir.

1994-cü ildə “Optimal idarəetmə məsələlərində məxsusi proseslərin tədqiqi”adlı doktorlıq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.

Tədqiqat sahəsi

K.B. Mənsimov Riyazi kibernetika sahəsində görkəmli alimdir.

Mürəkkəb dinamik sistemlərdə məxsusi idarələri tədqiq etmək üçün yeni üsul verilmişdir. Bu üsulun köməyi ilə yeni idarə məsələləri üçün keyfiyyətcə yeni, qeyri-ənənəvi xarakter daşıyan nəticələr alınmışdır. Bundan başqa məlum məsələlər üçün daha güclü, yeni nəticələr alınmışdır.

Həmçinin K.B.Mənsimovun elmi işlərində artım üsulunun ideyalarından istifadə edərək çox geniş sinif optimal idarəetmə məsələlərində məxsusi idarələri tədqiq etmək və ikinci tərtib zəruri şərtlər tapmaq üçün yeni, orjinal üsul təklif olunmuşdur. Bu üsulun köməyi ilə möhkəmliyə malik sistemlərdə (həm kəsilməz, həm də diskret halda), Qursa-Darbu sistemlərində, diskret iki parametrli sistemlərdə, bir sinif kimyəvi-texnoloji prosesləri təsvir edən sistemlərdə toplanmış və paylanmış parametrli pilləvari optimal idarəetmə məsələlərində məxsusi idarələrin optimallığı üçün elə zəruri şərtlər tapmışdır ki, bunların bəziləri məlum zəruri şərtləri prinsipial şəkildə gücləndirir, digərlərinin isə ümumiyyətlə analoqu yoxdur. O, klassik Lejandr-Klebş şərtinin cırlaşmadığı halda yeni, ikinci tərtib zəruri şərtlər tapmışdır. Ədəbiyyatda ilk dəfə olaraq gecikməyə malik sistemlərdə və Qursa-Darbu sistemlərində bərabərlik və bərabərsizlik tipli funksional məhdudiyyətlər olan halda optimallıq üçün ikinci tərtib zəruri şərtlər alınmışdır. İlk dəfə olaraq K.B Mənsimov bir və iki ölçülü Volterra tipli inteqral tənliklərlə təsvir olunan proseslərdə məxsusi idarələr problemini tədqiq etmişdir. O, kimya texnologiyasında geniş yayılmış katalizatorun aktivliyi dəyişən kimyəvi reaktorlarda baş verən bir sinif kvazistasionar katalik prosesləri təsvir edən optimal idarə məsələsində məxsusi idarə problemini tam tədqiq etmişdir. Bu məsələlər kvazistatik kimyəvi reaktorların işinin effektivliyinin artırılması və layihələndirilməsinin optimallaşdırılması məsələləri ilə sıx bağlıdır. K.B. Mənsimov ədəbiyyatda Fornazini və Markezini, Rosser modelləri adı ilə tanınan diskret iki parametrli sistemlərdə nəinki ilk dəfə olaraq məxsusi idarələri tədqiq etmiş, həm də bu tipli optimal idarə məsələlərində Krotov tipli kafi şərtlər də tapmışdır. Bu nəticələr avtomatlar nəzəriyyəsində istifadə edilə bilər.

Beləliklə, K.B. Mənsimov bir tərəfdən mürəkkəb dinamik sistemlərdə optimallıq üçün ikinci tərtib zəruri şərtlər almaq üçün yeni üsullar vermiş, digər tərəfdən isə onların köməyi ilə həm məlum zəruri şərtləri prinsipial olaraq inkişaf etdirən yeni nəticələr almış, həm də əvvəllər öyrənilməmiş halları və məsələləri tədqiq etmişdir. Onun aldığı nəticələr mürəkkəb dinamik sistemlər üçün yüksək tərtibli zəruri şərtlər nəzəriyyəsinə mühüm töhfədir.

