N çox verilən suallar

Bunlar amortizasiya xərcləri kimi birbaşa pul xərclərini əhatə etməyən, lakin istifadədən çox, zamana əsasən hesablanmalı olan gizli pul xərclərinə istinad edirlər.

Mühazirə №19 Sabit cərəyan. Sabit cərəyan qanunları

Mühazirə № 19
Sabit cərəyan.Sabit cərəyan qanunları
Yüklü hissəciklərin istiqamətlənmiş hərəkətinə elektrik cərəyanı deyilir. Elektrik cərəyanının istiqaməti olaraq müsbət yüklərin hərəkət istiqaməti qəbul olunmuşdur.metallarda elektrik cərəyanı sərbəst elektronların nizamlı hərəkəti nəticəsində baş verir. Elektrik cərəyanının yaranması ilk növbədə sərbəst yüklərin olması və xarici elektrik sahəsinin varlığıdır.

Elektrik cərəyanının əsas xarakteristikası cərəyan şiddətidir.Cərəyan şiddəti skalyar kəmiyyətdir. Cərəyan şiddəti ədədi qiymətcə vahid zamanda naqilin en kəsiyindən keçən elektrik yükünə bərabərdir.

BS-də cərəyan şiddətinin vahidi 1 Amperdir. ( )

Cərəyan şiddətinin qiymət və istiqaməti zamandan asılı olaraq dəyişməzsə, belə cərəyana sabit cərəyan deyilir. Sabit cərəyanın şiddəti

ifadəsinə görə təyin olunur.

Naqildən axan cərəyanın şiddətinin bu naqilin cərəyana perpendikulyar olan kəsiyinin sahəsinə olan nisbəti ilə təyin olunan kəmiyyətə cərəyanın sıxlığı deyilir.

Cərəyan sıxlığı vektorial kəmiyyətdir.BS-də vahidi -dir. Cərəyan sıxlığı vektorunun istiqaməti müsbət yüklərin hərəkət istiqamətində olur. Cərəyanın şiddətini və sıxlığını sərbəst yüklərin nizamlı hərəkətinin orta sürəti ilə əlaqələndirək.

Sərbəst yüklərin konsentrasiyası yükünü ilə işarə etsək onda zamanı ərzində naqilin kəsiyindən keçən elektrik yükünün miqdarı

Onda uyğun olaraq cərəyanın şiddəti və sıxlığı

ifadəsi ilə təyin olunar.

Elektrik dövrəsində yüklü hissəciklərə ancaq elektrostatik sahənin qüvvəsi təsir edirsə, bu zaman elektrik yükləri potensialın çox olan hissəsindən potensialın azalması istiqamətində hərəkət edir və nəticədə dövrənin bütün nöqtələrdində potensial eyni olur, yəni naqilin daxilində elektrik sahəsi yox olur. Elektrik dövrəsində cərəyanın uzun müddətli axınını təmin etmək üçün, elektrik yüklərini potensialın az olan hissəsindən potensial çox olan hissəyə qaytaran səbəb ancaq kənar qüvvələr ola bilər. Elektrostatik sahənin qapalı trayektoriya boyunca təsiri sıfra bərabər olduğundan cərəyanın elektrik dövrəsindən axması üçün, yüklərə təbiətcə elektrostatik sahə qüvvələrindən fərqli olan qüvvələr təsir etməlidir. Kənar qüvvələrin təsirini müsbət yükün qapalı xətt boyunca hərəkəti zamanı görülən işlə xarakterizə etmək olar. Müsbət vahid yükün dövrədə hərəkəti zamanı kənar qüvvələrin gördüyü işə bərabər olan fiziki kəmiyyətə mənbənin elektrik hərəkət qüvvəsi (e.h.q.) deyilir.

BS-də e.h.q. vahidi voltdur (V).

