İnteraktiv təlim – məlumat əldə etmək üçün müasir metodlar

2. Təlim prosesində fərdi yanaşma üsulunun tətbiqinə daha böyük imkanlar � yaradır.

Təhməzova Könül .Təlim,Tərbiyə,Təhsil.

Təhsil hər bir dövlətin, ölkənin, cəmiyyətin həyatının, fəaliyyətinin mühüm bir sahəsidir. Cəmiyyət təhsilsiz inkişaf edə bilməz. Heydər Əliyev.

Səhifələrim

• Əsas səhifə
• Bayraq bayramı
• Elektron Dərslər
• Dərslərin hazırlanması üçün şəkillər
• Cırtdan TV
• Uşaq mahnıları
• İbtidai sinif
• Təhsil Portalı
• İnfo-ko
• Yeniliklər
• Azərbaycan Respublikasının Konstitutsiyası
• ŞEİRLƏR
• Məqalələr
• Tarixi mədəniyyət abidələrinin şagirdlərin tərbiyə.
• Haqqımda
• Bilirsinizmi ?
• Mənim Ugurlarım
• Kurikulum testləri
• Xoş xatirələr Veb2.0
• Forum
• 15.09.2014
• Orfoepiya və orfoqrafiya lüğəti.
• Bayramlar və unudulmaz tarixlər.
• Mədəni irsimiz.
• Nitq hissələri.
• Ən istedadlı uşaqlar
• Sosial media və online etiket qaydaları
• Ətraf mühit və biz
• Müəllimlərə dəstək – Kurikulum sualları
• KURİKULUM SİNİFLƏRİNDƏ DƏRSDİNLƏMƏ VƏRƏQİ – DİREKT.
• DİREKTOR OLMAQ İSTƏYİNLƏR ÜÇÜN İDARƏETMƏNİN HÜQUQİ.
• MƏKTƏB DİREKTORU NECƏ OLMALIDIR
• DİREKTOR OLMAQ İSTƏYƏNLƏR ÜÇÜN -LİDERLİK QABİLİYYƏ.
• DİREKTOR OLMAQ İSTƏYƏNLƏR ÜÇÜN TESTLƏR
• MALİYYƏDƏN TESTLƏR

Məqalələr

Müasir pedaqoji texnologiyalardan istifadənin imkan və yolları
Təhməzova Könül Arif qızı
Bülbül adına orta ixtisas musiqi
məktəbinin ibtidai sinif müəllimi
Açar sözlər: tərbiyə, rol, tarixi abidə, məqsəd, vəzifə
Ключевое слово: воспитания, p оль, памятни k , цель, задачи
Key words: education, role, monuments, purpose, objectives

Qloballaşan dünyamızda güclü informasiya axını, istehsal sahələrinin və texnologiyalarının dinamik yeniləşməsi, fəaliyyət sahələrinin xarakterinin sürətli və çevik növbələşməsi ictimai həyatın bütün sahələrində olduğu kimi, təlim-tərbiyə, təhsil və idarəetmə metodlarına da ciddi təsir etmişdir. Dünya təcrübəsi göstərir ki, müasir təlimin səmərəliliyinin yüksəldilməsində yeni pedaqoji texnologiyalar və onların imkanlarından düzgün istifadə böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Ənənəvi təlim metodları müasir pedaqoji problemləri tam həll etməyə qadir deyil. Belə ki, təlimin məzmununun sürətlə dəyişməsi, hazırkı ənənəvi təlim ünsürləri, yeni tədris prosesinin əvvəlcədən hazırlanmış formalarda, özü də indiki tələbləri nəzərə almadan aparılması təlimin səmərəsinin yüksəldilməsini, öyrənən və öyrədənlərin təhsildə fəal iştirakını tam təmin etmir. Təlimdə müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarına tətbiqi zamanı hər bir öyrənən istənilən formada və məzmunda fəal olaraq fərdi şəkildə bilik və bacarıq əldə edə bilər. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının– peyk antenna, video, kompyuter, internet, mobil telefon və digərlərinin hər biri təlimin səmərəsinin yüksəldilməsində mühüm rol oynayır.

