Muxtar huseynzade muasir azerbaycan dili morfologiya

Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə 1900-cu il martın 21-də Güney Azərbaycanın Mərənd vilayətinin Zunuz kəndində anadan olmuşdur. Onun gözünü açıb gördüyü və ilk uşaqlıq illərini keçirdiyi İranın vəziyyəti çox ağır idi. Muxtarın atası Hüseyn kişi böyük savadı olmasa da, çox maarifpərvər adam olduğu üçün oğlunu savadlı görmək istəyirdi, buna görə də 1910-cu ildə onu molla məktəbinə qoymuşdu. Getdikdə vəziyyətinin ağırlaşdığını görən Hüseyn kişi öz ailəsi və qardaşı Tağı ilə birlikdə minlərlə iranlı kimi Zaqavqaziyaya köçməyə qərar verir. 1913-cü ildə Muxtar Hüseynzadə ailəsi ilə birlikdə Quzey tərəfə gəlir. Əvvəlcə atası ilə birlikdə mis mədənində fəhlə işləyir. 1917-ci ildə o, Tiflis şəhərinə gəlir və müxtəlif yerlərdə fəhlə işləyir. O, savadını artırmaq üçün arzuladığı şəraiti məhz Gəncə şəhərinə köçdükdən sonra tapır. Bu dövrdə Azərbaycanda savadsızlığın ləğvi kursları yaradılırdı. Savad kursları Gəncə şəhərində də təşkil olunmuşdu. Muxtar da öz savadını artırmaq üçün Gəncədə fəhlə fakültəsinə daxil olaraq 1927-ci ildə oranı bitirir. Lakin irəliləmək eşqi ilə 1927-ci ildə Bakıya gələrək Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərq fakültəsinə daxil oldu. Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri professor Bəkir Çobanzadə Muxtar Hüseynzadəyə dərs demişdi. Məhz B.Çobanzadənin mühazirələrinin onu cəlb etdiyinə görə Muxtar Hüseynzadə 1931-ci ilə universiteti türk dili və ədəbiyyatı üzrə bitirdi. Muxtar Hüseynzadə aspiranturada oxuduğu vaxt Bakı Kooperativ institutunda müasir Azərbaycan dilində mühazirələr oxumağa başlayır. 1935-ci ildə onun elmi rəhbəri B.Çobanzadə Muxtar Hüseynzadəni Azərbaycan Dövlət Universitetində – ümumi dilçilik kafedrasında dərs deməyə dəvət edir. Muxtar müəllim öz gəlişi ilə özünü tamamilə bu kafedraya həsr edir və 50 il bu kafedrada dərs deyir. Bu illər ərzində o, “Müasir Azərbaycan dili” adlı elmi əsərini 1946-cı ildə müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. [1] O, Azərbaycan dilinin tarixi, nitq mədəniyyəti, əlifba, orfoqrafiya, terminologiya, durğu işarələri sahəsində əsərlər yazmış, Azərbaycan respublikasının ali məktəblərində Orxon-Yenisey abidələrindən mühazirələr oxumuşdur. Bu qədər hərtərəfli fəaliyyətinə baxmayaraq o, müasir Azərbaycan dili üzrə mütəxəssis kimi tanınır. O, istər ali məktəblərində, istər orta məktəblərdə müasir Azərbaycan dili fənninin əsasını qoymuşdur. Müasir Azərbaycan dili sahəsində elmlər namizədləri və doktorları hazırlanmasında onun böyük əməyi olmuşdur. 1980-ci il martın 26-da Azərbaycan SSR Ali və Orta ixtisas Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Universitetinin ümumi dilçilik kafedrasının müdiri, Azərbaycan SSR Əməkdar Elm Xadimi, Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı Laureatı filologiya elmlər doktoru, professor Hüseynzadənin 80 illik yubileyini keçirdi. Bu yubiley mətbuatda respublika mətbuatında geniş işıqladırıldı. O, 1985-ci ildə Bakıda vəfat etmişdi.

“Azərbaycan dilinin orfoepiya normaları” təsdiq edilib

“Azərbaycan dilinin orfoepiya normaları” təsdiq edilib “Azərbaycan dilinin orfoepiya normaları”nın təsdiq edilib.

