Azərbaycan respublikasının mülki məcəlləsi

Madd 77. tiraknn tam ortaqlqdan xmas

Mülki hüquq anlayışı və sistemi. Mülki qanunvericilik

Mülki hüquq – milli hüququn mühüm bir sahəsi olub, əmtəə-pul və digər əmlak münasibətlərini, habelə bunlarla əlaqədar olan şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzim edir. Bu münasibətlər mülki-hüquqi tənzimetmənin predmetini təşkil edir.
Mülki hüququn tətbiqi sferası çox genişdir. O, yalnız əmtəə-pul münasibətlərini deyil, həm də mülkiyyət münasibətlərini, dövriyyə iştirakçılarının alqı-satqı, əmlak kirayəsi, borc, podrat, habelə komissiya, tapşırıq, saxlama və s. bu kimi müqavilə münasibətlərini nizama salır. Bura, həmçinin, vurulmuş zərərin əvəzinin ödənilməsi, əsassız varlanma nəticəsində əldə edilənlərin qaytarılması, əqli mülkiyyət, vərəsəliklə bağlı münasibətlər də aiddir. Bütün bunlar indiki dövrdə – bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə mülki hüququn rolunun daha da artmasına səbəb olur.
Göstərilən ictimai münasibətlərin mülki-hüquqi tənziminin özünəməxsus metodu var. Hüquq nəzəriyyəsindən məlum olduğu kimi hüququn ictimai münasibətlərə təsiri üsulları və vasitələri hüquqi tənzimetmənin metodu adlanır. Bu və ya digər hüquq sahəsinin metodu həmin sahə ilə tənzimlənən ictimai münasibətlərin xarakterindən, cəmiyyətdəki sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyətdən, müvafiq ictimai münasibətlərin iştirakçılarının vəziyyətindən asılıdır. Hüquqi tənzimləmə məqsədlərinə uyğun olaraq subyektlərin lazımi davranışını təmin edən bu vasitələrin məcmusu bu və ya başqa hüquq sahəsinin metodunu səciyyələndirir. Mülki hüququn metodu – ictimai münasibətləri mülki-hüquqi tənzimetmə metodudur.
İctimai münasibətləri mülki-hüquqi tənzimetmə metodu dedikdə, mülki münasibətləri tənzim edən normalarda nəzərdə tutulan forma, üsul və fəndlərin məcmusu başa düşülür. Mülki hüququn (predmeti də daxil olmaqla) digər hüquq sahələrindən fərqləndirilməsi məhz bu metodun aşağıdakı xüsusiyyətləri ilə səciyyələnir:
1) Tərəflərin bərabərliyi;
2) Tərəflərin münasibətin məzmununu müəyyən edən sərbəstliyi (dispozitivliyi);
3) Tərəflərin təşəbbüskarlığı;
4) Münasibətlərin bir qayda olaraq iddia qaydasında müdafiəsi;
5) Tərəflərin əmlak məsuliyyəti.

Subyektlərin hüquq bərabərliyinə əsaslanan, əmlak və şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzim edən mülki hüquq normaları nizamsız vəziyyətdə deyil, müəyyən sistemdə düzülmüşlər. Mülki hüquq institutlarının müəyyən məntiqi ardıcıllıqla düzülüşünə mülki hüququn sistemi deyilir. Mülki hüquq institutu dedikdə isə, eyni cinsli münasibətləri tənzim edən hüquq normalarının məcmusu başa düşülür. Məsələn, mülkiyyət münasibətlərini tənzim edən hüquq normalarının məcmusu mülkiyyət hüququ institutu adlanır.
Mülki hüququn sistemi obyektiv surətdə formalaşmışdır və mülki hüququn predmetinə daxil olan ictimai münasibətlərin spesifik xüsusiyyətlərinə əsaslanır. Digər müstəqil hüquq sahələri kimi mülki hüququn sistemi də iki hissədən – ümumi və xüsusi hissələrdən ibarətdir. Mülki hüququn predmetinə daxil olan saysız-hesabsız ictimai münasibətlərin ümumi xüsusiyyətləri onların hüquqi tənzimləmə vahidliyini, bu münasibətlərin konkret növlərinin spesifik əlamətləri isə onların hüquqi tənzimləmə differensasiyasını qabaqcadan müəyyən edir.
Ümumi hissəyə elə normalar və müddəalar daxildir ki, onlar ümumi xarakter daşıyır və bütün hüquq institutları, yaxud onların çoxuna eyni dərəcədə tətbiq edilir. Buraya mülki hüququn predmetini, vəzifələrini, onun əsas prinsiplərini, mülki hüquq üzrə hüquq münasibətlərini müəyyən edən bölmələr, habelə şəxslər (fiziki və hüquqi), əşya hüququ, o cümlədən mülkiyyət hüququ, əqdlər, müddətlər və öhdəliklər haqqında ümumi müddəalar daxildir. Mülki hüququn ümumi hissəsinin normaları sayəsində fiziki və hüquqi şəxslər arasında, habelə onların öz aralarında, fəaliyyətin bütün sahələrində – sənaye, nəqliyyat, tikinti, ticarət, məişət, kənd təsərrüfatı, sahibkarlıq, əqli fəaliyyət və digər sahələrdə əmlak münasibətlərinin eyni cür tənzimlənməsi həyata keçirilir.
Mülki hüquqla tənzim olunan ictimai münasibətlərin ayrı-ayrı növlərini və qruplarını nizama salan normalar mülki hüququn xüsusi hissəsini təşkil edir. Xüsusi hissə özündə məzmunca müxtəlif mülki hüquq normalarını birləşdirir. Bu normalar mülki hüquq institutlarında qruplaşdırılır. Mülki hüquq institutu özündə müəyyən növ ictimai münasibətlərin yalnız bir hissəsini tənzim edən normaları birləşdirir.
Xüsusi hissəyə müqavilələrdən əmələ gələn öhdəliklər – alqı-satqı, dəyişmə, bağışlama, əmlak kirayəsi, icarə, borc, lizinq, podrat, tapşırıq, və s.; qanundan əmələ gələn öhdəliklər – özgə işlərini tapşırıqsız aparma, əsassız varlanma; mülki hüquq pozuntularından (deliktlərdən) əmələ gələn öhdəliklər, habelə vərəsəlik hüququnu müəyyən edən bölmələr daxildir. Bura, həmçinin, yaradıcılıq fəaliyyətinin nəticələrinə olan hüquqlar – müəlliflik hüququ, kəşf hüququ, ixtira, səmərələşdirmə təkliflərinə və sənaye nümunələrinə olan hüquqları əks etdirən normalar aiddir.
Beləliklə, mülki hüquq normalarının sistem halında qruplaşmasının, nəinki nəzəri, həm də hüquqyaradıcı və hüquqtətbiqedici orqanlar üçün mühüm praktiki əhəmiyyəti vardır. Məzmunu mülki hüquq normalarından ibarət olan yeni normativ aktların qəbul edilməsi zamanı onların mövcud olan hüquq normalarına uyğunluğunu müəyyənləşdirmək lazımdır. Mülki hüquq normalarının müəyyən sistemdə qruplaşması bu işi xeyli asanlaşdırır. Əks-təqdirdə, mülki hüquq normalarının nizamsız vəziyyətdə olması qəbul edilən qanunların onlara uyğunluğunun müəyyənləşdirilməsində olduqca çətinliklər yaradardı. Mülki hüquq normalarının müəyyən meyarlara görə sistemləşdirilməsi bu normaların konkret hadisələrə uyğun olaraq axtarılıb-tapılması və tətbiq edilməsini xeyli asanlaşdırır.

Mülki qanunvericilik (mülki hüququn mənbələri)

Mülki hüquq normalarının, vahidliyi və differensasiyası nəzərə alınmaqla qruplaşdırılması öz ifadəsini mülki hüququn mənbələri hesab edilən müxtəlif hüquqi normativ aktlarda tapır. Özündə əmlak və şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzim edən, mülki hüquq normalarmı əks etdirən aktların məcmusuna mülki qanunvericilik deyilir.
Mülki Məcəllənin 2-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsaslanır və bu Məcəllədən, digər qanunlardan və onların əsasında qəbul edilən, mülki hüquq normalarını müəyyənləşdirən başqa normativ-hüquqi aktlardan ibarətdir.
Mülki qanunvericilik mülki hüquq münasibətləri subyektlərinin hüquqi vəziyyətini, mülkiyyət hüququnun və başqa əmlak hüquqlarının əmələ gəlməsi əsaslarını və həyata keçirilməsi qaydasını müəyyənləşdirir, müqavilə və digər öhdəlik münasibətlərini, habelə sair əmlak münasibətlərini və onlarla bağlı olan şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzimləyir. Ailə, əmək münasibətləri, təbii ehtiyatlardan istifadə, ətraf mühitin mühafizəsi, müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar ilə bağlı münasibətlər, əgər ailə, əmlak, torpaq, təbiəti mühafizə, müəlliflik və digər xüsusi qanunvericilikdə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, mülki qanunvericilik və başqa hüquqi aktlar ilə tənzimlənir.
Mülki hüququn mənbələri içərisində ən mühüm və əsas yeri Azərbaycan Respublikasının 12 noyabr 1995-ci il Konstitusiyası tutur. Konstitusiyada mülkiyyət və onun formaları, vətəndaşların mülkiyyət və əqli mülkiyyət hüququ, şəxsi və mənzil toxunulmazlığı, sağlamlığın qorunması, şərəf və ləyaqətin müdafiəsi, azad sahibkarlıq, zərərin ödənilməsini tələb etmək və s. hüquqları, həmçinin, onların həyata keçirilməsi təminatlarını müəyyən edən məsələlər öz əksini tapmışdır.
Konstitusiyadan sonra mülki hüququn mənbələri içərisində Azərbaycan Respublikasının 2000-ci il sentyabrın 1-dən qüvvəyə minmiş Mülki Məcəlləsi başlıca yer tutur. 74 fəsildən və 1325 maddədən ibarət olan bu Məcəllənin ümumi hissəsində (1-566-cı maddələr) mülki hüququn ümumi və prinsipial müddəaları təsbit olunmuş, xüsusi hissədə (567-1325-ci maddələr) isə öhdəlik hüququnun bütün növləri müvafiq ardıcıllıqla verilmiş, vərəsəlik hüququnun ümumi və xüsusi hissəsini tənzim edən normalar sistemləşdirilmişdir.
Vəzifələri mülki hüquq subyektlərinin əmlak və şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzimləməkdən, onların hüquqlarını və qanuni mənafelərini müdafİə etməkdən, fiziki şəxslərin şərəfini, ləyaqətini, işgüzar nüfuzunu, şəxsi həyatının və şəxsi toxunulmazlığının müdafiəsi hüququnu qorumaqdan, mülki dövriyyəni təmin etmək, sahibkarlıq fəaliyyətini dəstəkləmək və sərbəst bazar iqtisadiyyatının inkişafına şərait yaratmaqdan ibarət olan bu Məcəllənin əsas məqsədi üçüncü şəxslərin hüquqlarına xələl gətirmədən mülki dövriyyənin azadlığını onun iştirakçılarının bərabərliyi əsasında təmin etməkdir.
Mülki hüququn mənbələrinə həm də Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları da daxildir. Lakin Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi bütün aktlar deyil, yalnız mülki münasibətlər sahəsində qəbul etdiyi qərar və sərəncamlar mülki hüququn mənbəyini təşkil edir. Bu aktlarla əsasən, təşkilatlar arasındakı əmlak münasibətləri nizama salınır. Bundan başqa, digər dövlət orqanlarının verdiyi aktlar da mülki hüququn mənbəyi sayılır və mülki münasibətləri nizama salır. Məsələn, Milli Bankın instruksiyası ilə kredit və hesablaşma münasibətləri, Nəqliyyat Nazirliyinin qaydaları və başqa aktları ilə sərnişinlərin və yüklərin daşınması və s. münasibətlər nizama salınır.
Mülki hüquq normaları, həmçinin, yerli icra hakimiyyəti və bələdiyyə orqanlarının qərarlarında öz əksini tapır.
Azərbaycan Respublikasının bütün qanunları kimi mülki qanunlar da dərc edildiyi gündən qüvvəyə minir (əgər qanunda başqa müddət göstərilməyibsə). Mülki qanunların geriyə qüvvəsi yoxdur, yəni mülki qanunlar ondan əvvəl yaranan münasibətlərə tətbiq edilmir. Mülki Məcəllənin 7-ci maddəsinə əsasən, qanunla birbaşa nəzərdə tutulmuş hallarda mülki qanunvericiliyin geriyə qüvvəsi ola bilər. Mülki hüquq subyektlərinə ziyan vurarsa və ya onların vəziyyətini pisləşdirərsə, mülki qanunvericiliyin geriyə qüvvəsi ola bilməz. Mülki hüquq normaları, onların ləğv olunması və ya qanun qaydasında dəyişdirilməsi ilə öz qüvvəsini itirir.
Azərbaycan Respublikasının mülki qanunları respublikanın bütün ərazisində qüvvədədir. Mülki qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hüquqlar Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində maneəsiz həyata keçirilə bilər və hökmən mühafizə edilməlidir.
Mülki qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən bütün fiziki və hüququ şəxslər üçün qüvvədədir. Mülki qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydalar, əgər qanunda ayrı hal nəzərdə tutulmayıbsa, əcnəbilərin, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və xarici hüquqi şəxslərin iştirak etdiyi münasibətlərə də tətbiq olunur. Xarici vətəndaşların və hüquqi şəxslərin Azərbaycan Respublikası ərazisindəki hüquqi vəziyyətinin müəyyən edilməsində beynəlxalq müqavilələrin böyük əhəmiyyəti var.
Məhkəmələr tərəfindən qəbul edilən aktlar heç bir hüquq norması yaratmadığı, dəyişdirmədiyi və xitam etmədiyi üçün mülki hüququn mənbəyi də hesab edilmir. Bu aktların ən böyük əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, onlar mülki qanunvericilikdəki boşluğu doldurur və qərarların qanuna uyğun qəbul edilməsini təmin edir. Mülki qanunvericilikdə boşluq o deməkdir ki, müəyyən məsələ hüquq vasitəsilə həll edilməlidir, lakin qanunvericilikdə onun hüquqi cəhətdən həlli nəzərdə tutulmayıb.
Məhkəmə mübahisəli məsələni həll edərkən qanunvericilikdəki boşluğu aşkar edərsə, özü onu həll edə bilməz. Bu halda o, qanunverici orqana yeni norma qəbul etmək haqqında müvafiq təqdimat verməlidir. Qanunla müəyyən edilmiş hallarda məhkəmə konkret işi qanunun analogiyası (yunanca analogia – uyğunluq, oxşarlıq), yaxud hüququn analogiyası əsasında həll edə bilər.
Mülki Məcəllənin 11-ci maddəsinə əsasən, mülki hüquq münasibətləri mülki qanunvericiliklə və ya tərəflərin razılaşması ilə birbaşa tənzimlənmədikdə və onlara tətbiq edilə bilən işgüzar adət olmadıqda həmin münasibətlərə, əgər bu, onların mahiyyətinə zidd deyildirsə, oxşar münasibətləri tənzimləyən mülki qanunvericilik normaları tətbiq edilir (qanunun analogiyası).
Oxşar münasibətləri tənzimləyən mülki hüquq normaları olmadıqda tərəflərin hüquq və vəzifələri mülki qanunvericilik prinsipləri əsas götürülməklə tənzimlənir (hüququn analogiyası). Hüququn analogiyası tətbiq edilərkən ədalət, insaf və mənəviyyat tələbləri nəzərə alınmalıdır. Mülki hüquqları məhdudlaşdıran və ya məsuliyyət müəyyənləşdirən mülki qanunvericilik normalarının analogiya üzrə tətbiqinə yol verilmir.

azərbaycan respublikasının mülki məcəlləsi

Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi (2012-ci il mayın 12-dək edilmiş əlavə və dəyişikliklərlə) (28 dekabr 1999-cu il tarixli, 779-IQ nömrəli Qanun ilə təsdiq edilmişdir) (26 may 2000-ci il tarixli, 886-IQ nömrəli Qanuna əsasən 2000-ci il sentyabr ayının 1-dən qüvvəyə minir) Ümumi hissə Birinci bölmə. Giriş müddəaları 1-ci fəsil. Mülki hüquq sahəsində qanunvericilik Maddə 1. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin məqsəd və vəzifələri 1.1. Bu Məcəllənin məqsədi üçüncü şəxslərin hüquqlarına xələl gətirmədən mülki dövriyyənin azadlığını onun iştirakçılarının bərabərliyi əsasında təmin etməkdir. 1.2. Bu Məcəllənin vəzifələri aşağıdakılardır: mülki hüquq subyektlərinin əmlak və şəxsi qeyri-əmlak münasibətlərini tənzimləmək; mülki hüquq subyektlərinin hüquqlarını və qanuni mənafelərini müdafiə etmək; fiziki şəxslərin şərəfini, ləyaqətini, işgüzar nüfuzunu, şəxsi və ailə həyatının, şəxsi toxunulmazlığının müdafiəsi hüququnu qorumaq; mülki dövriyyəni təmin etmək; sahibkarlıq fəaliyyətini dəstəkləmək; sərbəst bazar iqtisadiyyatının inkişafına şərait yaratmaq. Maddə 2. Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi 2.1. Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsaslanır və bu Məcəllədən, digər qanunlardan və onların əsasında qəbul edilən, mülki hüquq normalarını müəyyənləşdirən başqa normativ hüquqi aktlardan ibarətdir.