Ötən əsrin ortalarından başlayaraq yeni pedaqoji texnologiyalar məktəbə ayaq açmışdır. Müasir texnologiyalar əsasında yaradılmış təhsil ənənəvi təhsil sistemində olan çatışmazlıqları tezliklə aradan qaldırmış və təlimdə köklü dəyişikliklər əmələ gətirmişdir. İnformasiya və müasir pedaqoji texnologiyalar inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün nailiyyət meyarına çevrilmişdir.

Lakin təlimin inkişafı və səmərəliliyinin artırılması üçün təkcə İKT yenilikləri kifayət etməmişdir. M üasir pedaqoji texnologiyalar özündə həm də metodları, üsul və vasitələri cəmləşdirmək məcburiyyətində qalmışdır. Bu gün artıq Ü mumtəhsil məktəblərində təlimin səmərəsinin yüksəldilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edən müasir texnologiyalardan: interaktiv metodlardan, fəal və yaradıcı təlim texnologiyalarından sərbəst iş prosesində ünsiyyət və əməkdaşlıqdan, kollektiv, qrup, cüt, fərdi halda öyrənmək, əqli hücum, dəyirmi masa, əməkdaşlıq, layihələr müxtəlif səviyyəli təlim, konstruktiv təlim, fəal diskussiya, təfəkkürün fəallığı, işgüzar oyunlar, söz assosasiyaları, problemi təlim, inkişafetdirici təlim kimi yeni təlim metodlarından söhbət açılır. Təlimin səmərəsinin yüksəldilməsində onların imkanları araşdırılır.

Müasir təlim metodlarının təhlilinə xüsusi fikir verilir. Hazırki dövrdə t əlim metodları təhsil, tərbiyəedici, inkişafetdirici, stimullaşdırıcı, nəzarət, qiymətləndirmə (2, s.265) və b. funksiyaları yerinə yetirir, interaktiv metodlar (müsahibə, dialoq) öyrədən və öyrənənlər, həm də öyrənənlərin özləri arasındakı fəal, qarşılıqlı münasibətlərin daha geniş formada baş verməsini nəzərdə tutur. Əməkdaşlıq şəraitində təlim metodunun başlıca ideyası nəyi isə birlikdə icra etmək olmayıb, birlikdə öyrənməkdir. Bu prosesdə şagirdlər materialı kiçik qruplarla birlikdə öyrənir, ayrı-ayrılıqda icra edirlər.

Digər bir aktual metod olan layihələr metodu şagird fəaliyyətinin müstəqilliyinə xidmət edir, fərdi, cüt, qrup halında, müəyyən zaman kəsiyi müddətində həyata keçirilir. Müxtəlif səviyyəli təlim metodu şəxsiyyətə yönəldilmiş təlim ideyasına əsaslanır. Bu metodun başlıca qayəsi təlimi şagirdlərin xüsusi qabiliyyətlərinə, istedadlarına, imkanlarına görə differensiallaşdırmaq və fərdiləşdirməkdir.

Ümumtəhsil məktəblərində təlimin səmərəsinin yüksəldilməsində təlim vasitələri də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Əslində, bu vasitələr öyrədənin öyrətmə, öyrənənin öyrənmə prosesində istifadə etdiyi texnologiyadır. Metod işi «necə görmək?», vasitə isə «nə ilə görmək» suallarına cavabdır. Müasir təlimdə makro və mikrotexnologiyaların: kompyuter, internet, multimedia müşahidə vasitələri, ixtisaslaşdırılmış dərsliklər, elektron dərsliklər, kompyuter treninq proqramlarının daxil olduğu elektron-tədris-metodik komplekslərin istifadəsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Bütün sadalananlardan istifadə şagirdlərin müstəqilliyini, sərbəst fikir söyləyə bilmək qabiliyyətlərini, təfəkkür müstəqilliyinin inkişafını təmin etmək, onların informasiya cəmiyyətində gələcək həyata, müasir cəmiyyətin informasiyalaşması sayəsində meydana gələn sosial sirdaşların həyata keçirilməsinə hazırlanması məqsədini daşıyır. Bununla müəllimlər həm də müasir pedaqoji texnologiya metodlarından və vasitələrindən ağılla istifadə edib, təlim-tərbiyə prosesinin səmərəliliyini yüksəldə bilərlər.

