MUSIQA DARSLARIDA MUSIQA SAVODI O’RGATISH METODIKASI Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

Tovushlarning baland-pastligi tushunchasini egallash ustida olib boriladigan ish jarayonida ularning cho’zimi tushunchasi asta-sekih kiritiladi. musiqa asarlaridagi tovushlar faqat muayyan balandlikkagina emas, balki muayyan cho’zimga ham ega ekanligiga, qisqa va uzun-cho’ziq tovushlar borligiga diqqatni jalb etiladi. Uzun tovushlarni cho’zib aytish kerak. Bunda qo’shiqning grafik rasmidan foydalaniladi; tovushlar bu grafik rasmda cho’zimiga qarab qisqa yoki uzun chiziqchalar bilan ko’rsatiladi.

Musiqa o‘qitish metodikasi nazariyasi va maktab repertuari

Mazkur “Musiqa o‘qitish metodikasi nazariyasi va maktab repertuari” nomli o‘quv qo‘llanma DTS dasturida ko‘rsatilgan me’yor va talablar asosida yaratilgan. Ushbu o‘quv qo‘llanmaning asosiy maqsadi OJiy va 0 ‘rta maxsus o‘quv yurtlari talabalarini umumta’iim maktablarida musiqa madaniyati darslarini va sinfdan tashqari musiqa tarbiyasi ishlarini, metodik jixatdan to‘g‘ri tashkil etib, DTS dasturi asosida mazmunli qilib olib borishga qaratilgan. Respublikamizda “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning barcha bosqichlarini amalga oshirish maqsadida ushbu o’quv qo’llanma qayta ko‘rib chiqildi va takomillashtirildi. Yangi adabiyotlar ish tarjibalari va fan yangilikiari bilan boyitildi. 0 ‘quv qo‘llanma Oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, unda bo‘lg‘usi musiqa o‘qituvchilari egallashi lozim bo‘lgan bilim ko‘nikma va malakalar mazmunan belgilab berilgan. Ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlar, yangicha ijodiy yondoshuvlar, bo‘lajak musiqa o‘qituvchilariga kasbiy faoliyatlarini puxta o‘rganishlari uchun ko‘maklashadi. Ushbu o‘quv qoTlanma musiqa taTimii yo‘nalishi bo‘yicha boTajak musiqa o‘qituvchilari uchun yaratilgan.

I BOB MUSIQA 0 ‘QITISH METODIKASI NAZARIYASI VA MAKTAB REPERTUARI FANINING NAZARIY ASOSLARI 1.1. Musiqa o‘qitish metodikasi nazariyasi va maktab repertuari kursining maqsad va vazifaiari. Reja: 1. Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari fanining pedogogik fan sifatidagi ahamiyati. 2. Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari fanini kelib chiqish tarixi. 3. Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari kursini asosiy maqsad va vazifaiari. 4. Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari fanini boshqa fanlar bilan aloqasi. Mustaqilligimizning poydevorini mustahkamlashda 0 ‘zbekistonning buyuk davlatga aylanishida ta’lim-tarbiya ishlarini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi dolzarb vazifalardan biri bo‘lib hisoblanadi. Chunki ilm-fan, madaniyat va ma’naviyat har qanday mamlakat va xalqni yuksaklikka ko’taradi, uning taraqqiyotini ta’minlaydi, kelajagini oldindan ko‘rsatib beradi. “Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari” fani pedagogika fani sifatida, tajribada sinalgan ishlami barcha qismlarini umumlashtirib, amaliyotda samarali natijalar bergan musiqa o‘qitish metodlarini taqdim etadi. Metodika asosan, pedagogika, psixologiya, estetika va san’atshunoslikning tadqiqot natijalariga asoslanadi. U musiqa o‘qitishning qonun-qoidalarini ta’riflab, kelajakda yosh avlodga ta’lim-tarbiya berishda qo‘llanadigan zamonaviy texnologiyalar va metodlami belgilab beradi. Metodika fani, ta’lim-tarbiya jarayonida o‘qituvchining o‘quvchilar bilan ishlash uslublari mazmunini anglatadi. “Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari” fani birdaniga shakllangan fan emas, balki o‘z tarixiy, tarqqiyot yo‘liga ega bo‘lgan fan. 0 ‘zbekistonda, metodika fani shakllanishiga buyuk mutafakkirlar, olimlar, ilg‘or tajribali o‘qituvchilar, metodistlar, mahalliy olimlaming tadqiqot ishlari, izlanishlari, tajriba-sinov ishlari, risolalari, fikrlari, o‘quv dasturlari va darsliklarini yaratib o‘z hissalarini qo‘shganlar. “Musiqa o’qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari” kursining fan sifatida maqsadi talabalami bo‘lajak musiqa o‘qituvchisi amaliy faoliyatiga tayyorlash, ulami metodik bilim va mahorat bilan qurollantirish. Bu maqsadga erishish uchun amaliy mashg‘ulotlar mobaynida uzoq ijodiy mehnat talab etiladi. Ma’lumki maktabda o‘quvchilarning yosh psixologik fiziologik xususiyatlariga qarab, musiqa o‘qitish nazariyasi va metodikasi qo‘llanadi. Bu yerda ta’lim usuli, o‘quv materiallarining (o‘quv reja, dastur) ta’lim tamoyillari, o‘quv tarbiyaviy ishlaming maqsad va vazifaiari muhim ahamiyat kasb etadi. “Metodika” so‘zi grekcha so‘z boiib, “tadqiqot yo‘li”, “bilish usuli” degan ma’noni anglatadi. Musiqa o‘qitish metodlari deganda, maktab o‘quvchilarining bilim, ko‘nikma va malakalarini tarkib toptirishda qo‘llagan ish uslublari tushiniladi. “Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari” kursining asosiy vazifaiari quyidagilardan iborat: – ta’lim tizimida shaxs madaniyati to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish; – ta’lim sohasida olib borilayotgan islohotlar, zamonaviy o‘qituvchiga qo;yilayotgan talablarni o‘rganish; – dars ishlanmalarini tayyorlashda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish; 4 www.ziyouz.com kutubxonasi – metodik ishlanmalar, ko‘rgazmali qurollar, tarqatma materiallar tayyorlash, kompyuter, slayd, disklar, magnit tasmalardan foydalana bilish, – har bir sinfni yoshiga mos ravishda musiqa o‘qitish metodlari va usullarini tanlab qo’llash; – kelajak avlodning musiqiy madaniyati va ma’naviyatini musiqa vositasi orqali shakllantirish; – sinfdan va maktabdan tashqari musiqiy tarbiyani shakllantirish va uni tashkil etish uslublarini o‘rganish; – pedagogik amaliyotda tajriba sinov ishlarini o‘tkazish; – taniqli kompozitor, shoirlar, ijodkorlar bilan uchrashuvlar o‘tkazish, tanlovlarda ishtirok etib, o‘quvchilami nafosat tarbiyasini shakllantirish; – xorijiy mamlakatlar ta’lim tizimini o‘rganish; – o‘qituvchi va talaba o‘rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil etish; – berilgan topshiriqlami o‘z vaqtida bajarib, amaliy mashg‘ulotlar, seminarlarga puxta tayyorlanish; – tavsiya etilgan adabiyotlar bilan mustaqil ishlash; – talabalarni mustaqil fikrlash, izlanish, tahiil qilish, xulosa chiqarishga o‘rgatish; – talabalarni mustaqil ish jarayonida ijodiy faolligini oshirish; – amaliy mashg‘ulotlar ma’ruzalarni mantiqiy davomi bo4lib, talabalar ma’ruzalar kursida o‘zlashtirgan bilimlarini mustahkamlashga o‘rgatish. “Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari” fani umumkasbiy fan hisoblanib, pedagogika, psixolgiya, maktab repertuari praktikumi, nutq madaniyati, musiqa tarixi, yakka kuylash, dirijyoriik, musiqa asbobi, solfedjio, xor musiqa nazariyasi, bolalar adabiyoti, pedagogik mahorat, ona till, adabiyot, tabiat kabi fanlar bilan chambarchas bog‘liq. Ushbu musiqiy nazariy fanlar, bo‘!ajak, o‘qituvchilarga musiqa san’atini bolalarga samarali yetkazish yo‘llarini, ularga hayotning musiqiy obrazlarda aks etishini va musiqa ifoda vositalarini amalda qo‘llashga yordam beradi. Bu fanlar bir biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, o‘quvchilarni ma’naviy-axloqiy tarbiyasini shakllanishiga, musiqiy fani ami puxta egallashiga ko‘mak beradi. Bu esa bo‘lajak o‘qituvchilami, musiqiy san’at sirlarini o‘quvchilarga samarali yetkazish yo‘llarini o‘rgatadi.

Mavzuni mustahkamiash uchun savollar:

1. Mustaqilligimiz poydevorini mustahkamlashda ilm-fan qanday ahamiyatga ega? 2. “Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari” fani pedagogik fan sifatida maqsadi qanday?

3. Fanni kelib chiqish tarixi qanday?

4. “Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repertuari” fani qaysi fanlar bilan bog‘langan va uni maqsadi nima?