Kənar qüvvələrin yükünə təsiri kimi təyin olunar. Burada kənar qüvvələrin intensivliyidir. Beləliklə, kənar qüvvələrin yükün qapalı dövrə boyunca hərəkəti zamanı gördüyü iş

(5) və(6) ifadələrindən

Kənar qüvvələrdən əlavə yükə elektrostatik qüvvələr təsir etdiyindən, dövrənin istənilən nöqtəsində yükünə təsir edən qüvvə

Dövrənin ixtiyari iki nöqtəsi arasında elektrik yükünün yerdəyişməsi zamanı görülən iş

Qapalı dövrədə elektrostatik qüvvələrin işi sıfra bərabər olduğundan alınır.Ədədi qiymətcə müsbət vahid yükün kənar və elektrostatik qüvvələrin təsiri ilə yerdəyişməsi zamanı görülən işə bərabər olan kəmiyyətə gərginlik düşgüsü deyilir:

Kənar qüvvələr olmadıqda ( ) gərginlik düşgüsü potensiallar fərqinə bərabər olur, yəni .

Alman alimi Om təcrübələr əsasında müəyyən etmişdir ki, naqildən axan cərəyanın şiddəti onun uclarındakı gərginliklə düz mütənasibdir.

Burada -naqilin keçiriciliyi adlanır. Keçiriciliyin tərs qiymətinə naqilin müqaviməti deyilir.Onda

(8) ifadəsi dövrə hissəsi üçün Om qanunuadlanır.

Naqilin müqaviməti onun təbiətindən və həndəsi ölçülərindən asılıdır. Bircinsli düz naqilin müqaviməti

ifadəsindən təyin olunur. Burada -xüsusi müqavimətdir. Xüsusi müqavimətin vahidi (OM.M)-dır.

Nəzərə alsaq ki, və onda (8) ifadəsindən

olar. Bu ifadə OM qanununun differensial şəkli adlanır.

Təcrübələr göstərir ki, naqilin xüsusi müqaviməti temperaturdan asılı olaraq xətti dəyişir.

Burada – -dəki xüsusi müqavimət və müqavimətdir. -müqavimətin termik

Məlum olmuşdur ki, çox alıçaq temperaturlarda naqillərin müqaviməti sıfra enir. Bu hal ifrat keçiricilik adlanır.(Səkil).

Naqildən cərəyan axan zaman naqil qızır. Bu zaman ayrılan istilik miqdarı Coul-Lens qanununa görə

təyin olunar. Vahid zamanda naqilin vahid həcmində ayrılan istilik miqdarına xüsusi istilik gücü deyilir. Onda

Nəzərə alsaq ki, Om qanununa görə , onda

Axırıncı ifadə Coul-Lens qanununun differensial şəkli adlanır. Cərəyan mənbəinin daxili müqaviməti olarsa, onda tam dövrə üçün Om qanunu aşağıdakı şəkildə yazılar.

Dövrənin xarici müqaviməti sıfra yaxınlaşarsa ( ) -cərəyanın bu qiymətinə qısa qapanma cərəyanı deyilir. (11) ifadəsindən

Dövrə açıq olarsa, , onda , yəni dövrə açıq olduqda mənbənin uclarındakı potensiallar fərqi ( ) mənbəyin e.h.q. təyin edir.

Mürəkkəb şəkildə olan elektrik dövrələrində budaqlanma çox olduğundan bu hissələrdən axan cərəyanın şiddətini hesablamaq müəyyən çətinliklərlə bağlı olur.Belə dövrələrdən axan cərəyanın şiddətini müxtəlif budaqlanmalardakı gərginlik düşgülərini təyin etmək üçün Kirxqöfün Verdiyi iki qaydadan istifadə olunur.

Iki və ya daha çox naqilin birləşdiyi nöqtəyə düyün nöqtəsi deyilir.Kirxqöfün birinci qaydasını bu şəkildə ifadə etmək olar: elektrik dövrəsinin budaqlanan hissəsinin istənilən düyün nöqtəsində cərəyan şiddətinin cəbri cəmi sıfra bərabərdir,

Kirxqöfün birinci qaydası elektrik yükünün saxlanması qanunundan müəyyən olunur.

Kirxqöfün ikinci qaydası Om qanununun mürəkkəb dövrlərə tətbiqindən istifadə edilməsi əsasında alınır.Bu qaydaya görə budaqlanmış mürəkkəb dövrənin ayrıayrı qapalı hissələrində gərginlik düşgülərinin cəbri cəmi, bu hissədə iştirak edən mənbənin e.h.q-nin cəbri cəminə bərabərdir, yəni

Qeyd etmək lazımdır ki, Kirxsqöf qaydalarını dövrəyə tətbiq etməzdən əvvəl dövrənin müqavimətlərindən axan cərəyanların istiqamətini təyin etmək lazımdır.