K.B.Mənsimov “Diskret riyaziyyat, Diskret sistemlər Qursa-Darbu sistemləri ilə optimal idarəetmə “, Diskret proseslər fənnləri üzrə mühazirələr oxuyur. 1992-2000-ci illərdə “Əməliyyatlar tədqiqi və riyazə modelləşdirmə” kafedrası üzrə “Əməliyyatlar tədqiqinin riyazi üsullari”, “Oyunlar nəzəriyyəsi” və “Riyazi modelləşdirmə” fənnlərindən mühazirə oxumuşdur.

Professor Kamil Mənsimov 65-i xaricdə çap olunmaqla 325 elmi əsərin, o cümlədən 5 monoqrafiyanın, 18 dərs vəsaitinin müəllifidir. O, riyaziyyat üzrə 12 fəlsəfə doktoru yetişdirmişdir.

Mükafatlar

• “Tərəqqi” medalı: 06 noyabr 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası prezidenti, cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə təltif edilmişdir.
• “Şöhrət” ordeni: 25 noyabr 2019-cu ildə Azərbaycan Respublikası prezidenti, cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə təltif edilmişdir.

Seçilmiş əsərləri

301 qədər elmi iş çap olunub, o cümlədən:

1. Мансимов К.Б. Об оптимальности квазиособых управлений в одной задаче управления описываемой системой нелинейных разностных уравнений типа Вольтерра. Докл. АН Азербайджана, 2012, том LXVIII, № 4.
2. Мансимов К.Б. Представления решений гибридных систем типа Россера. Изв. НАН Азербайджана, 2013, № 6.
3. Мансимов К.Б. Об одном представлении решений системы управления типа Россера. Доклады НАН Азербайджана, Баку. 2014, т. LXX, № 1, с. 15-18.
4. Mansimov K.B. Necessary optimality conditions of quasi-singular controls in optimal control. National Academy of Sciences of Azerbaijan Proceedings of the Institute of Mathematics and Mechanics. V. 41, N 1, June 2015, p. 113-122.
5. Мансимов К.Б., Марданов М.Дж. Необходимые условия оптимальности второго порядка в задачах оптимального управления, описываемых системой интегро-дифференциальных уравнений типа Вольтерра // Проблемы управления и информатики, 2013, № 4, с. 75-82.
6. Мансимов К.Б., Гусейнзаде Г.А. Необходимые условия оптимальности в одной дискретно-непрерывной задаче управления // Доклады НАНА, 2013, № 2, с. 3-7.
7. Мансимов К.Б., Масталиев Р.О. Об оптимальности квазиособых управлений в одной стохастической задаче управления // Вестник Томского Государственного Университета. Управление, Вычислительная техника и информатика. № 3 (36), 2016, с. 4-10.
8. Мансимов К.Б., Масталиев Р.О. Необходимые условия оптимальности второго порядка в задаче управления стохастическими дифференциальными уравнениями с запаздывающим аргументом // Пермский национальный исследовательский политехнический университет, «Прикладная математика и вопросы управления», 2016, № 4, с. 7-26.
9. Mansimov K.B., Mardanov M.J. Necessary optimality conditions of quasi-singular controls in optimal control // Proc. Inst. Math. Mech. of Azerbaijan. Ser. Phys.-Tech. Math. Sci., 2015, v. 41.
10. Мансимов К.Б., Гараева Э.А. Необходимое условие оптимальности в задаче управления с дискретным временем при недифференцируемом критерии качества // Вестник Томского Государственного Университета. Управление, Вычислительная техника и информатика. № 1 (38), 2018, с. 4-10.
11. Мансимов К.Б., Масталиев Р.О. Оптимизация процессов, описываемых разностными уравнениями Вольтерра // Lambert Academic Publishing, 2017.
12. Мансимов К.Б., Сулейманова В.А. Линеаризованное и квадратичное необходимые условия оптимальности в одной граничной задаче оптимального управления системами Гурса-Дарбу // Пермский национальный исследовательский политехнический университет, «Прикладная математика и вопросы управления», 2017, № 4, с. 7-27.
13. Мансимов К.Б., Сулейманова Ш.Ш. К оптимальности особых в классическом смысле управлений в одной задаче оптимального управления системами с ременной структурой // Вестник Томского Государственного Университета. Серия Управление, Вычислительная техника и информатика. 2018, № 44, с. 10-25.
14. Мансимов К.Б., Мамедова Т.Ф. Необходимые условия оптимальности первого и второго порядков в одной ступенчатой задаче управления дискретными двухпараметрическими системами // Журнал «Прикладная математика и вопросы управления», 2018, № 2, с. 7-29.
15. Мансимов К.Б., Расулова Ш.М. Об оптимальности особых управлений в одной задаче оптимального управления // Вестник Томского Государственного Университета. Серия матем. мех. 2018, № 54, с. 18-33.