5. “Metodika” so‘zi qanday ma’noni anglatadi va uning asosiy maqsadi nima?

6. “Musiqa o‘qitish metodikasi, nazariyasi va maktab repurtuari” fanining vazifalari nimadan iborat? Tayanch tushunchalar: Ohangdoshlik – bir necha tovushlarning bir yo‘lga solib qo‘yilishi. Cholg‘uchi – musiqachi, sozanda cholg‘u asboblada ijro etuvchi. Prinsip – tamoyil. Musiqa nazariyasi – musiqiy asar tahlili, ijrochiligini o‘rgatuvhci fan. 5 www.ziyouz.com kutubxonasi

_\_MUSIQA_TARBIYASINING_ROLI.’>1.2. SHAXS KAMOLOTINI RIVOJLANTIRISHL> \ MUSIQA TARBIYASINING ROLI.

1. Musiqaning madaniy hayotimizda tutgan o‘rni.

2. Shaxsning shakllanishida musiqaning ahamiyati.

3. Musiqa o‘qituvchisining ma’naviy axloqiy qiyofasi va unga qo‘yilgan zamonaviy talablar.

4. Sharq mutafakkirlarini musiqa san’atini rivojlantirish haqidagi nkrlari.

Musiqa madaniy hayotimizda keng o‘rin tutgan, inson shaxsiyatini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadigan san’at turidir. Har bir insonni ma’naviy shakllanishida oilani, maktabni, jamiyatni ahamiyati katta. Chunki insonni insoniylik xususiyatlari jamiyatda tarkib topadi. Yosh avlodni kamolot sari yetaklashda tarbiyani ko‘plab omillari qatori musiqa tarbiyasi alohida o‘rin tutadi. Musiqa tarbiyasi nafosat tarbiyasining asosiy va murakkab qirralaridan biri bo‘lib, insonni atrofdagi go‘zal narsalarni to‘g‘ri idrok etishga va qadrlashga o‘rgatadi. Musiqa inson ruhiyatiga kuchli ta’sir ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘lib, uni nafosat olemiga olib kirish va axloqiy g‘oyaviy tarbiyalashni muhim vositasidir. Musiqa insonni yuksak did bilan qurollantiradi va unga ma’naviy ozuqa beradi. Maktabda musiqa o‘qitishning asosiy maqsadi o‘quvchilarda musiqa madaniyatini shakllantirish ulami zamon talabiga javob bera oladigan barkamol inson qilib voyaga yetkazish. Maktabda musiqa darslarini o‘qitishning asosiy vazifaiari quyidagtlardan iborat: – o‘quvchilami musiqa san’atiga bo‘lgan qiziqishi va mehr-muhabbatini oshirish; – musiqiy faoliyatlar jarayonida o‘quvchilami musiqiy qobiliyatlari musiqiy o‘quvi, ovozi, diqqat-e’tibori va ijodkorlik his-tuyg‘ularini o‘stirish; – musiqiy asariami badiiy-g‘oyaviy mazmuni vositasida axloqiy estetik ruhda tarbiyalash; – musiqa darslarida o‘quvchilami kasb-hunarga yo‘naltirish, mehnatga muhabbat, Vatanga muhabbat, kattalarga hurmat tuyg‘ularini shakllantirish. Mazkur maqsad va vazifalami amalga oshirish o‘qituvchining kasbiy va pedagogik mahoratlariga bog’liq. Har qanday san’atkor ham, maktabda musiqa madaniyati darslarini olib borolmaydi. Buning uchun musiqa o‘qituvchisi pedagogika, psixologiya, boialar fiziologiyasi, musiqa o‘qitish va metodikasi hamda o‘z musiqiy kasbiy fanlarini puxta o‘zlashtirgan bo‘lishi kerak. Musiqa o‘qituvchisi o‘z kasbiga va bolalarga mehr qo‘ygan, yuksak madaniyatli, keng dunyoqarashga ega bo‘lgan shxs boMishi lozim. Donishmand xalqimiz azaldan kuy va qo’shiqni bola qalbiga tez yo‘l topa olishi, uning ruhiyatga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi, yaxshi xulq va odob, mehr oqibat, sabr-toqat, kattalarga hurmat fazilatlarini musiqa orqali tarkib topishini azaldan anglab yetgan. Oilada farzandni qo‘shiq aytishga, soz chalishga o‘rgatish ota-ona orzusi hisoblangan. Bola musiqa bilan ona allasi orqali tanishib, musiqadan umrbod ozuqa oladi. Chunki bola hali yurishni, so‘zlashni bilmay turib, musiqani eshitib, turli qo‘l harakatlari bilan musiqaga munosabatini bildiradi. Shuning uchun azaldan har bir oilada musiqa cholg‘u asboblaridan dutor, doira, rubob saqlash urf-odat bo‘lib qolgan. Musiqadan ozuqa olish uchun esa, inson sof qalb egasi, yuksak ma’naviyatli, go‘zallikni his eta oladigan inson boiishi kerak. “Har qanday jamiyatning kelajagi yoshlar ekan, kelajagi buyuk davlatni barpo etilishi, ulami qanday tarbiya olishiga bog’liq. Chunki ma’naviy jihatdan qudratli davlat, ijtimoiy jihatdan kuchli bo‘ladi” !. deb takitlaydi o‘z asarlarida yurtboshimiz I.A.Karimov. 1 I.A. Karimov “Yuksak m a’naviyat yengilm as kuch”, – Т.: “M a’naviyat nashriyoti”, 2008-yil. 6 www.ziyouz.com kutubxonasi Xalqimiz kelajagi mustaqil 0 ‘zbekistonning istiqboli ko‘p jixatdan o‘qituvchiga uning dunyoqarashiga, tayyorgarligi, fidoyiligiga, yosh avlodni o‘qitish va tarbiyalash ishiga bo‘lgan munosabatiga bog‘liq. Bo‘lajak musiqa o‘qituvchilarining kasbiy tayyorgarligini kuchaytirish, ixtisoslarga doir fanlami o‘qitish va pedagogik mahoratni egallash, nazariy bilim larni amaliyotda qo‘llashga o‘rgatish bugungi kun talabidir. Uzluksiz pedagogik ta’lim tizimini amalga oshirilishi munosabati bilan o‘qituvchilami malakasini oshirish va ulami qayta tayyorlash ishlari diqqat markazidadir. 0 ‘qituvchilik kasbi sharafli, lekin juda murakkab kasbdir, o‘qituvchi musiqa nazariyasini egallashi bilan birga, bolalami sevishi, pedagogik amaliyotni ham o‘tgan boiishi kerak. Chunki, maktab hayotidagi pedagogik jarayon juda xilma-xildir. Bu esa musiqa o‘qituvchisidan puxta bilim, amaliy tayyorgarlikni, yuksak pedagogik mahorat va ijodkorlikni talab etadi. Bo‘lajak musiqa o‘qituvchisi kiyinish madaniyati va nutq madaniyatiga ega bo‘lishi kerak. U o‘qituvchilik kasbini va bolalami yaxshi ko‘rishi hamda ularni barkamol inson sifatida kamol topishiga ko‘maklashishi, har bir darsni o‘quvchilarni hayot tajribasiga bogiagan holda olib borishi, hilma-hil metodlar, innovatsion texnologiyalar, ko‘rgazmali qurollar, kompyutnr slayd, tarqatma materiallaridan foydalanishi kerak. 0 4z kasbiy mutaxassisligini puxta egallagan bo‘lishi, bolalar ovoziga o‘zining ovozini moslab kuylay olishi, ijrochilik mahoratiga ega bo‘lishi, sinfdan tashqari to‘g‘araklarga o‘quvchilarni jalb etish bilan turli tanlovlarda, tadbirlarda o‘quvchi!ar faol ishtirok etishi kerak, 0 ‘qituvchi har bir darsini senariy muallifi, artisti, ijrochisi hamda rejissyori boTishi bilan birga zamon bilan hamnafas qadam tashlashi muhim ahamiyat kasb etadi. Q‘qituvchilik kasbini egallash uchun albatta kasbiy qobiliyatlar bilan birga jismoniy va ruhiy sog‘lom bo‘lishi darkor. “Biz sog‘lom avlodni tarbiyalab, voyaga yetkazishimiz kerak” deb ta’kidlaydi Yurtboshimiz I.A.Karimov1. SogTom kishi deganda faqat jismoniy sog‘Iomlikni emas, balki sog‘iom ruhiy xislatlami, sharqona axioq odob va umumbashariy g‘oyalar ruhida kamol topgan insonni tushunamiz” Buyuk pedagog A.Avioniy shunday degan edilar “Tarbiya qiluvchilar tabib kabidirlar, tabib hastani badanidagi kasallikka davo qilgani kabi, o‘qituvchi ham bolani musiqa orqali, aqliy rivojiga diqqat markaziga ta’sir etib, ularda poklik, vijdon, sadoqat, mehr, kattalarga hurmat, Vatanga muhabbat kabi tuyg‘ulami tarbiyalaydi”. “Tarbiya biz uchun yo hayot yo momot, yo najot-yo halokat. Yo saodat-yo falokat masalasidir” deb yozgan edi. Buyuk mutaffakkir shoir A.Navoiy o‘z asarlarida musiqa tarbiyasining qirralarini chuqur o’rganib, shunday dedi: “Musiqa jamiyat hayotining muhim negizidir. Faqat musiqagina odamning qalbiga tiniqlik, mutanosiblik va o‘z-o‘zidan qanot tuyg‘usini olib kiradi va uni baxtiyor qiladi” A1 Forobiy fikricha: “Musiqa – nodir san’at, ezgulikka yetaklovchi kuchdir” , “Kimki ilm xikmat o‘rganmoqchi boTsa, avvalo o‘zi ma’naviy barkamollika erishmog‘i lozim”- deydi Abu Rayxon Beruniy. “Har kimki hikmat o‘rganman desa, yoshlikdan bolasini, ilmli va dono kishilardan saboq olsin, shundagina u komillik darajasiga yetadi”; Shunday ekan, hozirgi davrda, musiqa o‘qituvchisidan mas’uliyat, fanga yangicha yondashuv uning metodologiyasini chuqur o‘rganish talab etadi. Umumta’lim maktablarida esa, musiqa madaniyati darslarning asosiy maqsadi, o‘quvchilarda musiqaga qiziqish uyg‘otish vositasida musiqiy madaniyatini tarkib toptirish. Zero kuy va ohang ta’sirida inson ezgulikka intilish, go‘zallikni asrash, ona tabiatga, ona Vatanga muhabbat his tuyg‘ularini shakllantirib, ma’naviy dunyosini boyitadi. 1 I.A. Karimov “Yuksak m a’naviyat yengilm as kuch”, – Т.: “M a’naviyat nashriyoti”, 2.008-yil. 7 www.ziyouz.com kutubxonasi Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 1. Madaniy hayotimizda musiqa qanday ahamiyatga ega? 2. Barkamol insonni tarbiyalashda musiqaning maqsad va vazifaiari nimadan iborat? 3. Shaxsni tarbiyalashda musiqa qanday ahamiyatga ega? 4. Maktab hayotida musiqa o‘qituvchisini tutgan o‘mi? 5. Musiqa o‘qituvchisiga qanday zamonaviy talablar qo‘yilgan? 6. Buyuk mutafkkirlaming musiqa haqida qanday fikrlarini bilasiz? Tayanch tushunchalar: Musiqa – turli-tuman tovushlar bilan obraz yaratib beruvchi, g‘oyaviy emotsional mazmunga ega boigan san’atning bir turi. Musiqa estetikasi – musiqa san’atining mohiyati, badiiy shakllari va uslublarini o’rganadigan fan. 1.3. “TA’LIM TO‘G‘RISIDAGI QONUN” KADRLAR TAYYORLASH MILLIY DASTURI” VA MUSIQIY TA’LIM TIZIMIDA UZLUKSIZLIK VA UZVIYLIKNI AHAMIYATI Reja: 1. Ta’lim to‘g‘risidagi Qonun maqsadi va tamoyillari. 2. “ Kadrlar tayyorlash milliy dasturini” asosiy maqsadi va bosqichlar. 3. Musiqiy ta’lim tizimida uzluksizligi va uzviyligi. 