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası Fizika kafedrası

Mühazirə № 19 Mühazirətçi-dosent: Akif Ağayev

Ən çox verilən suallar

Müştəri onun üçün təklif olunan xidmət (transfer, sürücü xidməti və tur) bölməsini seçib, müştəriyə ayrılan sifariş detallarını doldurduqdan sonra ona təklif olunan avtomobil sinfini müəyyənləşdirir. Sonra müştəriyə aid detalları daxil edib ödəniş etməklə sifariş edə bilər.

2. Hansı ödəmə metodları mövcuddur ?

Müştəri asanlıqla ona ayrılan sərnişin detallarını doldurduqdan sonra rahat şəkildə ödəmə metodunu seçə bilər. Ödəmə tam və avans (50%) şəkilində olur. Avans ödəmənin qalığını nəğd və onlayn ödəmə (sürücünün mobil aplikasiyası üzərindən) şəkilində imkanı vardır.

3. Transfer xidməti nədir?

Bu nəqliyyat xidmətinə qarşılanma yeri və istaqəməti təyin olunduqdan sonra müştəriyə nəqliyyat xidmətləri təkilf olinur. Bu yalnız bir tərəfli gediş və ya gediş-gəliş seçimindən ibarətdir. Hər bir avtomobil sinfinin öz fərdi qiyməti mövcuddur.

4. Sürücü xidməti nədir?

Sürücü xidməti müştəriyə günlük və saatlıq təcrübəli sürücü xidməti təklif edir. Bu avtomobil icarəsi deyil yəni nəqliyyat vasitələri suürücü ilə birlikdə təmin olunur..

Müştəri sifarişi (günlük və saatlıq) qarşılanma vaxtından səkkiz (8) saat öncədən sifariş verməlidir.

Saatlıq sifarişlər Bakı şəhər daxilində təklif olunur. Günlük sifariş xidməti gün ərzində 100 km nəzərdə tutulur və əlavə hər bir km üçün 1$ hesablanacaqdır.

Bakıdan kənar günlük sifariş iki gündən artıq nəzərdə tututlmuşdur.

5. Tur xidməti nədir?

Tur xidmətlərimizdə xüsusi turlar mövcuddur və bu turlar Azərbaycan daxilində nəzərdə tutulmuşdur. Hər bir turun özünə məxsus xüsusiyyəti və qiyməti vardır. Qiymətlər istiqamət və proqramın fərqliliyinə görə dəyişkəndir. Həmçinin, bələdçi xidmətinə görə seçdiyiniz turun üzərinə əlavə ödəniş kimi tələb olunacaqdır. Tur proqramları yadda qalan və yüksək səviyyədə olması üçün peşəkar tur supervayzorları tərəfindən hazırlanmışdır.

6. Hansı məktubları ala bilərəm ?

İlk öncə, sifariş edən zaman müştəri detallarını daxil etdikdən sonra ödəmədən öncə sizin elektron poçtunuza qeydiyyat haqqında məktubu gələcəkdir. Ödəmədən sonra Siz ödəniş haqqında məktub alaçaqsınız. Bu həmdə vauçer adlanır.

Sifarişinizə uyğun olaraq dispetçer tərəfindən Sizə nəqliyyat vasitəsi və sürücü təkim olunacaqdır. Bu zaman Siz sifarişin təsdiqi ilə bağlı hansı ki, daxilində sifariş detalları, sərnişin detalları və ödəmə haqqında məlumatlar öz əksini tapacaqdır.

As your request the dispatcher assigned vehicle and driver then you will get order confirmation mail with the booking, passenger, payment and vehicle/driver details.

7. Tranfer ödənişinə nə daxildir?

Qiymətə sifarişə uyğun olaraq tək istiqamət və ya gediş-gəliş səyyahət daxildir. Əgər sifarişdən kənar istiqamət istəyi olarsa sürücü bu halda dispetçerlərə bu haqda məlumat verəcək və istiqamət yenidə hesablanacaqdır.