Post on 02-Feb-2017

Documents

Azrbaycan Respublikasnn Mlki Mcllsi

Azrbaycan Respublikasnn Mlki Mcllsi (2012-ci il mayn 12-dk edilmi lav v dyiikliklrl)(28 dekabr 1999-cu il tarixli, 779-IQ nmrli Qanun il tsdiq edilmidir)

(26 may 2000-ci il tarixli, 886-IQ nmrli Qanuna sasn 2000-ci il sentyabr aynn 1-dn qvvy minir)

Birinci blm. Giri mddalar

1-ci fsil. Mlki hquq sahsind qanunvericilik

Madd 1. Azrbaycan Respublikas Mlki Mcllsinin mqsd v vziflri

1.1. Bu Mcllnin mqsdi nc xslrin hquqlarna xll gtirmdn mlki dvriyynin azadln onun itiraklarnn brabrliyi sasnda tmin etmkdir.

1.2. Bu Mcllnin vziflri aadaklardr:

mlki hquq subyektlrinin mlak v xsi qeyri-mlak mnasibtlrini tnzimlmk;

mlki hquq subyektlrinin hquqlarn v qanuni mnafelrini mdafi etmk;

fiziki xslrin rfini, lyaqtini, igzar nfuzunu, xsi v ail hyatnn, xsi toxunulmazlnn mdafisi hququnu qorumaq;

mlki dvriyyni tmin etmk;

sahibkarlq faliyytini dstklmk;

srbst bazar iqtisadiyyatnn inkiafna rait yaratmaq.

Madd 2. Azrbaycan Respublikasnn mlki qanunvericiliyi

2.1. Azrbaycan Respublikasnn mlki qanunvericiliyi Azrbaycan Respublikasnn Konstitusiyasna saslanr v bu Mclldn, digr qanunlardan v onlarn sasnda qbul ediln, mlki hquq normalarn myynldirn baqa normativ hquqi aktlardan ibartdir.

2.2. Mlki qanunvericilik mlki hquq mnasibtlri subyektlrinin hquqi vziyytini, mlkiyyt hququnun v baqa mlak hquqlarnn ml glmsi saslarn v hyata keirilmsi qaydasn myynldirir, mqavil v digr hdlik mnasibtlrini, habel sair mlak mnasibtlrini v onlarla bal olan xsi qeyri-mlak mnasibtlrini tnzimlyir.

2.3. Ail, mk mnasibtlri, tbii ehtiyatlardan istifad, traf mhitin mhafizsi, mlliflik hququ v laqdar hquqlar il bal mnasibtlr, gr ail, mk, torpaq, tbiti mhafiz, mlliflik v digr xsusi qanunvericilikd ayr qayda nzrd tutulmaybsa, mlki qanunvericilik v baqa hquqi aktlar il tnzimlnir.

2.4. nsann zgninkildirilmyn hquq v azadlqlarnn, digr qeyri-maddi nemtlrin gerkldirilmsi v mdafisi il bal mnasibtlr, gr bu mnasibtlrin mahiyytindn ayr qayda irli glmirs, mlki qanunvericilik v baqa hquqi aktlar il tnzimlnir.

2.5. gr qanunvericilikd ayr qayda nzrd tutulmaybsa, mlki qanunvericilik v baqa hquqi aktlar bir trfin digr trf inzibati v ya digr hakimiyyt tabeliyin saslanan mlak mnasibtlrin, o cmldn vergi, maliyy v inzibati mnasibtlr ttbiq edilmir.

2.6. Qanundan aa qvvli normativ hquqi aktlar mlki mnasibtlrin tnzimlnmsi n yalnz o halda ttbiq edilir ki, onlar bu Mclly uyun glsin v ona zidd olmasn.

Madd 3. Mlki qanunvericilik v beynlxalq hquq aktlar

3.1. Azrbaycan Respublikasnn trfdar xd dvltlraras mqavillr bu Mcll il tnzimlnn mlki hquq mnasibtlrin (beynlxalq mqavildn onun ttbiqi n dvltdaxili normativ hquqi aktn qbul edilmsi tlbinin irli gldiyi hallar istisna edilmkl) birbaa ttbiq edilir.

3.2. gr Azrbaycan Respublikasnn trfdar xd beynlxalq mqavild myynldiriln normalar mlki qanunvericilikd nzrd tutulan normalardan frqlnrs, onda beynlxalq mqavilnin normalar ttbiq edilir.

Madd 4. Mlki hquq mnasibtlrinin obyektlri

mlak v ya qeyri-mlak dyri olan, qanunvericilikl mlki dvriyydn xarlmam maddi v ya qeyri-maddi nemtlr mlki hquq mnasibtlrinin obyektlri ola bilrlr.

Madd 5. Mlki hquq mnasibtlrinin subyektlri

5.1. str sahibkarlq faliyyti il mul olan, istrs d mul olmayan hr hans fiziki v ya hquqi xslr mlki hquq mnasibtlrinin subyektlri ola bilrlr.

5.2. Dvlt hakimiyyti orqanlarnn v yerli znidar orqanlarnn digr xslrl mlki hquq mnasibtlri, qanunda ayr qayda nzrd tutulmaybsa, mlki qanunvericilikl tnzimlnir.

5.3. Mlki hquq mnasibtlrinin subyektlri z hquq v vziflrini vicdanla hyata keirmy borcludurlar.

Madd 6. Mlki qanunvericiliyin prinsiplri

6.1. Mlki qanunvericiliyin prinsiplri aadaklardr:

6.1.1. mlki hquq subyektlrinin brabrliyi;

6.1.2. mlki hquq subyektlrinin irad srbstliyi;

6.1.3. mlki dvriyy itiraklarnn mlak mstqilliyi;

6.1.4. mlkiyytin toxunulmazl;

6.1.5. mqavillr azadl;

6.1.6. xsi v ail hyatna kimsnin zbana qarmasnn yolverilmzliyi;

6.1.7. mlki hquqlarn manesiz hyata keirilmsin rait yaradlmas;

6.1.8. pozulmu hquqlarn brpasnn tmin edilmsi;

6.1.9. mlki hquqlarn mhkm mdafisi.

6.2. Fiziki v hquqi xslr mlki hquqlar z mnafelrini gerkldirmk n iradlrin uyun olaraq ld edir v hyata keirirlr. Onlar mqavil sasnda z hquq v vziflrini myynldirmkd v qanunvericiliy zidd olmayan hr hans mqavil rtlri qoymaqda srbstdirlr.

6.3. Dvlt v ictimai thlksizliyin, ictimai qaydann, cmiyytin salamlnn v mnviyyatnn qorunmas, digr xslrin hquq v azadlqlarnn, rfinin v tmiz adnn mdafisi n zruri olduqda mlki hquqlar yalnz qanunla mhdudladrla bilr.

6.4. Mallar, xidmtlr v maliyy vsaiti Azrbaycan Respublikasnn btn razisind srbst hrkt edir. gr insanlarn thlksizliyinin tmin edilmsi, hyatnn v salamlnn mdafisi, tbitin v mdniyyt srvtlrinin qorunmas n zruridirs, mallarn v xidmtlrin hrkti n mhdudiyytlr qanuna mvafiq surtd ttbiq edil bilr.

Madd 7. Mlki qanunvericiliyin zamana gr qvvsi

7.1. Azrbaycan Respublikas Konstitusiyasnn 149-cu maddsinin VII hisssind nzrd tutulanlar istisna olmaqla, mlki qanunvericilik mddalarnn geriy qvvsi yoxdur v onlar qvvy mindikdn sonra ml glmi mnasibtlr ttbiq edilir.

7.2. Qanunla birbaa nzrd tutulmu hallarda mlki qanunvericiliyin geriy qvvsi ola bilr.

7.3. Mlki hquq subyektlrin ziyan vurarsa v ya onlarn vziyytini pisldirrs, mlki qanunvericiliyin geriy qvvsi ola bilmz.

Madd 8. Mlki qanunvericiliyin mkana gr qvvsi

8.1. Mlki qanunvericilik Azrbaycan Respublikasnn istisnasz olaraq btn razisind qvvddir.

8.2. Mlki qanunvericilikd nzrd tutulan hquqlar Azrbaycan Respublikasnn btn razisind manesiz hyata keiril bilr v hkmn mhafiz edilmlidir.

Madd 9. Mlki qanunvericiliyin xslr gr qvvsi

9.1. Mlki qanunvericilik Azrbaycan Respublikasnn razisind faliyyt gstrn btn fiziki v hquqi xslr n qvvddir.

9.2. Mlki qanunvericilikl myynldirilmi qaydalar, gr qanunda ayr hal nzrd tutulmaybsa, cnbilrin, vtndal olmayan xslrin v xarici hquqi xslrin itirak etdiyi mnasibtlr d ttbiq olunur.

9.3. Qanunu bilmmk v ya onu yanl baa dmk qanunun ttbiq edilmmsin v ya nzrd tutulmu msuliyytdn azad edilmy sas ver bilmz.

Madd 10. gzar adtlr

10.1. Sahibkarlq faliyytinin hr hans sahsind tkkl tapan v geni ttbiq ediln, qanunvericilikd nzrd tutulmayan davran qaydas, hanssa aktda qeyd edilib-edilmdiyindn asl olmayaraq, igzar adt saylr.

10.2. Qanunvericiliy v ya mqavily zidd olan igzar adtlr ttbiq edilmir.

Madd 11. Mlki qanunvericiliyin analogiya zr ttbiqi

11.1. Mlki hquq mnasibtlri mlki qanunvericilikl v ya trflrin razlamas il birbaa tnzimlnmdikd v onlara ttbiq edil biln igzar adt olmadqda hmin mnasibtlr, gr bu, onlarn mahiyytin zidd deyildirs, oxar mnasibtlri tnzimlyn mlki qanunvericilik normalar ttbiq edilir (qanunun analogiyas).

11.2. Oxar mnasibtlri tnzimlyn mlki hquq normalar olmadqda trflrin hquq v vziflri mlki qanunvericilik prinsiplri sas gtrlmkl tnzimlnir (hququn analogiyas). Hququn analogiyas ttbiq edilrkn dalt, insaf v mnviyyat tlblri nzr alnmaldr.11.3. xarlb.

11.4. Xsusi mnasibtlri tnzimlyn mlki qanunvericilik mddalar (istisna normalar) analogiya zr ttbiq edilmmlidir.

11.5. Mlki hquq mnasibtlrini tnzimlyn hquq normasnn olmamas v ya onun qeyri-myynliyi mhkmnin mlki i baxmaqdan imtina etmsin sas ver bilmz.

Madd 12. Mlki hquqlarn siyasi hquqlardan asl olmamas

12.1. Mlki hquqlarn hyata keirilmsi Azrbaycan Respublikasnn Konstitusiyas v ya qanunlar il myynldirilmi siyasi hquqlardan asl deyildir.

12.2. Mlki hquq mnasibtlrinin subyektlri hm qanunla birbaa qadaan olunmam hrktlri, hm d qanunda bilavasit nzrd tutulmam hrktlri icra ed bilrlr.

Madd 13. Sahibkarlq faliyyti

Sahibkarlq faliyyti xsin mstqil surtd hyata keirdiyi, sas mqsdi mlak istifadsindn, mt satndan, ilr grlmsindn v ya xidmtlr gstrilmsindn mnft gtrlmsi olan faliyytdir.

2-ci fsil. Mlki hquq v vziflr, onlarn mdafisi

Madd 14. Mlki hquqlarn v vziflrin ml glmsi

14.1. Mlki hquqlar v vziflr mlki qanunvericilikd nzrd tutulan saslardan, habel fiziki v hquqi xslrin qanunvericilikd nzrd tutulmasa da, mlki qanunvericiliyin prinsiplrin gr mlki hquqlar v vziflr douran hrktlrindn ml glir.

14.2. Mlki hquqlarn v vziflrin ml glmsi saslar aadaklardr:

14.2.1. Qanunvericilikd nzrd tutulmu mqavillr v baqa qdlr, habel qanunvericilikd nzrd tutulmasa da, ona zidd olmayan mqavillr v baqa qdlr.

14.2.2. Dvlt orqanlarnn v yerli znidar orqanlarnn qanunvericilikd mlki hquqlarn v vziflrin ml glmsi sas kimi nzrd tutulmu aktlar.

14.2.3. Mlki hquqlar v vziflr myynldirn mhkm aktlar.

14.2.4. Qanunvericiliyin yol verdiyi saslar zr mlak ld edilmsi.

14.2.5. Elm, dbiyyat, incsnt srlrinin, ixtiralarn v qli faliyytin digr nticlrinin yaradlmas.

14.2.6. Baqa xs zrr vurulmas.

14.2.7. sassz varlanma.

14.2.8. Fiziki v hquqi xslrin digr hrktlri.

14.2.9. Qanunvericiliyin mlki hquq nticlrinin ba vermsi il balad hadis.

14.3. gr qanunla mlak hquqlarnn yaranmas n ayr qayda nzrd tutulmaybsa, dvlt qeydiyyatna alnmal mlak hquqlar onlarn qeyd alnd andan ml glir.

Madd 15. Mlki hquqlarn hyata keirilmsi

15.2. Fiziki v hquqi xslrin zlrin mnsub mlki hquqlardan istifad etmmsi, qanunvericilikd nzrd tutulan hallar istisna olmaqla, bu hquqlara xitam verilmsin sbb olmur.

Madd 16. Mlki hquqlarn hyata keirilmsinin mhdudladrlmas

16.1. Fiziki v hquqi xslrin yalnz v yalnz baqa xs ziyan vurmaq niyyti il hyata keirdiklri hrktlr, habel hquqdan digr formalarda sui-istifad edilmsin yol verilmir.

Madd 17. Mlki hquqlarn mdafisi

17.1. Btn dvlt hakimiyyti orqanlar, yerli znidar orqanlar, siyasi partiyalar, ictimai birliklr, hmkarlar ittifaq tkilatlar, fiziki v hquqi xslr mlki hquqlara hrmt bslmy v onlarn mdafisin kmk gstrmy borcludurlar.

Madd 18. Mlki hquqlarn mdafisi sullar

Mlki hquqlarn mdafisi qanunvericilikd nzrd tutulmu qaydada v qanuna, ictimai qaydaya v xlaqa zidd olmayan sullarla hyata keirilir.

Madd 19. Dvlt hakimiyyti orqannn v ya yerli znidar orqannn aktnn etibarsz saylmas

Dvlt hakimiyyti orqannn v ya yerli znidar orqannn mlki qanunvericiliy uyun glmyn, fiziki v ya hquqi xsin mlki hquqlarn v qanunla qorunan mnafelrini pozan qeyri-normativ xarakterli akt mhkm trfindn etibarsz sayla bilr.

Madd 20 xarlb.Madd 21. Zrrin vzinin dnilmsi

21.1. Zrrin vzinin dnilmsini tlb etmk hququna malik olan xs ona vurulmu zrrin vzinin tam dnilmsini tlb ed bilr, bu rtl ki, qanunda v ya mqavild zrrin vzinin daha az miqdarda dnilmsi nzrd tutulmasn.

21.2. Zrr dedikd, hququ pozulmu xsin pozulmu hququnu brpa etmk n kdiyi v ya kmli olduu xrclr, mlakndan mhrum olmas v ya mlaknn zdlnmsi (real zrr), habel hququ pozulmasayd, hmin xsin adi mlki dvriyy raitind ld edcyi glirlr (ldn xm fayda) baa dlr.

21.3. Zrrin vzinin dnilmsi il bal tlbin hcminin myynldirilmsi zaman zrrknin, onun iisinin v qanunvericilikl nzrd tutulmu hallarda nc xslrin davrannn zrrin yaranmasna v artmasna hans hcmd rait yaratmas nzr alnmaldr.Madd 20 xarlb.Madd 23. rfin, lyaqtin v igzar nfuzun mdafisi

23.1. Fiziki xs onun rfini, lyaqtini v ya igzar nfuzunu lklyn, xsi v ail hyatnn sirrini v ya xsi v ail toxunulmazln pozan mlumatlarn mhkm qaydasnda tkzib olunmasn tlb ed bilr, bu rtl ki, hmin mlumatlar yaym xs onlarn hqiqt uyun olduunu sbuta yetirmsin. Faktik mlumatlar natamam drc edildikd d, gr bununla xsin rfin, lyaqtin v ya igzar nfuzuna toxunulursa, eyni qayda ttbiq edilir. Mara olan xslrin tlbi il fiziki xsin rf v lyaqtinin mdafisin onun lmndn sonra da yol verilir.

23.2. gr fiziki xsin rfini, lyaqtini, igzar nfuzunu lklyn v ya xsi v ail hyatnn sirrin qsd edn mlumatlar ktlvi informasiya vasitlrind yaylmdrsa, hmin ktlvi informasiya vasitlrind d tkzib edilmlidir. gr gstriln mlumatlar rsmi snd daxil edilmidirs, hmin snd dyidirilmli v bu bard mara olan xslr mlumat verilmlidir. Digr hallarda tkzib qaydasn mhkm myynldirir.

23.3. Ktlvi informasiya vasitlrind hquqlarna v ya qanunla qorunan mnafelrin toxunan mlumatlar drc edilmi fiziki xsin hmin ktlvi informasiya vasitlrind z cavabnn drc edilmsi hququ vardr.

23.4. rfini, lyaqtini v ya igzar nfuzunu lklyn mlumatlar yaylm fiziki xsin hmin mlumatlarn tkzibi il yana, onlarn yaylmas nticsind vurulmu zrrin vzinin dnilmsini tlb etmk hququ vardr.

23.5. gr fiziki xsin rfini, lyaqtini v ya igzar nfuzunu lklyn mlumatlar yaym xsi myynldirmk mmkn deyildirs, barsind bu cr mlumatlar yaylm xsin ixtiyar var ki, hmin mlumatlarn hqiqt uyun olmayan mlumatlar saylmasn tlb etsin.

