Müqayisəli tipologiya
The Injil tipologiyasi bu Eski Ahddagi shaxs, narsa yoki hodisa ramziy ma’noga ega, Yangi Ahdda namoyon bo’ladigan haqiqatni oldindan aytib beradigan nazariya. Masalan, Odam Ato Masihning obrazi (yangi Odam Ato), suv toshqini suvga cho’mishni, suvga cho’mish o’lim va yangi hayotning Masih bilan tirilishini anglatadi, manna evaristni, yahudiy qurbonligining beg’ubor qo’zisi Masihni, va boshqalar.
Tipologiyaning ma’nosi
Tipologiya fan kim o’qiydi turlari yoki sinflari, model shakllari yoki asosiy shakllarning intuitiv va kontseptual farqi. Jihatidan tipologiya keng qo’llaniladi muntazam tadqiqotlar o’qishning turli sohalarida aniqlang boshqacha toifalar.
Bu atama bir nechta sohalarni qamrab olishi mumkin, chunki ko’plab fan sohalari va bir nechta bilim sohalari toifalash usulini talab qiladi. Tipologiya tipografiya, ilohiyot, arxitektura, arxeologiya, psixologiya va boshqalar bilan bog’liq bo’lishi mumkin.
Kontekstida grafik san’at, tipologiya tipografik belgini anglatadi. Shuning uchun tipologiya matnni tashkil etadigan harflarning turiga yoki shakliga ishora qiladi. U matnni raqamlashtirish uchun ishlatiladigan shriftga murojaat qilishi mumkin, masalan: Times new roman, Comic sans, Verdana, Arial va boshqalar.
Sohasida me’morchilik, tipologiya – me’moriy tilga tegishli normani tashkil eta oladigan elementar turlarni o’rganish. Bu turar-joy zavodining tuzilishini, masalan, u erda joylashgan yotoq xonalari va hammomlarning sonini va boshqalarni nazarda tutishi mumkin.
Yilda arxeologiya, tipologiya – qazish ishlarida topilgan turli xil idishlar va boshqa narsalarni (keramika, metall buyumlar, litik va suyak sanoati va boshqalar) o’rganib, ularni miqdoriy xususiyatlariga (o’lchovlariga) va sifatiga (morfologiyasiga qarab) guruhlash va tartiblash yoki tasniflash. , xom ashyo, ishlab chiqarish texnikasi va boshqalar), ularni model turlari bo’yicha belgilangan sinflarga taqsimlash maqsadida.
Tipologiya ham a psixologiya bo’limi, tana tuzilishi va temperament o’rtasidagi munosabatni o’rganadigan differentsial psixologiyaga o’xshash. Somatik turlar va ruhiy kasalliklar o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni o’rganadigan Kretschmer (1921) tipologiyalari eng ko’p qo’llanilgan; Tananing uch turini ajratib turuvchi Sheldon (1927); va psixolog Karl Gustav Yung tomonidan arxetiplar (butun insoniyatning “jamoaviy ongsizligi” ning ajdodlari tasvirlari) asosida tasniflash taklifi. Xuddi shu ilmda odamlarning hissiy, fikrlash va xulq-atvor xususiyatlarini tasniflash uchun turli xil boshqaruv yoki shaxsiy testlardan foydalaniladi, masalan, Raymond Kattell tomonidan 16PF so’rovnomasi yoki Myers-Briggs turi ko’rsatkichini ajratib ko’rsatish.
Shuningdek, “Psixologiya” ga qarang.
The landshaft tipologiyasi Bu landshaftga ta’sir ko’rsatadigan tabiiy va iqtisodiy-madaniy omillarning kontekstini turlariga qarab tasniflash uchun o’rganishdir. Ierarxik ravishda bog’langan o’tloqning asosiy, avtonom bo’lmagan birligi ekotipdir.
The antropologik tipologiya bu madaniyatlarning o’ziga xos xususiyatlariga qarab bo’linishi. Bu antropologiya va arxeologiyaning zamonaviy tendentsiyalari oldida ilmiy paradigma eskirganligi sababli, bu ishlatilmaydigan intizom.