Müasir dövrdə pedaqoji texnologiyalar tədris proqramlarında qarşıya qoyulan təhsil məqsədlərinin daha səmərəli yerinə yetirilməsini nəzərdə tutan metod və vasitələr sistemi kimi nəzərdə tutulur.

Ötən əsrin 60-cı illərindən ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, Rusiya, İtaliya, Yaponiya və başqa ölkələrdə təlimin texnoloji vasitələri kimi təhsil prosesinə gətirilən və az müddət ərzində böyük nəticələr əldə edilən pedaqoji texnologiyalar, xüsusən kompyuter, internet, veb şəbəkə, elektron öyrənmə vasitələri bu gün öyrədən və öyrənən arasında müntəzəm və operativ əlaqə, əks əlaqə, dialoq yaradan əhəmiyyətli vasitələr kimi təsbit olunmağa başlanmışdır. Bu texnoloji vasitələr elmi biliklərin didaktik dəyişməsinə, müəllim və şagirdlərin, rəhbər işçilərin təhsil sahəsində innovasiyaları nəzərə almaqla tədris prosesinin elmi təşkilinə gətirib çıxarır (3, s.7).

Təlim prosesində informasiya texnologiyaları şagird və müəllimlərin müxtəlif fəaliyyət növlərində tətbiq olunur və hər bir şagirdin psixi inkişafına güclü təsir göstərir. Ayrı-ayrı fənlər və mövzular üzrə məşğələlərdə informasiya texnologiyalarından istifadə şagirdlərin psixi fəaliyyətini gücləndirir. Müəllim şagirdlərin idrak fəallığını gücləndirmək və təlimin səmərəsini yüksəltmək məqsədilə təlimə bir sıra pedaqoji texnologiyalar daxil edərək məktəblilərin psixi funksiyalarını da dəyişmiş olur.

Qavrama prosesində iştirak edən görmə və eşitmə analizatorları tədris materialı haqqında daha dolğun və dəqiqi təsəvvürlərin qazanılmasına imkan verir. Pedaqoji texnologiyalar vasitəsilə alınan məlumatlar həm də qısa müddətli hafizədən uzunmüddətli hafizə fonduna ötürülür. Təhlil-tərkib, ümumiləşdirmə, nəticə çıxarmaq əsasında qazanılmış materiallar saf-çürük edilir, daha əhəmiyyətliləri yaddaşda möhkəmlənir, az əzəmiyyətli olanlar isə yaddaşdan silinir.

Pedaqoji texnologiyaların təlim prosesinə tətbiqi, eyni zamanda, hissi obrazların yaranmasına şərait yaradır. Şagirdlər informasiya və pedaqoji texnologiyaların köməyilə cisim və hadisələr haqqında verilən məlumatı dərk edərkən onlara müəyyən münasibət göstərirlər. Tədris materiallarının qavranılmasında, dərk olunub başa düşülməsində təbii ki, qavrayışın tamlığı, mənalılığı, çevikliyi və nisbi sakitliyi də mühüm əhəmiyyət daşıyır. Kompyuter və digər texnologiyalardan istifadə zamanı şagirdlər həm də iradi səy göstərirlər. Şagirdlərdə iradənin bir sıra xüsusiyyətləri özünü büruzə verir. İnformasiya texnologiyalarının tətbiq olunduğu dərslərdə hər hansı bir qərar qəbul edərkən hər bir müəllim və şagirdlər məntiqi-psixoloji əməliyyatı yerinə yetirmə, funksional-dinamik və qərar qəbul etmə prosesinin formalaşdırılması istiqamətlərini nəzərə almalıdırlar.

Kompyuter təlimində şagirdlərin psixi fəaliyyəti qüvvətlənir. Təlim uğurları təkcə şagirdin təlimə qabilliyi, bütövlükdə qabiliyyəti ilə deyil, həm də təlim motivasiyası ilə şərtlənir. Öyrənmə motivasiyası didaktik prosesin səmərəliliyini, məhsuldarlığını müəyyən edən, artıran amillər kimi prosesin aparıcı və hərəkətverici qüvvəsidir. Təbii ki, təlimdə şagirdin tələbat və maraqları, arzuları və emosiyaları, durumları və idealları da böyük rol oynayır.

