Mülki Prosessual Məcəlləyə dəyişikliklər edildi

24. Скажи: «Он — Тот, Кто расселил вас по земле, и к Нему вы будете собраны».

Сура «аль-Мульк» /Власть/

Аяты 20-30. Ответы на сомнения и вопросы неверующих

20. Кто может стать вашим войском и помочь вам без Милостивого? Воистину, неверующие обольщены!

﴿20﴾ أَمَّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ جُنْدٌ لَكُمْ يَنْصُرُكُمْ مِنْ دُونِ الرَّحْمَنِ إِنِ الْكَافِرُونَ إِلَّا فِي غُرُورٍ

21. Кто может наделить вас уделом, если Он перестанет наделять вас Своим уделом? Но они продолжают ослушаться и убегать.

﴿21﴾ أَمَّنْ هَذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ بَلْ لَجُّوا فِي عُتُوٍّ وَنُفُورٍ

22. Кто же следует более правильным путем: блуждающий с опущенным лицом или идущий по прямому пути, выпрямившись?

﴿22﴾ أَفَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلَى وَجْهِهِ أَهْدَى أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ

23. Скажи: «Он — Тот, Кто создал вас и наделил вас слухом, зрением и сердцами. Как же мала ваша благодарность!»

﴿23﴾ قُلْ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ

24. Скажи: «Он — Тот, Кто расселил вас по земле, и к Нему вы будете собраны».

﴿24﴾ قُلْ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَإِلَيْهِ تُحْشَرُونَ

25. Они говорят: «Когда же наступит обещанное, если вы говорите правду?»

﴿25﴾ وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ

26. Скажи: «Знание об этом — у Аллаха, а я — всего лишь предостерегающий и разъясняющий увещеватель».

﴿26﴾ قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ

27. Когда они увидят его (наказание в День воскресения) вблизи от себя, лица неверующих опечалятся, и тогда им скажут: «Вот то, что вы призывали!»

﴿27﴾ فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَقِيلَ هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ

28. Скажи: «Как вы думаете, кто защитит от мучительных страданий неверующих, если Аллах погубит меня и тех, кто со мной, или помилует нас?»

﴿28﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللَّهُ وَمَنْ مَعِيَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَنْ يُجِيرُ الْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ

29. Скажи: «Он — Милостивый! Мы уверовали в Него и уповаем только на Него, и вы узнаете, кто пребывает в очевидном заблуждении».

﴿29﴾ قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آمَنَّا بِهِ وَعَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ

Mülki Prosessual Məcəlləyə dəyişikliklər edildi

Azərbaycan Respublikasının p rezidenti İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2015-ci il 20 oktyabr tarixli 1386-IVQD nömrəli Qanununun tətbiqi barədə f ərman imzalayıb.

Milli.Az AZƏRTAC-a istinadən bildirir ki, sənəddə deyilir:

“Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 19-cu və 32-ci bəndlərini rəhbər tutaraq, “Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2015-ci il 20 oktyabr tarixli 1386-IVQD nömrəli Qanununun qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar həmin Qanunun tətbiqini təmin etmək məqsədi ilə qərara alıram:

1. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti:

1.1. Azərbaycan Respublikası qanunlarının və Azərbaycan Respublikası prezidentinin aktlarının “Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğunlaşdırılması ilə bağlı təkliflərini üç ay müddətində hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının prezidentinə təqdim etsin;

1.2. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin normativ hüquqi aktlarının həmin Qanuna uyğunlaşdırılmasını üç ay müddətində təmin edib Azərbaycan Respublikasının prezidentinə məlumat versin;

1.3. mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının həmin Qanuna uyğunlaşdırılmasını nəzarətdə saxlasın və bunun icrası barədə beş ay müddətində Azərbaycan Respublikasının prezidentinə məlumat versin;

1.4. həmin Qanundan irəli gələn digər məsələləri həll etsin.

2. Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının və normativ xarakterli aktların “Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğunlaşdırılmasını təmin edib Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə məlumat versin.

3. Müəyyən edilsin ki, Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 355-5.1-ci və 355-7.6-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş “müvafiq icra hakimiyyəti orqanı”nın səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi həyata keçirir”.

Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında
Azərbaycan Respublikasının Qanunu

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 94-cü maddəsinin I hissəsinin 6-cı bəndini rəhbər tutaraq qərara alır:

Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsində (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2000, № 1, maddə 17, № 5, maddə 323; 2002, № 5, maddə 236; 2003, № 1, maddələr 23, 24, № 6, maddə 279; 2004, № 7, maddə 505, № 8, maddə 598, № 10, maddə 761; 2005, № 4, maddələr 277, 278; 2006, № 2, maddə 64, № 12, maddə 1006; 2007, № 1, maddələr 3, 4, № 2, maddə 68, № 5, maddə 439, № 6, maddə 560, № 7, maddə 712, № 8, maddə 756; 2008, № 6, maddə 462, № 7, maddə 602, № 12, maddə 1046; 2009, № 6, maddə 402; 2010, № 2, maddə 75, № 4, maddə 276; 2011, № 6, maddələr 471, 476, № 7, maddələr 583, 619, № 12, maddələr 1096, 1105; 2012, № 5, maddə 411, № 6, maddə 511; 2013, № 5, maddə 472, № 6, maddə 625, № 11, maddələr 1266, 1307; 2015, № 6, maddə 677) aşağıdakı dəyişikliklər edilsin:

1. 233.1-ci maddədə “Məhkəmə” sözü “Bu Məcəllənin 355-7.4-cü maddəsində qeyd olunan hallar istisna olmaqla, məhkəmə” sözləri ilə əvəz edilsin.

2. 305.1.11-ci maddənin sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz edilsin və aşağıdakı məzmunda 305.1.12-ci maddə əlavə edilsin:

“305.1.12. vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında.” .

3. Aşağıdakı məzmunda 40-2-ci fəsil əlavə edilsin:

“Fəsil 40-2. Vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında işlər üzrə icraat

Maddə 355-5. Ərizənin verilməsi

355-5.1. Vergi ödəyicisi vergi öhdəliyini Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş müddətdə yerinə yetirmədikdə, hesablanmış vergilər üzrə borcların və faizlərin, tətbiq edilmiş maliyyə sanksiyalarının ödənilməsini təmin etmək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması barədə məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdir.

355-5.2. Ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında ərizə fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin yaşadığı (olduğu) yer üzrə verilir.

Maddə 355-6. Ərizənin məzmunu

Vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında ərizədə məhdudlaşdırmaya əsas olan hallar qeyd olunmalı və ərizəçinin xahişi göstərilməlidir.

Maddə 355-7. Ərizəyə baxılması və qətnamənin qəbul edilməsi

355-7.1. Vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında ərizə məhkəməyə təqdim olunduqdan sonra məhkəmə tərəfindən 10 gün müddətinə baxılır.

355-7.2. Məhkəmə ərizəyə baxılması barədə işdə maraqlı olan şəxslərə məlumat verməlidir. İşə baxılmanın vaxtı və yeri haqqında lazımi qaydada xəbərdar edilmiş işdə maraqlı olan şəxslərin məhkəmə iclasına gəlməməsi işə baxılmasına mane olmur. Lakin işdə maraqlı olan şəxslər üzrlü səbəblərdən gəlmədiyi hallarda məhkəmə işin baxılmasını təxirə salır.

355-7.3. İşə mahiyyəti üzrə baxan hakim ərizənin rədd edilməsi və ya təmin edilməsi barədə qətnamə qəbul edir.

355-7.4. Vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında qətnamə qəbul edildikdən dərhal sonra qüvvəyə minir və qətnamədən şikayətin verilməsi onun icrasını dayandırmır.

355-7.5. Qətnamənin surəti bu Məcəllənin 227.2-ci maddəsinə uyğun olaraq tərəflərə verilir.

355-7.6. Vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslərin və ya hüquqi şəxslərin icra orqanının rəhbərinin ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması haqqında ərizə məhkəmə tərəfindən təmin edilərək müvafiq qətnamə qəbul edildikdən sonra ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılmasına səbəb olmuş əsaslar aradan qalxdıqda, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının ərizəsinə əsasən məhkəmə tərəfindən iki iş günü ərzində həmin məhdudlaşdırmanın götürülməsi barədə qətnamə qəbul edilir”.

Milli.Az

AZƏrbaycan respublikasinin müLKİ prosessual məCƏLLƏSİ MÜNDƏRİcat

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ
MÜLKİ PROSESSUAL MƏCƏLLƏSİ
MÜNDƏRİCAT
(Fəslin başlanğıcına getmək üçün müvafiq fəslin adının üzərində sol düyməni
basın)
BÖLMƏLƏR (Fəsillər)
1.
ÜMUMİ QAYDALAR
(1-11)
2.
BİRİNCİ İNSTANSİYA MƏHKƏMƏSİNDƏ İC
RAAT
2.1
İDDİA İCRAATI
(12-23)
2.2
ÜMUMİ HÜQUQİ MÜNASİBƏTLƏRDƏN ƏMƏLƏ GƏLƏN İŞLƏR ÜZRƏ
İCRAAT (XÜSUSİ İDDİA İCRAATI)
(24-29)
2.3
XUSUSİ İCRAAT
(30-40)
3.
MƏHKƏMƏ AKTLARINA YENİDƏN BAXILMASI
(41-45)
4.
XARİCİ ŞƏXSLƏRİN İŞTİRAKI İLƏ İCRAAT
(46-50)
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MÜLKİ PROSESSUAL MƏCƏLLƏSİNƏ ƏLAVƏ
İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ SƏNƏDLƏRİNİN SİYAHISI