8. Tur xidmətinə daxil olan və olamayan nələrdir?

Qiymətə daxil olanlar transfer, gəzinti turu, giriş bileti və bələdçi (əgər seçilərsə). Qonaqlama və qidalanma daxil deyildir.

Hər turun özünün xüsusiyyəti vardır. Əlavə məlumat üçün: http://lets-go.travel/web/tours

9. Sifarişimdə dəyişiklik edə bilərəmmi?

Bəli, bu mümkündür. Şərtlər və tələblər bölməsinə əsaslanaraq MADDƏ 4.1 oxuyun. Ətraflı məlumat üçün http://lets-go.travel/web/terms

Sifariş dəyişmə sorğusu yalnız təsdiq məktubuda olan sifarişlərin idarə olunması hissəsindən etmək mümkündür.

10. Mən cari sifarişimi necə imtina edə bilərəm?

Bəli, bu mümkündür. Şərtlər və tələblər bölməsinə əsaslanaraq MADDƏ 4.1 oxuyun. Ətraflı məlumat üçün http://lets-go.travel/web/terms

Sifarişin imtina edilməsi yalnız təsdiq məktubuda olan sifarişlərin idarə olunması hissəsindən etmək mümkündür.

11. Mən öz uşağım/körpəm ilə necə səyyahət edə bilərəm?

Səyyahətin asanlaşdırılması və səmərərliliyi məqsədi ilə hər bir avtomobil sinifinə uyğun olaraq uşaq oturacağı təklif edirik.

12. Uşaq oturacağını transfer və sürücülük xidmətində necə sifariş edə bilərəm?

Uyğun mərhlələri keçdikdən sonra müştəri detalları bölməsində olan uşaq oturacağını sayını qeyd etməklə siz sifarişiniz zamanı uşaq oturacağını sifariş edə bilərsiniz.

13. İmtina etdikdən sonra hesabıma vəsait mənə nə qədər müddətə qayıdacaq?

Bəli, bu mümkündür. Vəsait sizin hesabınıza imtina etdiyiniz anda qaytarılacaqdır. Şərtlər və tələblər bölməsinə əsaslanaraq imtina halları fərqlənə bilər. Ətraflı məlumat üçün http://lets-go.travel/web/terms

14. Avans ödəməni onlayn ödədikdən sonra geri qalan vəsaiti kimə verməliyəm?

Bu Sizdən asılıdır. Siz nəğd və sürücü aplikasıyası vasitəsi ilə (onlayn şəkildə) bunu həyata keçirə bilərsiniz.

15. Mən öz maşınımla sizin üçün nəqliyyat xidmətləri görə bilərəmmi? Əgər bu mümkündürsə, bu necə baş verir?

Bəli, Siz öz avtomobilinizlə əməkdaşlıq edə bilərsiniz. Bu sizin avtomobilin model və ilindən asılıdır. Əlavə məlumat üçün: http://lets-go.travel/en/web/partners

16. Mənim öz nəqliyyat parkım var, necə əməkdaşlıq edə bilərəm?

Bəli, Siz veb səhifədə Nəqliyyat Provayderləri hissəsindən qeydiyyatdan keçməklə bunu edə bilərsiniz.

Sabit xərclər: nədən ibarətdir, təsnifatı və nümunələri

The sabit xərclər Bunlar istehsal və ya satılan mal və ya xidmət miqdarında artım və ya azalma ilə dəyişməyən xərclər və ya xərclərdir. Mövcud iş fəaliyyətindən asılı olmayaraq bir şirkət tərəfindən ödənilməli olan xərclərdir. Bir işin həyata keçirilməsinin ümumi xərclərinin iki tərkib hissəsindən biridir, digəri dəyişkən xərclərdir.

Sabit xərclər qalıcı olaraq düzəldilmir. Zamanla dəyişəcəklər, lakin müvafiq dövr üçün istehsal miqdarı ilə əlaqəli olaraq düzəldiləcəklər. Məsələn, bir şirkətin anbar xərcləri və bu kimi məhsullarla əlaqəli gözlənilməz xərcləri ola bilər. Bu xərclər yalnız icarə müddətində düzəldiləcəkdir.