Dərs vəsaitləri

1. Mənsimov K.B. “Qursa-Darbu sistemləri ilə optimal idarəetmə”. Bakı, BDU nəşriyyatı, 1998, 114 s.
2. Məmmədov K.Ş., Mənsimov K.B., Həmidov S.İ. “İqtisadi kibernetikadan mühazirələr” dərs vəsaiti. Bakı, BDU nəşriyyatı, 2008.
3. Mənsimov K.B. “Diskret riyyaziyyatdan mühazirələr” (dərs vəsaiti). Bakı, BDU nəşriyyatı, 2008.
4. Мансимов К.Б., Рамазанов А.Б. “Сборник задач по дискретной математике” (учебное пособие). Баку, Изд-во БГУ, 2008, 142 с.
5. Mənsimov K.B., Feyziyev F.G., Aslanova N.X. “Kodlaşdırma nəzəriyyəsi”. Bakı. Bakı Universiteti nəşriyyatı. 2009, 226 c.
6. Məmmədov K.Ş., Mənsimov K.B., Əhmədova J.B., Əliyeva S.T. “Alqoritmlər nəzəriyyəsindən məsələlər”. BDU nəşriyyatı, 2010.
7. Mənsimov K.B., Əhmədova J.B., Əliyeva S.T. “Diskret riyaziyyatdan çalışmalar” (dərs vəsaiti). Bakı, BDU nəşriyyatı, 2010.
8. Məmmədov K.Ş., Həmidov S.İ. “Riyazi məntiq və diskret riyaziyyatın əsasları”. Bakı, BDU nəşriyyatı, 2010.
9. Асланова Н.Х., Мансимов К.Б. “Лекции по дискретной математике”. Баку, БГУ, 2011, 150 с.
10. Mənsimov K.B., Əhmədova J.B., Əliyeva S.T. “Diskret riyaziyyatdan məsələlər”. Bakı, BDU nəşriyyatı, 2013, 130 s.
11. Мансимов К.Б. “Дискретные системы”. Баку. Изд-во БГУ, 2013, 151 с.
12. Abdullayev A.Ə., Mənsimov K.B., Məstəliyev R.O. “Riyazi məntiqdən məsələ və çalışmalar”. Bakı, BDU nəşriyyatı, 2014, 150 s.
13. Abdullayev A.Ə., Əhmədova J.B., Məmmədov K.Ş., Mənsimov K.B. “Alqoritmlər nəzəriyyəsi”. Bakı, 2014, 186 c.
14. Aslanova N.X., Məmmədov K.Ş., Mənsimov K.B., Əhmədova J.B. “Qraflar nəzəriyyəsi” (dərs vəsaiti). BDU nəşriyyatı, Bakı, 2014.
15. Mənsimov K.B. “Diskret riyaziyyatdan mühazirələr” (II nəşr). Bakı, BDU nəşriyyatı, 2014, 116 s.
16. Алиева С.Т., Ахмедова Ж.Б., Мансимов К.Б. “Задачи по дискретной математике”. Баку. 2016, 140 с.
17. Асланова Н.Х., Алиева С.Т., Мансимов К.Б. “Конечные автоматы”. Баку. Изд-во БГУ, 2017, 132 с.
18. Mənsimov K.B., Əhmədova J.B., Əliyeva S.T. “Diskret analiz”. Bakı, BDU nəşriyyatı, 2019, 302 s.