The lingvistik tipologiya Bu ularning grammatik xususiyatlarini (mavzu, fe’l va predmetning tartibi) hisobga olgan holda tillarni tasniflash. Bu birodarlar Fridrix va Avgust fon Shlegellar tomonidan tillarni tasniflashda foydalanilgan morfologik tipologiya bilan chambarchas bog’liq.
Yilda sotsiologiyaFerdinand Tönniesdan ideal tip va Maks Veberdan ideal tip terminlari ishlab chiqilgan bo’lib, ideal tipning misollaridan biri vakolat, kuch, feodalizm, protestant axloqi va boshqalar.
Yilda muzeologiya, muzey tipologiyasi – bu muzeylarning odatda ularning kollektsiyalari bo’yicha amalga oshiriladigan tasnifi.
The Injil tipologiyasi bu Eski Ahddagi shaxs, narsa yoki hodisa ramziy ma’noga ega, Yangi Ahdda namoyon bo’ladigan haqiqatni oldindan aytib beradigan nazariya. Masalan, Odam Ato Masihning obrazi (yangi Odam Ato), suv toshqini suvga cho’mishni, suvga cho’mish o’lim va yangi hayotning Masih bilan tirilishini anglatadi, manna evaristni, yahudiy qurbonligining beg’ubor qo’zisi Masihni, va boshqalar.
The matn tipologiyasi yoki matn ma’lum bir matn qanday taqdim etilishini anglatadi. Matnning tipologik jihati matnning yozilish maqsadiga ishora qiladi. Shuning uchun matnning har xil turlari quyidagilardan iborat: bayon, esse, tavsif, ma’lumot va retsept. Matn tipologiyasi ko’pincha matn janri bilan aralashib ketadi. Matnli janr – bu o’ziga xos tipologik jihatga ega bo’lgan diskursiv rejimning o’ziga xos namunasidir. Matnli janrlarning ayrim namunalari reklama, xronikalar, tahririyatlar, foydalanish bo’yicha ko’rsatmalar, hikoyalar, xatlar va boshqalar.
TIPOLOGIYA
TIPOLOGIYA (tip va…logiya) — obyektlarni mavhum, umumlashgan model (tip)lar yordamida ilmiy tasnif qilish usuli. Bunda oʻrganilayotgan obyektlarning eng muhim struktur (tarkibiy) va funksional xususiyatlari kayd etiladi. Tipologiyaning asosiy xususiyati shundaki, u nafaqat oʻrganilgan, bilib olingan obyektlarni tasnif kilish, balki u yoki bu davrdagi fanga xdli maʼlum boʻlmagan obyektlarning mavjud boʻla olishini avvaldan koʻrsatish (aniklash)ga ham imkon beradi (mas., D. I. Mendeleyevning elementlar davriy sistemasi). Ilmiy tafakkurning universal usullaridan biri boʻlgan Tipologiya oʻrganilayotgan obyektlar oʻrtasidagi oʻxshashlik va tafovutni ochib berishga, ularni aynan oʻxshatish, tenglashtirish yoʻllarini topishga asoslanadi va koʻplab fan sohalarida qoʻllanadi, biroq xilmaxil xossali obyektlari koʻp boʻlgan biol. kimyo, geogr. tilshunoslik, psixologiya kabi fanlarda samarali foydalaniladi.