FƏSİLLƏR (Maddələr)
1. ÜMUMİ QAYDALAR
1.
ƏSAS QAYDALAR
(1‐16)
2.
MƏHKƏMƏNİN TƏRKİBİ. ETİRAZLAR
(17‐26)
3.
AİDDİYYƏT
(24‐32)
4.
MƏHKƏMƏ AİDİYYATI
(33‐45)
5.
İŞDƏ İŞTİRAK EDƏN ŞƏXSLƏR VƏ PROSESİN DİGƏR İŞTİRAKÇILARI
(46‐68)
6.
MƏHKƏMƏDƏ NÜMAYƏNDƏLİK
(69‐75)
7.
SÜBUTLAR
(76‐106)
8.
MƏHKƏMƏ XƏRCLƏRİ
(107‐125)
9.
MƏHKƏMƏ CƏRİMƏLƏRİ
(126‐127)
10.
PROSESSUAL MÜDDƏTLƏR
(128‐133)
11.
MƏHKƏMƏ RƏSMİ SƏNƏDLƏRİNİN GÖNDƏRİLMƏSİ, BİLDİRİŞLƏR VƏ ÇAĞIRIŞLAR
(134‐148)
2. BİRİNCİ İNSTANSİYA MƏHKƏMƏSİNDƏ İCRAAT
2.1. İDDİA İCRAATI
12.
İDDİANIN VERİLMƏSİ
(149‐156)
13.
İDDİANIN TƏMİN EDİLMƏSİ
(157‐164)
14.
İŞLƏRİN MƏHKƏMƏDƏ BAXILMAĞA HAZIRLANMASI
(165‐171)
15.
MƏHKƏMƏ BAXIŞI
(172‐215)
16.
MƏHKƏMƏNİN QƏTNAMƏSİ
(216‐238)
17.
QİYABİ İCRAAT VƏ QİYABİ QƏTNAMƏ
(239‐253)
18.
İŞ ÜZRƏ İCRAATIN DAYANDIRILMASI
(254‐258)
19.
ƏRİZƏNİN BAXILMAMIŞ SAXLANMASI
(259‐260)
20.
İŞ ÜZRƏ İCRAATA XİTAM VERİLMƏSİ
(261‐262)
21.
MƏHKƏMƏ QƏRARDADLARI
(263‐269)
22.
PROTOKOLLAR
(271‐274)
23.
ƏMR İCRAATI
(275‐284)
2.2. ÜMUMİ HÜQUQİ MÜNASİBƏTLƏRDƏN ƏMƏLƏ GƏLƏN İŞLƏR ÜZRƏ İCRAAT (XÜSUSİ İDDİA
İCRAATI)
24.
ÜMUMİ MÜDDƏALAR
(285‐289)
25.
SEÇKİ (REFERENDUMDA İŞTİRAK) HÜQUQLARININ MÜDAFİƏSİ HAQQINDA
ƏRİZƏLƏRƏ DAİR İCRAAT
(290‐292)
26.
MÜVAFİQ İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARININ VƏ ONLARIN VƏZİFƏLİ ŞƏXSLƏRİNİN
İNZİBATİ XƏTALAR HAQQINDA QƏRARLARI İLƏ ƏLAQƏDAR MÜBAHİSƏLƏRƏ DAİR
İŞLƏR ÜZRƏ İCRAAT
(293‐295)
27.
MÜVAFİQ İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARININ, YERLİ ÖZÜNÜİDARƏ ORQANLARININ,
SAİR ORQAN VƏ TƏŞKİLATLARIN, ONLARIN VƏZİFƏLİ ŞƏXSLƏRİNİN QƏRARLARI VƏ
HƏRƏKƏTLƏRİ (HƏRƏKƏTSİZLİYİ) İLƏ ƏLAQƏDAR MÜBAHİSƏLƏRƏ DAİR İŞLƏR ÜZRƏ
İCRAAT
(296‐300)