21 İyun , 2021 17:02
https://static.report.az/photo/aa224394-19f1-3c08-9e8a-25ef44ec6ed4.jpg

İxtisarların və qısaltmaların tələffüzü

İxtisarlar onları təşkil edən hərflərin sayından, sait və samit hərflərin yerləşməsindən, yalnız samit və ya sait hərflər əsasında formalaşmasından asılı olaraq aşağıdakı kimi tələffüz olunur:

ixtisarlar yalnız sait və ya samit hərflərdən ibarət olduqda, onlar hərflərin əlifbadakı adlarına uyğun tələffüz olunur: Elmlər Akademiyası – EA [E-A], Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti – DTX

[De-Te-Xe], Bakı Şəhər Təcili Təxirəsalınmaz Tibbi Yardım Stansiyası – BŞTTTYS [Be-Şe-Te-Te-Te-Ye-Se] və s .;

sait və samit hərflərdən ibarət olan ixtisarlar sait hərflərin yerləşməsindən asılı olaraq aşağıdakı kimi tələffüz olunur:

sait hərf ixtisarın ortasında və ya sonunda olduqda, ondan əvvəl və ya sonra gələn samit hərflər yazı qaydasına uyğun tələffüz olunur: Yeni Azərbaycan Partiyası – YAP, Bütöv Azərbaycan Birliyi – BAB, Dünya Azərbaycanlıları Konqresi – DAK, Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi

Texniki İstehsalat Birliyi – XDGTİB [Xe-De-Ge-TİB], Könüllü Hərbi Vətənpərvərlik Texniki İdman Cəmiyyəti – KHVTİC [Ke-He-Ve-TİC] və s.;

tərkibində iki və daha artıq sait hərf olan ixtisarlar əsasən, heca tələffüzü ilə deyilir: NATO [NA-TO], ATƏT [A-TƏT], AMEA [A-ME-A], Kama avtomobil zavodu – KAMAZ [KA-MAZ] və s.;

5.1.3. tərkibində L, M, N, R hərfləri olan ixtisarlarda, həmin hərflərdən əvvəl gələn digər samit hərfin adındakı sait səs nisbətən uzun tələffüz olunur: Birləşmiş Millətlər Təşkilatı – BMT [Be:M-Te], AFR [A-Fe:R], Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi – ƏƏSMN [Ə-Ə-Se:M-eN], Bakı Şəhər Memarlıq və Şəhərsalma Baş İdarəsi – BŞMŞBİ [Be-Şe:M-Şe-Bİ] və s.

5.2. Bəzi qısaltmalar yazıldığı kimi tələffüz olunur: Azərnəşr

[Azərnəşr], Azneft [Azneft] və s.

6. Vurğunun tələffüzü

6.1. Azərbaycan dilində vurğu əsasən, sözün son hecasına düşür. Bu, keçici sabit vurğudur: kitáb – kitablar – kitablarím – kitablarımdán, gözə´l – gözəllə´ş – gözəlləşdi´r – gözəlləşdiri´l ‒ gözəlləşdiriləcə´k və s.

6.2. Rus və Avropa mənşəli sözlərdə vurğu əsasən, mənbə dilə uyğun olaraq işlədilir: angi´na, apelyásiya, arxitéktor, fáktor, fantáziya, kuri´kulum, qaleréya, qálstuk, li´der, lóbbi, lokál və s.

Qeyd. Azərbaycan dilində dəyişikliyə məruz qalan rus və Avropa mənşəli sözlərdə vurğu sonda işlənir: aptéka – apték, qazéta – qəzét, proqrámma ‒ proqrám və s.

6.3. Tələffüz zamanı vurğusu dəyişməklə mənası dəyişən sözlər nəzərə alınır: akadémik (isim) – akademi´k (sifət), antibiótik (isim) – antibioti´k (sifət), eléktrik (isim, kim?) – elektri´k (isim, nə?), klássik (isim) – klassi´k (sifət), xü´lasə (modal söz) – xülasə´ (isim), mü´tləq

(zərf) – mütlə´q (sifət), nə´hayət (modal söz) – nəhayə´t (isim), ritórik (isim) – ritori´k (sifət), qaça´raq (feili bağlama) – qaçaráq (zərf) , çapáraq (feili bağlama) – çaparáq (zərf) və s. 6.4. Bəzi son şəkilçilər vurğusuz tələffüz olunur:

6.4.1. isim düzəldən -gil, -ov (-ova), -yev (-yeva) şəkilçiləri vurğusuz tələffüz olunur: qardaşímgil, əmi´mgil; Ağáyev, Sultánov və s.;