23.6. Bu maddnin fiziki xsin igzar nfuzunun mdafisin dair qaydalar mvafiq olaraq hquqi xsin igzar nfuzunun mdafisin d ttbiq edilir.

3-c fsil. Fiziki xslr

Madd 24. Fiziki xs anlay

24.1. Fiziki xs hquq mnasibtlrind z adndan itirak edn insan frdidir.

24.2. Azrbaycan Respublikasnda btn vtndalar, Azrbaycan Respublikasnn razisind daimi yaayan v ya mvqqti qalan cnbilr v vtndal olmayan xslr fiziki xslrdir.

Madd 25. Fiziki xsin mlki hquq qabiliyyti

25.1. Fiziki xsin mlki hquq qabiliyyti insann mlki hquqlara malik olmaq v mlki hquq vziflri damaq qabiliyytidir. Btn fiziki xslrin mlki hquq qabiliyyti eyni drcd tannr.

25.2. Fiziki xsin hquq qabiliyyti onun doulduu an ml glir v lm il xtm edilir. Beyinin faliyytinin dayanmas lm an saylr.

25.3. Vrs olmaq hququ maya baland andan ml glir, bu hququn hyata keirilmsi is yalnz doumdan sonra mmkndr.

25.4. Fiziki xs hquq qabiliyytindn mhrum edil bilmz.

Madd 26. Ad hququ

26.1. Hr bir fiziki xsin addan, ata adndan v soyaddan ibart ad olmaq hququ vardr.

26.2. Fiziki xs hquq v vziflri z ad il ld edir v hyata keirir.

26.3. Qanunla nzrd tutulmu hallarda v qaydada fiziki xs txllsdn (uydurma addan) istifad ed bilr.

26.4. Fiziki xsin qanunla myynldirilmi qaydada z adn dyidirmk ixtiyar vardr. Fiziki xsin adn dyidirmsi, onun vvlki ad il ld etdiyi hquq v vziflr xitam vermir v ya bunlar dyidirmir. Fiziki xs adn dyidirmsi bard z borclularna v kreditorlarna mlumat vermlidir v adnn dyimsi bard hmin xslrd mlumatn olmamasnn dourduu nticlrin riskini dayr. Adn dyidirmi fiziki xsin ixtiyar vardr ki, vvlki adna rsmildirilmi sndlrd z hesabna mvafiq dyiikliklr aparlmasn tlb etsin.

26.5. Fiziki xsin doularkn ald ad, habel adn dyidirmsi vtndalq vziyyti aktlarnn qeydiyyat n myynldirilmi qaydada qeyd alnmaldr.

26.6. Baqa xsin ad il hquq v vziflr ld edilmsin yol verilmir.

26.7. Fiziki xsin adndan qanunsuz istifad nticsind ona vurulmu ziyann vzi bu Mclly mvafiq surtd dnilmlidir.

26.8. Fiziki xsin ad onun rfin, lyaqtin v ya igzar nfuzuna toxunan sullarla v ya formada thrif edildikd v ya istifad olunduqda bu Mcllnin 23-c maddsind nzrd tutulan qaydalar ttbiq edilir.

Madd 27. Fiziki xsin yaay yeri

27.1. Fiziki xsin adtn yaad yer onun yaay yeri saylr. xsin bir ne yaay yeri ola bilr.

27.2. On drd yana atmam xslrin yaay yeri valideynlik hquqlarn itirmmi valideynlrinin yaay yeri saylr, qyyumluq altnda olan xsin yaay yeri is qyyumun yaay yeri saylr.

27.3. gr xs hr hans sbbdn z yaay yerini myyn mddt trk edirs, o, yaay yerini itirmir.

Madd 28. Fiziki xsin mlki hquq faliyyt qabiliyyti

28.1. Fiziki xsin mlki hquq faliyyt qabiliyyti xsin z hrktlri il mlki hquqlar ld etmk v hyata keirmk, z n mlki vziflr yaratmaq v icra etmk qabiliyytidir.

28.2. Fiziki xsin mlki hquq faliyyt qabiliyyti, o, yetkinlik yana, yni on skkiz yana atdqda tam hcmd ml glir.

28.3. 7 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlarn (azyallar) faliyyt qabiliyyti yoxdur. 7 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlarn mhdud faliyyt qabiliyyti vardr.

28.4. On alt ya tamam olmu yetkinlik yana atmayan mk mqavilsi zr ilyirs v ya valideynlrinin, vladla gtrnlrin v ya himayinin razl il sahibkarlq faliyyti il mul olursa, tam faliyyt qabiliyytli sayla bilr. Hr iki valideynin, vladla gtrnlrin v ya himayinin razlna sasn qyyumluq v himayilik orqannn qrar il, bel razlq olmadqda is mhkmnin qrar il yetkinlik yana atmayan tam faliyyt qabiliyytli saylr (emansipasiya).

28.5. Valideynlr, vladla gtrnlr v himayi tam faliyyt qabiliyytli saylm yetkinlik yana atmayann hdliklri n, o cmldn onun ziyan vurmas nticsind ml glmi hdliklr n msuliyyt damrlar.

28.6. On skkiz yana atanadk nikaha girmy qanunun yol verdiyi halda, on skkiz yana atmam fiziki xs nikaha girdiyi vaxtdan tam hcmd faliyyt qabiliyyti ld edir. Nikah balanmas nticsind ld edilmi faliyyt qabiliyyti nikahn on skkiz yana atanadk pozulduu halda da tam hcmd saxlanlr.

28.7. Nikah etibarsz sayldqda mhkm yetkinlik yana atmayan rin (arvadn) tam faliyyt qabiliyytini mhkm trfindn myynldiriln andan itirmsi bard qrar qbul ed bilr.

28.8. Al zifliyi v ya ruhi xstlik nticsind z hrktlrinin mnasn baa dmyn v ya z hrktlrin rhbrlik ed bilmyn xslr d mhkm trfindn faliyyt qabiliyyti olmayan sayla bilr. Onlar zrind qyyumluq myynldirilir. Faliyyt qabiliyyti olmayan saylm fiziki xsin adndan qdlri onun qyyumu balayr. Faliyyt qabiliyyti olmayan saylm xsin balad qd sonradan qyyumun razl il etibarl hesab edil bilr.28.9. Faliyyt qabiliyyti olmayan saylm xsin saald v ya salamlq vziyytinin xeyli yaxlad halda mhkm onu faliyyt qabiliyytli sayr. Onun zrind myynldirilmi qyyumluq mhkm qrarna sasn lv edilir.

Madd 29. 14 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlarn faliyyt qabiliyyti

29.1. Bu Mcllnin 29.2-ci maddsind gstrilmi qdlr istisna olmaqla, 14 ya tamam olmam yetkinlik yana atmayanlarn vzin qdlri onlarn adndan yalnz valideynlri, vladla gtrnlr v ya qyyumlar balaya bilrlr. Bu cr yetkinlik yana atmayann balad qd sonradan onun valideynlri, vladla gtrnlr v qyyumlar trfindn bynildikd etibarldr.29.2. 7 yandan 14 yanadk olan xslrin aadak qdlri mstqil balamaq ixtiyar vardr:

29.2.1. xrda mit qdlri;

29.2.2. vzsiz olaraq fayda gtrmy ynldilmi el qdlr ki, onlardan ml gln hquqlarn notariat qaydasnda tsdiqlnmsi v ya dvlt qeydiyyatna alnmas tlb olunmur;

29.2.3. qanuni nmayndnin znn v ya onun razl il nc xsin myyn mqsd n v ya srbst istifad n verdiyi vsait barsind srncam zr qdlr.

29.3. 14 ya tamam olmam yetkinlik yana atmayann qdlri, o cmldn mstqil balad qdlr zr mlak msuliyytini onun valideynlri, vladla gtrnlr v ya qyyum dayr, bu rtl ki, hmin xslr hdliyin onlarn tqsiri zndn pozulmadn sbuta yetirmsinlr. Qanuna uyun olaraq bu xslr azyallarn vurduqlar ziyan n d cavabdehdirlr.

Madd 30. 14 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlarn faliyyt qabiliyyti

30.1. 14 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlar bu Mcllnin 30.2-ci maddsind gstrilnlr istisna olmaqla, qdlri z qanuni nmayndlrininvalideynlrinin, vladla gtrnlrin v ya himayinin yazl razl il balayrlar. Bu cr yetkinlik yana atmayann balad qd sonradan valideynlri, vladla gtrnlr v ya himayi trfindn bynildikd d etibarldr.

30.2. 14 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlarn ixtiyar vardr ki, valideynlrinin, vladla gtrnlrin v ya himayinin razl olmadan mstqil surtd:

30.2.1. z qazanc, tqad v digr glirlri barsind srncam versin;

30.2.2. elm, dbiyyat v ya incsnt srinin, ixtirann v ya qanunla qorunan digr qli faliyyt nticsinin mllifi hquqlarn hyata keirsin;

30.2.4. xrda mit qdlri v bu Mcllnin 29.2-ci maddsind nzrd tutulan digr qdlr balasn. On alt ya tamam olmu yetkinlik yana atmayanlarn kooperativ zv olmaq ixtiyar da vardr.

30.3. 14 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlar bu Mcllnin 30.1 v 30.2-ci maddlrin uyun baladqlar qdlr zr mstqil surtd mlak msuliyyti dayrlar. 14 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayanlar vurduqlar ziyana gr bu Mclly uyun msuliyyt dayrlar.

30.4. Yetrli saslar olduqda mhkm valideynlrin, vladla gtrnlrin v ya himayinin v ya qyyumluq v himayilik orqannn vsatti il 14 yandan 18 yanadk olan yetkinlik yana atmayann (gr o, tam hcmd faliyyt qabiliyyti ld etmyibs) z qazanc, tqad v ya digr glirlri barsind mstqil srncam vermk hququnu mhdudladra v ya ala bilr.

Madd 31. Fiziki xsin hquq qabiliyytindn v faliyyt qabiliyytindn mhrum edilmsinin v bunlarn mhdudladrlmasnn yolverilmzliyi

31.1. Fiziki xs he bir halda hquq qabiliyytindn mhrum edil bilmz. Fiziki xsin hquq qabiliyyti v faliyyt qabiliyyti yalnz qanunla myynldirilmi hallarda v qaydada mhdudladrla bilr.

31.2. Fiziki xslrin faliyyt qabiliyytinin v ya onlarn sahibkarlq faliyyti v ya baqa faliyytl mul olmaq hququnun mhdudladrlmasnn qanunla myynldirilmi rtlrinin v qaydasnn gzlnilmmsi mvafiq mhdudiyyti qoymu dvlt orqannn v ya digr orqann aktnn etibarszlna sbb olur.

31.3. Fiziki xsin hquq qabiliyytindn v ya faliyyt qabiliyytindn tamamil v ya qismn imtina etmsi v hquq qabiliyytinin v ya faliyyt qabiliyytinin mhdudladrlmasna ynldilmi digr qdlr hmiyytsizdir.

Madd 32. Fiziki xsin faliyyt qabiliyytinin mhdudladrlmas

32.1. Spirtli ikilrdn, narkotik vasitlrdn v ya psixotrop maddlrdn sui-istifad etmsi, habel qumara quranmas nticsind z ailsini ar maddi vziyyt salan fiziki xsin faliyyt qabiliyyti mhkm trfindn mhdudladrla bilr. Bel xsin zrind himayilik tyin edilir. Onun xrda mit qdlri balamaq ixtiyar vardr. O yalnz himayisinin razl il baqa qdlr balaya bilr, habel qazanc, pensiya v digr glirlr gtr bilr v bunlar barsind srncam ver bilr. Lakin bu cr fiziki xs balad qdlr zr v vurduu ziyan n mstqil surtd mlak msuliyyti dayr. Faliyyt qabiliyyti mhdudladrlm fiziki xsin himayinin razl tlb olunan hallarda, bel razlq olmadan balad qd sonradan himayinin yazl razl il etibarl hesab edil bilr.32.2. Fiziki xsin faliyyt qabiliyytinin mhdudladrlmasna sbb olan saslar aradan qalxdqda mhkm onun faliyyt qabiliyytinin mhdudladrlmasn lv edir. Fiziki xsin zrind tyin edilmi himayilik mhkmnin qrarna sasn lv olunur.

Madd 33. Qyyumluq v himayilik

33.1. Qyyumluq v himayilik faliyyt qabiliyyti olmayan v ya mhdud faliyyt qabiliyytli fiziki xslrin hquq v mnafelrinin mdafisi n tyin edilir. Yetkinlik yana atmayanlar zrind qyyumluq v himayilik hminin onlarn trbiylndirilmsi mqsdi il tyin edilir. Qyyumlarn v himayilrin buna uyun hquq v vziflri Azrbaycan Respublikasnn Ail Mcllsi il myynldirilir.

33.2. Qyyumlar v himayilr istniln xslrl mnasibtlrd, o cmldn mhkmd z qyyumluunda olanlarn hquq v vziflrini xsusi slahiyyt almadan mdafi edirlr.

33.3. Yetkinlik yana atmayanlarn valideynlri, onlar vladla gtrnlr olmadqda, valideynlri mhkm trfindn valideynlik hquqlarndan mhrum edildikd, habel bu cr fiziki xslr baqa sbblr gr valideyn himaysindn mhrum olduqda, o cmldn valideynlri onlar trbiylndirmkdn v ya hquq v mnafelrini mdafi etmkdn boyun qardqda onlarn zrind qyyumluq v himayilik tyin edilir.

33.4. On drd ya tamam olmam yetkinlik yana atmayanlar, habel psixi pozuntuya gr mhkm trfindn faliyyt qabiliyyti olmayan saylm fiziki xslr zrind qyyumluq tyin edilir.

33.5. Qyyumlar qyyumluqda olanlarn qanun zr nmayndlri olur v onlarn adndan v onlarn mnafelri n btn zruri qdlri balayrlar.

33.6. On drd yandan on skkiz yanadk olan yetkinlik yana atmayanlar zrind, habel spirtli ikilrdn, narkotik vasitlrdn v ya psixotrop maddlrdn sui-istifad etmsi v ya qumara quranmas nticsind faliyyt qabiliyyti mhkm trfindn mhdudladrlm fiziki xslr zrind himayilik tyin edilir.

33.7. Himayilr himayilikd olan fiziki xslrin mstqil surtd balamaa ixtiyar atmad qdlrin balanmasna razlq verirlr. Himayilr himayd olanlara z hquqlarn hyata keirmkd v vziflrini icra etmkd kmk gstrir, habel onlar nc xslrin sui-istifadsindn qoruyurlar.

Madd 34. Qyyumluq v himayilik orqanlar

34.1. Qyyumluq v himayilik orqanlar qanunvericilikl myynldirilir.

34.2. Fiziki xsin faliyyt qabiliyyti olmayan saylmas v ya faliyyt qabiliyytinin mhdudladrlmas bard qrarn qanuni qvvy mindiyi gndn etibarn gn rzind mhkm hmin fiziki xs zrind qyyumluq v himayilik tyin edilmsi n onun yaay yeri zr qyyumluq v himayilik orqanna bu bard mlumat vermlidir.

34.3. Qyyumluqda olanlarn yaay yeri zr qyyumluq v himayilik orqan onlarn qyyumlarnn v himayilrinin faliyytin nzart edir.

Madd 35. Qyyumlar v himayilr

35.1. Qyyumu v ya himayini qyyumlua v ya himayiliy ehtiyac olan xsin yaay yeri zr qyyumluq v himayilik orqan fiziki xs zrind qyyumluq v ya himayilik qoyulmas zrurtinin ona mlum olduu andan ay rzind tyin edir. Qyyumlua v ya himayiliy ehtiyac olan xs qyyum v ya himayi tyin edilndk qyyum v ya himayi vziflrini qyyumluq v himayilik orqan icra edir. Qyyumun v ya himayinin tyin edilmsi bard maraql xslr mhkmy etiraz ver bilrlr.

35.2. Qyyumlar v himayilr yetkinlik yana atm faliyyt qabiliyytli fiziki xslrdn tyin edilir. Valideynlik hquqlarndan mhrum edilmi fiziki xslr qyyum v himayi tyin oluna bilmzlr.

35.3. Qyyum v ya himayi z razl il tyin edilir. Bu zaman onun xlaqi v digr xsi keyfiyytlri, qyyumluq v ya himayilik vziflrini yerin yetirmk qabiliyyti, onunla qyyumlua v ya himayiliy ehtiyac olan xs arasnda mvcud mnasibtlr, mmkns, hm d qyyumluqda v ya himayd olann arzusu nzr alnmaldr.

35.4. Qyyumlua v ya himayiliy ehtiyac olan v mvafiq trbiy, malic, halinin sosial mdafisi v ya digr oxar mssislrd olan v ya bu mssislr yerldirilmi fiziki xslrin qyyumlar v himayilri hmin mssislrdir.

35.5. Qyyumluq v himayilik vziflri, qanunla nzrd tutulan hallardan baqa, vzsiz icra edilir.

35.6. Yetkinlik yana atmayan fiziki xslrin qyyumlar v himayilri z qyyumluunda v ya himaysind olanlarla birlikd yaamaldrlar. Himayi il on alt yana atm himayd olann ayrlqda yaamasna qyyumluq v himayilik orqannn razl il bu rtl yol verilir ki, ayr yaama himayd olann trbiysin, hquq v mnafelrinin mdafisin mnfi tsir gstrmsin. Qyyumlar v himayilr yaay yerinin dyimsi bard qyyumluq v himayilik orqanlarna mlumat vermy borcludurlar.

35.7. Qyyumlar v himayilr z qyyumluunda v ya himaysind olanlarn saxlanmas, onlara baxlmasnn v onlarn malicsinin tmin edilmsi, onlarn thsil almas v trbiylnmsi qaysna qalmaa, onlarn hquq v mnafelrini qorumaa borcludurlar.