28.
HƏRBİ VƏZİFƏLİ ŞƏXSLƏRİN VƏ HƏRBİ İDARƏ ORQANLARININ QƏRAR VƏ
HƏRƏKƏTLƏRİNDƏN (HƏRƏKƏTSİZLİYİNDƏN) MÜBAHİSƏLƏRƏ DAİR İŞLƏR ÜZRƏ
İCRAAT
(301)
29.
NORMATİV XARAKTERLİ AKTLARIN QANUNİLİYİNƏ DAİR MÜBAHİSƏLƏRDƏN
YARANAN İŞLƏR ÜZRƏ İCRAAT
(302‐304)
2.3. XUSUSİ İCRAAT
30.
ÜMUMİ MÜDDƏALAR
(305‐306)
31.
HÜQUQİ ƏHƏMİYYƏTİ OLAN FAKTLARIN MÜƏYYƏN EDİLMƏSİ
(307‐311)
32.
ŞƏXSİN XƏBƏRSİZ İTKİN DÜŞMÜŞ HESAB EDİLMƏSİ VƏ ÖLMÜŞ ELAN EDİLMƏSİ
(312‐
316)
33.
ŞƏXSİN MƏHDUD FƏALİYYƏT QABİLİYYƏTLİ VƏ YA FƏALİYYƏT QABİLİYYƏTİ
OLMAYAN HESAB EDİLMƏSİ
(317‐322)
34.
DAŞINAR ƏŞYALARIN SAHİBSİZ HESAB EDİLMƏSİ VƏ DAŞINMAZ ƏŞYALAR ÜZƏRİNDƏ
DÖVLƏTİN MÜLKİYYƏT HÜQUQUNUN TANINMASI
(323‐326)
35.
İTİRİLMİŞ SƏNƏDLƏR ÜZRƏ ONLARI TƏQDİM EDƏN ŞƏXSİN HÜQUQLARININ BƏRPA
EDİLMƏSİ (ÇAĞIRIŞ İCRAATI)
(327‐334)
36.
ŞƏXSİN PSİXİATRİYA STASİONARINA MƏCBURİ YERLƏŞDİRİLMƏSİ BARƏDƏ İŞLƏR
ÜZRƏ İCRAAT
(335‐338)
37.
VƏTƏNDAŞLIQ VƏZİYYƏTİ AKTLARI QEYDİYYATININ DÜZGÜN OLMAMASININ
MÜƏYYƏN EDİLMƏSİ
(339‐341)
38.
NOTARİAT HƏRƏKƏTLƏRİNDƏN VƏ YA HƏMİN HƏRƏKƏTLƏRİN APARILMASINDAN
İMTİNAYA DAİR ŞİKAYƏTLƏR
(342‐344)
39.
UŞAĞIN ÖVLADLIĞA GÖTÜRÜLMƏSİ
(345‐151)
40.
NORMATİV HÜQUQİ AKTIN KONSTİTUSİYAYA UYĞUNLUĞUNUN YOXLANILMASI
HAQQINDA VƏSATƏT ÜZRƏ İCRAAT
(352‐356)
3. MƏHKƏMƏ AKTLARINA YENİDƏN BAXILMASI
41.
APELLYASİYA İNSTANSİYASI MƏHKƏMƏSİNDƏ İCRAAT
(357‐394)
42.
BİRİNCİ İNSTANSİYA MƏHKƏMƏLƏRİNİN QƏRARDADLARINDAN ŞİKAYƏT VERİLMƏSİ
(395‐401)
43.
KASSASİYA İNSTANSİYASI MƏHKƏMƏSİNDƏ İCRAAT
(402‐421)
44.
ƏLAVƏ KASSASİYA QAYDASINDA İCRAAT
(422‐431)
45.
QANUNİ QÜVVƏYƏ MİNMİŞ MƏHKƏMƏ AKTLARINA YENİ AÇILMIŞ HALLAR ÜZRƏ
YENİDƏN BAXILMASI ÜZRƏ İCRAAT
(432‐438)
4. XARICİ ŞƏXSLƏRİN İŞTİRAKI İLƏ İCRAAT
46.
MƏHKƏMƏLƏRİN BEYNƏLXALQ SƏLAHİYYƏTLƏRİ
(439‐461)
47.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA XARİCİ MƏHKƏMƏLƏRİN VƏ ARBİTRAJLARIN
QƏTNAMƏLƏRİNİN İCRASI VƏ TANINMASI. ÜMUMİ QAYDALAR
(462‐465))
48.
XARİCİ DÖVLƏTİN MƏHKƏMƏ QƏTNAMƏLƏRİNİN MƏCBURİ İCRASI
(466‐468)
49.
XARİCİ DÖVLƏT MƏHKƏMƏLƏRİNİN QƏTNAMƏLƏRİNİN TANINMASI
(469‐473)
50.
XARİCİ DÖVLƏTİN ARBİTRAJ MƏHKƏMƏLƏRİNİN QƏTNAMƏLƏRİNİN İCRASI VƏ
TANINMASI
(474‐477)