4. Kadrlai’ tayyorlash milliy moduli. Mustaqil Respublikamizda yosh-avlodni tarbiyalash va ulami 0 ‘zbekistonning kelajagi uchun xizmat qiiadigan insonlar qilib shakllantirish bugungi kunning dolzarb vazifalaridan biridir. Yosh avlodni kelajagi ko‘p jixatdan o‘qituvchiga uning salohiyati kasbiy tayyorgarligiga, o‘quvchilarni o’qtish va tarbiyalash ishiga bog‘liq. Har tomonlama kamol topgan, hozirgi davr talabiga javob bera oladigan, o‘zida ma’naviy boylikni, ahloqiy poklikni, vijdon, kattalarga hurmat, mehnatsevarlik kabi tuyg‘ulami mujassamlashtirgan faol shaxsni shakllantirishda musiqa madaniyati darslarining ahamiyati katta. Musiqa madaniyat darslari o‘quvchilarni ma’naviy va axloqiy madaniyatini shakllantiradi. Milliy g‘urur vatanparvarlik tarbiyasini amalga oshirib, badiiy did va fikr doirasini kengaytirib, ularni barkamol inson bo‘lib yetishishida takrorlanmas manbaa bo‘lib xizmat qiladi. Mustaqillik yillarida 0 ‘zbekiston Respublikasida keng qamrovli va juda muhim iqtisodiy hamda siyosiy o‘zgarishlar yuz berdi. Jumladan: Boshqa sohalar singari xalq ta’limi yo‘nalishida ham qator ijobiy ishlar amalga oshirildi. 1997 yil 29 avgust 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisining II-chaqiriq IX sesiyasida “Ta’lim to‘g‘risidagi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qabul qilindi. Ta’lim to‘g‘risidagi Qonunni maqsadi, fuqarorlarga ta’lim tarbiya berish, kasb hunar o‘rgatishning huquqiy asosolarini belgilab berish, hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta’minlash. Chunki har qanday mamlakatning kuchi uning fuqarolarining ma’naviy yetukligi, intelektual salohiyatga egaligi bilan belgilanadi. Fuqarolaming ma’naviy yetukligi, intelektual salohiyati esa, ta’lim tizmining mazmuni, shaxsning har tomonlama shakllanishi uchun xizmat qiluvchi moddiy va ma’naviy shart-sharoitlarining mavjudligi, sog‘lom muhit darajasi, axloqiy qarashlari va e’tiqodiga bog‘liq. “Mazkur “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun mazmunida Respublika ta’lim tizimi uning asosiy yo‘nalishlari, maqsad vazifaiari, ta’lim bosqichlari va ularning mohiyati kabi masalalar o‘z ifodasini topgan. 8 www.ziyouz.com kutubxonasi Shu bois barcha o‘quv predmetiari qatori musiqa fanidan ham 1998 yil 10 may Vazirlar Maxkamasining 203-son qarori bilan Davlat Ta’lim Standartlari ishla’o chiqildi va 1999 yil “ Sharq” nashriyotida ishlab chiqarildi. Davlat Ta’lim Standartlari joriy etilishi milliy musiqiy merosdan to‘laqonli foydalanish imkonini beradi. Bular ommaviy xalq kuy va qo’shiqlarida, xonanda va sozandalaming ijodiy faoliyatlari, maqom va shashmakom, dostonlar va bugungi zamonaviy musiqiy faoliyatida o‘z aksini topgan. Yangi ta’lim mazmuni, о‘quvchilaming bilim va malakalarini oshiradi, xotiralarini mustaxkamlaydi, obrazli tasavvur qilish, musiqiy did kabi hislatlami rivojlantiradi. Uzluksiz ta’lim tizimida faoliyat olib borish, Davlat Ta’lim Standartlari dastur asosida, turli darajalaridagi ta’lim dasturlarining izchilligi asosida ta’minlanadi va quyidagi ta’lim turlarini o‘z ichiga oladi: • maktabgacha ta’lim; ( 3 – 6 yoshgacha) • umumiy o‘rta ta’lim; (I – IX sinfgacha) • o‘rta maxsus, kasb -hunar ta’limi; (IX sinfdan keyin ihtiyoriy majburiy ta’lim) • oliy ta’lim; (bakalavr, magisratura) • oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim; (aspirantura, doktorantura) • kadrlar malakasini oshirish va ularni kaytatayyorlash; • maktabdan tashqari ta’lim. (musiqa maktablari o‘quvchilar saroylari) «Umumiy ta’lim dasturlari»: maktabgacha ta’lim, boshiang‘ich ta’lim (1 —4 sinflar), umumiy o‘rta ta’lim ( 1 – 9 sinflar), o‘rta maxsus, kasb – hunar ta’limini o‘z ichiga qamrab oladi, jami (9+3) 12 yillik taiim . Ta’Iimning asosiy tamoyillari quyidagilarga asoslanadi: 1. Ta’lim-tarbiyaning demokratik harakterga ega ekanligi. 2. Ta’Iimning uzluksizligi va izchilligi. 3. Umumiy va o‘rta maxsus ta’limning majburiyligi. 4. Litsey yoki, kasb-hunar kollejida o‘qish tanlashning ixtiyoriyligi. 5. Ta’Hm tizimining dunyoviy harakterga ega bo‘lishi. 6. Davlat Ta’lim Standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi. 7. Ta’lim dasturlarini tanlashda yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv. 8. Ta’lim tizimida davlat va nodavlat boshqaruvni boiishi. 9. Ta’lim tizimida Xalq ta’lim vazirligi davlat boshqaruvi organi hisoblanadi. 10.Bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish. Davlat Ta’lim Standartlari mazmunida o‘quvchilami musiqiy iqtidorini rivojlantirish, musiqa san’atiga mehr va ishtiyoqini oshirish, musiqa san’atiga qiziquvchi o‘quvchilarga shart-sharoit yaratib berish, ulami badiiy extiyojini qondirish, musiqa ta’lim – tarbiyasini asosiy vazifasini tashkil etadi. 0 ‘quvchilami musiqa san’atini o‘rganishlarini, musiqani badiiy idrok etish, yakka va jamoa bo‘lib qo‘shiq kuylash, raqsga tushish va ijodkorlik malakalarini shakllantirish Davlat Ta’lim Standartlari dasturining asosiy maqsadi bo‘lib hisoblanadi. Shuningdek, umumiy ta’lim doirasida o‘quvchilar o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan minimal bilim va malakalar bayon etilgan. Davlat Ta’lim Standartlarining musiqa madaniyati fani dasturida darslarining taxminiy rejasi, yil, choraq mavzuiar, o‘zbek xalq musiqasi namunalari, maqom va shashmaqom, mumtoz musiqa, sharq xalqlari va yevropaning mumtoz musiqalari, hamda o‘zbek kompozitorlarning yangi zamonaviy asarlari kiritilgan. Shuning uchun ham, barcha kasblar ichida o‘qituvchilik kasbi sharafli va mas’uliyatli hisoblanadi. Jamiyatimizni ma’naviy yangilanishida demokratik huquqiy, davlat qurish kadrlar tayyorlash milliy dasturida asosiy masala bo‘iib hisoblanadi. «Kadrlar tayyorlash 9 www.ziyouz.com kutubxonasi milliy dosturi»ni asosiy omillaridan biri, xalqning boy inteliektual merosi va umuminsoniy qadriyatlar asosida zamonaviy madaniyat, iqtisodiyot, fan, texnika va texnologiyaning yangi yutuqlari asosida kadrlarni tayyorlash va yangi tizimini shakllantirish. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ni asosiy maqsadi. Bugungi mustaqillik sharoitida davlat, jamiyat va oila oldida javobgarlikni his eta oladigan yetuk, komil insonni tarbiyalash, ta’lim sohasini tubdan islox qilish, uni o‘tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to ia xalos etish, rivojlangan demokratok davlat darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi jahon standartlariga mos kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratish. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da belgilangan barcha vazifalar uch bosqichda amalga oshirilishi ko‘rsatib berilgan. 1 – bosqichda (1997 – 2001 yillar) pedagogak va ilmiy pedagog kadrlarni tayyorlash hamda ulami malakasini oshirishni zamon talablariga javob beradigan darajada tashkil etish hamda ta’lim oluvchilaming yuksak tayyorgarlik darajasi va ma’naviy – axloqiy saviyasining sifatiga nisbatan qo‘yiladigan zarur talablami belgilab beruvchi, davlat ta’lim standartlarini yaratish va joriy etish asosida milliy d as turn i ro‘yobga chiqarish va yo‘nalishlariga aniqliklar kiritish. 2-bosqichda (2001 -2005 yillar) majburiy umumiy o‘rta maxcyc kasb-hunar ta’limiga, shuningdek o‘quvchilaming qobiliyatlari va imkoniyatlariga qarab, tabaqalashtirilgan ta’limiga o‘tish, sifat bosqichini shakllantirish. 3-bosqichida (2005 va undan keyingi yillar)- to‘plangan tajribalami umumlashtirish asosida, yanada rivojlantirish. Ta’lim jarayonini axborotlashtirish, uzluksiz ta’lim tizimini jahon axborot tarmog‘iga, kompyuter axborot t,armog‘i orqali ulash. Masofada o‘qitishni joriy etish. Musiqa san’ati, yangi avlodni tarbiyalashda o‘zigaxos manba bo‘lib xizmat qiladi. Azaldan, o‘zbek musiqa ta’lim – tarbiya pedagogikasi va uning mukammal uslublari ustoz va shogird an’analari misolida takomillashib borgan. Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy tarkibiy qismlari. Kadrlar tayyorlash milliy modeli ta’lim -tarbiya jarayonini qamrab olish bilan birga, ishlab chiqarish va ijtimoiy munosabatlarni o‘z ichiga oladi. Kadrlar tayyorlash milliy- modeli shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, ishlab chiqarish kabi qismlami o‘zaro hamkorligi, ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlik asosida yuqori malakali kadrlarni tayyorlash milliy tizimini mohiyatini aks ettiruvchi loyiha hisoblanadi. Milliy modelning o‘ziga xos xususiyati mustaqil ravishda to‘qqiz yillik umumiy ta’lim hamda uch yillik o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limining joriy etilishi bilan belgilanadi. Bu esa, o‘z navbatida umumiy ta’lim dasturidan o‘rta maxsus ta’lim dasturiga o‘tishga zamin yaratadi. l.Shaxs-kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlaming iste’molchisi va ulami amalga oshiruvchisidir. Shaxs uzluksiz ta’lim jarayonida dunyoviy ilmiy bilimlarini o‘zlashtiradi, fan asoslarini puxta egallaydi, ishlab chiqarish sohalari bilan tanishadi, o‘zida ijtimoiy, ma’naviy-axloqiy sifatlami tarbiyalab raqobatga chidamli, malakali kadr boTib shakllanadi.’ 2. Davlatvaiamivat-ta’ lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatinitartibga solish va nazorat qilishn iamalga oshiruvchi kadrlarn itayyorlashva ularni qabul qilib olishning kafillaridir. Shaxs kamoloti nafaqat o‘zi uchun, balki davlat va jamiyat taraqqiyoti, ravnaqi uchun ham muhim amiyaga egaair. Binobarin, fuqarolari yuksak ma’naviyatga ega boigan jamiyat har tomonlama taraqqiy eta oladi. Shaxs va davlat (jamiyat) o‘rtasidagi aloqa ikki tomonlama xususiyatga ega. Shu bois har qanday davlat (jamiyat) o‘z fuqarolarining yashashi, mehnat qilishi, iqtidori va salohiyati uchun yetarli darajada shart-sharoitlar yaratib beradi. 1 Kadrlartayyorlashmilliydasturi (oliyta’lim m e’yoriyxujjat!arto‘p!ami-ToshkentSharqrnatbaaaksiyadorlilckoinpaniyasiBoshtaxririyati 2001 yil 30-31betlar) 10 www.ziyouz.com kutubxonasi