6.4.2. zərf düzəldən -la 2 [-nan 2 ], -ca 2 , -casına 2 , -ən şəkilçiləri vurğusuz tələffüz olunur: inádla, qəhrəmanlíqla, cəsarə´tlə, ingili´scə, tü´rkcə, yáşca, xai´ncəsinə, namə´rdcəsinə, qəhrəmáncasına, insáfən, qə´flətən, dáxilən və s.;

6.4.3. xəbərlik (şəxs) şəkilçiləri vurğusuz tələffüz olunur:

1-ci şəxs -am 2 (-yam 2 ), -ıq 4 (-yıq 4 ) : azádam, azádıq, oxumalíyam, oxumalíyıq və s.;
2-ci şəxs -san 2 , -sınız 4 , -ın 4 : azádsan, azádsınız, oxumalísınız, oxúyun və s.;
3-cü şəxs -dır 4 , -dırlar 4 , -lar 2 : azáddır, azáddırlar, oxumalídır, oxumalídırlar, oxuyúrlar və s.;

Qeyd. Feilin şərt şəkli, xəbər şəklinin şühudi keçmiş zamanı şəxsə görə təsriflənərkən şəxs sonluqları vurğulu tələffüz olunur (oxusaníz, oxusalár, oxudunúz, oxudulár və s.), əmr şəkli şəxsə görə dəyişərkən 1-ci və 3-cü şəxslərdə şəxs sonluğu vurğulu tələffüz olunur (oxuyúm, oxusún, oxuyáq, oxusunlár və s.).

6.4.4. feil şəkillərinin hekayəti idi (-dı 4 ) , rəvayəti imiş (-mış 4 ) , şərti isə (-sa 2 ) şəkilçi kimi sözə bitişik yazıldıqda vurğu qəbul etmir: oxuyacáqdı, oxuyacáqmış, oxuyacaqsa və s.;

Qeyd. Müasir Azərbaycan dilində -arkən 2 , -mışkən 4 feili bağlama şəkilçisinin formalaşmasında iştirak edən -kən (-ikən) hissəciyi vurğusuz tələffüz olunur: oxuyárkən, oxumúşkən, deyə´rkən, demi´şkən və s.

6.4.5. -ma 2 , -mə 2 , -m inkar şəkilçisi vurğusuz tələffüz olunur:

oxúmadı, bi´lmədi; oxúmayacaq, bi´lməyəcək, oxúmur, bi´lmir və s.;

Qeyd. Xəbər şəklinin indiki zamanından fərqli olaraq, qeyri-qəti gələcək zamanda inkar şəkilçisi (-m) işlənmiş heca vurğulu tələffüz olunur: oxumáram, bilmə´rəm; oxumázsan, bilmə´zsən və s.

6.4.6. ilə bağlayıcısının və qoşmasının şəkilçiləşmiş -la 2 [-nan 2 ] forması, -mı 4 sual ədatı vurğusuz tələffüz olunur: torpağímla, ölkə´mlə, atámla anám; oxudúnmu, bildi´nmi; oxuyúrmu, bili´rmi və s .

6.5. Sözdən xitab kimi istifadə olunduqda vurğu əvvəlki hecalara keçə bilər: Azərbaycán – Azə´rbaycan, Vətə´n – Və´tən və s.

Muxtar Hüseynzadə

Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə (21 mart 21, 1900-cu il – 1985-ci il) — Azərbaycan türkoloqu, filologiya elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Elm Xadimi.

Muxtar Hüseynzadə
Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə
Doğum tarixi	21 mart 1900
Doğum yeri	Mərənd vilayətinin Zunuz kəndində
Vəfat tarixi	1985
Milliyyəti	azərbaycanlı
Elm sahəsi	dilçilik
Tanınmış yetirmələri	oğlu Çingiz Hüseynzadə