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ
MÜLKİ PROSESSUAL MƏCƏLLƏSİ
1
BİRİNCİ BÖLMƏ
ÜMUMİ QAYDALAR
F ə s i l 1
ƏSAS QAYDALAR
M a d d ə 1 . Mülki məhkəmə icraatı haqqında qanunvericilik
1.1. Azərbaycan Respublikasının məhkəmələrində mülki işlər və iqtisadi mübahisələr üzrə
məhkəmə icraatının qaydası Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, «Məhkəmələr və
hakimlər haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu, bu Məcəllə, digər qanunlar, habelə
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən edilir.
1.2. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının normaları Azərbaycan Respublikasının
bütün ərazisində ali hüquqi qüvvəyə və birbaşa təsirə malikdir. Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasının normaları və məhkəmə icraatı qaydasını tənzimləyən normalar arasında
ziddiyyət olduqda, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının normaları tətbiq edilir.
1.3. Mülki prosessual fəaliyyət sahəsində insan və vətəndaşın hüquq və azadlıqlarını ləğv
edən və ya məhdudlaşdıran, habelə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi zamanı
məhkəmənin müstəqilliyini və tərəflərin çəkişmə prinsipini pozan, eləcə də sübutlara
əvvəlcədən müəyyən olunmuş qüvvə verən qanunvericilik aktları qəbul edilə bilməz.
1.4. Digər qanunlarda olan prosessual hüquq normaları bu Məcəllənin müddəalarına
uyğunlaşdırılmalıdır.
1.5. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə prosessual
qanunvericilikdən fərqli qaydalar müəyyən edilərsə, beynəlxalq müqavilənin qaydaları tətbiq
edilir.
M a d d ə 2 . Mülki məhkəmə icraatının vəzifələri
2.1. Mülki işlər və iqtisadi mübahisələr üzrə məhkəmə icraatının vəzifələri hər bir fiziki və
yaxud hüquqi şəxsin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, qanunlarından və digər
normativ hüquqi aktlarından irəli gələn hüquq və mənafelərinin məhkəmədə təsdiq
olunmasıdır.
2.2. Mülki məhkəmə icraatı qanunçuluğun və ictimai qaydanın bərqərar edilməsinə,
vətəndaşların qanunlara dönmədən hörmət ruhunda tərbiyə edilməsinə rəvac verir.
M a d d ə 3 . Mülki prosessual qanunvericiliyin zamana və məkana görə qüvvəsi
3.1. Məhkəmə icraatı işə baxılan, ayrı‐ayrı prosessual hərəkətlər həyata keçirilən və yaxud
məhkəmə aktı icra edilən zaman qüvvədə olan mülki prosessual qanuna əsasən aparılır.
3.2. Azərbaycan Respublikasının ərazisində hər hansı haldan asılı olmayaraq, Azərbaycan
Respublikasının mülki prosessual qanunvericiliyi qüvvədə olur.
3.3. Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənarda Azərbaycan Respublikası mülki
prosessual qanunvericiliyinin müddəaları Azərbaycan Respublikasının bayrağını daşıyan və

