Mövzu. Qender münaqiŞƏLƏRİNİN İdarəolunmasinin texnologiyasi

və ona nəzarət edilməsi texnologiyasının axtarışı bir sıra məsələlərin həllinə əsaslanır: münaqişənin

Səfir: Moldova və Azərbaycanın iqtisadi əməkdaşlıq potensialından hələ kifayət qədər istifadə olunmayıb

– Diplomatiyada bütün vəzifələr prioritetdir. Ən əsas və prioritet vəzifə – ölkələrimiz arasında bütün sahələrdə – iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil sahələrində, iqtisadi agentlər və sadə insanlar arasında ikitərəfli qarşılıqlı əlverişli əlaqələrin genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsidir.

Təbii ki, respublikanın müsbət imicinin irəliləməsi və iqtisadi diplomatiya diqqət mərkəzindədir.

– Siz ölkələrimiz arasında ticari-iqtisadi əməkdaşlıq səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz və fikrinizcə, hansı sahələr daha prioritet hesab olunur?

– Ticari-iqtisadi əməkdaşlığın indiki səviyyəsi nə Moldova, nə də Azərbaycan tərəfini qane etmir. Ölkələrimiz arasında qarşılıqlı ticarətdə kiçik həcmlər qalmaqdadır.

2005-ci ildə Moldova və Azərbaycan arasında xarici ticarət dövriyyəsi cəmi 8,2 mln. ABŞ dolları təşkil edib. Çox təəssüf ki, qarşılıqlı ticarətin aşağı templəri bu il də davam edir.

İqtisadi münasibətlərin potensialından hələ kifayət qədər istifadə olunmayıb. İqtisadi əlaqələr daha fəal və tam olmalıdır.

Birgə Moldova-Azərbaycan müəssisələri, demək olar ki, yoxdur. Bu cür birgə fəaliyyət forması həm Moldovada, həm də Azərbaycanda uğurla tətbiq oluna bilərdi. Belə bir təsəvvür yaranır ki, iş adamları ölkələrimizdəki bazarların imkanlarını pis bilir, ona görə də bizim ümumi vəzifəmiz bütün istiqamətlərdə və bütün sahələrdə onların fəaliyyətini fəallaşdırmaqdan ibarətdir. Bunun üçün artıq qanunverici baza yaradılıb.

Əməkdaşlığın prioritet sahələri energetika, informasiya texnologiyaları, kənd təsərrüfatı sahəsində, xüsusilə də üzümçülük və şərabçılıq sənayesinin inkişafında əməkdaşlıqdır.

– Ticari-iqtisadi əməkdaşlıq üzrə Azərbaycan-Moldova hökümətlərarası komissiyanın fəaliyyəti nə dərəcədə səmərəlidir?

– Moldova və Azərbaycan respublikaları arasında iqtisadi əməkdaşlıq üzrə birgə hökümətlərarası komissiya bu yaxınlarda yaradılıb. İlk toplantı 19 aprel 2005-ci ildə Kişinyovda keçirilib və burada tərəflər ölkələrimiz arasında Uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlıq Proqramını və onun gerçəkləşdirilməsi üzrə Tədbirlər Planını müzakirə edib və təsdiqləyib.

Obyektiv səbəblərə görə Komissiyanın ikinci toplantısı hələ baş tutmayıb. Toplantı Bakıda keçirilməlidir.

Ona görə də Proqramın yerinə yetirilməsi üzrə Komissiyanın bu dövr fəaliyyətinin yekunlarından sonra səmərəlilik haqqında daha ətraflı danışmaq olar.

Qeyd etmək lazımdır ki, Komissiya ölkələrimiz arasında qarşılıqlı səmərəli münasibətlərin irəliləməsində baş koordinatordur.

– Regional, o cümlədən Dağlıq Qarabağ və Dnestryanı münaqişələrin nizama salınması məsələlərində iki ölkənin mövqelərini necə qiymətləndirirsiniz?