Monoqrafiyalar

1. Мансимов К.Б. Особые управления в системах с запаздыванием. Баку, Изд-во «ЭЛМ», 1999, 176 с.
2. Мансимов К.Б., Марданов М.Дж. Качественная теория оптимального управления системами Гурса-Дарбу. Баку, Изд-во «ЭЛМ», 2010, 360 с.
3. Марданов М.Дж., Меликов Т.К., Мансимов К.Б. Необходимые условия оптимальности второго порядка и исследование особых управлений в системах с запаздыванием. Баку, Изд-во «ЭЛМ», 2011, 363 с.
4. Абдуллаев А.А., Мансимов К.Б. Необходимые условия оптимальности в процессах, описываемых системой интегральных уравнений типа Вольтерра. Баку, Изд-во «ЭЛМ», 2013, 224 с.
5. Мансимов К.Б., Масталиев Р.О. Оптимизация процессов описываемых разностными уравнениями Вольтерра. Изд-во “Lambert”, 2017, 263 с.

Alim ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Həmçinin bax

• Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
• AMEA-nın İdarəetmə Sistemləri İnstitutu

Mənsimov k diskret riyaziyyatdan mühazirələr bakı 2014

Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası martın 2-də Bakı şəhərində 2011/2012-ci tədris ili üçün ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanlarının elmi-statistik təhlilinə həsr olunmuş zona müşavirəsi keçirib. Modern.az-ın məlumatına görə, tədbirdə TQDK sədri Məleykə Abbaszadə 2010/2011-ci tədris ili üçün keçirilmiş qəbul imtahanlarının elmi-statistik təhlilinə dair ətraflı məruzə ilə çıxış edib.

Zona müşavirəsində təhsil naziri Misir Mərdanov, Bakı şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin müdiri Nailə Rzaquliyeva, eləcə də Binəqədi, Əzizbəyov, Nərimanov, Nəsimi, Nizami, Qaradağ, Sabunçu, Səbail, Suraxanı, Xətai, Yasamal, Şuşa, Zəngilan, Xocalı və Xocavənd rayonlarının orta ümumtəhsil məktəblərinin direktorları və müəllimlərinin iştirak edib.

Müşavirədə adı çəkilən rayonların orta məktəb məzunlarının qəbul imtahanlarında göstərdikləri nəticələr geniş müzakirə olunub.

Xatırladaq ki, 2010/2011-ci tədris ili üçün tələbə qəbulunun nəticələrinin elmi-statistik təhlili nəticəsində əldə olunmuş zəngin elmi materiallar ”Abituriyent” jurnalının 12-ci sayında dərc edilib və həmin nəşrin elektron variantı //www.abıturient.az internet səhifəsində yerləşdirilib.

Bununla yanaşı, respublikanın bütün şəhər və rayonları üzrə 2010-cu il məzunlarının qəbul imtahanlarındakı nəticələrinə dair xüsusi statistik məlumat kitabçaları hazırlanıb. Burada müvafiq bölgənin məzunlarının imtahan fənləri üzrə göstəriciləri, topladıqları ballar haqqında məlumatlar, onlardan ayrı-ayrı təhsil ocaqlarına qəbul olanların sayı, bölgənin hər bir məktəbini təmsil edən ortastatistk abituriyentin nəticələri və qəbulolma göstəriciləri öz əksini tapıb. Bu kitabçalar ölkənin təhsil şöbələrinə və orta məktəblərinə təmənnasız paylanıb.