Tilshunoslikda Tipologiya — umuman til tuzilishining muhim belgilarini alohida, ayrim olingan tillar qurilishini oʻrganish va ularni har tomonlama taqqoslash asosida aniqlovchi va umumlashtiruvchi tilshunoslik boʻlimi. Tipologik metodlar turlituman tillarning fonologiyasi, morfologiyayetl, sintaksist va leksiGʻsosidagi oʻxshashliklar va tafovutlarni aniklashga, lingvistik universaliyalarni, shuningdek, tillarning tiplarini — til kurilishi tabiati haqidagi umumlashgan, mukammal xrldagi tushunchalarni belgilashga qaratilgan. Tillarning tiplari grammatikada tushunchalarni anglatish usuliga, munosabatlarni ifodalash texnikasiga va birikish, boglanish darajasiga qarab aniqlanadi. Tipologik tadqiqotlar til tizimining alohida, ayrim kichik tizimlari asosida ham olib boriladi, shu tufayli fonologik, morfologik, sintaktik va semantik Tipologiyalar farklanadi. Ikki yoki undan ortiq qarindosh yoki qarindosh boʻlmagan har xil tizimdagi tillarning ayrim xususiyatlarini qiyosiy Tipologiya oʻrganadi. Aniklanadigan tipologik belgilar maʼlum bir kichik tizimning oʻziga xos xususiyatlarini aks ettiradi, lekin til qurilishida ular turli nisbatlarda birikadi, shuning uchun mazkur belgilardan biri asosiy, yetakchi hisoblanadi. Soʻzning tarkibiy tuzilishi asosida tillarning morfologik (tipologik) tasnifi yaratildi, biroq tadrijiy taraqqiyot natijasida tilning tipi oʻzgarishi mumkinligi sababli tillarning tiplari sof holda uchrashi isbotlanmagan. Tilshunoslik sohasidagi tipologik tadqikrtlar nemis olimi F. Shlegel asarlaridan boshlangan. Keyinchalik tillar Tipologiyasi boʻyicha nemis olimlari A. V. Shlegel, V. Gumboldt, X. Shteyntal, A. Shleyxer, amerikalik E. Sepir, chex V. Skalichka, fransuz A. Martine, ruslardan F. F. Fortunatov, I. I. Meshchaninov, B. Uspenskiy, Yu. V. Rojdestvenskiy, V. N. Yarseva va b. tadqiqotlar olib borganlar. Oʻzbekistonda ham A. Abduazizov, J. Boʻronov, Q. Toymetov va boshqalar Tipologiya masalalari bilan shugʻullanganlar.
Ad.: Uspenskiy B. A., Strukturnaya tipologiya yazыkov, M., 1965; Teoreticheskiye osnovoʻ klassifikatsii yazыkov mira, M., 1980. Abduvahob Madvaliyev.
Related Posts:
Семантические выражения артиклей итальянского языка на азербайджанском языке
Байрамова Гюнель Мухаммед кызы – доктор философии по филологии, доцент Азербайджанского университета языков.
Аннотация: В статье рассматриваются определенные и неопределенные артиклы итальянского языка в сравнении с английским и азербайджанским языками, а также артикль анализируется как один из основных ресурсов грамматической системы итальянского языка. Автор подчеркивает роль артикля в выражении определенности и неопределенности в итальянском языке и выделяет ее формы семантического выражения в азербайджанском языке. Делается вывод о том, что артикль в итальянском языке выражается несколькими различными лексико-грамматическими и семантическими средствами на азербайджанском языке.
Ключевые слова: Артикль, неопределенность, семантический смысл, функция, категоризация.
В большинстве языков мира артикль является основным источником грамматических систем. Грамматика рассматривается как сеть взаимосвязанных значимых единиц. Артикли являются основными элементами грамматико-семантической сети и иногда играют роль определяющего слова, которое образует похожую систему.
Изучение определенности и неопределенности в общей и специфической лингвистике всегда было актуально. Многочисленные книги и монографии были написаны об определенности и неопределенности на языках мира, включая турецкий и азербайджанский.
Слово артикль происходит от латинского слова artus, что означает «член, малая часть». В итальянском языке артикль, это небольшой элемент языка который имеет функцию определения и вставки существительных в речь. Существительное и артикль образуют неразделимую единицу, так называемую «номинальную группу» или «синтагму» [9, с.103]. Одной из основных функций артикля в итальянском языке является различение определенности и неопределенности. Л. Пересини отмечает, что с синтаксической точки зрения артикль классифицирует существительное следующим образом: 1) Подтверждает число и пол имени с явной морфемой (напр.: il bimbo, la bimba, i bimbi, le bimbe), 2) Уточняет число и пол имени, у которого нет явной морфемы (il boa, i boa; il capitale, la capitale); 3) Субстантивирует или переклассифицирует слово, принадлежащее к другой морфологической категории [7, с.236].