– Münaqişələrin nizama salınmasında mövqelərimiz üst-üstə düşür. Bizdə münaqişənin dinc yolla həlli üzrə səylərin davam etdirilməsindən başqa heç bir alternativ yoxdur. Ölkələrimiz regional və beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində fəal surətdə əməkdaşlıq edir, yəni biz beynəlxalq arenada hər zaman bir-birimizi dəstəkləyirik. Daimi məsləhətləşmələr və fikir mübadiləsi aparılır. Münaqişələrin həllində bütün məsələlər üzrə ölkələrimizin həmrəyliyi yüksək səviyyədədir. Eyni zamanda münaqişələrin həll olunması məqsədilə biz beynəlxalq və regional təşkilatları daha fəal surətdə cəlb etməliyik.

Dnestryanı münaqişəyə gəlincə, qeyd etmək istərdim ki, ölkəmizin bölüşdürülməsi üçün heç bir obyektiv səbəb yoxdur, çünki Dnestrin həm sağ, həm də sol sahilində insanlar eyni dinə qulluq edir, eyni millətin nümayəndəsidir və onların arasında, bir fərd kimi, heç bir ziddiyyət yaranmır.

– Moldovada kəşfiyyat işlərinin görülməsi üzrə ARDNŞ ilə birgə ekspert qrupunun yaradılması çərçivəsində hansı addımlar atılır? Siz Moldova və Azərbaycanın energetika sahəsində əməkdaşlıq perspektivlərini necə qiymətləndirirsiniz?

– Azərbaycan və Moldova respublikalarının Sənaye və Energetika nazirliklərinin ekspertlər qrupunun Moldova ərazisində neft və qaz kəşfiyyatı məsələləri üzrə işgüzar görüşünün ilk toplantısı bu ilin mart ayında keçirilib. Tərəflər neft-qaz ehtiyatlarının olması perspektivlərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə Moldova ərazisinin öyrənilməsinin vəziyyətini müzakirə edib, bu məsələlər üzrə bizdə olan sənədlərlə tanış olub.

İşlər davam etdirilir. Yaxın günlərdə öz həmkarlarının təcrübəsini öyrənmək və Moldova ərazisində axtarış-kəşfiyyat işlərinin bərpası üzrə müvafiq materialların hazırlanması üçün ekspertlər qrupu Moldovadan Bakıya gələcək. Biz əminik ki, sizin mütəxəssislər gələcəkdə də lazımi məsləhətlər verəcək və texniki yardım göstərəcəklər.

Moldova və Azərbaycanın energetika sahəsində əməkdaşlığı bir çox müsbət perspektivlər vəd edir.

– Ölkələrimizin GUAM çərçivəsində əməkdaşlığının əhəmiyyəti və perspektivləri haqqında nə fikirləşirsiniz?

– Məlum olduğu kimi, 23 may 2006-cı ildə Kiyevdə Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova və Ukrayna prezidentləri GUAM-ın növbəti sammiti zamanı “Demokratiya və inkişaf naminə – GUAM” təşkilatının təsis sənədlərini imzaladılar. Artıq 9 ildir ki, mövcud olan regional təşəbbüs tam beynəlxalq quruma çevrildi.

GUAM- bölgənin inkişafında həm iqtisadi, həm də siyasi aspektdə mühüm rol oynamaq iqtidarında olan unikal təşkilatdır.

Təşkilatın Nizamnaməsində onun əsas məqsədləri kimi aşağıdakılar müəyyənləşdirilib: demokratik dəyərlərin təsdiqi, davamlı inkişafın təminatı, beynəlxalq və regional təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi, Avropaya inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi.

GUAM çərçivəsində ölkələrimizin böyük əməkdaşlıq perspektivləri var, çünki GUAM enerji daşıyıcılarının tədarükünün diversifikasiyasında, bölgədə “dondurulmuş münaqişələrin” həllində, Şərq və Qərb arasında səmərəli dəhlizin yaradılmasında, iştirakçı ölkələrin Avropaya inteqrasiya cəhdlərinin gerçəkləşdirilməsində həlledici rol oynamalıdır.