35.8. Bu Mcllnin 35.7-ci maddsind gstriln vziflr mhkm trfindn faliyyt qabiliyyti mhdudladrlm yetkinlik yana atm fiziki xslrin himayilrin hval edilmir.

35.9. Fiziki xsin faliyyt qabiliyyti olmayan v ya mhdud faliyyt qabiliyytli saylmasna sbb olmu saslar aradan qalxdqda qyyum v ya himayi qyyumluqda v ya himayd olann faliyyt qabiliyytli saylmas v onun zrindn qyyumluun v ya himayiliyin gtrlmsi bard mhkm qarsnda vsatt qaldrmaa borcludur.

Madd 36. Qyyumluqda v himayd olann mlak barsind srncam verilmsi

36.1. Qyyumluqda v ya himayd olan fiziki xsin mstqil surtd srncam vermy ixtiyar atd glirlr istisna olmaqla, onun glirlri, o cmldn qyyumluqda v ya himayd olana onun mlaknn idar edilmsindn atas glirlr qyyum v ya himayi trfindn yalnz v yalnz qyyumluqda v ya himayd olann mnafelri n, hm d qyyumluq v himayilik orqannn qabaqcadan icazsi alnmaqla xrclnir. Qyyumluq v himayilik orqannn qabaqcadan icazsi olmadan qyyum v ya himayi qyyumluqda v ya himayd olann saxlanmas n zruri xrclri qyyumluqda v ya himayd olana onun gliri kimi atas mbllr hesabna dy bilr.

36.2. Qyyumluq v himayilik orqannn qabaqcadan icazsini almadan qyyum qyyumluqda v ya himayd olann mlaknn zgninkildirilmsin, o cmldn dyidirilmsin v ya balanmasna, bu mlakn icary, vzsiz istifady verilmsin v ya girov qoyulmasna dair qdlri, qyyumluqda v ya himayd olana mnsub hquqlardan imtinaya, onun mlaknn bldrlmsin v ya bu mlakdan paylarn ayrlmasna sbb olan qdlri, habel qyyumluqda v ya himayd olann mlaknn azalmasna sbb olan hr hans digr qdlri balaya bilmz, himayi is onlarn balanmasna razlq ver bilmz. Qyyumluqda olann mlaknn idar edilmsi qaydas qanunvericilikl myynldirilir.

36.3. Qyyumun, himayinin, onlarn rinin (arvadnn) v yaxn qohumlarnn ixtiyar yoxdur ki, qyyumluqda v ya himayd olana hdiyy kimi mlak verilmsi v ya onun vzsiz istifadsin mlak verilmsi istisna olmaqla, qyyumluqda v ya himayd olanla qdlr balasn, habel qdlr balanarkn v ya qyyumluqda v ya himayd olanla qyyumun v ya himayinin ri (arvad) v onlarn yaxn qohumlar arasnda mhkm ilri aparlarkn qyyumluqda v ya himayd olan tmsil etsinlr.

Madd 37. Qyyumluqda v ya himayd olann mlaknn etibarnam il idar edilmsi

37.1. Qyyumluqda v ya himayd olann danar v qiymtli danmaz mlaknn daimi idar edilmsi zrurti yarandqda qyyumluq v himayilik orqan znn myynldirdiyi idari il hmin mlakn etibarnam il idar edilmsin dair mqavil balayr. Bu halda qyyum v ya himayi qyyumluqda v ya himayd olann etibarnam il idaretmy verilmmi mlak barsind z slahiyytlrini saxlayr. Qyyumluqda v ya himayd olann mlaknn etibarnam il idar edilmsi slahiyytlrini hyata keirrkn idariy bu Mcllnin 36.2 v 36.3-c maddlrind nzrd tutulan qaydalar ttbiq edilir.

37.2. Qyyumluqda v ya himayd olann mlaknn etibarnam il idar edilmsin mlakn etibarnam il idar edilmsin dair mqavily xitam verilmsi n qanunvericilikd nzrd tutulan saslar zr, habel qyyumlua v ya himayiliy xitam verildiyi hallarda xitam verilir.

Madd 38. Qyyumlarn v himayilrin z vziflrinin icrasndan azad v knar edilmsi. Qyyumlua v himayiliy xitam verilmsi

38.1. Yetkinlik yana atmayan xs valideynlrin qaytarldqda v ya vladla gtrldkd qyyumluq v himayilik orqan qyyumu v ya himayini z vziflrinin icrasndan azad edir.

38.2. Qyyumluqda olan mvafiq trbiy, malic, halinin sosial mdafisi mssissin v ya digr oxar mssisy yerldirildikd qyyumluq v himayilik orqan bundan vvl tyin edilmi qyyumu v ya himayini, gr bu, qyyumluqda olann mnafelrin zidd deyils, z vziflrinin icrasndan azad edir.

38.3. zrl sbblr olduqda (xstlik, mlak vziyytinin dyimsi, qyyumluqda olanla qarlql anlamann yoxluu v i.a.) qyyum v ya himayi z xahii il vziflrinin icrasndan azad edil bilr.

38.4. Qyyum v ya himayi onun zrin dn vziflri gryinc yerin yetirmdikd, o cmldn qyyumluqdan v ya himayilikdn tamah mqsdi il istifad etdikd v ya qyyumluqda olan nzartsiz v lazmi kmksiz qoyduqda qyyumluq v himayilik orqan qyyumu v ya himayini bu vziflrin icrasndan knar ed bilr v tqsirli fiziki xsin qanunla myynldirilmi msuliyyt clb olunmas n zruri tdbirlr gr bilr.

38.5. Qyyumun, himayinin v ya qyyumluq v himayilik orqannn rizsin sasn mhkm qyyumluqda olann faliyyt qabiliyytli saylmas v ya onun faliyyt qabiliyytinin mhdudladrlmasnn lv edilmsi haqqnda qrar xardqda yetkinlik yana atm fiziki xs zrind qyyumlua v himayiliy xitam verilir.

38.6. Qyyumluqda olan azyal on drd yana atdqda onun zrind qyyumlua xitam verilir, qyyum vziflrini hyata keirmi fiziki xs is bu bard lav qrar xarlmadan yetkinlik yana atmayann himayisin evrilir.

38.7. Qyyumluqda olan yetkinlik yana atmayann on skkiz yana atd, habel nikaha girdiyi v yetkinlik yana atanadk tam faliyyt qabiliyyti ld etdiyi digr hallarda yetkinlik yana atmayan zrind himayiliy xsusi qrarsz xitam verilir.

Madd 39. Faliyyt qabiliyytli fiziki xs zrind patronaj

39.1. Salamlq vziyytin gr mstqil surtd z hquqlarn hyata keirmy v mdafi etmy, z vziflrini icra etmy qadir olmayan yetkinlik yana atm faliyyt qabiliyytli fiziki xsin xahii il onun zrind patronaj tyin edil bilr. Patronaj tyin edilmsi fiziki xsin hquqlarnn mhdudladrlmasna sbb olmur.

39.2. Yetkinlik yana atm faliyyt qabiliyytli fiziki xsin patronu (kmkisi) hmin fiziki xsin razl il qyyumluq v himayilik orqan trfindn tyin edilir.

39.3. Patron (kmki) fiziki xsl balanm taprq v ya etibarnam il idaretm mqavilsin sasn yetkinlik yana atm faliyyt qabiliyytli fiziki xs mnsub mlak barsind srncam verir. Mit tlbatnn saxlanmasna v dnilmsin ynldiln mit qdlrini v baqa qdlri patron (kmki) fiziki xsin razl il balayr.

39.4. Bu Mcllnin 39.1-ci maddsin uyun olaraq yetkinlik yana atm faliyyt qabiliyytli fiziki xs zrind tyin edilmi patronaja patronajda olan fiziki xsin tlbi il xitam verilir. Patronajda olan fiziki xsin patronu (kmkisi) bu Mcllnin 38-ci maddsind nzrd tutulan hallarda z vziflrini yerin yetirmkdn azad edilir.

Madd 40. Fiziki xsin xbrsiz itkin dm elan edilmsi

40.1. gr fiziki xsin olduu yer mlum deyildirs v iki il rzind o, yaay yerind grnmmis, maraql xslrin rizsin sasn mhkm fiziki xsi xbrsiz itkin dm hesab ed bilr.

40.2. tkin dm haqqnda son mlumatlarn alnd gn myynldirmk mmkn olmadqda, xbrsiz itkin dm saylma n mddtin hesablanmas itkin dm haqqnda son mlumatlarn alnd aydan sonrak ayn birinci gnndn, hmin ay myynldirmk mmkn olmadqda is nvbti ilin yanvar aynn 1-dn balanr.

40.3. Xbrsiz itkin dm haqqnda mhkmnin qrar qanuni qvvy mindikdn sonra hmin xsin qanuni vrslri xbrsiz itkin dmn mlakn etibar olunmu mlak kimi idar etmk, o cmldn ondan fayda gtrmk ixtiyar ld edirlr. Bu mlakdan xbrsiz itkin dmn hdsind olan xslr dolanacaq xrclri verilir v borclar dnilir.

40.4. Xbrsiz itkin dm fiziki xsin qanuni mlaknn daimi idar edilmsi zrurti yarandqda, gr onun qanuni vrslri yoxdursa, mhkmnin qrar il bu mlak qyyumluq v himayilik orqan trfindn myynldiriln v hmin orqanla balanan etibarnam il idaretm mqavilsi sasnda faliyyt gstrn xs verilir. Xbrsiz itkin dm xsin mlaknn idarisi itkin dm xsin mlak hesabna onun borclarn dyir, mlak hmin xsin xeyrin idar edir, xbrsiz itkin dmn hdsind olan xslr dolanacaq xrclri verir. gr idarinin tyin edildiyi gndn il kendk xsin xbrsiz itkin dm hesab edilmsi haqqnda mhkm qrar lv edilmzs v xsin lm saylmas haqqnda mhkmy mracit edilmzs, qyyumluq v himayilik orqan fiziki xsin lm saylmas haqqnda riz il mhkmy mracit etmy borcludur.

40.5. Xbrsiz itkin dm xs gldikd v ya onun olduu yer akar edildikd mhkm onun xbrsiz itkin dm hesab edilmsi haqqnda qrar, habel onun mlaknn idar olunmas haqqnda qrar lv edir.

Madd 41. Fiziki xsin lm elan edilmsi

41.1. gr xsin yaay yerind onun harada olmas bard be il rzind mlumat olmazsa, habel o, lm thlksi trdn v ya hanssa bdbxt hadisdn hlak olduunu gman etmy sas vern raitd xbrsiz itkin drs v ondan alt ay rzind xbr xmazsa, o, mhkm qaydasnda lm elan edil bilr.

41.2. Hrbi mliyyatlarla laqdar xbrsiz itkin dm hrbi qulluqu v ya digr xs hrbi mliyyatlarn qurtard gndn az iki il kedikdn sonra mhkm qaydasnda lm elan edil bilr.

41.3. xsin lm elan edilmsi haqqnda mhkm qrarnn qanuni qvvy mindiyi gn onun lm gn saylr.

41.4. Bu Mcllnin 41.1 v 41.2-ci maddlrind nzrd tutulan hallarda mhkm xsin hlaknn gman edildiyi gn onun lm gn saya bilr.

Madd 42. lm elan edilmi xsin glmsinin nticlri

42.1. lm elan edilmi xs gldikd v ya onun olduu yer akar edildikd mhkm onun lm elan edilmsi bard qrar lv edir.

42.2. N vaxt glmsindn asl olmayaraq, xs onun lm elan edilmsindn sonra vzsiz olaraq baqa xs verilmi mlakn qalan hisssinin qaytarlmasn tlb ed bilr.

42.3. lm elan edilmi xsin mlakn vzli ld etmi xs bu mlak ona qaytarmaa o halda borcludur ki, mlak ld edrkn onun lm elan edilmi xsin sa olduunu bildiyi sbuta yetirilsin.

42.4. gr lm elan edilmi xsin mlak dvltin mdaxilin keirilmi v satlmdrsa, hmin xsin lm elan edilmsi haqqnda qrarn lvindn sonra mlakn satndan gtrlm mbl ona qaytarlr.

4-c fsil. Hquqi xslr

Madd 43. Hquqi xs anlay v onun nvlri

43.1. Hquqi xs qanunla myynldiriln qaydada dvlt qeydiyyatndan kemi, xsusi yaradlm el bir qurumdur ki, mlkiyytind ayrca mlak vardr, z hdliklri n bu mlakla cavabdehdir, z adndan mlak v xsi qeyri-mlak hquqlar ld etmk v hyata keirmk, vziflr damaq, mhkmd iddia v ya cavabdeh olmaq hququna malikdir. Hquqi xsin mstqil balans olmaldr.

43.2. Hquqi xslr bir fiziki v ya hquqi xs trfindn, yaxud fiziki v hquqi xslrin toplusu trfindn yaradla bilr, zvly saslana bilr, zvlrin olmasndan asl ola v ya asl olmaya bilr, sahibkarlq faliyyti il mul ola v ya mul olmaya bilr.

43.3. Azrbaycan Respublikas mlki hquq mnasibtlrind eynil digr hquqi xslr kimi itirak edir. Bu hallarda Azrbaycan Respublikasnn slahiyytlrini onun hquqi xslr olmayan orqanlar hyata keirirlr.

43.4. Bldiyylr mlki hquq mnasibtlrind eynil digr hquqi xslr kimi itirak edirlr. Bu hallarda bldiyynin slahiyytlrini onun hquqi xslr olmayan orqanlar hyata keirirlr.

43.5. Hquqi xslr faliyytinin sas mqsdi mnft gtrmkdn ibart olan (kommersiya hquqi xslri) v ya sas mqsdi mnft gtrmkdn ibart olmayan v gtrln mnfti itiraklar arasnda bldrmyn (qeyri-kommersiya hquqi xslri) qurumlar ola bilr.

43.6. Qeyri-kommersiya qurumlar olan hquqi xslr ictimai birliklr, fondlar, hquqi xslrin ittifaqlar formasnda, habel qanunvericilikd nzrd tutulan digr formalarda yaradla bilr. Qeyri-kommersiya hquqi xslri sahibkarlq faliyyti il yalnz o hallarda mul ola bilrlr ki, bu faliyyt onlarn yaradlmas zaman qarya qoyulmu mqsdlr nail olmaa xidmt etsin v bu mqsdlr uyun glsin. Sahibkarlq faliyytini hyata keirmk n qeyri-kommersiya hquqi xslri tsrrfat cmiyytlri yarada bilr v ya onlarda itirak ed bilrlr.

Madd 44. Hquqi xsin hquq qabiliyyti

44.1. Hquqi xs dvlt qeydiyyatna alnd andan mlki hquqlara malikdir v mlki vziflr dayr. Hquqi xsin hquq qabiliyytin onun lvinin baa atd an xitam verilir.

44.2. Kommersiya hquqi xslri qanunla qadaan edilmyn istniln faliyyt nvlrini hyata keirmk n zruri mlki hquqlara malik ola v mlki vziflr daya bilrlr. Siyahs qanunvericilikl myynldiriln ayr-ayr faliyyt nvlri il hquqi xslr yalnz xsusi icaz (lisenziya) sasnda mul ola bilrlr.

44.3. Hquqi xsin hquqlar yalnz qanunla nzrd tutulan hallarda v qaydada mhdudladrla bilr. Hquqi xs z hquqlarnn mhdudladrlmas haqqnda qrardan mhkmy etiraz ver bilr.

44.4. Hquqi xsin xsusi icaz (lisenziya) alnmas zruri olan faliyyti hyata keirmk hququ bel lisenziyann alnd andan v ya lisenziyada gstriln vaxtda ml glir v bu hquqa, gr qanunvericilikl ayr qayda myynldirilmyibs, lisenziyann mddti qurtardqda xitam verilir.

Madd 45. Hquqi xsin yaradlmas

45.1. Hquqi xs onun tsis edilmsi v nizamnamsinin hazrlanmas yolu il yaradlr.

45.2. gr hquqi xs bir ne tsisi trfindn yaradlrsa, tsisilr mqavil balayaraq hquqi xsin nizamnamsini, onun yaradlmas zr birg faliyyt qaydasn, zlrinin mlaknn ona verilmsi v onun faliyytind itirak edilmsi rtlrini myynldirirlr.

Madd 46. Hquqi xsin tsisilrinin msuliyyti

Hquqi xsin tsisilri hquqi xsin dvlt qeydiyyatna alnmasna qdr ml glmi, hquqi xsin yaradlmas il bal olan hdliklr zr birg msuliyyt dayrlar.

Madd 47. Hquqi xsin nizamnamsi

47.1. Hquqi xsin tsisilri trfindn tsdiq edilmi nizamnamsi hquqi xsin tsis sndidir. Bir tsisinin yaratd hquqi xs hmin tsisinin tsdiq etdiyi nizamnam sasnda faliyyt gstrir.

47.2. Hquqi xsin nizamnamsind hquqi xsin ad, olduu yer, faliyytinin idar edilmsi qaydas, habel onun lvi qaydas myynldirilir. Qeyri-kommersiya hquqi xsinin nizamnamsind onun faliyytinin predmeti v mqsdlri myynldirilir. Qeyri-hkumt tkilatlarnn nizamnamlrind dvlt v yerli znidar orqanlarnn slahiyytlrinin mnimsnilmsin, habel dvlt nzarti v yoxlama funksiyalarnn nzrd tutulmasna yol verilmir.47.3. Nizamnamd dyiikliklr dvlt qeydiyyatna alnd andan nc xslr n hquqi qvvy minir. Lakin hquqi xslr v onlarn tsisilri (itiraklar) hmin dyiikliklri nzr almaqla hrkt etmi nc xslrl mnasibtlrd hmin dyiikliklrin qeyd alnmadna istinad ed bilmzlr.