Müasir pedaqoji texnologiyalardan tədris prosesində müxtəlif məqsədlər üçün, xüsusən təlimin səmərəliliyini yüksəltmək və onun keyfiyyətini artırmaq məqsədi ilə istifadədəsi ən actual problemlərdəndir. Təhsil sferasında səmərəlilik və keyfiyyət, təlim nəticələrinin əvvəlcədən müəyyən edilmiş normativlər əsasında şagirdlərin mənimsəmə səviyyəsini, ümumi halda təhsil sisteminin durumunu müəyyən edən ən vacib göstəricidir (1, s.408). Tədris prosesində təlimin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, tədris-təlim prosesinin keyfiyyətinin artırılması yeni təlim və pedaqoji texnologiyalarının; interaktiv, fəal, kompyuter, internet, əməkdaşlıq, layihələr, müxtəlif səviyyəli, təlim, problemli təlim, inkişafetdirici təlim, pedaqoji oyun və modul texnologiyaların tətbiqinin genişləndirilməsi ilə bağlıdır.

Müasir dövrdə cəmiyyətdə intensiv olaraq dəyişən sosial-iqtisdi və mənəvi münasibətlər təhsil sisteminin və onun tərkib hissəsi olan müəllimlərin bu prosesə çevik, dinamik adaptasiya olunmasını tələb etdiyindən, ümidvaram ki, pedaqoji texnologiyalardan düzgün, yerində və məqamında istifadə müəllimlərin prioritetinə çevriləcəkdir.

Пути использования современных педагогических технологий

В статье раскрывается педагогические условия применения современных педагогических технологий, пути использования современных педагогических технологий с целью повышения эффективности обучения.

Ways for the use of modern educational technology

In the article is revealed the pedagogical conditions of application of modern educational technology, ways of using modern educational technology to enhance the effectiveness of training.

İnteraktiv təlim – məlumat əldə etmək üçün müasir metodlar

Təhsilin standart və ya passiv modeli uzun müddətdir təhsil müəssisələrində istifadə edilmişdir. Bu texnikanın ən geniş nümunəsi bir mühazirədir. Bu tədris metodu ən yaygın, interaktiv təlimlərdən biri olmuş və qalmasına baxmayaraq tədricən daha da uyğunlaşır.

İnteraktiv öyrənmə nədir?

Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində, məktəblərdə, universitetlərdə təhsil metodları iki böyük qrupa bölünür – passiv və aktivdir. Pasif bir model, dərslikdə dərs vəsaiti və tədqiqat vasitəsilə məlumatın müəllimdən şagirdə köçürülməsini nəzərdə tutur. Bilik testi sorgulama, test, nəzarət və digər yoxlama işləri ilə həyata keçirilir. Pasif metodun əsas çatışmazlıqları aşağıdakılardır:

• tələbələrdən zəif rəy;
• fərdiləşmə səviyyəsinin aşağı olması – tələbələr fərdi deyil, bir qrup tərəfindən qəbul edilir;
• daha kompleks qiymətləndirmə tələb edən yaradıcı tapşırıqların olmaması.

Tədrisin aktual metodları tələbələrin bilik fəaliyyəti və yaradıcılıq bacarıqlarını stimullaşdırır. Bu halda tələbə öyrənmə prosesində fəal iştirak edir, lakin o, əsasən yalnız müəllimlə qarşılıqlı fəaliyyət göstərir. Aktiv metodlar müstəqilliyin inkişafı, özünüidarəetmə üçün çox vacibdir, lakin praktiki olaraq bir qrupda işləməyi öyrətmir.

İnteraktiv təlim aktiv tədris metodunun növlərindən biridir. İnteraktiv öyrənmə ilə qarşılıqlı əlaqə yalnız müəllim və şagird arasında deyil, bu halda bütün kursantlar əlaqə qururlar və birlikdə işləyirlər (və ya qruplarda). İnteraktiv öyrənmə üsulları həmişə qarşılıqlı əlaqə, əməkdaşlıq, axtarış, dialoq, insanlar və ya insanlar arasında oyun və informasiya mühiti. Dərslərdə fəal və interaktiv tədris metodlarından istifadə edərək, müəllim tələbə tərəfindən öyrənilən materialların həcmini 90 faizədək artırır.