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

MUSIQA DARSLARIDA MUSIQA SAVODI O’RGATISH METODIKASI Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Gulbaxor Muydinovna Axmadxo’Jayeva, Shoxistaxon Islomovna Ismoilova

Musiqa savodi musiqa darsining bo’limlaridan biri bo’lib, xor bilan qo’shiq aytishga nisbatan ikkinchi darajali o’rin tutadi. Shunga qaramasdan musiqa savodi o’quvchi bolalarning musiqa ta’limida katta rol o’ynaydi: musiqa nazariyasi va tarixidan boshlang’ich bilim beradi, ularning saviyasini oshira borishga yordam qiladi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по искусствоведению , автор научной работы — Gulbaxor Muydinovna Axmadxo’Jayeva, Shoxistaxon Islomovna Ismoilova

Bolalarning ijodkorlik qobiliyatini loyihalashtirish va ularning rivojlanishini Diagnostik tahlil qilish

Musiqa darslarini fanlararo aloqadorligida tashkil etish imkoniyatlari
Multimedia texnologiyalaridan foydalanib intеgratsiyalashgan musiqa mashg’ulotini amalga оshirish

Boshlang`ich sinflarda savod o`rgatish metodikasi. Savod o’rgatish metodikasi tarixi va uning qiyosiytanqidiy tahlili

Ta’lim prinsiplari asosida musiqiy bilimlar uzviyligini ta’minlash
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «MUSIQA DARSLARIDA MUSIQA SAVODI O’RGATISH METODIKASI»

MUSIQA DARSLARIDA MUSIQA SAVODI O’RGATISH METODIKASI

Gulbaxor Muydinovna Axmadxo’jayeva Farg’ona viloyati, Marg’ilon shahar, 1-DIUM Shoxistaxon Islomovna Ismoilova Qo’shtepa tumani, 21-maktab

Annotatsiya: Musiqa savodi musiqa darsining bo’limlaridan biri bo’lib, xor bilan qo’shiq aytishga nisbatan ikkinchi darajali o’rin tutadi. Shunga qaramasdan musiqa savodi o’quvchi bolalarning musiqa ta’limida katta rol o’ynaydi: musiqa nazariyasi va tarixidan boshlang’ich bilim beradi, ularning saviyasini oshira borishga yordam qiladi.

Kalit so’zlar : musiqa, ritm, tovush, grafik, registr

METHODOLOGY OF TEACHING MUSIC LITERACY IN MUSIC

Gulbahor Muydinovna Ahmadkhojayeva Fergana region, Margilan city, 1-SSGS Shoxistaxon Islomovna Ismoilova Qoshtepa district, School №21

Abstract: Music literacy is one of the most important parts of music education and is secondary to choral singing. Nevertheless, music literacy plays a major role in the music education of students: it provides basic knowledge of music theory and history, and helps to raise their level.