yaxud tanınma nişanı olan dəniz, çay və yaxud hava gəmilərində və ya onların olduğu
limanlarda tətbiq olunur.
3.4. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə Azərbaycan
Respublikası mülki prosessual qanunvericiliyinin məkana görə tətbiqinin digər qaydaları da
müəyyən oluna bilər.
M a d d ə 4 . Müdafiə üçün məhkəməyə müraciət etmək hüququ
4.1. Bütün fiziki və hüquqi şəxslər özlərinin qanunla qorunan hüquq və azadlıqlarını, eləcə
də maraqlarını qorumaq və təmin etmək məqsədi ilə qanunla müəyyən edilmiş qaydada
məhkəmə müdafiəsindən istifadə etmək hüququna malikdirlər.
4.2. Məhkəməyə müraciət etmək hüququndan imtina edilməsi etibarsızdır.
4.3. Əgər qanunla müəyyən kateqoriya iqtisadi mübahisələr üçün məhkəməyə qədər
nizamlama (pretenziya) qaydası müəyyən olunarsa və yaxud bu, tərəflər arasında müqavilə ilə
nəzərdə tutularsa, mübahisə həmin qaydaya riayət edildikdən sonra iqtisad məhkəməsinin
həllinə verilə bilər.
M a d d ə 5 . Məhkəmədə mülki işə başlama
5.1. Hər hansı fiziki və yaxud hüquqi şəxs öz hüququnun və ya qanunla qorunan
mənafeyinin müdafiəsi və yaxud təsdiqi üçün məhkəməyə müraciət etdiyi hallarda
məhkəmədə iş başlanılır.
5.2. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda başqa şəxsin, yaxud şəxslərin hüquq və
mənafelərinin, yaxud dövlətin mənafeyinin müdafiəsi üçün şəxsin və ya orqanların ərizəsinə
əsasən də iş başlana bilər.
5.3. Həmin şəxslər mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq ərizə və ya şikayət əsasında iş
başlaya bilərlər.
5.4. Qanunda başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, onlar məhkəmə araşdırmalarını barışıq sazişi
ilə tamamlaya bilər, irəli sürülən tələbi etiraf, yaxud rədd edə bilərlər.
5.5. Bu Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla hər hansı instansiya
məhkəməsinin icraatında olan iş tələb oluna bilməz.
M a d d ə 6 . Ədalət mühakiməsinin məhkəmə tərəfindən həyata keçirilməsi
Mülki işlər və iqtisadi mübahisələr üzrə ədalət mühakiməsi yalnız məhkəməyə aiddir və
məhkəmələr tərəfindən qanunla müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir.
M a d d ə 7 . Hakimlərin müstəqilliyi
7.1. Ədalət mühakiməsini həyata keçirərkən hakimlər müstəqildirlər.
7.2. Hakimlər mülki işləri və iqtisadi mübahisələri kənar müdaxilə təsirindən azad şəraitdə
həll edirlər.
7.3. Başqası tərəfindən
məhkəmə icraatının bilavasitə və yaxud dolayısı ilə
məhdudlaşdırılması, qanunsuz təsir, hədə‐qorxu, müdaxilə yolverilməzdir və qanunla
müəyyən olunmuş məsuliyyətə səbəb olur.
M a d d ə 8 . Qanun və məhkəmə qarşısında bərabərlik
8.1. Mülki işlər və iqtisadi mübahisələr üzrə ədalət mühakiməsi hamının qanun və
məhkəmə qarşısında bərabərliyi prinsipi əsasında həyata keçirilir.

8.2. Məhkəmə irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak
vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və
digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən, hüquqi şəxsin olduğu yerdən, tabeçiliyindən,
mülkiyyət formasından və qanunda nəzərdə tutulmayan başqa fərqlərdən asılı olmayaraq işdə
iştirak edən bütün şəxslərə eyni cür yanaşır.
8.3. Bu Məcəllənin 8.2‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş əsaslara görə işdə iştirak edən
şəxslərə zərər vurula bilməz, güzəştlər və ya imtiyazlar verilə bilməz, yaxud güzəştlərin və ya
imtiyazların verilməsindən imtina oluna bilməz.
2
M a d d ə 9 . Ədalət mühakiməsinin çəkişmə, tərəflərin bərabərliyi və faktlar əsasında
həyata keçirilməsi
9.1. Ədalət mühakiməsi çəkişmə, tərəflərin bərabərliyi və faktlar əsasında həyata keçirilir.
9.2. Bu Məcəllə ilə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, məhkəmədə mübahisəyə işdə iştirak
edən şəxslər çağırılıb dindirilmədikdə baxıla bilməz. İşdə iştirak edən şəxslər öz tələblərini
əsaslandırdıqları dəlillər, sübutlar və hüquqi nəticələr barədə bir‐birlərinə məlumat verməyə
borcludur ki, digər tərəf bunlara qarşı özünün müdafiəsini təşkil edə bilsin.
9.3. Hakim bütün hallarda prosesin çəkişmə prinsipini təmin etməlidir. O, öz qərarını yalnız
tərəflərin çəkişmə prinsipinə əsasən müzakirə etdiyi dəlillərlə, onların verdiyi izahatlarla,
sənədlərlə əsaslandırmalıdır. Məhkəmə, qərarını tərəfləri dəvət etmədən özünün qulluq
mövqeyinə görə irəli sürdüyü hüquqi dəlillərlə əsaslandıra bilməz.
M a d d ə 1 0 . Məhkəmə baxışının aşkarlığı
10.1. Məhkəmələrdə işlərə aşkarlıq prinsipi əsasında baxılır.
10.2. Dövlət, peşə, kommersiya sirrinin açılması, şəxsi və ailə həyatı sirrinin yayılması,
yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin marağının gözlənilməsi səbəbləri istisna olmaqla, bütün
məhkəmələrdə işlərə aşkar baxılır. Öz vəzifələrinin icrası zamanı hakimlər dövlət sirri ilə
işləməyə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş yoxlama tədbirləri keçirilmədən buraxılırlar.
3
10.3. İşlərə aşkar baxılması demokratik cəmiyyətdə əxlaq, ictimai qayda, dövlət
təhlükəsizliyi baxımından, həmçinin digər xüsusi hallarla əlaqədar ədalət mühakiməsinin
maraqlarına toxunarsa, məhkəmə baxışı və ya onun bir hissəsi qapalı keçirilə bilər.
10.4. Məhkəmə baxışında iştirak edən şəxs övladlığa götürmə, vərəsəlik, kommersiya, ixtira
və ya vergi sirrinin, eləcə də qanunla qorunan digər sirlərlə yanaşı, həmçinin şəxsi və ailə
həyatının intim məsələlərinin qorunması məqsədi ilə məhkəmə baxışını qapalı keçirməyi tələb
edə bilər.
10.5. Məhkəmə işə qapalı məhkəmə iclasında baxılması barədə qərardadı işdə iştirak edən
şəxsləri ilkin dinlədikdən sonra qəbul edir.
10.6. Məhkəmə baxışının qapalı keçirilməsində işdə iştirak edən şəxslər, onların
nümayəndələri iştirak edir. Zərurət yaranarsa, onların şahidləri, ekspertlər, mütəxəssislər və
tərcüməçilər çağırılır.
10.7. Qapalı məhkəmə baxışı mülki məhkəmə icraatının bütün qaydalarına riayət
olunmaqla aparılır.
10.8. İşdə iştirak edən şəxs olmayan və ya şahid qismində dəvət edilməyən on altı yaşına
çatmamış şəxslər məhkəmə iclası zalına buraxılmırlar.
10.9. İşdə iştirak edən şəxslər və açıq məhkəmə iclasında olan digər şəxslər yerlərindən
məhkəmə baxışının gedişatına dair qeydlər apara bilərlər. Məhkəmə iclasının kino və foto
çəkilişinin, habelə videoyazısının, birbaşa radio və televiziya translyasiyasının aparılmasına