İnteraktiv təlim alətləri

Interaktiv tədris metodlarından istifadə adi əyani vəsaitlər, plakatlar, xəritələr, modellər və s. Ilə başlandı. İndiki interaktiv tədrisin müasir texnologiyalarına ən son avadanlıq daxildir:

• interaktiv lövhələr ;
• tabletlər;
• kompüter simulyatorları;
• virtual modellər;
• plazma panellər;
• proyektorlar ;
• noutbuklar və s.

Təlimin interaktivliyi aşağıdakı vəzifələri həll etməyə kömək edir:

• materialın təqdimatının motilliyin daxil edilməsi ilə interaktiv qarşılıqlı fəaliyyətə təqdim edilməsi;
• şurada diaqramlar, formullar və diaqramlar çəkməkdən asılı olmayaraq vaxt qənaət;
• Araşdırılmış materialın verilməsi səmərəliliyinin artırılması, çünki interaktiv təlim alətləri tələbənin müxtəlif sensor sistemlərini əhatə edir;
• qrup işi və ya oyunların təşkilinin asanlığı, tamaşaçıların tam cəlb edilməsi;
• şagirdlər ilə müəllim arasında daha dərin əlaqə qurma, komanda içərisində iqlimin yaxşılaşdırılması.

İnteraktiv təlim metodları

İnteraktiv tədris metodları – oyunlar, müzakirələr, mərhələlər, təlimlər, təlimlər və s. – müəllimin xüsusi texnikadan istifadə etməsini tələb edir. Bu üsullardan çoxu var və müxtəlif üsullar tez-tez sessiyanın müxtəlif mərhələlərində istifadə olunur:

• prosesə daxil olmaq üçün onlar “beyin fırtınası” dan istifadə edir, vəziyyəti müzakirə edir və oynayır;
• dərs hissəsinin əsas hissəsində istifadə olunan qruplar, aktiv oxu, müzakirələr, inkişaf etmiş mühazirələr, biznes oyunları;
• geribildirim almaq üçün “bitməmiş təklif”, esse, nağıl, mini kompozisiya kimi qəbullar lazımdır.

İnteraktiv öyrənmənin psixoloji və pedaqoji şərtləri

Müvəffəqiyyətli təhsil üçün təhsil müəssisəsinin vəzifəsi fərdi maksimum müvəffəqiyyətə çatmaq üçün şərait yaratmaqdır. İnteraktiv öyrənmənin həyata keçirilməsi üçün psixoloji və pedaqoji şəraitlər aşağıdakılardır:

• bu tip təlim üçün kursiyerlərin hazırlığı, zəruri bilik və bacarıqların mövcudluğu;
• sinifdə əlverişli psixoloji iqlim, bir-birinə kömək etmək arzusu;
• təşəbbüs təşviqi;
• hər bir tələbəyə fərdi yanaşma;
• bütün zəruri təlim imkanlarının mövcudluğu.

İnteraktiv tədris metodlarının təsnifatı

İnteraktiv tədris texnologiyaları fərdi və qruplara ayrılır. Fiziki şəxslər təlim və praktiki vəzifələri yerinə yetirirlər. Qrupun interaktiv metodları 3 alt qrupa bölünür:

• mübahisəli müzakirələr, müzakirələr, beyin fırtınası, vəziyyət araşdırmaları, vəziyyətin təhlili, layihə inkişafı;
• oyun – biznes, hekayə rolu, didaktik və digər oyunlar, müsahibələr, oynayan vəziyyətlər, səhnələşdirmə;
• təlim metodları – psixotexniki oyunlar, hər cür təlimlər.

İnteraktiv formalar və tədris metodları

Dərslərin aparılması üçün interaktiv təlim formasını seçərkən, müəllim metodun uyğunluğunu nəzərə almalıdır:

• Təlimin mövzusu, məqsəd və vəzifələri;
• qrupun xüsusiyyətləri, dinləyicilərin yaşı və intellektual bacarıqları;
• dərs üçün vaxt müddəti;
• müəllimin təcrübəsi;
• öyrənmə prosesinin mantığı.