Keywords: music, rhythm, sound, graphics, register

Musiqa savodi musiqaga, uning ifoda vositalariga ongli munosabat tarbiyalaydi, musiqaning mazmunini tushunib olishga yordam beradi, eng muhimi esa notaga qarab kuylash va ashula aytish malakalarini hosil qilish, garmonik eshitish qobiliyatini o’stirishga ta’sir ko’rsatish, xor ovozlarini aniq talaffuz etishga va xor bilan ijro etish sifatini oshirishga qulaylik tug’dirish yo’li bilan sinfda qo’shiqlar o’rgatishni osonlashtiradi. Musiqa darsida musiqa savodiga juda oz vaqt 5-10 minut ajratiladi. Shu sababli har gal qo’shiq o’rganish va musiqa asarlarini tinglash jarayonida qo’llash va eshitish malakalarini hamda musiqa bilimini mustaxkamlab va chuqurlashtirib borishi kerak. Maktabda musiqa savodini o’rganishda qo’yiladigan asosiy metodi talab olingan musiqaviy bilimni bevosita amalda qo’llash hamda savod o’rgatish bilan birgalashib qo’shiq aytishni bir-biriga chambarchas bog’lab olib

www.openscience.uz 149 i m^^bi

borishdan iborat. O’quvchilar mustaqil qo’shiq ayta oladigan va notanish kuylarni notaga qarab o’rgana oladigan bo’lgan vaqtlardagina musiqa savodini o’rganishdan ko’zlanadigan maqsadga erishilgan bo’ladi. Musiqa savodini o’rganish bolalarning musiqa tovushlarini eshitish sezgilarining o’sishiga asoslanishi kerak. O’quvchi biror tovushni ovoz bilan esga tushunishdan oldin uning qanday yangrashini aniq- ravshan tasavvur qilishi va eshitib bilishi, ya’ni ko’rayapman-eshitayapman-kuylayapman deb, ko’zga ko’rinadigan narsadan eshitiladigan narsaga qarab borishi lozim. Ko’pchilik bo’lib qo’shiq aytishda ham musiqa savodini o’rgatish jarayonida ham eshitish qobiliyati, metr-ritm sezgisi taraqqiy etadi.

Musiqa savodini o’rgatishning boshlang’ich davri Musiqa savodini o’rgatish l-sinfda boshlanadi. Ko’pgina bolalar maktabgacha tarbiya davrida bog’chaga qatnab, bog’chadagi musiqa mashg’ulotlarida bir qancha musiqaviy malakalar hosil qilgan bo’ladilar.

Ko’pgina qoshiqlar va o’yinlar o’rganib olgan hamda ritm va raqs harakatlari bilan tanishgan bo’ladilar va h.k.

Uyda tarbiyalanadigan bolalar ham muayyan musiqaviy tasavvurga ega bo’ladilar: radiyo va televideniye orqali eshittiriladigan bir qancha musiqa asarlari bilan tanishgan bo’ladilar. Garchi ana shu bilimlar tasodifiy va sistemaga solinmagan bo’lsa-da, ammo o’qituvchi bolalarga musiqadan nazariy tushunchalar hosil qilishda o’sha bilimlarga ma’lum darajada suyanib ish ko’rishi mumkin.

l-sinfda o’quvchilarning butun musiqa ta’limiga negiz solinadi, shuning uchun bu sinfda o’qituvchi o’qitish metodikasini ayniqsa yaxshi bilishi, maktab yoshidagi kichik bolalarning yosh va individual xususiyatlarini, ularning musiqa va vokal qo’shiqchilik imkoniyatlarini chuqur bilishi zarur. 1-sinfda ta’limni shartli ravishda ikki bosqichga asosiy maqsad -bolalarning musiqa o’quvini o’stirishdir. Bu bosqich odatda o’quv yilining birinchi yarmini to’liq egallaydi. Shu vaqt mobaynida bolalar musiqa tovushlarining baland-pastligi va cho’zma kabi o’ziga xos xususiyatlarini ajrata bilishga o’rganishlari va nota yozuvini o’rganishga tayyorlanishlari kerak.

O’quv yilining ikkinchi yarmi – ikkinchi bosqichda nota savodi, ya’ni musiqa tovushlarining chizma (grafik) usulda ifodalanishi – nota yozuvini bevosita o’rganishga kirishiladi.

O ‘quv yilining birinchi yarmi tovushning baland-pastligi. Registrlar

Tovushlarning baland-pastligi tushunchasini o’rganish bolalardagi mavjud tasavvurlarini aniqlashdan boshlanadi. Bu tasavvurlar ko’pincha noto’g’ri bo’ladi. Dastlab bolalar terminlarni adashtirib, baland tovushlarni past tovushlar deb va aksincha, balandlik haqidagi tasavvurini qandaydir katta bir narsa bilan bogliq bo’ladi (baland bo’yli erkak baland tovush va h.k.) Shuningdek, ular ko’pincha baland tovushlarni «ingichka tovushlar» deb, past tovushlarni «yo’g’on tovushlar» deb atashadi. Shuning uchun bolalarni bir yo’la to’g’ri terminlardan foydalanishga

www.openscience.uz 150 i m^^bi

o’rgatish, baland va past tovushlarni eshitib farqlay bilish va to’g’ri atashga odatlantira borish kerak.

Balandligi jihatidan turlicha bo’lgan tovushlarni emas, balki registr tushunchasi bilan birlashgan tovushlar gruppasini o’rganishdek ana shu uzoq davom etadigan, serdiqqat ish boshlanadi. Bu termin haqida bolalarga ma’lumot bermaslik mumkin, ammo registr tushunchasining mohiyati haqida ularning aniq tasavvur hosil qilishlari, kuyi, o’rta yuqori registrlardagi tovushlarni ajrata bilishga o’rganishlari muhimdir.

Bolalarga tanish bo’lgan qo’shiqni ijro etishning ta’siri kuchlidir: shuning uchun ham dastlab ularga agar ayiq yoki fil aytishni bilganida edi, uni qanday ovoz bilan aytishi yoki qushlarning qanday sayrashi mumkinligini tasavvur qilishi taklif etiladi.

«Baland» yoki «past» tovushlar haqidagi tushunchani izohlab berishda tegishli assotsiatsiyalar hosil qilish uchun bolalarning hayotga, maishiy turmushga xos bo’lgan qushchaning osmonda chirillab sayrashini, yoqimli, jarangdor ovozi go’yo yuqoriga-osmonga intilayotgandek yengil va ravshan-sofligi – bu tovushlarning baland-pastligini, aksincha, ayiq, fil, arslondan eshitiladigan tovushlar, xayvonlarning o’zlari singari, xuddi yerdan ko’tarila olmagandek qo’pol, og’ir-past tovushlar ekanligini gapirib berish mumkin. Obrazlilik bolalarning yorqin va aniq musiqaviy taasurotlar hosil qilishlariga yordam beradi.

Registrlar haqidagi tushunchani mustaxkamlash va o’zlashtirishni tekshirib ko’rish uchun quyidagi o’yin-mashqni o’tkazish foydali bo’ladi. O’qituvchi qo’shiqni turli registrlarda chaladi, bolalar esa ularni qo’l harakatlari bilan ko’rsatib borishlari kerak. Agar qo’shiq yuqori registrda chalinayotgan bo’lsa, ular qo’llarini yuqoriga ko’tarishadi, pastki registrda chalinayotganda-pastga tushirishadi, o’rta registrda-qollarini oldinga uzatishadi. Bu o’yinni tikka turib bajarib yaxshiroq bo’ladi. U holda, ko’zlanadigan asosiy maqsaddan tashqari, bir yo’la go’yo jismoniy yengillikka ham erishilib darsda baland ruh paydo bo’ladi. Tovushlarning baland-pastligini aniqlash birinchi oktava bilan cheklangach, shu tovushlarni eshitishnigina emas, balki, ularni kuylashni ham talab etish kerak. O’shanda bolalarning eshitib tasavvur hosil qilishlari bilan bir vaqtda ularda qo’shiqchilik sezgilari hosil bo’la boradi, chunki eng baland tovushlar qo’shiq aytishda o’rtacha va past tovushlarga qaraganda ko’proq zo’r berishni talab etadi. Shu ish bilan bir qatorda qo’shiq o’rganish jarayonida o’quvchilarga avval qochiriq shaklidagi bir tovush, keyinroq esa o’ziga xos melodik misolga (davraga) mo’ljallangan ikki mashqni kuylash taklif etiladi. Bunda bolalarning diqqatini shunga ko’proq tortish kerakki, birinchi holatda ular ayni bir tovushni takrorlashadi, ikkinchi holatda esa ikki turli tovushni kuylashadi.

O’quvchilarda notaga qarab kuylash misollari etarli ravishda to’plangandan keyin, quyidagi topishmoq – o’yinni o’tkazish mumkin: tanish qo’shiq grafik shaklda tasvirlanadi va buning qanday qo’shiq ekanligini topish, keyin esa uni aytish taklif etiladi. So’ngra qo’shiq nota yozuvidan topiladi va aytiladi. Agar o’quvchilarning

www.openscience.uz 151 | m^^wi

ko’pchilik qismi bu topshiriqni muvaffaqiyatli bajara olsa, ancha murakkab topshiriqni ham beraverish mumkin. O’qituvchi mashqlar uchun qo’shiqlar tanlar ekan, ularni aytishga qulay diapazondagi namunalardan bo’lishiga intilmog’i kerak, chunki bunday tanlash aniq talaffuz etish uchun zarur bo’lgan shart-sharoitni yaratadi.