Problemlər həll olunmağa başlayıb. Artıq GUAM-ın Sərbəst ticarət zonasının yaradılması haqqında Protokol imzalanıb. Növbəti addım gömrük və sərhəd fəaliyyətinin harmonizasiyası, razılaşdırılmış tarif siyasəti olacaq. Biz hamımız bu yolda bir çox problem və çətinliklərin olduğunu yaxşı anlayırıq, lakin bizim ölkə rəhbərləri siyasi iradəyə malikdir və bu, bütün məsələləri həll etməyə imkan verəcək.

Mövzu. Qender münaqiŞƏLƏRİNİN İdarəolunmasinin texnologiyasi

bir çox həyatlar qurban gedib, xarabalıq və aclığa gəlib çıxıb.

Hər bir münaqişə özünə görə nadir yaranma səbəblərinə, iki və daha artıq tərəflərin qarşılıqlı təsir

formasına, başlanğıcına və nəticəsinə görə təkraredilməzdir. Hər bir münaqişənin standart inkişaf

sxemində toqquşmaya gətirib çıxaran bilavasitə səbəbi var. Əksər hallarda münaqişə iştirakçılarına

qarşılıqlı anlaşma, qiymətləndirmədəki fərqləri, tərəflərin baxışlarındakı ziddiyyətləri dərk etmək

Bu gün qarşılıqlı anlaşma problemi alimlər tərəfindən insanların birgə yaşayışının əsas problemi

kimi başa düşülür. Ətraf aləm müxtəlif olur, insanın daxili aləmi həmişə fərdi əlamətlərinə görə ayrılır.

İnsana özünüifadə etmək çətin olduqa, anlaşılan olmaq bir o qədər mühüm, zəruri olur. Bəşəriyyət

tarixinin indiki mərhələsində qarşılıqlı anlaşma atmosferası hava kimi zəruridir.

1829-cu ildə alman mütəfəkkiri Fridrix Şleyermaxer ümumi, universal anlamaq nəzəriyyəsini

işləyib hazırlamaq məsələsini irəli sürdü və haqlı olaraq hesab edirdi ki, anlamaq 2 anı tələb edir:

danışanlar arasında ruhən və fikrən yaxınlıq, ümumilik anı və onlar arasında məlum özgəlik əsasında

Müasir filosoflar, sosioloqlar, psixoloqlar «anlamağı», «qarşılıqlı anlaşmanı» müxtəlif şəkildə şərh

edirlər. Qarşılıqlı anlaşma – bir-birinə yanaşmada oynanılan rolların qəbul edilməsi kimi; qarşılıqlı

anlaşma – imkan və bacarıqlarının və özünü qiymətləndirmənin qarşılıqlı qəbul edilməsi kimi; qarşılıqlı

anlaşma – müxtəlif insanların dünyaya və dəyər orientasiyalarına baxışlarının üst-stə düşməsi, oxşarlığı

və ya sadəcə səs uyğunluğudur və s. Özü-özündən müdrik olmaq – həmsöhbətlə birlikdə

anlaşılmazlıqdan qarşılıqlı anlaşmaya doğru yol getmək deməkdir. (1)

Münaqişə situasiyasına gətirib çıxaran problemlərin effektiv həlli hər bir subyektdən müəyyən

münaqişə tipinin ümumi mahiyyəti və spesifikasına dair aydın təsəvvür, düşünülmüş fəaliyyət üslubu

tələb edir. Bu kontekstdə üslub müəyyən maraqların həyata keçirilməsi yolları, nəzərdə tutulmuş

məqsədə nail olmaq üçün fəaliyyət obrazı və bununla birlikdə ünsiyyət qaydasıdır.

