Mozaika haqqında

Zamonaviy mozaikalarni professional rassomlar, ko’cha rassomlari va mashhur hunarmandlar tayyorlaydilar. An’anaviy tosh va seramika tesseralardan tashqari ko’plab materiallar, jumladan, chig’anoqlar, shisha va boncuklardan foydalanish mumkin.

Mozaik

Mozaika – bu rangli shisha, tosh yoki boshqa materiallarning kichik qismlarini yig’ish orqali yaratilgan san’at yoki rasm. Ko’pincha dekorativ san’atda yoki ichki bezak sifatida ishlatiladi. Ko’pincha mozaikalar kichik, tekis, taxminan kvadrat toshlardan, toshdan yoki turli xil ranglardan yasalgan. Ayrimlari, ayniqsa polga ishlangan mozaikalar toshning yumaloq mayda qismlaridan yasalgan va “toshli mozaikalar” deb nomlangan.

Mozaikalar Mesopotamiyada miloddan avvalgi III ming yillikda boshlangan uzoq tarixga ega. Shag’al mozaikalar Yunoniston Mikemikasida Tirinsda tayyorlangan. Naqsh va tasvirlar bilan ishlangan mozaika qadimgi Yunonistonda ham, qadimgi Rimda ham klassik davrlarda keng tarqaldi.

Mosaika ilk islom san’atidagi diniy binolar va saroylarda, jumladan, Islomning birinchi yirik diniy binosi Quddusdagi tosh qubbasi va Damashqdagi Umaviylar masjidida keng qo’llanilgan. Mosaika 8-asrdan keyin Islom olamida modadan chiqib ketdi.

Zamonaviy mozaikalarni professional rassomlar, ko’cha rassomlari va mashhur hunarmandlar tayyorlaydilar. An’anaviy tosh va seramika tesseralardan tashqari ko’plab materiallar, jumladan, chig’anoqlar, shisha va boncuklardan foydalanish mumkin.

Tarix

Turli xil materiallardan yasalgan mozaikaning birinchi ma’lum namunalari Mesopotamiyaning Abra shahridagi ibodatxona binosidan topilgan va miloddan avvalgi 3 ming yillik ikkinchi yarmiga tegishli.

Rangli toshlar, chig’anoqlar va fil suyaklaridan iborat. Susa va Choga Zanbilda olib borilgan qazishmalar miloddan avvalgi 1500 yillarga oid dastlabki sirlangan plitalarning dalillarini namoyish etadi. Biroq, mozaik naqshlari Sasaniylar imperiyasi va Rim ta’siriga qadar ishlatilmadi.

Nima bu

Mozaika – bu tosh, qobiq, plitka yoki shishaning mayda qismlarini birlashtirib, mavhum yoki vakili bo’lishi mumkin bo’lgan naqsh yaratish uchun o’z ichiga oladi. Ba’zi eng yaxshi namunalarni Yunon-Rim dunyosidagi qadimiy san’at va Vizantiya cherkovlarida topish mumkin. Ushbu hunarmandlik tortmasidan tortib to polgacha bo’lgan narsalarni bezash uchun ishlatilishi mumkin va bu dunyodagi ko’plab madaniyatlarning badiiy ifodasining bir qismidir.

Birinchi ma’lum mozaikalar miloddan avvalgi VIII asrda, yunonlar toshlardan toshlar yasagan paytga to’g’ri keladi. San’at turi Rimliklarga ham tarqalib, uylar va korxonalarni ichki bezashda keng qo’llanilgan. Rimliklarga ushbu poldan foydalanish ayniqsa yoqdi va arxeologik joylarda ba’zi ajoyib chinakam mozaikalar topildi. Xristianlikning tarqalishi bilan cherkovlarda va boshqa ibodat uylarida ushbu san’atning portlashi yuz berdi; Ularda azizlar yoki diniy sahnalar tasvirlangan va ko’pincha oltin va qimmatbaho toshlar kabi qimmatbaho materiallar kiritilgan.

Ba’zi mahalliy Amerika madaniyati, ayniqsa Lotin Amerikasida, shuningdek, qalqon va tana zirhlarini bezash uchun ishlatilgan mozaikani rivojlantirdi. Lotin Amerikasi dizaynlarida firuza va qimmatbaho metallar kabi toshlardan foydalanilgan va bu juda katta texnik mahoratga ega edi. Kolumbiyadan oldingi eng qadimgi misollar miloddan avvalgi 600 yillarga to’g’ri keladi, garchi eng qadimgi topilishi mumkin.

Mozaika haqqında

Mozaika (rəngli qurama) eyni və ya müxtəlif materiallardan düzəldilən təsvirdir. Monumental-dekorativ sənətinin əsas növlərindən biridir. Mozaikadan əsasən dekorativ-tətbiqi sənətdə, bəzi hallarda isə dəzgah incəsənətində istifadə edilir. Mozaika şablon şəkildə kəsilmiş sadə və mürəkkəb həndəsi formalı xırda material qırıqlarından yığılır və əhəng, sement, mastika yaxud mum təbəqəsinə bərkidilir.

Mozaika 2 üsulla yığılır.
1. Mozaika materialı divar, tağ və s. səthinə çəkilmiş üzlüyə (sement ya mastika təbəqəsi) birbaşa bərkidilir.
2. Daş ya smalta qırıqları karton, eləcə də parça üzərinə çəkilmiş rəsmə üz tərəfdən (əksinə) yapışdırılır, arxa tərəfinə bərkidici material tökülür. Müvəqqəti əsas götürüldükdən sonra alınmış blok divara, ya tavana vurulur.
Qədim Şərq ölkələrində mozaika nümunələri yaradılıb, antik dövrdə daşdan və smaltadan süjetli və dekorativ mozaika sənəti yüksək səviyyəyə qalxıbdır.

Azərbaycanda mozaikanın tarixi
Orta əsrlərdə Azərbaycanda tikililərdə mayolikadan maraqlı dekorativ mozaikalar yaradılıb.
Naxçıvanda XVIII əsrdə inşa olunan Zaviyə məscidi adlandırılan binanın giriş qapısı və pəncərələri rəngli mozaika ilə bəzədilmişdir.
Məşhur Şəki Xan sarayında da mozaikadan istifadə olunub. Binanın baş fasadı dünyada analoqu olmayan ən xırda, həndəsi fiqurlara bölünmüş, ağac parçalarının aralarına müxtəlif rəngli şüşələr geyindirilmiş şəbəkə pəncərə və qapılardan ibarətdir.
Müasir Azərbaycan rəssamlarından O.Şıxəliyev, A.Rəcəbovun yaratdığı mozaika nümunələri Bakı Məişət Kondisionerləri Zavodunu, “Azərbaycan” nəşriyyatının girişini bəzəyir. Bakı metropoliteninin Nizami stansiyasında M.Abdullayevin, Neftçilər stansiyasında A.Ağamalov və M.Qafarovun mozaika kompozisiyaları Azərbaycan mozaika sənətinin ən yaxşı nümunələrindəndir.