Mündəricat

1 Həyatı
2 Elmi yaradıcılığı
3 Medalları
4 Kitabları
5 Onun haqqında yazılan məqalələr
6 İstinadlar
7 Həmçinin bax

Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə 1900-cu il martın 21-də Güney Azərbaycanın Mərənd vilayətinin Zunuz kəndində anadan olmuşdur. Onun gözünü açıb gördüyü və ilk uşaqlıq illərini keçirdiyi İranın vəziyyəti çox ağır idi. Muxtarın atası Hüseyn kişi böyük savadı olmasa da, çox maarifpərvər adam olduğu üçün oğlunu savadlı görmək istəyirdi, buna görə də 1910-cu ildə onu molla məktəbinə qoymuşdu. Getdikdə vəziyyətinin ağırlaşdığını görən Hüseyn kişi öz ailəsi və qardaşı Tağı ilə birlikdə minlərlə iranlı kimi Zaqavqaziyaya köçməyə qərar verir. 1913-cü ildə Muxtar Hüseynzadə ailəsi ilə birlikdə Quzey tərəfə gəlir. Əvvəlcə atası ilə birlikdə mis mədənində fəhlə işləyir. 1917-ci ildə o, Tiflis şəhərinə gəlir və müxtəlif yerlərdə fəhlə işləyir. O, savadını artırmaq üçün arzuladığı şəraiti məhz Gəncə şəhərinə köçdükdən sonra tapır. Bu dövrdə Azərbaycanda savadsızlığın ləğvi kursları yaradılırdı. Savad kursları Gəncə şəhərində də təşkil olunmuşdu. Muxtar da öz savadını artırmaq üçün Gəncədə fəhlə fakültəsinə daxil olaraq 1927-ci ildə oranı bitirir. Lakin irəliləmək eşqi ilə 1927-ci ildə Bakıya gələrək Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərq fakültəsinə daxil oldu. Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri professor Bəkir Çobanzadə Muxtar Hüseynzadəyə dərs demişdi. Məhz B.Çobanzadənin mühazirələrinin onu cəlb etdiyinə görə Muxtar Hüseynzadə 1931-ci ilə universiteti türk dili və ədəbiyyatı üzrə bitirdi. Muxtar Hüseynzadə aspiranturada oxuduğu vaxt Bakı Kooperativ institutunda müasir Azərbaycan dilində mühazirələr oxumağa başlayır. 1935-ci ildə onun elmi rəhbəri B.Çobanzadə Muxtar Hüseynzadəni Azərbaycan Dövlət Universitetində – ümumi dilçilik kafedrasında dərs deməyə dəvət edir. Muxtar müəllim öz gəlişi ilə özünü tamamilə bu kafedraya həsr edir və 50 il bu kafedrada dərs deyir. Bu illər ərzində o, “Müasir Azərbaycan dili” adlı elmi əsərini 1946-cı ildə müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. [1] O, Azərbaycan dilinin tarixi, nitq mədəniyyəti, əlifba, orfoqrafiya, terminologiya, durğu işarələri sahəsində əsərlər yazmış, Azərbaycan respublikasının ali məktəblərində Orxon-Yenisey abidələrindən mühazirələr oxumuşdur. Bu qədər hərtərəfli fəaliyyətinə baxmayaraq o, müasir Azərbaycan dili üzrə mütəxəssis kimi tanınır. O, istər ali məktəblərində, istər orta məktəblərdə müasir Azərbaycan dili fənninin əsasını qoymuşdur. Müasir Azərbaycan dili sahəsində elmlər namizədləri və doktorları hazırlanmasında onun böyük əməyi olmuşdur. 1980-ci il martın 26-da Azərbaycan SSR Ali və Orta ixtisas Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Universitetinin ümumi dilçilik kafedrasının müdiri, Azərbaycan SSR Əməkdar Elm Xadimi, Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı Laureatı filologiya elmlər doktoru, professor Hüseynzadənin 80 illik yubileyini keçirdi. Bu yubiley mətbuatda respublika mətbuatında geniş işıqladırıldı. O, 1985-ci ildə Bakıda vəfat etmişdi.