yalnız iş üzrə işdə iştirak edən şəxslərin rəyi nəzərə alınmaqla məhkəmənin icazəsi ilə yol
verilir.
4
10.10. Şəxsi yazışma və şəxsi teleqraf məlumatları yalnız onların ünvanlandığı şəxslərin
razılığı ilə açıq məhkəmə iclasında açıqlana bilər. Göstərilən qaydalar şəxsi xarakterli məlumat
daşıyan səs və video yazıların tədqiqində də tətbiq olunur.
10.11. Məhkəmə aktları bütün hallarda açıq elan edilir.
M a d d ə 1 1 . Məhkəmə icraatının aparıldığı dil
11.1. Mülki işlər və iqtisadi mübahisələr üzrə məhkəmə icraatı Azərbaycan Respublikasının
dövlət dilində — Azərbaycan dilində və ya müəyyən ərazi əhalisinin əksəriyyətinin dilində
aparılır.
11.2. İşdə iştirak edən, məhkəmə icraatının aparıldığı dili bilməyən şəxslərə işin bütün
materialları ilə tanış olmaq, izahat, ifadə və rəy vermək, məhkəmədə çıxış etmək, vəsatət
qaldırmaq, ana dilində şikayət etmək, həmçinin bu Məcəlləyə uyğun olaraq pulsuz tərcüməçi
xidmətindən istifadə etmək hüququ izah və təmin olunur.
11.3. Məhkəmə sənədləri işdə iştirak edən şəxslərə məhkəmə icraatının aparıldığı dildə
verilir.
M a d d ə 1 2 . İşə hakim tərəfindən təkbaşına və kollegial baxılması
12.1. Mülki işlərə və iqtisadi mübahisələrə birinci instansiya məhkəmələrində hakim
tərəfindən təkbaşına baxılır.
12.2. Apellyasiya qaydasında işlərə sədrlik edənin və digər iki hakimin, kassasiya
qaydasında isə sədrlik edənin iki və ya daha çox hakimin iştirakı ilə baxılır.
M a d d ə 1 3 . Mülki işlərin həllində məhkəmənin tətbiq etdiyi normativ hüquqi aktlar
13.1. Məhkəmə mübahisələri Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, referendumla
qəbul edilən hüquqi aktlara, qanunlara, Azərbaycan Respublikası prezidentinin fərmanlarına,
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına, mərkəzi icra hakimiyyəti
orqanlarının normativ hüquqi aktlarına, habelə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar olduğu
beynəlxalq müqavilələrə əsasən həll edir.
13.2. Məhkəmə işə baxarkən normativ hüquqi aktlar arasında ziddiyyət aşkar edirsə, o,
daha yüksək hüquqi qüvvəyə malik olan normativ hüquqi akt əsasında qərar qəbul edir.
13.3. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi sisteminə daxil olan normativ hüquqi
aktlarla (Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və referendumla qəbul olunmuş aktlar
istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikasının tərəfdar olduğu beynəlxalq müqavilələr arasında
ziddiyyət olduqda, beynəlxalq müqavilənin müddəaları tətbiq edilir.
13.4. Mübahisə edilən hüquq münasibətlərini tənzimləyən hüquq norması olmadıqda,
məhkəmə analoji münasibətləri tənzimləyən hüquq normalarına müraciət edir.
13.5. Belə normalar da olmadıqda məhkəmə öz aktında Azərbaycan Respublikası hüquq
qaydalarının ideya və ümumi prinsiplərini əsas götürür.
13.6. İcraatında olan işlər üzrə insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi məsələləri
ilə bağlı məhkəmə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının və qanunlarının şərh edilməsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edə bilər.
5