Интерес представляет отсутствие артикля в азербайджанском языке, а также то, как слово, употребляемое в итальянском языке с артиклем, используется на азербайджанском языке. Конечно, хотя это предмет обширных исследований, мы хотели бы выделить здесь основные моменты. Для понимания артикля в итальянском языке можно обратиться к английскому языку как к третьему языку сравнения.
В.Кук отмечает, что в английском языке есть 3 артикля: the/ a (n) / ø (знак нулевого артикля, то есть отсутствия артикля), например: a boy/the boy/ ø boy/ ø boys. Кроме того, в арабском языке есть артикль al (ال), который используется с именами существительными и выражают определённость, как al-qāhira (القاهرة) – Qahirə и так далее. В некоторых языках, таких как китайский, турецкий и азербайджанский нет артикля. Артикли часто используются для выражения конкретных вещей. Когда речь идет об общих вещей, слово используется без артикля. В.Кук неверно указывал, что перед уже упомянутыми (известными – Г.Б.) объектами используется артикль a(n), а для названий, используемых впервые, используется the [2, с.57]. Но неопределенный артикль вставляется перед существительными в единственном числе, которые упоминаются впервые, а определенный артикль наоборот используется перед уже упомянутыми (известными) именами как в единственном, так и во множественном числе. Классифицируя систему артиклей в английском языке на четыре типа (a, an (фонетический вариант) the и ø (нулевой артикль), P.Master, основывается на мнениях ряда лингвистов и делает вывод, что изучение и преподавание системы артикля сложно [5, с. 229].
В зависимости от разнообразия языков, артикль может использоваться как перед словом, так и после слова. В романно-германском языках (английском, немецком, итальянском, французском и т. д.), в греческом, в арабском языках артикль используется перед словом. В албанском, болгарском и румынском языках артикль используется после существительного. Артикли не создают синтаксические связи между частями предложения, они действуют как «типичные грамматические сопровождающие» между частями речи. Артикли служат для дифференциации рода в многих языках. Таким образом, артикль служит для выделения трех родов в немецком языке и двух во французском и итальянском. Даже в немецком языке возникает связь между частями предложения через склонение артиклей [1, с. 26]. В греческом языке нет неопределенного артикля. Использование определенного артикля основано на строгих правилах. Рональд Питерс сравнивает слово “ό άνθρωπος” – insan (человек) с английским словом “the man” и советует студентам что неправильно указывать артикль “the” в английском переводе, если этот артикль не была использована в греческом языке перед словом. В то же время недопустимо ставить ό в греческом языке перед словами, если перед английским словам не использовалось «the» [8, с.41]. Все эти нюансы и тонкости показывают, что тема артикль остается многогранной и нерешенной проблемой в лингвистике. Семантико-грамматические границы артикля до сих пор не определены.
Определенный артикль приближается к неопределенной, поскольку она также играет обобщающую функцию.
В итальянском языке артикли делятся на три категории: определенные, неопределенные и партитивные. Кроме того, необходимо учитывать случаи, когда имя используется без артикля, то есть случаи «нулевого артикля» [9, с. 104]. В итальянском языке имеется семь форм определенной артикля, чтобы дать эквивалент артикля «the» в английском языке. Как на английском, так и на итальянском языках, использование артикля может отсутствовать. В связи с этим можно указать случаи «нулевоого артикля», таких как: перечень, отрицания, восклицания и т. д. Кроме того, в отличие от английского, определенный артикль в итальянском языке может использоваться с общими именами (la madre – ana), абстрактными именами (lo spirito – ruh) и с титулами (il signor Giovanni – cənab Covanni). В итальянском языке артикли согласуются с именами существительными в роде и числе. Например: i tubi (“borular” мж.р. множ.ч.), le mani (“əllər” ж.р. множ.ч.) [6, с. 29].
В итальянском языке определенные и неопределенные артикли различаются не только в роде и числе, но также по характеру звука в начале слова. Л.Перессини показывает артикли как в таблице ниже:
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.