Elmi yaradıcılığı

M.Hüseynzadə qırxdan çox elmi əsərin müəllifidir. Bunlardan ən çox yayılmışı ali məktəblər üçün dərslik kimi yazılmış və artıq dörd dəfə (1954, 1963, 1973, 1983) nəşr edilmiş “Müasir Azərbaycan dili” kitabıdır. Bu kitabın ilk nəşrində (1954) Azərbaycan dilinin fonetika, leksika və morfologiya məsələləri araşdırılır. Burada Azərbaycan dilinin leksikası ilk dəfə sistemli şəkildə tədqiq edilir. Müəllif sözün mənaları haqqında məlumat verir, türkologiyada ilk dəfə frazeologiya məsələsini qaldırır, Azərbaycan dilinin lüğət tərkibindəki qeyri-türk mənşəli – “gəlmə və alınma sözlər” adlanan təbəqəni müfəssəl tədqiq edir. O, ərəb və fars mənşəli sözləri özünün irəli sürdüyü prinsiplər əsasında orijinal surətdə qruplaşdırır. M.Hüseynzadənin fikrincə, “dil zorakı assimilyasiyaya qarşı o zaman daha ciddi müqavimət göstərə bilir ki, onun sabit və möhkəm qrammatik quruluşu olsun və bir çox əsrlər ərzində öz həyatiliyini sübut etmiş olsun. Belə bir dil “yüz illərlə davam gətirən uzun bir proses” nəticəsi olan çarpazlaşma zamanı həmişə qalib gəlir və öz lüğət tərkibini məğlub dilin hesabına zənginləşdirir. Azərbaycan dili də belə dillərdəndir”. M.Hüseynzadə Azərbaycan dilçiliyi tarixinə morfologiya üzrə mütəxəssis kimi düşsə də, onun Azərbaycan dilinin sintaktik quruluşunu öyrənmək, tədqiq etmək sahəsindəki xidmətləri morfoloji quruluşu araşdırmaq sahəsindəki xidmətlərindən heç də geri qalmır. Onun 1953-cü ildə nəşr olunmuş “Müasir Azərbaycan dilində birinci növ təyini söz birləşmələri”, 1954-cü ildə ikinci söz birləşmələrinə həsr edilmiş “Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə dair”, 1957-ci ildə “Müasir Azərbaycan dilində mürəkkəb təyini söz birləşmələri” , 1959-cu ildə çapdan çıxmış “Azərbaycan dilinin qrammatikası” və “Müasir Azərbaycan dili, sintaksis, birinci kitab” adlı əsərlərinə daxil edilmiş “Təyini söz birləşmələri” adlı əsəri türkologiyada bu mövzuda yazılmış ilk əsərlərdəndir. Əsər öz orijinallığı, tədqiqatın dərinliyi və genişliyi ilə diqqəti cəlb edir. Bu əsərdə müəllif, hər şeydən əvvəl, türkologiyada kök salmış “izafət birləşməsi” termininin türk dilləri üçün yaramadığını sübut edir və onun “təyini söz birləşmələri” termini ilə əvəzlənməsini əsaslandırır. [2] Qeyd etmək lazımdır ki, orta məktəblər üçün Azərbaycan dilinin sintaksisi M.Ş.Şirəliyevlə birlikdə M.Hüseynzadə tərəfindən yazılmışdır. Əsərdən, az qala, yarım əsər ərzində orta məktəblər üçün sabit dərslik kimi istifadə edilmişdir. Sonda mübaligəsiz qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Azərbaycanın ali məktəb və elmi müəssisələrində fəaliyyət göstərən dilçi alimlərin çoxu M.Hüseynzadənin ya şagirdləri, ya da şagirdlərinin şagirdləridir.

“Qafqazın müdafiəsinə görə” medal – 1945-ci il
“Rəşadətli əməyə görə” medal – 1945-ci il
“Şərəf nişanı” ordeni – 1953-cü il
Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni – 1953-cü il
Respublika Dövlət Mükafatı – 1973-cü il

Hüseynzadə M. Azərbaycan dilçiliyinin inkişaf tarixi. ADU elmi əsərləri, Bakı, 1948, VI c.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə dair (I təyini söz birləşmələri). Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və dil institutunun əsərləri. Bakı, 1953, V c., s.5-28.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1954, 242 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə (II növ təyini söz birləşmələri) dair. Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və dil institutunun əsərləri. Bakı, 1954, VII c., s.21-41.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təktərəfli və mürəkkəb təyini söz birləşmələri. Bakı, ADU, 1957, 94 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində mürəkkəb təyini söz birləşmələri. Ədəbiyyat və Dil institutunun əsərləri. Bakı, 1957, VIII c., s.27-48.
Hüseynzadə M. 1956-cı ildə Bakıda oktyabrın 10-13-də türk dillərinin dialektologiyasına aid koordinasiya müşavirəsində çıxışı. Ədəbiyyat və Dil institutunun əsərləri, 1958, XII c.
Hüseynzadə M. Təyini söz birləşmələri. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, ADU, 1959, s.12-34, 403 s.
Hüseynzadə M. Təyini söz birləşmələri. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, ADU, 1959, s.66-166, 453 s.
Hüseynzadə M. Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycan dilçiliyinin inkişafı. ADU elmi əsərləri. Bakı, 1960, № 2, s.45-52.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələri. Bakı, ADU, 1961.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. I cild. Bakı, 1963, 270 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. II cild. Bakı, 1973, 355 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. III cild. Bakı, 1983, 319 s.