Qısa müddət ərzində əhəmiyyətli dərəcədə azaldıla bilməyən obyektlərə, avadanlıqlara və təməl təşkilata qoyulan investisiyalara sabit xərclər deyilir.

Ümumiyyətlə aylıq ödənilən əmək haqqı və ya kirayə haqqı kimi zamanla əlaqələndirilir. Bunlara tez-tez yerüstü yük deyilir.

Sabit xərclər nədir?

Sabit xərc, istehsal və satış səviyyənizdən asılı olmayaraq, bir şirkət üçün əməliyyat xərcidir.

Sabit xərclər ümumiyyətlə qiymətləri və bir şirkətin mənfəət və zərər yaratmadığı səviyyəni və istehsal və satış səviyyəsini təyin etmək üçün bərabərlik analizində istifadə olunur.

Birlikdə sabit xərclər və dəyişkən xərclər bir işin ümumi xərc strukturunu təşkil edir. Bu, gəlirliliyinizi müəyyənləşdirməkdə əsas rol oynayır.

Sabit xərclər mütəmadi olaraq çəkilir və dövrdən-dövrə az dalğalanma nümayiş etdirir.

Miqyas iqtisadiyyatı

Bir şirkət müəyyən bir miqdarda məhsul istehsal etmək üçün dəyişkən və sabit xərclər çəkməlidir. Maddə üzrə dəyişən xərclər nisbətən sabit qalır. Bununla birlikdə, ümumi dəyişkən xərclər istehsal olunan maddələrin sayına nisbətdə dəyişəcəkdir.

İstehsal artımı ilə maddə başına sabit xərclər azalır. Bu səbəbdən bir şirkət, eyni miqdarda sabit xərcləri istehsal və satılan vahidlərin çoxuna paylayacaq qədər məhsul istehsal etdikdə miqyas qənaətinə nail ola bilər.

Məsələn, 100.000 maddəyə yayılmış 100.000 dollar icarə, hər maddənin 1 ABŞ dolları xərcləməsi deməkdir. Şirkət 200.000 məhsul istehsal edərsə, vahid başına sabit xərc 0.50 ABŞ dollarına endirilir.

Əhəmiyyət

Nisbətən böyük miqdarda dəyişən xərcləri olan bir şirkət, vahid başına nisbətən böyük miqdarda sabit xərcləri olan şirkətdən daha çox proqnozlaşdırılan mənfəət həddi göstərə bilər.

Bu o deməkdir ki, bir işdə böyük miqdarda əlavə xərclər varsa, satış azaldıqda mənfəət həddi həqiqətən düşə bilər. Bu, bu şirkətlərin səhmlərinə risk səviyyəsini əlavə edəcəkdir.

Əksinə, eyni yüksək xərcli şirkət mənfəətdə bir artım yaşayacaq, çünki gəlir artımları daimi xərcləmə səviyyəsində tətbiq olunur.

Bu səbəbdən sabit xərclər, bir iş və ya layihə üçün mənfəət proqnozlarının və zərər nöqtəsi hesablanmasının vacib bir hissəsidir.

Yüksək və aşağı yerüstü

Bir şirkətin ümumi xərc strukturunun əksəriyyətini təşkil edən yüksək sabit xərclər, hətta qırılmaq üçün daha yüksək gəlir səviyyəsinə çatmağı tələb edir.

Bəzi hallarda yüksək sabit xərclər yeni rəqiblərin bazara girməsini maneə törədir. Həm də yüksək xərclər kiçik rəqibləri aradan qaldırmağa kömək edir. Başqa sözlə, sabit xərclər giriş üçün bir maneə ola bilər.

Tipik sabit xərclər müxtəlif sahələr arasında çox fərqlənir. Yüksək kapital tələb edən şirkətlər digər şirkətlərə nisbətən uzunmüddətli sabit xərclərdən çəkinirlər. Hava yolları, avtomobil istehsalçıları və qazma əməliyyatları ümumiyyətlə yüksək sabit xərclərə malikdir.

Veb dizaynı, sığorta və ya vergi hazırlığı kimi xidmət mərkəzli müəssisələr ümumiyyətlə fiziki varlıqlardan daha çox əməyə etibar edirlər. Bu səbəbdən bu şirkətlərdə o qədər sabit xərc yoxdur.