Uşaq bağçasında interaktiv tədris

Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində interaktiv texnologiyalar və tədris metodları əsasən oyunda istifadə olunur. Preschooler üçün oyun əsas fəaliyyətdir və onun vasitəsilə uşaq onun yaşda lazım olan hər şeyi öyrətmək olar. Uşaq bağçası üçün ən uyğun olan hekayə rolu oyunudur, çünki uşaqlar fəal şəkildə qarşılıqlı və səmərəli öyrənirlər Yaşanan təcrübələr daha aydın şəkildə yadda qalıb.

Məktəbdə tədrisin interaktiv metodları

Məktəbdə interaktiv təlimlər demək olar ki, bütün texnikanın istifadəsinə imkan verir. İbtidai məktəbdə tədrisin interaktiv metodları aşağıdakılardır:

• hekayə rolu və imitasiya oyunları;
• səhnələşdirmə;
• Assosiasiyada oyun və s.

Məsələn, ibtidai sinif şagirdləri üçün oyun uyğundur, onun mənası masanın qonşusuna bir şey öyrətməkdir. Bir sinif yoldaşı öyrədərkən, uşağın əyani vəsaitlərdən istifadə etməsini öyrənir və izah edir və materialları daha dərindən öyrənir.

Orta və ali məktəblərdə interaktiv tədris metodları düşüncə və intellekt (layihə fəaliyyəti, beyin fırtınası , müzakirələr), cəmiyyətlə qarşılıqlı əlaqə yaratmağı məqsəd qoyan texnologiyalar (mərhələlər, oynayan vəziyyətlər) daxildir. Lisey şagirdləri ilə, məsələn, qrupun bir hissəsi çətin vəziyyətdədir və qalanları onu xaricdən təhlil edən rol oyun oyununda “Akvarium” da oynaya bilərsiniz. Oyunun məqsədi vəziyyətin bütün baxımdan birgə düşünülməsi, həlli üçün alqoritmlər hazırlamaq və ən yaxşısını seçməkdir.

Müasir təlim metodları

Müasir təlim metodları və yeni pedaqoji

texnologiyaların təlim-tərbiyə prosesində tətbiqi

Müstəqil respublikanın davamlı inkişafı insan potensialının inkişafından, insan potensialının inkişafı keyfiyyətli � təhsil sistemindən, təhsil sisteminin inkişafı isə bu sistemdə çalışanların pedaqoji ustalığından asılıdır. Qeyd etmək lazımdır ki , keyfiyyətli təhsilin aspektləri kifayət qədər genişdir və bunların yerinə yetirilməsi təhsil işçilərinin pedaqoji ustalığının artırılmasından asılıdır.

Müəllim yalnız nəzəri baxımdan � məlumatlı olmamalı, eyni zamanda praktik bacarığı ilə yeni təlim texnologiyalarından səmərəli istifadə etməyi bacarmalıdır.

Əsas və orta təhsil pilləsində həyata keçirilən kurikulum islahatlarının əsas məqsədi ibtidai təhsil pilləsində şagirdlərin əldə etdiyi bacarıqların əsasında onlarda təbiət və cəmiyyət hadisələri, ailə və məişət həyatına aid mühüm anlayışları inki şaf etdirmək, biliklərdən istifadə etmək bacarıgını formalaşdırmaq və ən vacib peşələrə istiqamətləndirməkdir.

Əsas təhsil pilləsində şagirdlər təbiət hadisələrini dərk etmək, onları inteqrativ şəkildə izah etmək, texnikadan baş çıxarmaq üçün təbiət fənlərinin mühüm anlayışlarını öyrənir, ən vacib bilik və bacırıqlar qazanır, yaşayış minimumunda � gərəkli olan başqa f ənlərin öyrənilməsində vacib sayılan mühüm riyazi � bacarıqlara � yiyələnirlər.