Madd 48. Hquqi xslrin dvlt qeydiyyat

uyun olaraq Azrbaycan Respublikasnn dliyy Nazirliyi v Azrbaycan Respublikas dliyy Nazirliyinin hquqi xslrin dvlt qeydiyyat zr blg orqanlar, habel Azrbaycan Respublikasnn Dini Qurumlarla zr Dvlt Komitsi”

mvafiq icra hakimiyyti orqannda dvlt qeydiyyatna alnmaldr. Dvlt qeydiyyatnn mlumatlar, o cmldn kommersiya tkilatlar n firma ad mumi tanlq n aq olan hquqi xslrin dvlt reyestrin daxil edilir.

48.2. Hquqi xsin dvlt qeydiyyatna alnmasndan imtina edilmsin Hquqi xslrin dvlt qeydiyyat v dvlt reyestri haqqnda Azrbaycan Respublikasnn Qanununda nzrd tutulan hallarda yol verilir. Dvlt qeydiyyatna almaqdan imtina edilmsindn, habel qeydiyyatdan yaynmaqdan mhkmy ikayt veril bilr.

48.3. Hquqi xs yalnz qanunla myynldirilmi hallarda yenidn qeyd alnmaldr.

Madd 49. Hquqi xsin orqanlar

49.1. Hquqi xslr qanunvericiliy v nizamnamy uyun faliyyt gstrn z orqanlar vasitsi il mlki hquqlar ld edir v hdlrin mlki vziflr gtrrlr. Hquqi xsin orqanlarnn seilmsi v ya tyin edilmsi qaydas nizamnam il myynldirilir.

49.2. Hquqi xs z itiraklar, habel tmsililri vasitsi il mlki hquqlar ld ed bilr v hdsin mlki vziflr gtr bilr.

49.3. Hquqi xs adndan x edn xs, o cmldn hquqi xsin idaretm orqanlarnda (mahid (direktorlar) uras, icra orqan) tmsil olunan hr hans xs tmsil etdiyi hquqi xsin mnafelri n vziflrini yerin yetirrkn vicdanla, pekar qaydada v mntiql hrkt etmk, hquqi xsin v onun btn itiraklarnn maraqlarna sadiq olmaq v hquqi xsin maraqlarn z maraqlarndan stn tutmaq v ehtiyatl olmaa borcludur. Hmin xs, bu vziflrin hquqi xsin maraqlarna uyun olaraq yerin yetirilmsi n msuliyyt dayr. Hquqi xsin itiraklarnn tlbi il o, vziflrini pozduu halda, pozuntu nticsind hquqi xs dymi zrrin vzini dmlidir.Madd 50. Hquqi xsin ad

50.1. Hquqi xsin z tkilati-hquqi formasn gstrn ad olur. Qeyri-kommersiya tkilatnn adnda hquqi xsin faliyytinin xarakteri gstrilmlidir.

50.1-1. Qeyri-hkumt tkilatlarnn adnda Azrbaycan Respublikasnn dvlt orqanlarnn adlarndan, habel Azrbaycann grkmli sxsiyytlrinin adlarndan (onlarn yaxn qohumlarnn v ya vrslrinin icazsi olmadan) istifad edil bilmz.

50.2. Kommersiya tkilat olan hquqi xsin firma ad olmaldr. Firma ad qanunla myynldirilmi qaydada qeyd alnm hquqi xsin hmin addan istifady mstsna hququ vardr. Firma adlarnn qeydiyyat v ildilmsi qaydas qanunvericilikl myynldirilir.

50.3. Baqa hquqi xsin firma ad il hquqlar v vziflr ld etmy yol verilmir. zgsinin qeyd alnm firma adndan haqsz istifad edn xs firma adna hququ olann tlbi il ondan istifady son qoymal v vurduu zrrin vzini dmlidir.

Madd 51. Hquqi xsin olduu yer

Hquqi xsin daimi faliyyt gstrn orqannn yerldiyi yer hquqi xsin olduu yer saylr.

Madd 52. Hquqi xsin msuliyyti

52.1. Hquqi xs z hdliklri n ona mnsub btn mlakla cavabdehdir.

52.2. Bu Mclld v ya hquqi xsin nizamnamsind nzrd tutulan hallar istisna olmaqla, hquqi xsin tsisisi (itiraks) hquqi xsin hdliklri n, hquqi xs is tsisinin (itiraknn) hdliklri n cavabdeh deyildir.

Madd 53. Nmayndliklr v filiallar

53.1. Hquqi xsin olduu yerdn knarda yerln v hquqi xsin mnafelrini tmsil v mdafi edn ayrca blmsi nmayndlik saylr.

53.2. Hquqi xsin olduu yerdn knarda yerln v onun funksiyalarnn hamsn v ya bir hisssini, o cmldn nmayndlik funksiyalarn hyata keirn ayrca blmsi filial saylr.

53.3. Nmayndliklr v filiallar hquqi xs deyildirlr v hquqi xsin tsdiq etdiyi sasnamlr zr faliyyt gstrirlr. Nmayndliklrin v filiallarn rhbrlri hquqi xs trfindn tyin edilir v onun etibarnamsi sasnda faliyyt gstrirlr. Tsisilrinin cnbilr v ya xarici hquqi sxslr olduu qeyri-hkumt tkilatlarnn filial v ya nmayndliklrinin rhbrlrinin mavinlri Azrbaycan Respublikasnn vtndalar olmaldr.Madd 54. dar

54.1. Hquqi xsin idaretm, sosial-mdni v ya digr qeyri-kommersiya xarakterli funksiyalarn hyata keirilmsi n yaratd tkilat idar saylr.

54.2. dar hquqi xs deyildir v hquqi xsin tsdiq etdiyi sasnam zr faliyyt gstrir.

54.3. dar ona thkim edilmi mlak barsind qanunla myynldirilmi hdlrd, z faliyytinin mqsdlrin, hquqi xsin taprqlarna v mlakn tyinatna uyun sahiblik, istifad v srncam hquqlarn hyata keirir.

54.4. darnin hdliklri n msuliyyt idarni yaratm hquqi xsin zrin dr.

54.5. Dvlt idarlrinin v digr idarlrin ayr-ayr nvlrinin hquqi vziyytinin xsusiyytlri qanunvericilikl myynldirilir.

Madd 55. Hquqi xsin yenidn tkili

55.1. Hquqi xsin yenidn tkili (birlm, qoulma, blnm, ayrlma, evrilm) onun tsisilrinin (itiraklarnn) v ya hquqi xsin nizamnam il vkil edilmi orqannn qrar il hyata keiril bilr.

55.2. Qanunla myynldirilmi hallarda hquqi xsin blnmsi v ya trkibindn bir v ya bir ne hquqi xsin ayrlmas klind yenidn tkili mhkmnin qrar il hyata keirilir.

55.3. Mhkm hquqi xsin knar idarisini tyin edir v ona hquqi xsi yenidn tkil etmyi taprr. Knar idarinin tyin edildiyi andan hquqi xsin ilrini idar etmk slahiyytlri ona keir. Knar idari mhkmd hquqi xsin adndan x edir, blnm balansn trtib edib baxlmaq n onu yenidn tkil nticsind yaranan hquqi xslrin nizamnamlri il birlikd mhkmy verir. Mhkmnin qanuni qvvy minmi qrar, qanunvericiliyin tlblrin riayt edilmkl yeni yaranan hquqi xslrin dvlt qeydiyyatna alnmas n sasdr.

55.4. Qoulma klind yenidn tkil hal istisna olmaqla, hquqi xs yeni yaranan hquqi xslrin dvlt qeydiyyatna alnd andan yenidn tkil edilmi saylr.

55.5. Hquqi xs baqa hquqi xsin ona qoulmas klind yenidn tkil edilrkn qoulan hquqi xsin faliyytin xitam verilmsi haqqnda qeydin hquqi xslrin dvlt reyestrin daxil edildiyi andan birinci hquqi xs yenidn tkil edilmi saylr. (10)

Madd 56. Hquqi xslr yenidn tkil edilrkn hquq varisliyi

56.1. Hquqi xslr birldikd onlardan hr birinin hquq v vziflri thvil aktna uyun olaraq yeni yaranm hquqi xs keir.

56.2. Hquqi xs digr hquqi xs qoulduqda qoulan hquqi xsin hquq v vziflri thvil aktna uyun olaraq vvlki hquqi xs keir.

56.3. Hquqi xs blndkd onun hquq v vziflri blnm balansna uyun olaraq yeni yaranm hquqi xslr keir.

56.4. Hquqi xsin trkibindn bir v ya bir ne hquqi xs ayrldqda yenidn tkil edilmi hquqi xsin hquq v vziflri blnm balansna uyun olaraq onlarn hr birin keir.

56.5. Bir nvdn olan hquqi xs digr nvdn olan hquqi xs evrildikd (tkilati-hquqi formann dyimsi) yenidn tkil edilmi hquqi xsin hquq v vziflri thvil aktna uyun olaraq yeni yaranm hquqi xs keir.

Madd 57. Thvil akt v blnm balans

57.1. Thvil aktnda v blnm balansnda yenidn tkil edilmi hquqi xsin btn kreditorlar v borclular barsind hdliklrinin hams, o cmldn trflrin mbahis etdiklri hdliklr zr hquqi varislik haqqnda mddalar olmaldr.

57.2. Thvil akt v blnm balans hquqi xsin yenidn tkili haqqnda qrar qbul etmi onun tsisilri (itiraklar) v ya hquqi xsin nizamnam il vkil edilmi orqan trfindn tsdiq edilir v nizamnamlrl birlikd yeni yaranm hquqi xslrin dvlt qeydiyyatna alnmas v ya mvcud hquqi xslrin nizamnamlrind dyiikliklr edilmsi n tqdim olunur.

57.3. Nizamnamlrl birlikd thvil aktnn v blnm balansnn tqdim edilmmsi, habel onlarda yenidn tkil edilmi hquqi xsin hdliklri zr hquq varisliyi haqqnda mddalarn olmamas yeni yaranm hquqi xslri dvlt qeydiyyatna almaqdan imtina edilmsin sbb olur.

Madd 58. Hquqi xs yenidn tkil edilrkn onun kreditorlarnn hquqlar n tminatlar

58.1. Hquqi xsin yenidn tkili haqqnda qrar qbul etmi hquqi xsin tsisilri (itiraklar) v ya hquqi xsin nizamnam il vkil edilmi orqan, bu Mcllnin 55.3-c maddsind nzrd tutulan hallarda is knar idari hquqi xsin yenidn tkili barsind onun kreditorlarna yazl bildiri gndrmy borcludurlar.

58.2. Yenidn tkil ediln hquqi xsin kreditorunun ixtiyar var ki, yenidn tkil ediln hquqi xsin borclu olduu hdliklr xitam verilmsini v ya onlarn vaxtndan vvl icra olunmasn v zrrin vzinin dnilmsini tlb etsin.

58.3. gr blnm balans yenidn tkil edilmi hquqi xsin hquq varisini myynldirmy imkan vermirs, yeni yaranm hquqi xslr yenidn tkil edilmi hquqi xsin hdliklri n onun kreditorlar qarsnda birg msuliyyt dayrlar.

Madd 59. Hquqi xsin lvi

59.1. Hquqi xsin lvi onun mvcudluuna v faliyytin hquq v vziflri hquq varisliyi qaydasnda baqa xslr kemdn xitam verilmsi demkdir.

59.2. Hquqi xs aadak hallarda lv edil bilr:

59.2.1. onun tsisilrinin (itiraklarnn) v ya hquqi xsin nizamnam il vkil edilmi orqannn qrar il, o cmldn hquqi xsin mvcudluu n nzrd tutulan mddtin qurtarmas v ya yaradlmas zaman qarya qoyulan mqsdin ld edilmsi il laqdar olaraq;

59.2.2. hquqi xsin yaradlmas zaman yol verilmi qanunvericilik pozuntular il laqdar onun qeydiyyatnn mhkm trfindn etibarsz sayld halda;

59.2.3. lazmi xsusi icaz (lisenziya) olmadan faliyyt v ya qanunla qadaan edilmi faliyyt hyata keirildikd v ya qanunvericilik digr kild dflrl v ya kobudcasna pozulduqda v ya ictimai birlik v ya fond onun nizamnam mqsdlrin zidd faliyytl mntzm mul olduqda, habel bu Mclld nzrd tutulan baqa hallarda mhkmnin qrar il.

59.3. Bu Mcllnin 59.2-ci maddsind gstriln saslar zr hquqi xsin lv edilmsi tlbini mhkmy qanunla bu cr tlb irli srmk hququ verilmi dvlt orqan v ya yerli znidar orqan irli sr bilr. Hquqi xsin lv edilmsi haqqnda mhkmnin qrar il onun tsisilrin (itiraklarna) v ya hquqi xsin nizamnamsi il onun lvi n vkil edilmi orqana hquqi xsin lvini hyata keirmk vziflri hval edil bilr.

59.4. Hquqi xs mflis olma nticsind d lv edilir.

59.5. gr lv ediln hquqi xsin mlaknn dyri kreditorlarn tlblrinin dnilmsi n yetrli deyildirs, o yalnz mflis olma nticsind lv edil bilr.

Madd 60. Hquqi xsin lvi haqqnda qrar qbul etmi xsin vziflri

60.1. Hquqi xsin lvi haqqnda qrar qbul etmi hquqi xsin tsisilri (itiraklar) v ya nizamnam il buna vkil edilmi orqan bu bard

uyun olaraq Azrbaycan Respublikasnn dliyy Nazirliyi v Azrbaycan Respublikas dliyy Nazirliyinin hquqi xslrin dvlt qeydiyyat zr blg orqanlar, habel Azrbaycan Respublikasnn Dini Qurumlarla zr Dvlt Komitsi”

hquqi xslrin dvlt qeydiyyatn hyata keirn orqana lngimdn mlumat vermy borcludurlar. Hmin orqan is hquqi xsin lv prosesind olduu bard mlumatlar hquqi xslrin dvlt reyestrin daxil edir.

60.2. Hquqi xsin lvi haqqnda qrar qbul etmi hquqi xsin tsisilri (itiraklar) v ya nizamnam il buna vkil edilmi orqan lvetm komissiyasn (tsviyini) tyin edir v bu Mclly uyun olaraq lvetm qaydasn v mddtlrini myynldirirlr.

60.3. Lvetm komissiyasnn tyin edildiyi andan hquqi xsin ilrini idar etmk slahiyytlri ona keir. Lvetm komissiyas lv ediln hquqi xsin adndan mhkmd x edir.

Madd 61. Hquqi xsin lvi qaydas

61.1. Lvetm komissiyas hquqi xsin dvlt qeydiyyat haqqnda mlumatn drc edildiyi mtbuat orqanlarnda onun lv edilmsi v kreditorlarnn tlblrinin bildirilmsi qaydas v mddti haqqnda mlumat drc etdirir. Bu mddt lvetm haqqnda mlumatn drc edildiyi gndn etibarn iki aydan az ola bilmz. Lvetm komissiyas kreditorlar akar etmk v debitor borcunu almaq n tdbirlr grr, habel hquqi xsin lvi haqqnda kreditorlara bildiri gndrir.

61.2. Kreditorlarn tlblrinin irli srlmsi mddti qurtardqdan sonra lvetm komissiyas aralq lvetm balans trtib edir. Balansa lv ediln hquqi xsin mlaknn trkibi, kreditorlarn irli srdklri tlblrin siyahs, habel bu tlblr baxlmas nticlri haqqnda mlumatlar daxil edilir. Aralq lvetm balansn hquqi xsin lvi haqqnda qrar qbul etmi hquqi xsin tsisilri (itiraklar) v ya nizamnam il buna vkil edilmi orqan tsdiq edir.

61.3. gr lv ediln hquqi xsd olan pul vsaiti kreditorlarn tlblrini dmk n yetrli deyildirs, lvetm komissiyas hquqi xsin mlakn aq hrracda satr.

61.4. Lv ediln hquqi xsin kreditorlarna pul vsaitini lvetm komissiyas bu Mcllnin 62-ci maddsind myynldirilmi nvblik qaydasnda, aralq lvetm balansna uyun olaraq, onun tsdiq edildiyi gndn balayaraq dyir.

61.5. Kreditorlar il hesablamalar baa atdqdan sonra lvetm komissiyas lvetm balansn trtib edir. Hmin balans hquqi xsin lvi haqqnda qrar qbul etmi hquqi xsin tsisilri (itiraklar) v ya nizamnam il buna vkil edilmi orqan tsdiq edir. Lvetm komissiyas tsdiq olunmu lvetm balansn hquqi xslrin dvlt qeydiyyatn hyata keirn

uyun olaraq Azrbaycan Respublikasnn dliyy Nazirliyi v Azrbaycan Respublikas dliyy Nazirliyinin hquqi xslrin dvlt qeydiyyat zr blg orqanlar, habel Azrbaycan Respublikasnn Dini Qurumlarla zr Dvlt Komitsi”

mvafiq icra hakimiyyti orqanna gndrir.

61.6. Kreditorlarn tlblri dnildikdn sonra hquqi xsin qalan mlak, gr hquqi xsin nizamnamsind ayr qayda nzrd tutulmaybsa, onun tsisilrin (itiraklarna) verilir.

61.7. Hquqi xsin lvi bu bard qeydin hquqi xslrin dvlt reyestrin daxil edildiyi andan baa atm, hquqi xs is mvcudluuna son qoymu saylr.