Sabit xərc müqayisəsinin eyni sənayedə olan şirkətlər arasında daha mənalı olmasının səbəbi budur. Bu çərçivədə investorlar “yüksək” və ya “aşağı” nisbətləri təyin etməlidirlər.

Təsnifat

Bəzi sabit xərclər istehsal dəyişdikcə tədricən dəyişir və bu səbəbdən tam olaraq düzəldilməyə bilər. Bir çox xərc maddələrinin sabit və dəyişkən hissələrə malik olduğunu da unutmayın.

Təkrarlanan sabit xərclər

Nağd ödənişlərə səbəb olanlardır, çünki kirayə haqqı, kapital faizləri, ümumi sığorta haqları, daimi azaldılmış işçilərin maaşları və s. Kimi müəyyən açıq ödənişlər bir müddət içində ediləcəkdir. şirkət tərəfindən tənzimlənir.

Təyin olunan sabit xərclər

Bunlar amortizasiya xərcləri kimi birbaşa pul xərclərini əhatə etməyən, lakin istifadədən çox, zamana əsasən hesablanmalı olan gizli pul xərclərinə istinad edirlər.

Nümunələr

Sabit xərclərə nümunələr: sığorta, faiz xərcləri, əmlak vergiləri, kommunal xərclər və aktivin amortizasiyası.

Ayrıca, bir şirkət işləyən saatından asılı olmayaraq işçilərinə illik mükafat verirsə, bu bonuslar sabit xərclər hesab olunur.

Bir binada bir müəssisənin icarəyə götürülməsi, xüsusən də iş yerlərini icarəyə götürən pərakəndə ticarət müəssisələri üçün əhəmiyyətli vəsaiti özünə cəlb edə bilən sabit xərclərin başqa bir yaygın nümunəsidir.

Yüksək xərclərə sahib bir işə nümunə kommunal şirkətlərdir. Bu şirkətlər infrastruktura böyük investisiyalar qoymalı və sonradan istehsal olunan elektrik enerjisi vahidi üçün nisbətən sabit dəyişkən xərclərlə böyük amortizasiya xərclərinə sahib olmalıdır.

Məsələn, inzibati maaşlar ümumiyyətlə istehsal olunan vahid sayına görə dəyişmir. Lakin istehsal kəskin şəkildə azalırsa və ya sıfıra çatırsa, işdən çıxmalar baş verə bilər. İqtisadi cəhətdən sonda bütün xərclər dəyişkəndir.

XYZ şirkəti işi

Fərz edək ki, XYZ şirkətinin ildə 1.000.000 məhsul istehsal etməsi 1.000.000 ABŞ dollarına başa gəlir (hər maddə üçün 1 dollar). Bu 1.000.000 dollarlıq maliyyətə ümumilikdə sabit olan 500.000 dollar inzibati, sığorta və marketinq xərcləri daxildir.

XYZ şirkəti önümüzdəki il 2.000.000 məhsul istehsal etmək qərarına gəlsə, ümumi istehsal xərcləri yalnız 1.500.000 $ (maddə başına 0.75 $) qədər arta bilər. Bu, sabit xərclərinin daha çox vahid arasında bölüşdürülə bilməsi sayəsindədir.

Şirkətin ümumi xərcləri 1.000.000 dollardan 1.500.000 dollara yüksəlsə də, hər bir məhsulun istehsalı daha ucuz başa gəlir. Buna görə şirkət daha gəlirli olur.

İstinadlar

Investopedia (2018). Sabit qiymət. Buradan götürülmüşdür: investopedia.com.
Wikipedia, pulsuz ensiklopediya (2018). Sabit qiymət. En.wikipedia.org saytından götürülmüşdür.
İnvestisiya cavabları (2018). Sabit xərclər. Buradan götürülmüşdür: investinganswers.com.
Mühasibat izahı (2018). Maliyet və Maliyet Təsnifatları. Buradan götürülmüşdür: mühasibat uçotu.
Saqib Shaikh (2018). Sabit xərclərin təsnifatı. Buradan götürülmüşdür: iqtisodiydiscussion.net.