Şagirdlərdə gündəlik yaşayışlarında lazım olan ən mühüm texnoloji bacarıqları yerinə yetirmək � qabiliyyətləri inkişaf etdirilir . Bütün bunlar əsas təhsil pilləsində qəbul olunan məzmun standartlarında öz əksini tapır.

Orta təhsil pilləsində fənn kurikulum islahatlarının məzmun istiqamətləri aşağıdakılardır:

əsas təhsil pilləsində qazanılmış bilik , bacarıqların inkişaf etdirilməsi, arzu maraqlar nəzərə alınmaqla şagirdlərin müxtəlif profillər üzrə peşə ixtisası seçməyə istiqamətlənməsi;

secilmiş profillər üzrə onların bilik və bacarıqlarının genişləndirilməsi, idrak qabiliyyəti az inkişaf etmiş şagirdlərin sadə əməkçi peşələrinə, sahələr üzrə ilkin bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsi üçün şərait yaradılması və s .

İKT-dən təlimdə istifadə artıq müasir dövrün tələbidir. Mühüm məsələlərdən biri müəllimlərə elektron təhsil sistemində işləməyi öyrətmək, elektron pedaqogikanın tədricən respublikada inkişafına nail olmaq , milli informasiya təhsil məkanında müəllimlərin səmərəli fəaliyyətini təşkil etmək, qlobal informasiya t əhsilində onları intellektual sistemlərlə təmin etməkdir. Bacarıqlı müəllim nəzəri biliklərini peşəkarlıqla tətbiq edib daim öz ustalığını inkişaf etdirməklə qarşıya qoyulan vəzifənin həllinə nail ola bilər.

Bunun üçün müəllim konseptual sənədlərdə təsbit olunmuş aşağıdakı prinsipləri reallaşdırmalıdır:

1.Təlim prosesində şagird şəxsiyyətini ön plana çəkmək.

2.Uğurlu müəllim-şagird, məktəb-ailə münasibətləri yaratmaq .

3.Öyrənmə prosesini müasir tələblər çərçivəsində qurmaq .

4.Şağird nailiyyətlərini qiymətləndirməyin üsul və vasitələrindən səmərəli istifadə etmək.

5.Qiymətləndirmə nəticələrinin təhlilinə əsasən müvafiq qərarlar çıxarmaq.

Müəllimdən təkcə biliklərə yiyələnmək deyil , həm də yaradıcılıq, inkişaf etmiş şəxsiyyət kimi fəaliyyət göstərmək tələb olunur . Bu işdə onlara informasiya-kommunikasiya texnologiyaları böyük imkan yaradır.

Hazırda respublikamızda təhsil müəssisələrinin kompüterləşdirilməsi, elektron lövhələrlə təmin edilməsi qənaətbəxş səviyyədə olduğundan orta məktəb müəllimlərinin yeni təlim texnologiyalarından istifadəni öyrənməsi və tədris prosesində İKT-dən istifadə etməsi zərur ətini yaradır. Yeni təlim texnologiyalarından istifadə edərkən aşağıdakı şərtlər nəzərə alınmalıdır:

1. İnkişafetdirici texnologiyalar , hər şeydən əvvəl şagirdlərin əqli inkişafına zəmin yaratmalı, bilik və zəruri məlumatların mükəmməl mənimsənilməsini təmin etməlidir. Buna görə də müəllim çalışmalıdır ki , təlim prosesində texnologiyalardan vaxtında və maksimum səmərə ilə istifadə etsin .

2. Yeni pedaqoji texnologiyalar əslində öz mahiyyəti və məqsədi etibarı � ilə inkişafetdirici texnologiyalarla sıx bağlıdır.

İnkişafetdirici texnalogiyalardan müntəzəm istifadə olunmasının əsas məqsədi intellektual zənginliyə, milli və bəşəri dəyərləri layiqincə qiymətləndirməyə qabil şəxsiyyət yetişdirməkdir.

İnkişafetdirici texnologiyalardan və müasir təlim metodlarından istifadə fənn müəllimlərinin şagirdlərə hər �� hansı anlayışı əvvəlcədən izah etmək meylini aradan qaldırır.

Hər hansı mövzu daxilində olan anlayışların mənasının tapılması şagirdlərin təfəkkürünü və onlarda müstəqil mühakimə yürütmək bacarığını inkişaf etdirir .