Madd 62. Kreditorlarn tlblrinin dnilmsi

62.1. Hquqi xs lv edilrkn onun kreditorlarnn tlblri aadak nvb il dnilir:

62.1.1. birinci nvbd lv ediln hquqi xsin mlaknn girov qoyulmas il tmin edilmi hdliklr zr kreditorlarn tlblri dnilir;

62.1.2. ikinci nvbd mvafiq vdli dnilrin kapitalladrlmas yolu il o fiziki xslrin tlblri dnilir ki, lv ediln hquqi xs onlarn qarsnda hyata v ya salamla zrr vurulmas n msuliyyt dayr;

62.1.3. nc nvbd idnxma mavintlrinin verilmsi v mk mqavilsi zr ilyn xslrin myinin dnilmsi zr, mlliflik mqavillrin sasn haqlarn dnilmsi zr hesablamalar aparlr;

62.1.4. drdnc nvbd bdcy mcburi dnilr v bdcdnknar dvlt fonduna mcburi dvlt sosial sorta haqlar zr borc dnilir;

62.1.5. beinci nvbd qalan kreditorlar il hesablamalar aparlr.

62.2. Hr nvbnin tlblri vvlki nvbnin tlblri tam dnildikdn sonra dnilir.

62.3. Lvetm komissiyas kreditorun tlblrini dmkdn imtina etdikd v ya onlara baxmaqdan boyun qardqda kreditorun ixtiyar var ki, hquqi xsin lvetm balans tsdiq edilndk lvetm komissiyasna qar iddia il mhkmy mracit etsin.

62.4. Lvetm komissiyasnn tlblr irli srlmsi n myynldirdiyi mddt qurtardqdan sonra kreditorun bildirdiyi tlblr kreditorlarn vaxtnda bildirdiklri tlblr dnildikdn sonra lv ediln hquqi xsin qalan mlakndan dnilir.

62.5. Lv ediln hquqi xsin kreditorlarnn lvetm komissiyas trfindn qbul edilmmi tlblri kreditorun iddia il mhkmy mracit etmdiyi hallarda, habel mhkm qrar il kreditora dnilmsindn imtina edilmi tlblri dnilmi saylr.

Madd 63. Hquqi xsin mflis olmas

63.1. gr hquqi xs kreditorlarn tlblrini dmy qadir deyildirs, o, mhkmnin qrar il mflis sayla bilr.

63.2. Hquqi xsin mhkm trfindn mflis saylmas saslar v qaydas Azrbaycan Respublikasnn Mlki Prosessual Mcllsi il myynldirilir.

2. Kommersiya tkilatlar

Madd 64. Tsrrfat ortaqlqlar v cmiyytlri

64.1. Tsrrfat ortaqlqlar v cmiyytlri tsisilrinin (itiraklarnn) paylarna blnm nizamnam (rikli) kapital olan kommersiya tkilatlardr. Tsisilrin (itiraklarn) maya qoyulular hesabna yaranm mlak, habel tsrrfat ortaqlnn v ya cmiyytinin z faliyyti prosesind istehsal v ld etdiyi mlak mlkiyyt hququ il ona mnsubdur. Bu Mclld nzrd tutulan hallarda tsrrfat ortaqln bir xs yarada bilr.

64.2. Tsrrfat ortaqlqlar tam ortaqlq v ya kommandit ortaql formasnda yaradla bilr.

64.3. Tsrrfat cmiyytlri mhdud v ya lav msuliyytli cmiyyt v ya shmdar cmiyyti formasnda yaradla bilr.

64.4. Yalnz frdi sahibkarlar v (v ya) kommersiya tkilatlar tam ortaqlqlarn itiraklar v kommandit ortaqlqlarnda tam ortaqlar ola bilrlr.

64.5. Tsrrfat cmiyytlrinin itiraklar v kommandit ortaqlqlarnn maya qoyanlar fiziki v hquqi xslr ola bilrlr.

64.6. Dvlt orqanlar v yerli znidar orqanlar tsrrfat ortaqlqlarnn v cmiyytlrinin itiraklar kimi x ed bilmzlr.

64.7. Tsrrfat ortaqlqlar v cmiyytlri bu Mclld nzrd tutulan hallar istisna olmaqla, baqa tsrrfat ortaqlqlarnn v cmiyytlrinin tsisilri (itiraklar) ola bilrlr.

64.8. Tsrrfat ortaqlnn v ya cmiyytinin mlakna qoyulan maya puldan, qiymtli kazlardan, baqa mlakdan v ya mlak hquqlarndan v ya pul dyri olan digr hquqlardan ibart ola bilr.

64.9. Tsrrfat cmiyyti itiraksnn mayasnn pulla qiymtlndirilmsi cmiyytin tsisilri (itiraklar) arasnda razlamaya sasn yerin yetirilir v mstqil ekspert yoxlamasndan (auditdn) keirilmlidir.

Madd 65. Tsrrfat ortaql v ya cmiyyti itiraklarnn hquq v vziflri

65.1. Tsrrfat ortaqlnn v ya cmiyytinin itiraklar:

65.1.1. bu Mclld nzrd tutulan hallar istisna olmaqla, ortaqln v ya cmiyytin ilrinin idar olunmasnda itirak ed bilr;

65.1.2. nizamnamd myynldirilmi qaydada ortaqln v ya cmiyytin faliyytin dair mlumat ala bilr v onun mhasibat kitablar v digr sndlri il tan ola bilr;

65.1.3. mnft blgsnd itirak ed bilr;

65.1.4. ortaqln v ya cmiyytin lv edildiyi halda kreditorlar il hesablamalardan sonra mlakdan qalan hissni v ya onun dyrini ala bilrlr.

65.2. Tsrrfat ortaql v ya cmiyyti itiraklarnn bu Mclld, ortaqln v ya cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulan baqa hquqlar da ola bilr.

65.3. Tsrrfat ortaqlnn v ya cmiyytinin itiraklar:

65.3.1. nizamnamd nzrd tutulan qaydada, miqdarda, sullarla v mddtlrd maya qoymaldrlar;

65.3.2. ortaqln v ya cmiyytin faliyytin dair mxfi mlumat aqlamamaldrlar;

65.3.3. onun nizamnamsind nzrd tutulan digr vziflri damaldrlar.

Madd 66. Tsrrfat ortaqlqlarnn v cmiyytlrinin evrilmsi

66.1. Tsrrfat ortaqlqlar v cmiyytlri itiraklarn mumi yncann qrar il bu Mclld myynldirilmi qaydada baqa nvl tsrrfat ortaqlqlarna v cmiyytlrin evril bilr.

66.2. Ortaqlq cmiyyt evrilrkn cmiyytin itiraks (shmdar) olmu hr bir tam ortaq ortaqlqdan cmiyyt kemi hdliklr zr iki il rzind znn btn mlak il subsidiar msuliyyt dayr. Kemi ortan ona mnsub paylar (shmlri) zgninkildirmsi onu bu cr msuliyytdn azad etmir.

Madd 67. Trm tsrrfat cmiyyti

67.1. Tsrrfat cmiyyti o halda trm cmiyyt saylr ki, digr (sas) tsrrfat ortaql v ya cmiyyti onun nizamnam kapitalnda stn itirakna gr v ya onlar arasnda balanm mqavily mvafiq surtd hmin cmiyytin qbul etdiyi qrarlar myynldirmk imkanna malik olur.

67.2. Trm cmiyyt sas ortaqln v ya cmiyytin borclar n cavabdeh deyildir.

67.3. Trm cmiyyt onun n mcburi gstrilr vermk hququ olan sas ortaqlq v ya cmiyyt hmin gstrilrin icras n trm cmiyytin balad qdlr zr onunla birg msuliyyt dayr. sas ortaqlq v ya cmiyyt trm cmiyyt onun n mcburi gstrilr vermk hququna yalnz o halda malik saylr ki, bu hquq trm cmiyytl mqavild nzrd tutulmu olur.

67.4. Trm cmiyytin itiraklar (shmdarlar) sas ortaqlqdan v ya cmiyytdn onun tqsiri zndn trm cmiyyt dymi zrrin vzini dmyi tlb ed bilrlr. Zrr yalnz sas ortaqln v ya cmiyytin trm cmiyyt n mcburi gstriinin trm cmiyyt trfindn icras nticsind ba verdikd sas ortaqln v ya cmiyytin tqsiri zndn vurulmu saylr.

67.5. Trm cmiyyt sas ortaqln v ya cmiyytin tqsiri zndn mflis olduqda sas ortaqlq v ya cmiyyt onun borclar zr subsidiar msuliyyt dayr. Trm cmiyyt yalnz sas ortaqln v ya cmiyytin onun n mcburi gstriini icra etmsi nticsind mflis olduqda sas ortaqln v ya cmiyytin tqsiri zndn mflis olmu saylr.

Madd 68. Asl tsrrfat cmiyyti

68.1. Tsrrfat cmiyyti o halda asl cmiyyt saylr ki, mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalnn iyirmi faizindn oxu v ya shmdar cmiyytinin ssverm hququ vern shmlrinin iyirmi faizindn oxu digr (stn, itirak) ortaqla v ya cmiyyt mnsub olur.

68.2. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalnn iyirmi faizindn oxunu v ya shmdar cmiyytinin ssverm hququ vern shmlrinin iyirmi faizindn oxunu ld edn tsrrfat ortaql v ya cmiyyti bu bard mlumat lngimdn drc etdirmlidir.

Madd 69. Tam ortaqlq

69.1. Ortaqlq o halda tam ortaqlq saylr ki, onun itiraklar (tam ortaqlar) nizamnamy mvafiq surtd ortaqlq adndan sahibkarlq faliyyti il mul olur v ortaqln hdliklri zr onlara mnsub mlakla msuliyyt dayrlar.

69.2. xs yalnz bir tam ortaqln itiraks ola bilr.

69.3. Tam ortaqln firma adna onun btn itiraklarnn adlar v tam ortaqlq szlri daxil edilmli v ya v ortaqlar v tam ortaqlq szlri lav edilmkl bir v ya bir ne itiraknn ad daxil edilmlidir.

Madd 70. Tam ortaqln nizamnamsi

Tam ortaqln nizamnamsind bu Mcllnin 47.2-ci maddsind gstriln mlumatlardan lav, ortaqln rikli kapitalnn miqdar v trkibi haqqnda; hr bir itiraknn rikli kapitaldak paynn miqdar v dyidirilmsi qaydas haqqnda; onlarn mayalarnn trkibi v maya qoymas qaydas haqqnda; maya qoyulmas zr vziflrin pozulmasna gr itiraklarn msuliyyti haqqnda rtlr gstrilmlidir.

Madd 71. Tam ortaqlqda idaretm

71.1. Tam ortaqln faliyyti btn itiraklarn mumi razl il idar edilir. Tam ortaqln nizamnamsind qrarn itiraklarn ss oxluu il qbul olunduu hallar nzrd tutula bilr.

71.2. gr nizamnamd tam ortaqlq itiraklarnn sslrinin sayn myynldirmyin baqa qaydas nzrd tutulmaybsa, tam ortaqln hr itiraksnn bir ssi vardr.

71.3. Ortaqln hr bir itiraks ortaqln ilrini aparmaa vkil edilib-edilmdiyindn asl olmayaraq ilrin aparlmasna dair btn sndlrl tan ola bilr. Bu hquqdan imtina v ya onun mhdudladrlmas, o cmldn ortaqlq itiraklarnn razlamas zr imtina v ya mhdudladrma hmiyytsizdir.

Madd 72. Tam ortaqln ilrinin aparlmas

72.1. gr tam ortaqln nizamnamsind onun btn itiraklarnn ilri birlikd aparmas v ya ilrin aparlmasnn ayr-ayr itiraklara taprlmas myynldirilmyibs, tam ortaqln hr bir itiraks ortaqlq adndan faliyyt gstr bilr.

72.2. Ortaqln itiraklar onun ilrini birlikd apararkn hr bir qdin balanmas n ortaqln btn itiraklarnn razl tlb edilir.

72.3. gr ortaqln itiraklar onun ilrinin aparlmasn itiraklarn birin v ya bzilrin taprarlarsa, qalan itiraklar ortaqlq adndan qdlr balamaq n ortaqln ilrinin aparlmasnn taprld itirakdan (itiraklardan) etibarnam almaldrlar.

72.4. nc xslrl mnasibtlrd ortaqlq onun itiraklarnn slahiyytlrini mhdudladran nizamnam mddalarna istinad ed bilmz, amma qdin baland vaxt ortaqlq itiraksnn ortaqlq adndan faliyyt gstrmk hququ olmadn nc xsin bildiyini v ya bilmli olduunu ortaqln sbuta yetirdiyi hallar istisna tkil edir.

72.5. Ortaqln ilrinin aparlmas zr bir v ya bir ne itirakya verilmi slahiyytlr mhkm ciddi saslar olduqda, o cmldn vkil edilmi xs (xslr) z vziflrini kobudcasna pozduqda v ya onun ilri alla aparmaa qadir olmad akara xdqda ortaqln bir v ya bir ne digr itiraksnn tlbi il xitam ver bilr. Mhkm qrarna sasn ortaqln nizamnamsind mvafiq dyiikliklr edilir.

Madd 73. Tam ortaqlq itiraksnn vziflri

73.1. Tam ortaqln itiraks nizamnamnin rtlrin uyun olaraq ortaqln faliyytind itirak etmy borcludur.

73.2. Tam ortaqln itiraks ortaqlq qeyd alnanadk onun rikli kapitalna maya qoymaa borcludur.

73.3. Tam ortaqlq itiraksnn ixtiyar yoxdur ki, qalan itiraklarn razl olmadan z adndan z mnafelri v ya nc xslrin mnafelri n ortaqln faliyyt predmetini tkil edn qdlrl eyni xarakterli qdlr balasn.

73.4. Bu qayda pozulduqda ortaqlq z mlahizsi il hmin itirakdan ortaqla vurulmu zrrin vzini dmyi v ya bu cr qdlr zr ld etdiyi btn faydan ortaqla vermyi tlb ed bilr.

Madd 74. Tam ortaqln mnftinin v zrrinin bldrlmsi

74.1. Tam ortaqln mnfti v zrri, gr nizamnamd v ya itiraklarn digr razlamasnda ayr qayda nzrd tutulmaybsa, onun itiraklar arasnda onlarn rikli kapitaldak paylarna mtnasib surtd bldrlr. Ortaqlq itiraksnn mnft v zrrd itirakdan knar edilmsi bard razlama hmiyytsizdir.

74.2. gr ortaqln ddy zrr nticsind onun xalis aktivlrinin dyri rikli kapitalnn miqdarndan az olarsa, ortaqln gtrdy mnft, xalis aktivlrin dyri artb rikli kapitaln miqdarn tndk onun itiraklar arasnda bldrlmr.

Madd 75. Tam ortaqlq itiraklarnn onun hdliklri zr msuliyyti

75.1. Tam ortaqln itiraklar ortaqln hdliklri zr zlrinin mlak il birg subsidiar msuliyyt dayrlar.

75.2. Tam ortaqln tsisisi olmayan itiraks onun ortaqla daxil olmasndan vvl ml glmi hdliklr zr digr itiraklarla brabr msuliyyt dayr.

75.3. Ortaqlqdan xm itirak ortaqln onun xd anadk ml glmi hdliklri zr ortaqln onun xd il n faliyyti barsind hesabatn tsdiq edildiyi gndn iki il rzind qalan itiraklarla brabr msuliyyt dayr.

75.4. Bu maddd nzrd tutulan msuliyytin mhdudladrlmas v ya aradan qaldrlmas haqqnda ortaqlq itiraklarnn razlamas hmiyytsizdir.

Madd 76. Tam ortaqlq itiraklarnn trkibinin dyidirilmsi

76.1. Tam ortaqln hr hans itiraks ortaqlqdan xdqda v ya ldkd, itiraklardan biri xbrsiz itkin dm, faliyyt qabiliyyti olmayan v ya mhdud faliyyt qabiliyytli v ya mflis sayldqda, mhkmnin qrarna sasn itiraklardan biri barsind yenidn tkil prosedurlarna balandqda, ortaqlqda itirak edn hquqi xs lv olunduqda v ya itiraklardan birinin kreditoru trfindn tutma onun rikli kapitaldak payna uyun mlak hisssin ynldildikd ortaqlq z faliyytini, gr bu, ortaqln nizamnamsind v ya qalan itiraklarn razlamasnda nzrd tutulubsa, davam etdir bilr.

76.2. Tam ortaqlq itiraklarnn ixtiyar var ki, itiraklardan hr hans birinin mhkm qaydasnda ortaqlqdan xarlmasn qalan itiraklarn yekdil qrar il v bunun n ciddi saslar olduqda, msln, hmin itirak z vziflrini kobudcasna pozduqda v ya onun ilri alla aparmaa qadir olmad akara xdqda tlb etsinlr.

Madd 77. tiraknn tam ortaqlqdan xmas

77.1. Tam ortaqlq itiraksnn ixtiyar var ki, ortaqlqda itirakdan imtina etdiyini bildirrk ortaqlqdan xsn.

77.2. tirak tam ortaqlqda itirakdan imtina etdiyini ortaqlqdan faktik xmasna n geci alt ay qalm bildirmlidir.

77.3. Ortaqlqdan xmaq hququndan imtina haqqnda ortaqlq itiraklar arasnda razlama hmiyytsizdir.

Madd 78. tiraknn tam ortaqlqdan xmasnn nticlri

78.1. Tam ortaqlqdan xm itirakya, gr nizamnamd ayr qayda nzrd tutulmaybsa, hmin itiraknn rikli kapitaldak payna uyun ortaqlq mlak hisssinin dyri dnilir. xan itirak il qalan itiraklar arasnda razlamaya sasn mlak dyrinin dnilmsi mlakn naturada verilmsi il vz edil bilr. xan itirakya ortaqlq mlakndan atas hiss v ya onun dyri, bu Mcllnin 80-ci maddsind nzrd tutulan hal istisna olmaqla, onun xd mqamda trtib ediln balans zr myynldirilir.