Konfliktologiyada XX əsrin 70-ci illərindən aşağıdakı 5 münaqişə davranışı üslubunun

mövcudluğu qəbul edilib: uzaqlaşma, uyğunlaşma, konfrontasiya, əməkdaşlıq və kompromiss. Davranış

üslubuna belə yanaşmanın müəllifləri amerikan Kennet Tomas və Ralf Kilmenn adlarla göstərdikləri

xüsusi cədvəl təklif edirlər. Tomas-Kilmenn cədvəli göstərir ki, münaqişə davranışının seçimi həm

münaqişə tərəflərində iştirak edənlərin maraqlarından, həm də onların başladıqları işin xarakterindən

MÜNAQİŞƏDƏ DAVRANIŞ ÜSLUBU

İnsanlar arasında nisbi ünsiyyət üslubu özünü aparmaq qaydası, fəaliyyət obrazını fərqləndirən

xarakterik üsulların cəmi, daha doğrusu bu halda münaqişə situasiyasının aradan qaldırmaq,

münaqişəyə gətirib çıxaran problemləri həll etmək yoludur.

Münaqişədə davranış üslubu mahiyyətinə görə onu həll etmək yolu ilə (münaqişəni idarə etmək,

münaqişəylə nəzarət etmək, münaqişəni tənzimləmək) üst-üstə düşür. (2) Münaqişənin həll edilməsi –

konfliktologiyanın əsas məqsədidir. Münaqişələrin öyrənilməsi hər iki tərəfin onların həll etmək və ya ən

azı onların kəskinliyini azaltmaq üçün optimal imkanları necə tez-tez və mənasızcasına itirdiyini göstərir.

Qərb konfliktoloqları tərəfindən mikrososial səviyyədə münaqişələrin həlli üzrə bir sıra tövsiyyələr

işlənilib hazırlanıb. Makrososial səviyyədə (etnoslar, konfessiyalar, dövlətlər arasında) münaqişələr xeyli

az öyrənilib. Münaqişələrin idarə edilməsi, rəqabət aparanlar arasında qarşılıqlı münasibətlərin tənzim

və ona nəzarət edilməsi texnologiyasının axtarışı bir sıra məsələlərin həllinə əsaslanır: münaqişənin

yaranmasına və ya onun böyüməsinə yol verməmək, bütün qaranlıq, gizli, görünməyən münaqişələri

açıq formaya gətirmək ki, bununla da nəzarət olunmayan prosesləri və bu qarşılıqlı təsirin nəticələrini

azaltmaq, ictimai həyatın yanaşı sahələrində münaqişə axınının doğurduğu sosial həyəcanların

dərəcəsini minimuma endirmək.

Münaqişələrin idarə edilməsi strategiyasının əsasında duran bu universal məqsədləri münaqişə

situasiyaların ya tənzim edilməsinin, ya da həll edilməsinin əsas istiqamətlərinə uyğun olaraq zəruri

Münaqişələrin idarə edilməsi konsepsiyası münaqişənin aradan qaldırılmasını deyil, onun tənzim

edilməsini, həll edilməsini qarşıya məqsəd qoyur. Onun müəllifi K.Mitçell münaqişəyə təsirin üç

səviyyəli sxemini işləyib hazırlayıb: 1) münaqişədən qaçmaq, daha doğrusu münaqişənin qarşısını almaq;

2) birincidən çıxan mümkün neqativ nəticələrin qarşısını almaq; 3) münaqişəni həll etmək, daha doğrusu

səbəbini müəyyən etmək və münaqişə tərəfləri arasında razılıq yaratmaq. (3)

Hətta münaqişənin nizama salınmasında deyil, onun daima kəskinləşməsində, konservasiyasında

maraqlı olan qüvvələr də münaqişəyə nəzarət etməyə çalışırlar. Bu halda bir tərəf digər tərəfdən təqdim

edilən oyun qaydalarını etiraz edə, onları öz tələblərini kəskinləşdirmək zərurəti qarşısında qoya bilər.