Tovushlar cho ‘zimi va ularningyozilishi

Tovushlarning baland-pastligi tushunchasini egallash ustida olib boriladigan ish jarayonida ularning cho’zimi tushunchasi asta-sekih kiritiladi. musiqa asarlaridagi tovushlar faqat muayyan balandlikkagina emas, balki muayyan cho’zimga ham ega ekanligiga, qisqa va uzun-cho’ziq tovushlar borligiga diqqatni jalb etiladi. Uzun tovushlarni cho’zib aytish kerak. Bunda qo’shiqning grafik rasmidan foydalaniladi; tovushlar bu grafik rasmda cho’zimiga qarab qisqa yoki uzun chiziqchalar bilan ko’rsatiladi.

Ushbu mashqlarni bajarishda o’qituvchi avvalo qo’shiqni qanday yozish kerakligini tushuntirib va ko’rsatib beradi, so’n’shiqni yoki melodik parchani aytadilar, keyin uning ritmini qalam bilan parta qopqogga chertmak chalib ko’rsatadilar, shundan keyin o’qituvchi kuyning ritmik tuzilishini daftarga yozishni taklif qiladi,tekshirib ko’rish uchun bolalardan biri uni doskaga yozib qo’yadi.

Notalarni yozish. Nota yo’li. Kalit

O’quv yilining ikkinchi yarmida (ikkinchi bosqich) nota yozuvini egallash mashg’ulotlariga kirishi mumkin. O’qituvchi nutqomizni, har bir so’zimizni harflar bilan yozish mumkin bo’lgani kabi, musiqani ham yozish mumkinligini, ammo buning uchun musiqaga xos harflarni – notalar deb ataladigan belgilarni bilish kerakligini tushuntirib beradi, notani yaxshi bilgan kishining har qanday qo’shiqni ayta olishini uqtirib o’tadi.

Notalar nota yo’liga yoziladi. Bunda o’qituvchi nota yo’lining ahamiyatini izohlab beradi; nota yo’li – nota yoziladigan o’rindir. U doskaga nota yo’lini chizib ko’rsatar ekan, bolalarning chiziqlar sanbg’i boshlanadigan joy – eng pastki chiziq -birinchi chiziq ekanligini bemalol esda qoldirishlari uchun pastki chiziqni chizishdan boshlashi lozim. So’ngra u notalarning chiziqlarga, chiziqlar orasiga, chiziqlarning ustiga va ostiga yozilishini, asosiy chiziqlar etishmay qolganda esa notalar qo’shimcha, qisqa chiziqlarga yozilishini uqtiradi. Shundan keyin o’qituvchi, nota chizig’i boshida maxsus belgi – skripka ka1iti bo’lmaguncha yozilgan notalardan birontasini ham atay olmaymiz, bu kalit notalar nomini ochib beradi, deydi. U ushbu kalitning nima uchun skripka kaliti deb atalishini aytar ekan, kalitning ikkinchi nomi bo’lgan Col kaliti bilan ham o’quvchilarni tanishtiradi. Col notasining qaerda turganligini bilib olgan o’quvchi boshqa notalarni ham topishi mumkin. Bolalar notaning o’rnini qanday topish kerakligini juda tez tushunib oladilar; bu narsa

maroqli o’yinga aylanib ketadi; o’yin paytida bolalar qaerda qanday nota yozilishini esda qoldiradilar.

Bolalaming nota yozuvini bemalol tushunib, birinchi oktava doirasidagi har bir notaning o’rnini yaxshi bilib olishlari uchun quyidagi mashqlarni tavsiya qilish mumkin.

a) O’qituvchi notalarning nomlarini aytib turib yozdiradi yoki doskaga yozib beradi. O’quvchilar esa ularni nota yo’liga yozishlari kerak;

b) O’qituvchi qo’shiq kuyni doskaga yozadi hamda o’quvchilardan uni daftarga ko’chirib yozishni va shundan keyin notalarning nomlarini

yozib qo’yishni taklif etadi.

Bu mashqlardan barcha o’quvchilar mustaqtil ravishda bajarishadi, so’ngra ulardan biri shu mashqlarni doskaga yozadi, boshqalari esa o’z ishlari bilan solishtirib chiqadilar. Shunga o’xshash mashqlarni uyga vazifa qilib topshirish mumkin.

1. I.Akbarov .«Musiqa lug’ati»

2. Apraqsina O. «Методика музыкального воспитания в школе» M. 1983

1. I.Akbarov .«Musiqa lug’ati»

2. Apraqsina O. «Методика музыкального воспитания в школе» M. 1983

Bolalar bog’chasida musiqiy terapiya: vazifalar va maqsadlar, musiqani tanlash, rivojlanish metodikasi, darslarni o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari va bolaga ijobiy ta’sir

Uning hayoti davomida musiqa biz bilan birga keladi. Uni tinglashni istamaydigan bunday odamni topish qiyin – na klassik, na zamonaviy yoki xalq. Ko’pchiligimiz raqsga tushishni, qo’shiq aytishni yoki hattoki hushtak chalishni yaxshi ko’ramiz. Ammo musiqaning sog’liq uchun foydasi haqida bilasizmi? Bu haqda hamma ham o’ylamagan bo’lishi mumkin.

Ammo kuylarning yoqimli tovushlari dorilarsiz davolash usuli sifatida qo’llaniladi. Ushbu usul musiqiy terapiya deb ataladi va undan foydalanish tanaga, ham kattalarga, ham bolalarga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Bir oz tarix

Antik dunyo faylasuflari musiqaning inson tanasiga ta’siri borligini ta’kidlashgan. Aflotun, Pifagor va Aristotel o’z asarlarida ohangga ega bo’lgan shifobaxsh kuch haqida gapirishgan. Ular musiqa butun koinotda mutanosiblik va mutanosib tartib o’rnatishga xizmat qiladi, deb ishonishgan. U shuningdek, inson tanasida kerakli muvozanatni yaratishga qodir.

O’rta asrlarda musiqiy terapiya ham qo’llanilgan. Ushbu usul epidemiyalarni keltirib chiqargan kasalliklarni davolashda yordam berdi. O’sha paytda Italiyada bu usul tarantizmni davolashda keng qo’llanilgan. Bu tarantula (zaharli o’rgimchak) tishlashidan kelib chiqqan og’ir ruhiy kasallik.

Ushbu hodisani faqat 17-asrda tushuntirishga harakat qilingan. Va ikki asr o’tgach, olimlar ushbu hodisa bo’yicha keng qamrovli tadqiqotlar o’tkazishni boshladilar. Natijada, oktavaga kiritilgan o’n ikki tovush inson tanasining 12 tizimi bilan uyg’un aloqada ekanligi aniqlandi. Musiqa yoki qo’shiq tanamizga yo’naltirilsa, ajoyib narsalar yuz beradi. Organlar kuchaygan tebranish holatiga keltiriladi. Ushbu jarayon immunitet tizimini mustahkamlashga, metabolizmni yaxshilashga va tiklanish jarayonlarini faollashtirishga yordam beradi. Natijada, odam kasalliklardan xalos bo’lib, tuzalib ketadi.

Shunday qilib, musiqiy terapiya nafaqat eng qiziqarli, balki juda istiqbolli yo’nalish hisoblanadi. U sog’liqni saqlash va terapevtik maqsadlarda dunyoning ko’plab mamlakatlarida qo’llaniladi.

Musiqa va bolalar

Zamonaviy dunyoda yashovchi bolalar ko’p vaqtlarini kompyuter o’yinlari va televizor ekranlarini tomosha qilish bilan o’tkazadilar. Ko’pincha, ota-onalar farzandining bunday mashg’ulotlariga qarshi emaslar. Darhaqiqat, bu vaqtda uyda sukunat hukmronlik qiladi va kattalar xotirjamlik bilan o’z ishlarini boshlashlari mumkin. Biroq, onalar va ota-onalar kompyuter va televizor bilan tez-tez muloqot qilish ularning chaqalog’iga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkinligini unutmasliklari kerak. Axir, karikaturalarda ko’pincha ochiq tajovuz tarqaladi va filmlar syujetlarida juda ko’p zo’ravonlik va qotillik mavjud. Bularning barchasi bolaning mo’rt psixikasiga salbiy ta’sir qiladi. Ammo shunday bo’ladiki, ota-onalar o’rtasidagi munosabatlar yaxshi emas. Bunday holda, chaqaloq haqiqiy psixologik travma oladi. U o’ziga ishonchsiz bo’lib qoladi va o’zini tutib oladi. Ko’pincha bu bolalar qo’rquv va aybdorlik tuyg’usini boshdan kechirishadi. Ular hech kimga kerak emasligidan qo’rqishadi va hech kim ularni himoya qila olmaydi. Bundan tashqari, ushbu bolalarda yomon odatlar paydo bo’ladi.

Bularning barchasi bolalar o’rtasidagi munosabatlarga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Ammo yoshligida tengdoshlari bilan aloqalar juda muhim rol o’ynaydi. Bolaga o’ziga ishonmaslik va uni qabul qilmaslikdan qo’rqish sababli jamoaga kirish qiyin bo’ladi.