78.2. Tam ortaqln itiraks ldkd onun vrssi tam ortaqla, gr ortaqln nizamnamsind ayr qayda nzrd tutulmaybsa, yalnz digr itiraklarn razl il daxil ola bilr. Tam ortaqlqda itirak etmi v yenidn tkil edilmi hquqi xsin hquq varisi olan hquqi xs, gr ortaqln nizamnamsind ayr qayda nzrd tutulmaybsa, ortaqla onun digr itiraklarnn razl il daxil ola bilr. Ortaqla daxil olmayan vrs (hquq varisi) il hesablamalar bu Mcllnin 78.1-ci maddsin uyun aparlr. Tam ortaqlq itiraksnn vrssi (hquq varisi) bu Mcllnin 75.2 v 75.3-c maddlrin uyun olaraq, xan itiraknn nc xslr qarsnda cavab vermli olduu ortaqln hdliklri zr ortaqln xan itiraksndan ona kemi mlak hddind msuliyyt dayr.

78.3. gr itiraklardan biri ortaqlqdan xrsa, ortaqln rikli kapitalnda qalan itiraklarn paylar, gr nizamnamd v ya itiraklarn baqa razlamasnda ayr qayda nzrd tutulmaybsa, mvafiq surtd artr.

Madd 79. tiraknn tam ortaqln rikli kapitalndak paynn verilmsi

79.1. Tam ortaqln itiraks onun qalan itiraklarnn razl il rikli kapitaldak payn v ya onun bir hisssini ortaqln baqa itiraksna v ya nc xs ver bilr.

79.2. Pay (pay hisssi) baqa xs verildikd pay (pay hisssini) vermi itirakya mnsub hquqlarn hams v ya mvafiq hisssi ona keir. Pay (pay hisssi) verilmi xs bu Mcllnin 75.2-ci maddsind myynldirilmi qaydada ortaqln hdliklri zr msuliyyt dayr.

79.3. Ortaqlq itiraksnn znn btn payn baqa xs vermsi onun ortaqlqda itirakna xitam verir v bu Mcllnin 75.2 v 75.3-c maddlrind nzrd tutulan nticlr sbb olur.

Madd 80. tiraknn tam ortaqln rikli kapitalndak payna tutmann ynldilmsi

80.1. tiraknn ortaqlqda itirakla bal olmayan borclar (xsi borclar) zr tutmann itiraknn tam ortaqln mlakndak payna ynldilmsin yalnz onun baqa mlaknn borclar dmy kifayt etmdiyi halda yol verilir. Hmin itiraknn kreditorlar tam ortaqlqdan tutmann borclunun rikli kapitaldak payna uyun ortaqlq mlak hisssin ynldilmsi mqsdi il hmin hissni ayrma tlb ed bilrlr. Ortaqln mlaknn ayrlmal hisssi v ya onun dyri kreditorlarn ayrma tlbini irli srdklri mqamda trtib edilmi balans zr myynldirilir.

80.2. tiraknn tam ortaqln rikli kapitalndak payna uyun mlaka tutmann ynldilmsi onun ortaqlqda itirakna xitam verir v bu Mcllnin 75.3-c maddsind nzrd tutulan nticlr sbb olur.

Madd 81. Tam ortaqln lvi

81.1. Tam ortaqlq bu Mcllnin 59-cu maddsind gstriln saslar zr, habel ortaqlqda yegan bir itiraknn qald halda lv edilir. Hmin itiraknn ixtiyar var ki, ortaqlqda yegan itirak kimi qald andan alt ay rzind ortaql bu Mclld myynldirilmi qaydada tsrrfat cmiyytin evirsin.

81.2. Bu Mcllnin 76.1-ci maddsind nzrd tutulan hallarda da tam ortaqlq, gr ortaqln nizamnamsind v ya qalan itiraklarn razlamasnda ortaqln z faliyytini davam etdircyi nzrd tutulmaybsa, lv edilir.

Madd 82. Kommandit ortaql

82.1. Kommandit ortaql el bir ortaqlqdr ki, ortaqln adndan sahibkarlq faliyytini hyata keirn v ortaqln hdliklri zr z mlak il msuliyyt dayan itiraklar (tam ortaqlar) il yana ortaqln faliyyti il bal zrr n qoyduqlar mayalarn mbli hddind risk dayan v ortaqln sahibkarlq faliyytind itirak etmyn bir v ya bir ne itiraksmaya qoyan (kommanditi) vardr.

82.2. Kommandit ortaqlnda itirak edn tam ortaqlarn hquqi vziyyti v ortaqln hdliklri zr onlarn msuliyyti bu Mcllnin tam ortaqlq itiraklar haqqnda qaydalar il myynldirilir.

82.3. xs yalnz bir kommandit ortaqlnda tam ortaq ola bilr. Tam ortaqln itiraks kommandit ortaqlnda tam ortaq ola bilmz. Kommandit ortaqlndak tam ortaq tam ortaqln itiraks ola bilmz.

82.4. Kommandit ortaqlnn firma adnda btn tam ortaqlarn adlar il kommandit ortaql szlri v ya v ortaqlar v kommandit ortaql szlri lav edilmkl az bir tam ortan ad gstrilmlidir.

82.5. gr kommandit ortaqlnn firma adna maya qoyann ad daxil edilrs, hmin maya qoyan tam ortaa evrilir.

82.6. Bu Mcllnin tam ortaqlq haqqnda qaydalar kommandit ortaqlna bu rtl ttbiq edilir ki, hmin qaydalar bu Mcllnin kommandit ortaql haqqnda qaydalarna zidd olmasn.

Madd 83. Kommandit ortaqlnn nizamnamsi

Kommandit ortaqlnn nizamnamsind bu Mcllnin 47.2-ci maddsind gstrilmi mlumatlardan savay, ortaqln rikli kapitalnn miqdar v trkibi haqqnda; tam ortaqlardan hr birinin rikli kapitaldak paynn miqdar v dyidirilmsi qaydas haqqnda; onlarn qoyduqlar mayalarn trkibi v maya qoymas qaydas haqqnda; maya qoyulmas zr vziflri pozmaa gr onlarn msuliyyti haqqnda; maya qoyanlarn verdiklri mayalarn mcmu miqdar haqqnda rtlr gstrilmlidir.

Madd 84. Kommandit ortaqlnda idaretm v onun ilrinin aparlmas

84.1. Kommandit ortaqlnda idaretmni tam ortaqlar hyata keirirlr. Onun tam ortaqlar trfindn idar edilmsi v ilrinin aparlmas qaydasn tam ortaqlar bu Mcllnin tam ortaqlq haqqnda qaydalarna sasn myynldirirlr.

84.2. Maya qoyanlarn kommandit ortaqlnn idar edilmsind v ilrinin aparlmasnda itirak etmk, onun adndan etibarnamsiz x etmk ixtiyar yoxdur. Onlar ortaqln idar edilmsi v ilrinin aparlmas zr tam ortaqlarn hrktlri barsind mbahis ed bilmzlr.

Madd 85. Kommandit ortaqlna maya qoyann hquq v vziflri

85.1. Kommandit ortaqlna maya qoyan rikli kapitala maya qoymaa borcludur. Mayann qoyulmas maya qoyana ortaqlq trfindn veriln itirak hadtnamsi il tsdiqlnir.

85.2. Kommandit ortaqlna maya qoyann aadak hquqlar vardr:

85.2.1. ortaqln mnftinin onun rikli kapitaldak payna dn hisssini nizamnamd nzrd tutulan qaydada almaq;

85.2.2. ortaqln illik hesabatlar v balanslar il tan olmaq;

85.2.3. maliyy ili qurtardqda ortaqlqdan xmaq v nizamnamd nzrd tutulan qaydada z mayasn almaq;

85.2.4. rikli kapitaldak payn v ya onun hisssini digr maya qoyana v ya nc xs vermk.

85.3. Maya qoyanlar bu Mcllnin 93.3-c maddsind nzrd tutulan rtlr v qaydaya ttbiqn pay (onun hisssini) satn almaqda nc xslr qarsnda stnlk hququna malikdirlr. Maya qoyann btn payn baqa xs vermsi onun ortaqlqda itirakna xitam verir.

85.4. Kommandit ortaqlnn nizamnamsind maya qoyanlarn baqa hquqlar da nzrd tutula bilr.

Madd 86. Kommandit ortaqlnn lvi

86.1. Kommandit ortaqlna maya qoyanlarn hams ortaqlqdan xdqda o lv edilir. Lakin tam ortaqlar kommandit ortaqln lv etmk vzin onu tam ortaqla evir bilrlr. Kommandit ortaql tam ortaqln lv edilmsi saslar zr d lv edilir. Lakin gr kommandit ortaqlnda az bir tam ortaq v bir maya qoyan qalrsa, ortaqlq saxlanlr.

86.2. Kommandit ortaql lv edildikd, o cmldn mflis olduqda maya qoyanlar ortaqln kreditorlarnn tlblri dnildikdn sonra onun qalan mlakndan mayalar almaqda tam ortaqlar qarsnda stnlk hququna malikdirlr. Ortaqln bundan sonra qalan mlak, gr nizamnamd v ya tam ortaqlarn razlamasnda ayr qayda nzrd tutulmaybsa, tam ortaqlar arasnda onlarn ortaqln rikli kapitalndak paylarna mtnasib surtd bldrlr.

Madd 87. Mhdud msuliyytli cmiyyt

87.1. Bir v ya bir ne xs (fiziki v (v ya) hquqi xs) trfindn tsis ediln, nizamnam kapital nizamnam il myynldirilmi miqdarda paylara blnn cmiyyt mhdud msuliyytli cmiyyt saylr. Mhdud msuliyytli cmiyytin itiraklar onun hdliklri zr msuliyyt damr v cmiyytin faliyyti il bal zrr n qoyduqlar mayalarn dyri hddind risk dayrlar. Cmiyyt z itiraklarnn nc xslr qarsnda hdliklrin gr msuliyyt damr.

87.2. Cmiyyt bu Mclly mvafiq olaraq yeni cmiyytin yaradlmas v ya bu Mclld myyn edilmi qaydalar v mhdudiyytlr nzr alnmaqla faliyyt gstrn hquqi xsin yenidn tkili (birlm, qoulma, blnm, ayrlma, evrilm) yolu il yaradla bilr.

87.3. Cmiyytin yaradlmas tsis yncann keirilmsini v mqavilnin balanmasn (bu Mcllnin 45.2-ci maddsind nzrd tutulmu halda) v ya cmiyytin yaradlmas haqqnda qrarn qbul edilmsini (cmiyyt bir xs trfindn yaradldqda), nizamnam kapitalnn dnilmsini v nizamnamnin hazrlanmasn hat edir.

87.4. Cmiyytin yaradlmas zaman tsis ynca cmiyytin nizamnam kapital tsisilr trfindn tamamil formaladrldqdan sonra keirilir. Tsis ynca btn tsisilr v ya onlarn nmayndlri itirak etdikd slahiyytlidir (yetrsay var). Yetrsay olmadqda, yncaq tkrarn keirilir. Tkrarn keiriln tsis yncanda da Yetrsay olmadqda, cmiyytin yaradlmas, iclasda itirak edn tsisilr v ya onlarn nmayndlri trfindn ba tutmam hesab edilir v bu qrar btn tsisilrin nzrin yeddi gn mddtind atdrlr.

87.5. Cmiyytin yaradlmas zaman keiriln tsis ynca:

87.5.1. cmiyytin yaradlmas zaman nizamnam kapitalna dniln pul olmayan mantlrin dyrini tsdiq edir;

87.5.2. cmiyytin yaradlmas bard qrar qbul edir v onun nizamnamsini tsdiq edir;

87.5.3. bu Mcll v cmiyytin nizamnamsi il nzrd tutulmu cmiyytin idaretm orqanlarn tkil edir;

87.5.4. cmiyytin yaradlmas v cmiyytin faliyytinin balanlmas il laqdar bu Mclly, digr qanunvericilik aktlarna v tsisilr arasnda balanlm mqavily zidd olmayan digr msllri hll edir.

87.6. Cmiyytin tsis yncanda cmiyytin tsis edilmsi, nizamnamnin tsdiq edilmsi, cmiyytin yaradlmas zaman nizamnam kapitalna dniln pul olmayan mantlrin dyrinin tsdiq edilmsi, idaretm orqanlarnn formaladrlmas bard qrarlar tsisilr trfindn yekdillikl, digr msllr zr is sad ss oxluu il qbul edilir.

87.7. Cmiyytin yaradlmas il bal v onun dvlt qeydiyyatna alnmasna qdr yaranm hdliklrin gr cmiyytin tsisilri birg msuliyyt dayrlar.

87.8. Mhdud msuliyytli cmiyytin firma adnda cmiyytin ad, habel mhdud msuliyytli cmiyyt szlri gstrilmlidir.

87.9. Mhdud msuliyytli cmiyytin hquqi vziyyti, habel onun itiraklarnn hquq v vziflri bu Mcll il myynldirilir.

Madd 88. Mhdud msuliyytli cmiyytin itiraklar

88.1. Mhdud msuliyytli cmiyytin itiraklarnn say qanunvericilikl myynldirilmi hddi kemmlidir. ks halda o bir il rzind shmdar cmiyytin evrilmli, bu mddt bitdikdn sonra is, gr onun itiraklarnn say azaldlb qanunla myynldirilmi hdd endirilmzs, mhkm qaydasnda lv edilmlidir.

88.2. Mhdud msuliyytli cmiyytin yegan itiraks bir xsdn ibart digr tsrrfat cmiyyti ola bilmz.

Madd 89. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnamsi

Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnamsind bu Mcllnin 47.2-ci maddsind gstrilmi mlumatlardan savay, cmiyytin nizamnam kapitalnn miqdar haqqnda; itiraklardan hr birinin paynn miqdar haqqnda; onlarn qoyduqlar mayalarn trkibi v maya qoymas qaydas haqqnda; maya qoyulmas zr hdliklri pozmaa gr itiraklarn msuliyytlri haqqnda; cmiyyti idaretm orqanlarnn trkibi v slahiyyti, onlarn qrarlar qbul etmsi, o cmldn barsind yekdillikl v ya rtldirilmi ss oxluu il qrarlar qbul ediln msllr dair qrarlar qbul etmsi qaydas haqqnda rtlr gstrilmlidir.

Madd 90. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapital

90.1. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapital onun itiraklarnn mayalarnn dyrindn tkil olunur. Cmiyytin nizamnam kapital onun kreditorlarnn mnafelrin tminat vern mlaknn minimum miqdarn myynldirir. Cmiyytin nizamnam kapitalnn miqdar onun kreditorlarnn mnafelrin tminat vern mbldn az ola bilmz.

90.2. Mhdud msuliyytli cmiyytin tsisilri cmiyyt qeyd alnanadk nizamnam kapitaln tamamil dmy borcludurlar.

90.3. Mhdud msuliyytli cmiyyt itiraksnn cmiyytinin nizamnam kapitalna maya qoymaq vzifsindn azad edilmsin, o cmldn cmiyyt qar tlblrin vzldirilmsi yolu il azad edilmsin yol verilmir.

90.4. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapital yalnz onun tam dnilmsindn sonra bu Mclld v cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulmu qaydada cmiyytin mlak hesabna itiraklarn nizamnam kapitalndak mayalarnn dyrin mtnasib kild artrlmas v (v ya) itiraklar trfindn lav mayalarn qoyulmas vasitsil v (v ya) cmiyyt qbul ediln yeni itiraklarn mayalar hesabna artrla bilr.

90.5. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalnn cmiyytin mlak hesabna artrlmas, cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulmu qaydada cmiyytin mumi yncann qrar il hyata keirilir. Bel qrar yalnz cmiyytin tn il n mhasibat hesabatnn gstricilri sasnda qbul edil bilr. Nizamnam kapitalnn cmiyytin mlak hesabna artrlan miqdar cmiyytin xalis aktivlrinin dyri, nizamnam kapitalnn miqdar v cmiyytin ehtiyat fondu arasndak frqi kemmlidir. Cmiyytin nizamnam kapital bu maddd myyn edilmi qaydada artrldqda, itiraklarn mayalarnn mbli dyimdn, btn itiraklarn mayalarnn nominal dyri proporsional surtd artr.

90.6. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalnn itiraklarn lav paylar hesabna artrlmas, cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulmu qaydada, cmiyytin mumi yncann qrar il hyata keirilir. Bu qrarla lav paylarn mumi dyri, hminin itiraknn lav paynn dyri v onun paynn nominal dyrinin artrld mbl arasndak nisbt myyn edilmlidir. Hmin nisbt itiraknn paynn nominal dyrinin onun lav payna brabr v ya ondan az mbld arta bilcyi nzr alnmaqla myyn edilir. Hr bir itirak lav paylarn mumi dyrindn artq olmayan, hmin itiraknn nizamnam kapitalnda olan mayasnn mblin proporsional olaraq, lav pay qoymaq hququna malikdir. tiraklar trfindn lav paylar, bu bard mumi yncan qrar qbul edildikdn sonra nizamnamd v ya mumi yncan qrarnda myyn edilmi mddtd qoyulmaldr. lav pay qoymaq n myyn edilmi mddtin trlmsi nizamnam kapitalnn qeyd ediln sulla artrlmasnn ba tutmamasna sbb olur.