� İnkişafetdirici texnologiyalardan istifadənin səmərəliliyini artırmaq üçün aşağıdakı prinsiplər diqqət mərkəzində olmalıdır:

1. İnkişafetdirici təlimin təmin olunması üçün şagirdlərə fəal qavrama şəraiti yaradılmalıdır.

2. Dərslərdə şagirdlərin fəallığı və informasiyaları şüurlu şəkildə qəbul etmələri təmin edilməlidir.

3. Təlim prosesində müəllimin ortaya qoyduğu problemli ( problem – situasiya ) � sualların həllinə şagirdlərin dərrakəli şəkildə qoşulmasına şərait yaradılmalıdır.

4. Təlim prosesində öyrənilən mövzular əsasında şagirdlərin mühakimə yürütmək, təhlil etmə və � nəticə çıxarma bacarıqları � formalaşdırılmalıdır.

5. Tədris zamanı müəllim çalışmalıdır ki , şagirdlərdə tədqiqatçılıq, yaradıcılıq və qazanılmış biliklərin həyatda müstəqil şəkildə tətbiqetmə bacarıqları inkişaf etdirilsin .

6. Təlim prosesində millilik və bəşəri dəyərlər öz əksini tapmalıdır.

Təlim prosesində yuxarıda qeyd edilən prinsiplər nəzərə alınarsa, onda təlim islahatının əsas kompetensiyalarından olan əqli təfəkkürün inkişafı təmin edilmiş olar .

Biologiya dərslərində informasiya texnologiyalarından istifadə müəllimə aşağıdakı imkanları yaradır:

1. Təlim-tərbiyə prosesinin gedişində şagirdlərin şüurlu fəaliyyətini təşkil edir .

2. Təlim prosesində fərdi yanaşma üsulunun tətbiqinə daha böyük imkanlar � yaradır.

3. Qısa vaxt ərzində mikro və makro aləmdə baş verən hadisə və prosesləri ardıcıllıqla izləmək imkanı yaradır.

Biologiya dərslərində İKT vasitələrindən istifadə edərkən dərsin mərhələləri əvvəlcədən aydınlaşdırılmalı və hər mərhələdə görüləcək işlər planlaşdırılmalıdır.

Bununla yanaşı, bioloji biliklərin şagirdlərin həyat və fəaliyyətində mühüm rol oynadığını da nəzərdə saxlamaq lazımdır. Məhz bioloji təhsil sayəsində hələ yeniyetməlik yaşlarından şagirdlərdə özünə, ətrafdakılara, ümumiyyətlə, bütün canlılara qarşı diqqətli və ehtiyatlı � yanaşma , təbiətə � məhəbbət hissləri formalaşır. Şagird müəyyən dərəcədə öz sağlamlığının qeydinə qalma ğın nə dərəcədə mühüm olduğunu anlayır, öz orqanizminin orqanlarının quruluşu � və funksiyalarını bilir , ekologiyanın nə demək olduğunu anladığına görə onda bitki və heyvanlar aləminə qarşı rəğbət hissi yaranır. Bütün bunlar şagirdlərin dünyaya baxışını dəyişir, onları kamil bir şəxsiyyətə çevirir . Bioloji elmlər planetimizdə unikal hadisə olan həyatın qanunlarını açmaqla məktəblinin ekoloji mədəniyyətini formalaşdırır.

Bugünkü pedaqoji tələblər yeni təlim metodlarına və İKT � vasitələrindən istifadəyə əsaslanaraq şagirdlərin təfəkkürünün, millilik , vətənpərvərlik, beynəlmiləlçilik tərbiyəsinin inkişaf etdirilməsindən və elmin son nailiyyətləri ilə onları silahlandırmaqdan ibarətdir. Bunun üçün fəal təlim metodları və İKT vasitələrindən geniş istifadə edilməlidir.

Xalidə � CƏFƏROVA,

Naxçıvan MR Babək rayonu Cəhri kənd

2 nömrəli tam orta məktəbin biologiya müəllimi

Azərbaycan müəllimi .- 2012.- 21 dekabr .- S.11.