Bunday holda bolalar uchun musiqiy terapiya yordam berishi mumkin.Bu hissiy holatlarni tuzatishga imkon beruvchi psixoterapiya usuli. Ushbu terapiyadan foydalanish ruhiy stressni tezda yo’q qilishga olib keladi.

Bolalar uchun musiqa terapiyasining katta foydasi uning xulq-atvoridagi muammolarni bartaraf etish, shuningdek, chaqaloqning rivojlanishi bilan bog’liq bo’lgan yosh inqirozlaridan omon qolish qobiliyatidir.

Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda ohanglarning aqliy jarayonlarga uyg’unlashtiruvchi ta’siri qo’llaniladi. Bunday holda o’qituvchi juda ko’p sonli usullardan foydalanishi mumkin. Qaysi biri tanlanishidan qat’i nazar, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun musiqiy terapiya darslari faqat bitta maqsadga ega. Bu shundan iboratki, chaqaloq o’zini va uning atrofidagi dunyoda mavjudligini anglay boshlaydi.

Darslarni o’tkazish ahamiyati

Yosh bolalar uchun musiqiy terapiya – bu chaqaloqlar bilan ishlashning o’ziga xos shakli. Bunday holda o’qituvchi turli xil musiqalardan foydalanadi, ular magnitofonga yozib olish yoki musiqiy asboblarda o’ynash, qo’shiq aytish, disklarni tinglash va hk.

Bolalar bog’chasida musiqiy terapiya – bu bolani faollashtirish uchun ajoyib imkoniyat. Shu tufayli u o’z ongidagi noqulay munosabatlarni yengishni boshlaydi, atrofdagi odamlar bilan munosabatlarni o’rnatadi, bu uning hissiy holatini yaxshilaydi. Bundan tashqari, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun musiqiy terapiya turli xil hissiy og’ishlarni, nutq va harakatlanish buzilishlarini tuzatish uchun ham zarurdir. Ushbu uslub xatti-harakatdagi og’ishlarni tuzatishga, muloqotdagi qiyinchiliklarni bartaraf etishga, shuningdek turli xil psixosomatik va somatik patologiyalarni davolashga yordam beradi.

Musiqiy terapiya ham bolaning rivojlanishiga yordam beradi. Bu kichkina odamda did va estetik hissiyotlarni rivojlantirish, unga yangi qobiliyatlarni ochib berishda yordam berish uchun maqbul sharoit yaratadi.

Yosh bolalar uchun musiqa terapiyasidan foydalanish ularning xulq-atvori va fe’l-atvor normalarini shakllantirishga yordam beradi, shuningdek, kichkina odamning ichki dunyosini yorqin tajribalar bilan boyitadi. Shu bilan birga, qo’shiqlar va kuylarni tinglash, shaxsning axloqiy fazilatlarini shakllantirish, chaqaloqning atrofidagi dunyoga estetik munosabatini shakllantirish masalasini hal qilishga imkon beradi. Shu bilan birga, bolalarda san’atga bo’lgan muhabbat paydo bo’ladi.

Musiqiy terapiya dasturlari

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, an’anaviy vositalar va o’qitish usullarini kuy va qo’shiqlarni tinglash bilan birlashtirish maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanish darajasini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Bu tadqiqotlar bilan tasdiqlangan. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun musiqiy terapiyadan nafaqat psixologik-pedagogik tuzatish, balki terapevtik va profilaktika maqsadida ham foydalanish mumkin. Ushbu usulning imkoniyatlari etarlicha keng. Bunday holda, mutaxassis bugungi kunda mavjud bo’lgan keng ro’yxatdan maktabgacha yoshdagi bolalar uchun musiqiy terapiya uchun ma’lum bir dasturni tanlashi mumkin.

Ushbu muolajaning asoschilaridan biri bo’lgan K. Shvabe kuy ohanglarini ishlatishda uchta yo’nalish mavjudligini ta’kidladi:

• funktsional (profilaktik);
• pedagogik;
• tibbiy.

Ushbu yo’nalishlarning tarkibiy qismlari bo’lgan musiqiy ta’sirlar, o’z navbatida:

• vositachilik va vositachiliksiz, dastur doirasiga asoslangan;
• sinflarni tashkil etish uslubida farq qiluvchi guruh va individual;
• faol va qo’llab-quvvatlovchi, boshqa harakatlar doirasiga ega;
• o’quvchilar va o’qituvchi o’rtasidagi aloqa turini ko’rsatuvchi direktiv va ko’rsatma bo’lmagan;
• mo’ljallangan va yakuniy aloqani tavsiflovchi chuqur va yuzaki.

Keling, ushbu usullarning ayrimlarini batafsil ko’rib chiqaylik.

Shaxsiy musiqiy terapiya

Ushbu turdagi ta’sir uchta usulda amalga oshirilishi mumkin:

1. O’ziga xos kommunikativ.Ushbu turdagi ta’sir bilan bola o’qituvchi bilan birgalikda musiqiy asarni tinglaydi. Bunday holda, kuy kattalar va uning shogirdi o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni yaxshilashi mumkin.
2. Reaktiv. Ushbu ta’sir tozalashga yordam beradi.
3. Normativ. Ushbu turdagi ta’sirlanish bolaga neyropsik stressni bartaraf etishga imkon beradi.

Bolalar bog’chasida musiqa terapiyasi sinfidagi ushbu shakllar bir-biridan alohida yoki kombinatsiyalangan holda qo’llanilishi mumkin.

Guruh tinglash

Bolalar bog’chasida musiqa terapiyasi mashg’ulotlarining ushbu turi barcha ishtirokchilar bir-biri bilan erkin muloqot qilishlari uchun qurilishi kerak. Faqat bu holda sinflar ancha dinamik bo’ladi, chunki guruh ichida, albatta, kommunikativ-emotsional xarakterdagi munosabatlar bo’ladi.

Ijodiy faoliyatni tashkil qilish – bu stressni engillashtiradigan eng yaxshi usullardan biri. Bu, ayniqsa, gapira olmaydigan bolalar uchun juda muhimdir. Ularning ijodiy faoliyati bilan shug’ullanish ancha oson, bu erda ularning tasavvurlari ifoda etiladi. Hikoyalar ular uchun juda qiyin.

Passiv musiqiy terapiya

Bu ta’sirning retseptiv shaklidir, uning farqi shundaki, bola darsda faol qatnashmaydi. Bu jarayonda u oddiy tinglovchi hisoblanadi.

Bolalar bog’chasida passiv musiqa terapiyasidan foydalangan holda mashg’ulotlar davomida maktabgacha yoshdagi bolalarga bolaning sog’lig’i va davolanish bosqichiga mos ravishda tanlangan turli xil kompozitsiyalarni tinglash yoki tovushlarni tinglash taklif etiladi. Bunday tadbirlar ijobiy hissiy holatni simulyatsiya qilishga qaratilgan. Bularning barchasi bolaga dam olish orqali shikast etkazadigan vaziyatdan chiqib ketishga imkon beradi.

Bolalar bilan ishlashda passiv musiqa terapiyasi mashg’ulotlarini o’tkazish variantlarini ko’rib chiqamiz.

1. Musiqiy rasmlar. Bunday darsda bola kuyni o’qituvchi bilan birgalikda qabul qiladi. Tinglash jarayonida o’qituvchi bolaga asar tomonidan taklif qilingan tasvirlar dunyosiga kirib borishiga yordam beradi. Buning uchun bolani diqqatini musiqiy rasmga qaratishga taklif qilinadi. Maktabgacha yoshdagi bola 5-10 daqiqa davomida tovushlar dunyosida bo’lishi kerak. Musiqa bilan aloqa maktabgacha yoshdagi bolaga foydali ta’sir ko’rsatadi. Bunday darslarni o’tkazish uchun o’qituvchi instrumental klassik asarlar yoki jonli olamning tovushlaridan foydalanishi kerak.
2. Musiqiy modellashtirish. Bunday darslarda o’qituvchilarga turli xil tabiat asarlari parchalarini o’z ichiga olgan dasturdan foydalanish tavsiya etiladi. Ularning ba’zilari maktabgacha yoshdagi bolaning ruhiy holatiga mos kelishi kerak. Ikkinchi qismlarning harakati oldingi qismning ta’sirini neytrallashtiradi. Uchinchi turdagi musiqa tiklanish uchun juda muhimdir. Ushbu bosqichda o’qituvchi eng katta hissiy ta’sir ko’rsatadigan, ya’ni ijobiy dinamika ohanglarini tanlashi kerak.
3. Mini gevşeme. Bolalar bog’chasida bunday musiqiy terapiya mashg’ulotlarini o’tkazish o’quvchilarning mushak tonusini faollashtirishga yordam beradi. Bola o’z tanasini yaxshi his qilishi va tushunishi kerak, zo’riqish paydo bo’lganda uni tinchlantirishni o’rganishi kerak.