90.7. Bu Mcllnin 90.6-c maddsind nzrd tutulmu qaydada cmiyytin mumi yncann cmiyytin nizamnam kapitalnn artrlmas haqqnda qrar itiraknn (itiraklarn) lav maya qoyulmas haqqnda rizsi v (v ya) gr nizamnamd qadaan edilmmidirs, nc xsin (xslrin) onun (onlarn) cmiyyt itirak kimi qbul edilmsi v maya qoymas haqqnda rizsi sasnda qbul edilir. rizd mayalarn mbli v trkibi, onlarn qoyulma qaydas v mddti, itiraknn v ya nc xsin nizamnam kapitalnda malik olmaq istdiklri mayalarn mbli gstrilir. rizd mayalarn qoyulmasnn v cmiyyt daxil olmann digr rtlri d gstril bilr. Cmiyytin mumi ynca itiraklarn rizsi sasnda nizamnam kapitalnn artrlmas haqqnda qrarn qbul edilmsi il eyni zamanda nizamnam kapitalnn mblinin v riz vermi itiraknn mayasnn nominal dyrinin artrlmas il laqdar nizamnamy ediln dyiikliklr haqqnda da qrar qbul edir. mumi yncaq nc xsin rizsi sasnda nizamnam kapitalnn artrlmas haqqnda qrarla yana, nc xsin cmiyyt qbul edilmsi, onun mayasnn nominal dyrinin myyn edilmsi v itiraklarn mayalarnn mbllrinin dyimsi il laqdar nizamnamy ediln dyiikliklr haqqnda qrar qbul edir. Cmiyyt qbul ediln nc xsin mayasnn nominal dyri onun paynn dyrinin mblin brabr v ya ondan az olmaldr. gr nizamnam kapitalnn artrlmas ba tutmamdrsa, cmiyyt alabatan mddtd itiraklarn lav mayalarn v nc xslrin mayalarn mvafiq olaraq geri qaytarmaldr.

90.8. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalnn azaldlmas btn itiraklarn mayalarnn nominal dyrinin azaldlmas yolu il hyata keiril bilr. Btn itiraklarn mayalarnn nominal dyrinin azaldlmas yolu il nizamnam kapitalnn azaldlmas btn itiraklarn mayalarnn nisbti saxlanlmaqla hyata keirilir. Cmiyytin nizamnam kapitalnn azaldlmas cmiyytin mumi yncann qrar sasnda hyata keirilir. Nizamnam kapitalnn azaldlmas haqqnda mumi yncan qrar qbul edildikdn sonra nizamnamd v ya cmiyytin mumi yncann qrarnda myyn edilmi mddtd cmiyyt znn btn kreditorlarna bu bard yazl mlumat gndrmlidir. Mlumat alnd gndn bir ay mddtind cmiyytin kreditorlarnn cmiyytin mvafiq hdliklrinin vaxtndan vvl yerin yetirilmsini v ya xitamn, ddklri zrrin vzinin dnilmsini tlb etmk hquq vardr.Madd 90-1. Mhdud msuliyytli cmiyytd mnftin bldrlmsi

90-1.1. Mhdud msuliyytli cmiyytin faliyyti nticsind ld edilmi xalis mnftin itiraklar arasnda bldrlmsi cmiyytin mumi ynca trfindn qbul ediln qrar sasnda cmiyytin nizamnamsind myyn edilmi qaydada hyata keirilir. Hmin qrarda mnftin tamamil v ya qismn bldrlmsi myyn edil bilr.

90-1.2. Mhdud msuliyytli cmiyytin hr bir itiraksnn nizamnam kapitalndak mayalarna uyun olaraq mnft almaq hququ vardr. Cmiyytin nizamnamsind ayr qayda nzrd tutulmamdrsa, xalis mnft mumi yncan qrar qbul edildikdn sonra bir ay mddtind dnilmlidir.

90-1.3. Mhdud msuliyytli cmiyyt aadak hallarda mnftin bldrlmsi haqqnda qrar qbul ed bilmz:

90-1.3.1. gr bu Mcllnin 90-1.1-ci maddsind nzrd tutulan qrar qbul edildiyi anda cmiyyt qanunla myyn edilmi mflislm v ya iflas lamtlrin uyun glirs v ya hmin qrarn qbul edilmsi nticsind bel lamtlr ml glcks;

90-1.3.2. gr bu Mcllnin 90-1.1-ci maddsind nzrd tutulan qrar qbul edildiyi anda cmiyytin xalis aktivlrinin dyri onun nizamnam kapitalndan azdrsa v ya hmin qrarn qbul edilmsi nticsind onun mblindn az olacaqsa.Madd 91. Mhdud msuliyytli cmiyytd idaretm

91.1. Mhdud msuliyytli cmiyytin ali orqan onun itiraklarnn mumi yncadr. Bir itiraks olan cmiyytd cmiyytin mumi yncann slahiyytlri itirak trfindn tkbana hyata keirilir. Cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulduu halda cmiyytin direktorlar uras (v ya mahid uras) v (v ya) tfti komissiyas (mftti) yaradla bilr. Mhdud msuliyytli cmiyytd onun faliyytin cari rhbrliyi hyata keirn v itiraklarnn mumi yncana hesabat vern icra orqan (kollegial v (v ya) tkba) yaradlr. Cmiyyti tkba idaretm orqan onun itiraklar olmayanlarn srasndan da seil bilr.

91.1-1. Mhdud msuliyytli cmiyytin itiraklarnn mumi ynca nvbti v nvbdnknar ola bilr. Hr bir itiraknn cmiyytin itiraklarnn mumi yncanda itirak etmk, cmiyytin orqanlarn semk (tyin etmk), onlara seilmk (tyin edilmk) v ssvermd itirak etmk, xsn itirak etmk v ya bu Mcll il myyn edilmi qaydada tyin etdiyi nmaynd vasitsil tmsil olunmaq hququ vardr. tiraklarn hmin hquqlarn mhdudladran hr hans razlama v ya hrkt etibarszdr. Cmiyytin itiraklarnn mumi yncaqda hr bir itiraknn onun nizamnam kapitalndak payna mtnasib ssi vardr. Cmiyytin itiraks olmayan kollegial icra orqannn rhbri v zvlri v ya cmiyytin tkba icra orqannn rhbri mumi yncaqda mvrti ss hququ il itirak ed bilr. Bu Mcll il cmiyytin itiraklarnn mumi yncann mstsna slahiyytlrin aid ediln msllrdn baqa, cmiyytin nizamnamsin uyun olaraq cmiyytin itiraklarnn mumi yncann slahiyytlrin digr msllr d aid edil bilr. Nizamnamd myyn edilib-edilmmsindn asl olmayaraq, mumi yncaq cmiyytin faliyyti il laqdar istniln mslni mzakir ed bilr.

91.1-2. Cmiyytin itiraklarnn nvbti mumi ynca icra orqan trfindn nizamnamd myyn edilmi mddtd, lakin ild bir dfdn az olmayaraq arlr. Cmiyytin illik faliyytinin yekunlarna hsr olunmu mumi yncaq hesabat-maliyy ili baa atdqdan sonra drd aydan gec olmayaraq arlr.

91.1-3. Cmiyytin itiraklarnn nvbdnknar mumi ynca nizamnamd myyn ediln hallarda v qaydada arlr. Nvbdnknar mumi yncaq icra orqannn z tbbs il, habel direktorlar urasnn (mahid urasnn), tfti komissiyasnn (mfttiin) v ya btn sslrin az onda birin malik olan itiraklarn tlbi il arlr. Lvetm prosesind olan cmiyytin nvbdnknar mumi ynca lvetm komissiyas trfindn arlr.

91.1-4. Bir itirakdan ibart olan cmiyytd mumi yncan slahiyytlrin aid olan msllr barsind qrarlar hmin itirak trfindn tkbana qbul edilir v yazl surtd rsmildirilir.91.2. Cmiyyti idaretm orqanlarnn slahiyytlri, habel onlarn qrarlar qbul etmsi v cmiyytin adndan x etmsi qaydas bu Mclly v cmiyytin nizamnamsin uyun olaraq myynldirilir.

91.3. Mhdud msuliyytli cmiyyt itiraklarnn mumi yncann mstsna slahiyytin aadaklar aiddir:

91.3.1. cmiyytin nizamnamsini v onun nizamnam kapitalnn miqdarn dyidirmk;

91.3.2. cmiyytin icra orqanlarn yaratmaq v onlarn slahiyytlrin vaxtndan vvl xitam vermk;

91.3.3. cmiyytin illik hesabatlarn v mhasibat balanslarn tsdiq etmk, onun mnftini v zrrini bldrmk;

91.3.4. cmiyytin yenidn tkili v ya lvi haqqnda qrar qbul etmk;

91.3.5. cmiyytin direktorlar uras (v ya mahid uras) v (v ya) tfti komissiyasn (mfttiini) semk.

91.4. Mhdud msuliyytli cmiyyt illik maliyy hesabatnn dzgnlyn yoxlatmaq n hr il mlak mnafelri il cmiyyt v ya onun itiraklarna bal olmayan pekar auditor clb etmlidir (knar audit). Cmiyytin illik maliyy hesabatnn auditor yoxlan hr hans itiraknn tlbi il d aparla bilr. Bu halda auditor yoxlan hmin yoxlaman tlb edn itiraknn hesabna aparlr. Cmiyytin faliyytinin auditor yoxlanlarnn aparlmas qaydas qanunvericilik v cmiyytin nizamnamsi il myynldirilir.

91.5. Qanunvericilikd nzrd tutulan hallar istisna olmaqla, cmiyytin ilrinin aparlmas nticlri haqqnda cmiyyt trfindn mlumatlarn drc edilmsi (aq hesabat) tlb olunmur.

Madd 91-1. Mhdud msuliyytli cmiyytin direktorlar uras (mahid uras)

91-1.1. Bu Mcllnin 91.1-ci maddsind nzrd tutulmu halda yaradlm direktorlar uras (mahid uras) cmiyytin mumi yncaqlar arasndak dvrd onun icra orqannn faliyytin nzarti hyata keirir. gr nizamnamd tfti komissiyasnn seilmsi (mfttiin tyin edilmsi) nzrd tutulmamdrsa, bu Mclly uyun olaraq tfti komissiyasnn (mfttiin) slahiyytlri direktorlar urasna (mahid urasna) veril bilr.

91-1.2. Cmiyytin direktorlar urasnn (mahid urasnn) yaradlmas v faliyyti, habel slahiyytlrin xitam verilmsi qaydas nizamnam il myyn edilir.

91-1.3. Cmiyytin tkbana rhbri, kollegial icra orqannn rhbri (zv), knar idari direktorlar urasnn (mahid urasnn) zv ola bilmz.Madd 91-2. Mhdud msuliyytli cmiyytin icra orqan

91-2.1. Cmiyytin icra orqannn faliyyti v onun trfindn qrarlarn qbul edilmsi qaydas cmiyytin nizamnamsi v daxili sndlri il myyn edilir.

91-2.2. Cmiyytin kollegial icra orqan yalnz fiziki xslrdn ibart ola bilr.

91-2.3. Cmiyyt v cmiyytin tkbana rhbri arasnda mqavil hmin xsin seildiyi (tyin edildiyi) cmiyytin itiraklarnn mumi yncanda sdrlik edn xs v ya mumi yncan qrar il mvkkil ediln xs trfindn imzalanr. Tkbana rhbrin slahiyytlri bu Mcllnin 91-2.4-c maddsind nzrd tutulmu hal istisna olmaqla, fiziki xs trfindn hyata keirilir.

91-2.4. Cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulduu halda cmiyytin icra orqannn slahiyytlri mqavil sasnda baqa fiziki v ya hquqi xslr (knar idariy) veril bilr. Knar idari il mumi yncaqda tsdiq olunan v cmiyytin adndan mumi yncaqda sdrlik edn v ya mumi yncan slahiyyt verdiyi itiraklardan biri trfindn imzalanan mqavil balanr.

91-2.5. Knar idari icra orqan kimi cmiyyt mnasibtd idaretmni qeyri-qnatbx hyata keirmsi nticsind v nc xslr ziyan vurduu zrr gr qanunvericilikl myyn edilmi qaydada msuliyyt dayr.Madd 91-3. Mhdud msuliyytli cmiyytin tfti komissiyas (mfttii)

91-3.1. Bu Mcllnin 91-ci maddsind nzrd tutulmu halda cmiyytin itiraklarnn mumi yncann qrar il tfti komissiyas (mftti) seilir (tyin edilir).

91-3.2. Cmiyytin tfti komissiyasnn (mfttiin) formaladrlmas qaydalar, onun trkibi v faliyytinin qaydas cmiyytin nizamnamsi il myyn edilir.

91-3.3. Cmiyytin tfti komissiyasnn zvlyn (mftti kimi) fiziki xslr seilir (tyin edilir). Cmiyytin itiraks olmayan xslrin d tfti komissiyasna zv seilmsin (mftti tyin edilmsin) yol verilir. Cmiyytin direktorlar urasnn (mahid urasnn) v ya kollegial icra orqannn rhbri (zv), tkbana rhbr v ya knar idari tfti komissiyasna zv seil (mftti tyin edil) bilmz.

91-3.4. Cmiyytin tfti komissiyasnn (mfttiin) cmiyytin maliyy-tsrrfat faliyytini yoxlamaq v bu mqsdl cmiyytin faliyytin aid olan btn sndlri ld etmk hququ vardr. Tfti komissiyasnn (mfttiin) tlbi il direktorlar urasnn (mahid urasnn) v ya kollegial icra orqannn rhbri (zvlri), tkbana rhbr, knar idari ifahi v ya yazl formada zruri mlumatlar tqdim etmy borcludurlar.

91-3.5. Cmiyytin tfti komissiyas (mftti) varsa, bu nzart orqannn ryi olmadan cmiyytin itiraklarnn mumi ynca cmiyytin illik hesabatlarn v mhasibat balanslarn tsdiq ed bilmz, habel mnft v zrrin bldrlmsin dair qrar qbul ed bilmz.Madd 92. Mhdud msuliyytli cmiyytin yenidn tkili v lvi

92.1. Mhdud msuliyytli cmiyyt onun itiraklarnn yekdil qrar il knll surtd yenidn tkil v ya lv edil bilr. Cmiyytin yenidn tkilinin v lvinin baqa saslar, habel onun yenidn tkili v lvi qaydas bu Mcll il myynldirilir.

92.2. Mhdud msuliyytli cmiyyt shmdar cmiyytin evril bilr.

Madd 93. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalndak payn kemsi

93.1. Mhdud msuliyytli cmiyytin itiraks cmiyytin nizamnam kapitalndak payn v ya onun bir hisssini hmin cmiyytin bir v ya bir ne itiraksna sata bilr v ya baqa qaydada gzt ed bilr.

93.2. Cmiyyt itiraksnn z payn (onun bir hisssini) nc xslr zgninkildirilmsin, gr cmiyytin nizamnamsind ayr qayda nzrd tutulmaybsa, yol verilir.

93.3. Cmiyytin itiraklar itiraknn payn (onun bir hisssini) z paylarnn miqdarna mtnasib surtd satn almaqda stnlk hququna malikdirlr, bu rtl ki, cmiyytin nizamnamsind v ya onun itiraklarnn razlamasnda hmin hququn hyata keirilmsinin ayr qaydas nzrd tutulmasn. gr cmiyytin itiraklar xbrdar edildiklri gndn bir ay rzind v ya cmiyytin nizamnamsind v ya onun itiraklarnn razlamasnda nzrd tutulan baqa mddtd z stnlk hququndan istifad etmzlrs, itiraknn pay nc xs zgninkildiril bilr.

93.4. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnamsin uyun olaraq itiraknn paynn (onun bir hisssinin) nc xslr zgninkildirilmsi mmkn olmadqda, cmiyytin digr itiraklar is onu satn almaqdan imtina etdikd cmiyyt itiraknn payn ld etmy borcludur.

93.5. tiraknn payn (onun bir hisssini) mhdud msuliyytli cmiyytin znn ld etdiyi halda cmiyyt onu znn nizamnamsind nzrd tutulan mddtlrd v qaydada baqa itiraklara v ya nc xslr satmaa v ya bu Mcllnin 90.4 v 90.5-ci maddlrin uyun olaraq z nizamnam kapitaln azaltmaa borcludur.

93.6. Mhdud msuliyytli cmiyytin nizamnam kapitalndak paylar cmiyytin itiraks olan fiziki xslrin vrslrin v hquqi xslrin hquq varislrin bu rtl keir ki, cmiyytin nizamnamsind paylarn onlara yalnz cmiyytin qalan itiraklarnn razl il kemsi nzrd tutulmasn. Payn kemsin razlq vermkdn imtina edilmsi cmiyytin nizamnamsind nzrd tutulan qaydada v rtlrl cmiyytin hmin payn hqiqi dyrini itiraknn vrslrin (hquq varislrin) dmsi v ya hmin dyr brabr mlak onlara naturada vermsi vzifsinin yaranmasna sbb olur.

Madd 94. tiraknn mhdud msuliyytli cmiyytin mlakndak payna tutmann ynldilmsi

94.1. tiraknn xsi borclar zr tutmann onun mhdud msuliyytli cmiyytin mlakndak payna ynldilmsin yalnz onun baqa mlaknn borclarn dmy kifayt etmdiyi halda yol verilir. Hmin itiraknn kreditorlar mhdud msuliyytli cmiyytdn tutmann ynldilmsi mqsdi il cmiyytin mlaknn borclunun nizamnam kapitalndak payna uyun hisssinin dyrini dmyi v ya bu mlak hisssini ayrma tlb ed bilrlr. Cmiyytin mlaknn ayrlmal hisssi v ya onun dyri kreditorlarn tlb irli srdklri mqamda trtib edilmi balans zr myynldirilir.

94.2. tiraknn mhdud msuliyytli cmiyytin mlakndak btn payna tutmann ynldilmsi onun cmiyytd itirakna xitam verir.

Madd 95. Mhdud msuliyytli cmiyyt itira