Bakı şəhərinin 2010-cu il məzunlarının qəbul imtahanlarındakı nəticələrinə dair qısa statistik məlumat

2010-cu ildə Bakıda orta ümumtəhsil məktəblərini 22449 şagird bitirib və onlardan 20748 nəfəri attestat alıb. Attestat alanlardan 93.77%-i (18832 nəfəri) qəbul imtahanlarında iştirak edib.

Qəbul imtahanlarının nəticələrinə əsasən şəhərin 8475 məzunu (imtahanlarda iştirak edənlərin 45.00 faizi) tələbə adını qazanıb. Onlardan 36.00 faizi (3051 nəfəri) dövlət, 0.80 faizi (68 nəfəri) özəl ali təhsil müəssisələrinə dövlət sifarişi üzrə, 49.97 faizi (4235 nəfəri) dövlət, 13.23 faizi (1121 nəfəri) özəl ali təhsil müəssisələrinə ödənişli təhsil forması üzrə qəbul olub.

Şəhərin məzunlarının 2060 nəfəri 500-dən, o cümlədən 550 nəfəri 600-dən yuxarı bal toplayıb.

Abituriyentlərin ən çoxu Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti və Bakı Dövlət Universitetinə qəbul olub.

Şəhərin abituriyentlərinin qəbul imtahanlarında topladıqları orta bal 264.473-ə bərabərdir. Bu, respublika üzrə orta göstəricidən 14.1% yuxarıdır.

Bakı şəhərinin abituriyentlərinin göstəriciləri bal intervalları üzrə aşağıdakı kimi paylanıb:

0-100 intervalında – 19.74% (3717 nəfər).

100-200 intervalında – 20.38% (3838 nəfər).

200-300 intervalında – 20.94% (3943 nəfər).

300-500 intervalında – 28.01% (5274 nəfər).

500-dən yuxarı – 10.94% (2060 nəfər).

Beləliklə, şəhərin abituriyentlərinin yalnız 38.94 faizi 300-dən yuxarı bal toplayıb.

Şəhərin əlaçı abituriyentlərinin 3.85%-i 200 baldan aşağı nəticə göstərib. 500 baldan yuxarı nəticə göstərərək məktəb nailiyyətlərini təsdiq edənlər isə cəmi 74.18%-dir.

Ən aşağı nəticələri olan məktəblər

Qəbul imtahanlarında paytaxtın 316 məktəbinin məzunları iştirak edib. Bu məktəblərdən 87 saylı (lal-karlar axşamqiyabi), 159 saylı orta məktəbin nəzdindəki qiyabi-axşam məktəbinin, 185, 209, 262, 295, 324 saylı orta məktəblərin bir abituriyenti belə ali təhsil muəssisəsinə qəbul olmayıb. 197 saylı orta məktəbin abituriyentlərinin topladığı orta bal 100-dən aşağıdır.

Yaxşı nəticəyə malik məktəblər

Respublika üzrə yaxşı məktəblər sırasına bu il şəhərin 72 saylı məktəb-liseyi, 287 saylı “Zəkalar” liseyi, 147 saylı texniki-humanitar təmayullu liseyi, Texniki humanitar liseyi, 160 saylı klassik gimnaziyası, 291 saylı “Araz” ekologiya liseyi, Beynəlxalq təhsil kompleksi, 261 saylı məktəb-liseyi, 2 saylı orta texniki və humanitar elmlər liseyi, 83 saylı məktəb-liseyi, 16 saylı texniki humanitar liseyi, 264 saylı məktəb-liseyi, Bağca-məktəb-lisey kompleksi, 1, 22, 23, 25, 30, 34, 35, 48, 54, 70, 82, 95, 102, 138, 143,145, 151, 157, 191, 207, 210, 214, 220, 236, 240, 244, 245, 246,251, 258, 267, 269, 275, 304 və 319 saylı orta məktəbləri daxil olub

Bakı şəhəri üzrə Azərbaycan bölməsi:

Bütün imtahan fənləri üzrə göstəricilər respublika üzrə orta göstəricilərdən yuxarıdır. Abituriyentlərin qəbul imtahanlarında topladıqları orta bal 258.643-ə bərabərdir. Bu, respublika uzrə orta gostəricidən 14.3% yuxarıdır.