13.7. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının və qanunlarının şərhi məhkəmə üçün o
halda məcburidir ki, bu şərh Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarında
verilmiş olsun.
6
M a d d ə 1 4 . İş üzrə məhkəmə baxışının prinsipləri
14.1. Məhkəmə həqiqətə nail olmaq üçün, işin hərtərəfli, tam və obyektiv tədqiqinə lazımi
şərait yaradır. Bunun üçün məhkəmə: işdə iştirak edən şəxslərə onların prosessual hüquq və
vəzifələrini izah edir, görüləcək, yaxud görülməyəcək hərəkətlərin nəticələri barədə onları
xəbərdar edir, onların prosessual hüquqlarının həyata keçməsinə kömək göstərir.
14.2. Məhkəmə yalnız tərəflərin təqdim etdikləri sübutları araşdırmalı və onlardan istifadə
etməlidir.
14.3. Məhkəmə tərəflərə məhkəmə baxışını barışıq sazişi ilə tamamlamağı təklif etməyə
borcludur və tərəflər qanunda nəzərdə tutulan hallar istisna edilməklə, iddianı etiraf edə və
yaxud ondan imtina edə bilərlər.
14.4. İşdə iştirak edən şəxslər, qanunla onların nümayəndəliyi zəruri olan hallar istisna
edilməklə, özləri öz hüquq və mənafelərini müdafiə edə bilərlər. Onlar maraqlarının təmsil
olunması və ya prosessual hüquqlarının həyata keçirilməsi üçün peşəkar hüquqi yardım almaq
məqsədi ilə özlərinə sərbəst vəkil seçə bilər.
14.5. Bu Məcəllə ilə vəkilin prosesdə məcburi iştirakı tələb olunduğu hallarda işdə iştirak
edən şəxslərin vəkilin xidmətlərini ödəmək üçün kifayət qədər vəsaiti olmadıqda, onlar
maraqlarının təmsil olunması və prosessual hüquqlarının həyata keçirilməsi üçün pulsuz
(dövlət hesabına) peşəkar hüquqi yardım almaq hüququna malikdirlər.
7
M a d d ə 1 5 . Məhkəmə aktlarının məcburiliyi
15.1. Məhkəmə məhkəmə aktlarını qətnamə, qərardad, qərar və əmr formasında qəbul edir.
15.2. Məhkəmələrin qanuni qüvvəyə minmiş qətnaməsi, qərardadı, qərarı, əmri bütün
dövlət hakimiyyəti, yerli özünüidarə orqanları, onların vəzifəli şəxsləri, ictimai birliklər, siyasi
partiyalar, həmkarlar ittifaqları, onların vəzifəli şəxsləri, həmçinin fiziki və hüquqi şəxslər üçün
məcburidir və Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində hökmən icra olunmalıdır.
15.3. Məhkəmə aktının icra olunmaması, habelə məhkəməyə digər hörmətsizlik halları
qanunda nəzərdə tutulmuş məsuliyyətlə nəticələnir.
15.4. Məhkəmə aktları maraqlı şəxslərin mənafelərinə toxunduqda bu aktların məcburiliyi
işdə iştirak etməyən maraqlı şəxslərin öz hüquqlarının və qanunla qorunan mənafelərinin
müdafiəsi üçün məhkəməyə müraciət etmələri imkanını istisna etmir.
15.5. Azərbaycan Respublikası ərazisində xarici dövlətlərin, beynəlxalq məhkəmələrin və
iqtisad məhkəmələrinin aktlarının məcburiliyi Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı
beynəlxalq müqavilələrlə və bu Məcəllə ilə müəyyən olunur.
M a d d ə 1 6 . Beynəlxalq məhkəmələrin səlahiyyətləri
Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə müvafiq olaraq
tərəflər, habelə işdə iştirak edən digər şəxslər, bu Məcəllədə nəzərdə tutulan hüquqi müdafiə
vasitələri bitərsə, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün beynəlxalq məhkəmələrə
müraciət edə bilərlər.
F ə s i l 2