Faol musiqiy terapiya

Ushbu shakldagi mashg’ulotlar davomida bolaga ashula va cholg’u o’yinlari taklif etiladi:

1. Vokal terapiyasi. Bunday musiqa terapiyasi mashg’ulotlari bolalar bog’chasida va uyda o’tkaziladi. Vokal terapiyasi bolada optimistik kayfiyatni yaratishga yordam beradi. Va buning uchun u bolaning ichki dunyosini uyg’un holatga keltiradigan qo’shiqlarni kuylashi kerak. Ularning matnlarida “Siz yaxshisiz, men yaxshiman” degan formulani albatta tinglash kerak. Vokal terapiyasi, ayniqsa, egosentrik, tormozlangan va depressiyali bolalar uchun tavsiya etiladi. Ushbu usul maktab yoshidagi bolalar uchun musiqiy terapiya dasturini tuzishda ham kiritilgan. Guruhli vokal terapiyasida darsda qatnashgan barcha bolalar jarayonga jalb qilingan.Ammo bu erda mutaxassis maxfiylik momentini va hissiyotlarning anonimligini hisobga olish kerak. Vokal terapiyasida ishtirok etish bolada mavjud bo’lgan tana hissiyotlarini sog’lom his qilish uchun o’z his-tuyg’ularini tasdiqlash orqali aloqa buzilishlarini engishga imkon beradi.
2. Instrumental terapiya. Bunday musiqiy terapiya ham optimistik kayfiyatni yaratishga yordam beradi. Shu bilan birga, bolalarga musiqiy asbobda o’ynash taklif etiladi.
3. Kinesiterapiya. Organizmning umumiy reaktivligi harakatning turli vositalari va shakllari ta’sirida o’zgarishi mumkin. Bunday jarayon kasallik davrida tez-tez paydo bo’ladigan patologik stereotiplarni yo’q qilishga imkon beradi. Shu bilan birga, bolaning ongida atrofdagi haqiqatga moslashishga imkon beradigan yangi munosabatlar paydo bo’ladi. Bunday sinflarda bolalarga tana harakatlari yordamida his-tuyg’ularini ifoda etish texnikasi o’rgatiladi. Bu ularga yengillikka erishishga imkon beradi. Ushbu turdagi musiqa terapiyasi bolalar bilan tuzatish ishlarida qo’llaniladi. Bunday sinflar psixologik va kommunikativ funktsiyalarni normallashtirishga yordam beradi. Kinesiterapiya usuli syujet-o’yin jarayoni, ritmoplastika, tuzatish ritmi va psixo-gimnastikani o’z ichiga oladi.

Integral musiqa terapiyasi

Ushbu texnikada o’qituvchi kuylarni tinglashdan tashqari, boshqa san’at turlaridan ham foydalanadi. U bolalarni musiqa bilan o’yin o’ynashga, rasm chizishga, pantomima yaratishga, hikoyalar yoki she’rlar yozishga va boshqalarga taklif qiladi.

Bunday darslarda faol musiqa yaratish muhim ahamiyatga ega. Bu bolaning o’zini o’zi qadrlashini oshiradi, bu xulq-atvorda ambivalentlikni engishga yordam beradi. Bolalar oddiy asarlarni ijro etishlari uchun o’qituvchi ularga eng sodda asboblarni, masalan baraban, ksilofon yoki uchburchakni berishi mumkin. Bunday mashg’ulotlar, qoida tariqasida, oddiy uyg’unlik, ritmik va ohangdor shakllarni izlash chegaralaridan tashqariga chiqmaydi, biron bir doğaçlama o’yinni anglatadi. Bunday jarayonda ishtirok etadigan bolalar dinamik moslashuvchanlikni rivojlantiradi va o’zaro tinglashga to’liq tayyor. Bunday darslar guruh musiqa terapiyasining shakllaridan biri bo’lganligi sababli, ularni o’tkazish jarayonida barcha ishtirokchilar bir-biri bilan faol muloqot qilishlari kerak. Bu jarayonni iloji boricha dinamik bo’lishiga imkon beradi, bu esa bolalar o’rtasida kommunikativ va hissiy munosabatlarning paydo bo’lishiga olib keladi. Bu holatda eng muhimi, bolaning unga taklif qilingan musiqiy asbobda o’ynashi orqali o’zini namoyon qilishi.

Raqs harakati terapiyasi

Amaliyotning ushbu shakli ongli va ongsiz dunyo o’rtasida ko’prik bo’lib xizmat qiladi. Raqs harakati terapiyasi bolaga harakatda o’zini namoyon qilishga imkon beradi. Bu unga o’ziga xosligini saqlab qolish va tengdoshlari bilan aloqa o’rnatishga imkon beradi. Ushbu mashg’ulotlar juda ko’p joy talab qiladigan yagona musiqiy terapiya. Raqs paytida bolaning harakatlanish harakati kengayadi, bu unga istaklar to’qnashuvidan xabardor bo’lishiga imkon beradi va salbiy his-tuyg’ularni boshdan kechirishga yordam beradi. Bunday ta’sir salbiy narsalardan xalos bo’lishga olib keladi.

Raqs va qo’shiq kuylash yoki mumtoz ohanglar ostida harakatlarni improvizatsiya qilish kombinatsiyasi, ayniqsa, bola salomatligi uchun juda muhimdir. Uch bar bilan musiqa ostida ijro etiladigan tebranuvchi ritmik harakatlar ham terapevtik ahamiyatga ega.

Nutqning buzilishini davolash

Musiqiy ritm nutq terapiyasining ba’zi muammolarini bartaraf etishga yordam beradi. Ular orasida qoqish kabi nutq funktsiyasining buzilishi mavjud. Nutqida nuqsoni bo’lgan bolalar uchun musiqiy terapiya kichik guruh mashg’ulotlari shaklida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, mutaxassis o’z tarbiyalanuvchilariga ritmik o’yinlar, nafas olish mashqlari va ohangni sekinlashtiruvchi hamda tezlashtiruvchi tezlikda ijro etishni taklif etadi.

Ular mustaqil ish jarayonida musiqadan ham foydalanadilar. Ayni paytda og’zaki aloqa mavjud emas.Ushbu turdagi musiqa terapiyasining istisnolari bolalar uchun musiqa o’qish shaklida mashq qilishdir. Mutaxassis ohang balandligi qat’iyan o’lchanganligiga ishonch hosil qiladi. Bolalar eshitadigan tovushlar juda baland bo’lmasligi kerak, balki juda jim bo’lishi kerak.

Musiqiy terapiyani tuzatish dasturlarini ishlab chiqish va undan keyingi nutqida nuqsoni bo’lgan bolalarni davolashda foydalanish musiqa o’qituvchilari va psixologlarining birgalikdagi ishtirokini talab qiladi.

Shuni ta’kidlash kerakki, nutq patologiyalarini yo’q qilish uchun ushbu texnikadan foydalanish juda samarali va istiqbolli biznes deb hisoblanadi. Bu musiqaning insonning hissiy holatiga ta’sir etadigan kuchli ta’siri tufayli mumkin bo’ldi. Bunday mashg’ulotlar davomida, amaliyot shuni ko’rsatadiki, nutq funktsiyasini rag’batlantirish va nutqning prosodik tomonini, ya’ni tembr va ritmni, shuningdek, intonatsiyaning ekspresivligini normallashtirishga imkon beradigan hislar sezgilarining tuzatilishi va rivojlanishi mavjud.

Logopedik muammosi bo’lgan bolalar uchun maxsus dasturlar ishlab chiqilmoqda, unda faqat barcha yosh bemorlarni xursand qiladigan ishlardan foydalanish kerak. Bu bolalarga tanish bo’lgan musiqa asarlari bo’lishi mumkin. Asarni tanlashning asosiy sharti shundaki, u bolani asosiy narsadan chalg’itmasligi, uni yangilik bilan o’ziga jalb qilishi kerak. Bir dars davomida tinglash davomiyligi 10 daqiqadan oshmaydi.

Autizmni davolash

Xuddi shunday ruhiy kasallikka chalingan bolalarning holatini tuzatish uchun musiqiy terapiya metodikasining asosiy vazifasi – keyinchalik bir mashg’ulotda sintez qilinishi kerak bo’lgan eshitish-vokal, eshitish-motor va vizual-motor koordinatsiyasini o’rnatish.

Sinflarni chegaradan tashqarida o’tkazishning asosiy printsipi aqliy ekologiyada. Darslarning boshida va oxirida yumshoq musiqa mavjud bo’lishini ta’minlaydi. Ish davomida mutaxassis har bir kichkina bemorning hissiy holatidagi o’zgarishlarni diqqat bilan kuzatishi, agar kerak bo’lsa terapiya intensivligini sozlashi kerak. Bundan tashqari, sinflar oddiy materialdan murakkabga o’tish printsipi asosida qurilgan. Ularning tarkibiga quyidagilar kiradi:

1. Xush kelibsiz marosimi.
2. Motor, eshitish va vizual e’tiborni targ’ib qilish uchun tartibga soluvchi mashqlar.
3. Tuzatish va rivojlantirish mashqlari.
4. Vidolashuv marosimi.

Autizmli bolalar uchun musiqiy terapiya ko’plab muammolarni hal qilishda yuqori samarali vositadir.