Bakı şəhəri üzrə rus bolməsi:

Bütün imtahan fənləri üzrə göstəricilər respublika üzrə orta göstəricilərdən yuxarıdır. Kimya, tarix, ingilis dili fənləri uzrə şəhərin gostəriciləri respublika uzrə ən yuksək gostəriciyə bərabərdir. Abituriyentlərin qəbul imtahanlarında topladıqları orta bal 285.426-ya bərabərdir. Bu, respublika uzrə orta gostəricidən 3.6% yuxarıdır.

Riyaziyyatın tarixi sirləri

Riyaziyyat “matesis” (μάθημα) – yunan dilində “mən bilirəm” və ya “elm” mənasını verir. “Riyaziyyat” sözünə ilk dəfə b.e.ə. 550-ci ildə Pifaqor məktəbində rast gəlinmişdir. Pifaqor həm də riyaziyyat tarixində ən çox tənlik yaradan alimdir.

Riyaziyyat insanlıq tarixinin ən qədim elmlərindəndir. Bütün elmlərin açarı hesab edilir, onun köməyilə kainatı anlamaq olar. Sayın hesablaması əldə on barmağın olmasını mənimsədikdən sonra yaranmışdır. Qədim insan üçün barmaqlar ən yaxşı hesab vasitəsi idi. Mayya və çukçalara (Kamçatkada yaşayan xalq) görə 20-lik say sistemi mövcud idi. Onlar ayaq barmaqları ilə də hesablama aparırdılar.

İlk riyaziyyatçı qadın yunanlı Hipatiya olmuşdur. O, IV-V əsrlərdə yaşamışdır.

Tənliklərdə işlətdiyimiz X hərfi ərəbcə “şey” deməkdir. Daha sonra ispan dilində olan cəbr qaynaqlarında xay olaraq işlədilən ifadə X ilə əvəz olundu. Hazırda cəbrdə istifadə olunan ən populyar hərfdir.

Herodota görə, riyaziyyat Misir və Mespotomiyada yaranmışdır.

İslam dünyasında riyaziyyat 750-ci ildən sonra, Abbasilərin hakimiyyəti dövründə yayımlağa başladı. Məhəmməd bin Musa əl Xarəzmi islam tarixində ilk riyaziyyatçılardandır. Adından bilinir ki, Özbəkistan doğumludur. Məşhur 4 kitab müəllifidir: bunlar biri coğrafiya, biri astronomiya, biri həndəsə, biri isə cəbr kitabıdır. Bunlardan ən məşhuru “ Al-Cebir ve Al-Mukabele”dir. Cəbr sözünün tarixi də bu kitabdan başlayır, ilk dəfə bu kəlmə bu əsərdə istifadə edilmişdir.

İslam dünyasında ikinci riyaziyyatçi Ömər Xəyyamdır. Ömər Hayyam bir günəş ilinin uzunluğunu 365.24219858156 gün olaraq hesablamışdır. İndi bilinən bir ilin 365.242190 gün olduğunu və hər 70-80 ildə vergüldən sonrakı 6 rəqəmin dəyişdiyini iddia etmişdir.

“=” – bərabərlik işarəsini ilk dəfə 1557-ci ildə Robert Rekord kəşf etmişdir. Roma rəqəmləri ilə yazıla bilməyə yeganə rəqəm 0-dır. İlk mənfi ədədlərdən III əsrdə Çində istifadə edilmişdir. Kvadratın bərabərliyi XI əsrdə Hindistanda sübut edilmişdir.

• Teqlər:
• riyaziyyat
• , tarixi sirlər