Münaqişəə nəzarət texnologiyasını işləyib hazırlamaq üçün subyekt tərəfindən onun keçməsinin ümumi

(makropolitoloji) faktorlarını deyil, onun yaranması və inkişafı mərhələsinin xüsusiyyətlərinə uyğun

olaraq seçilən məqsədlərin spesifik xüsusiyyətlərinin idarə edilməsini nəzərə almaq vacibdir.

İnsanlar arasında bütün əlaqələr kimi, münaqişələr də ictimai davranış normaları ilə nizama

salınır. Bunun üçün müxtəlif növ normalar fəaliyyət göstərir: əxlaqi, dini, hüquqi, siyasi. Münaqişəni

nizama salmaq üçün normadan istifadənin özünəməxsus xüsusiyyətləri var, belə ki, onlar spesifik

şəraitdə, tərəflərin mübarizəsi prosesində fəaliyyət göstərir. Münaqişələrin nizama salınmasında insan

davranışının əxlaqi normaları daha böyük əhəmiyyət daşıyır. Onların nöqteyi-nəzərində münaqişə və

onların iştirakçıları əxlaqi qiymətlər alır. Amma bu qiymətlər birmənalı deyil, bəzən isə tamamilə fərqli,

Münaqişə situasiyaları dini normalarla da nizama salına bilinər. Bu dini qaydaların dini

münasibətlərdən başqa vətəndaş həyatının geniş sahələrinə – nigah, ailə, təhsil və s. yayıldığı dinlər üçün

ATƏT PA-nın prezidenti Dağlıq Qarabağdan danışıb

5 İLƏDƏK DƏYİŞMƏZ 14%-dən ZAMİNSİZ, KOMİSSİYASIZ 40.000 MANATADƏK KREDİT
“Həll edilməmiş münaqişələrin nizama salınması istiqamətində səyləri artırmaq vacibdir”.

BAKU.WS “Report”a istinadən xəbər verir ki, bu barədə Kopenhagendə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Daimi Komitəsinin iclasında çıxışı zamanı ATƏT-in Parlament Assambleyasının (PA) prezidenti Georgi Tsereteli bildirib.

“Fərq etməz, hansı münaqişə və ya torpaqların işğalı barədə danışırıq, Ukraynada, Azərbaycanda və ya Gürcüstanda baş verən münaqişələr, hər gün bunların nəticəsində insanlar əziyyət çəkir”, – o deyib.

“Bu məsələ diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır”, – ATƏT PA-nın prezidenti qeyd edib.

• Xəyanətə daha çox meyilli olan bürclər: Ehtiyatlı olun – FOTO
• Vəkili Rəşad Dağlı barədə ilk dəfə açıqlama verdi
• Bakıda 23 yaşlı qadın 30 yaşlı ərinin qətlini təşkil edib? – TƏFƏRRÜAT
• Hacı Nuran tanınmış aparıcıya elçi düşüb? – VİDEO
• Sabah bu ərazilərə qar yağacaq

• Bayramqabağı əhaliyə ŞAD XƏBƏR
• Martın 25-i ilə bağlı CİDDİ XƏBƏRDARLIQ EDİLDİ
• Azərbaycanda işsizlər üçün ŞAD XƏBƏR – Ayda 345 AZN ala bilərsiniz.
• Bakıda bahalı nömrəli maşında evli xanımlara sataşan “manyak” saxlanıldı – VİDEO
• Sakinləri sevindirəcək TƏKLİF – Masazır, Xırdalan, Sumqayıta metro xətləri.

• Azərbaycanın əməkdar artisti dünyasını dəyişdi – FOTO
• Bayramqabağı əhaliyə ŞAD XƏBƏR
• Martın 25-i ilə bağlı CİDDİ XƏBƏRDARLIQ EDİLDİ
• Azərbaycanda işsizlər üçün ŞAD XƏBƏR – Ayda 345 AZN ala bilərsiniz.
• Bank maşınları təcili satışa çıxarılır – QİYMƏTLƏR