Onun haqqında yazılan məqalələr

Axundov A.A. Dilçiliyimizin ağsaqqalı. “Kommunist” qəzeti, 1970, 28 mart.
Abdullayev Ə.Z. Sovet hakimiyyəti illərində dilçiliyimizin inkişafı. ADU elmi əsərləri, 1967, № 4-5.
Adilov M.İ. Muxtar Hüseynzadə – anadan olmasının 80, elmi-pedaqoji fəaliyyətinin 50 illiyi münasibətilə. ADU əsərləri, 1971.
Adilov M.İ. Filologiyamızın nailiyyəti. Azərbaycan müəllimi, 1974, 12 aprel, № 30.
Adilov M.İ. Muxtar müəllim. Azərbaycan müəllimi. 1970, 28 mart.
Rəcəbov Ə.Ə. Gənclərlə gənclik həvəsi ilə. Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 1970, 28 mart, № 13.
Rəcəbov Ə.Ə. Dilçiliyimizin ağsaqqalı. Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 1980, 4 aprel, № 14.
Seyidov Y.M. Azərbaycan dilçiliyini yaradanlar və inkişaf etdirənlər. ADU əsərləri, 1969, № 2.
Zərbəliyev İ. Sevimli alim, tələbkar müəllim. Yüksəliş qəzeti, 1970, 28 mart.
Ахундов А.А. Мухтар Гусейн оглы Гусейнзаде (к 80 летие со дня рождения). Советская тюркология, 1980, № 2.
Таирбеков Б.Г. Ученый педагог, воспитатель. Бакинский рабочий. 1970, 28 марта.

İstinadlar

↑ Səidə Qafarova. Muxtar Hüseynzadə. Bakı, 2004, s.5-19.
↑ Ə.Rəcəbli. Azərbaycan dilçiliyi. Bakı, s. 258-264.

Həmçinin bax

http://www.muallim.edu.az/
http://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2010/iyun/123224.htm

Avqust 01, 2021
Ən son məqalələr

Hüsnü Əjdərov

Hüsnü Mübarək

Hüsnü Qubadov

Hüsnüşah Xatun

Hüsamzadə Əbdürrəhman Əfəndi

Hüsaməddin Tuğac

Hüsaməddin Çoban

Hüseyin Kürkçü

Hüseyn

Hüseyn İbrahimov

Ən çox oxunan

Firudin Ağayev (yazıçı)

Firudin Bəy Daryalı

Firudin Cəlilov

Firudin Davudov

Firudin Haşımzadə

muxtar, hüseynzadə, muxtar, hüseyn, oğlu, hüseynzadə, mart, 1900, 1985, azərbaycan, türkoloqu, filologiya, elmləri, doktoru, azərbaycan, respublikasının, əməkdar, xadimi, muxtar, hüseyn, oğlu, hüseynzadədoğum, tarixi, mart, 1900doğum, yeri, mərənd, vilayətinin. Muxtar Huseyn oglu Huseynzade 21 mart 21 1900 cu il 1985 ci il Azerbaycan turkoloqu filologiya elmleri doktoru Azerbaycan Respublikasinin Emekdar Elm Xadimi Muxtar HuseynzadeMuxtar Huseyn oglu HuseynzadeDogum tarixi 21 mart 1900Dogum yeri Merend vilayetinin Zunuz kendindeVefat tarixi 1985Milliyyeti azerbaycanliElm sahesi dilcilikTaninmis yetirmeleri oglu Cingiz Huseynzade Mundericat 1 Heyati 2 Elmi yaradiciligi 3 Medallari 4 Kitablari 5 Onun haqqinda yazilan meqaleler 6 Istinadlar 7 Hemcinin baxHeyati RedakteMuxtar Huseyn oglu Huseynzade 1900 cu il martin 21 de Guney Azerbaycanin Merend vilayetinin Zunuz kendinde anadan olmusdur Onun gozunu acib gorduyu ve ilk usaqliq illerini kecirdiyi Iranin veziyyeti cox agir idi Muxtarin atasi Huseyn kisi boyuk savadi olmasa da cox maarifperver adam oldugu ucun oglunu savadli gormek isteyirdi buna gore de 1910 cu ilde onu molla mektebine qoymusdu Getdikde veziyyetinin agirlasdigini goren Huseyn kisi oz ailesi ve qardasi Tagi ile birlikde minlerle iranli kimi Zaqavqaziyaya kocmeye qerar verir 1913 cu ilde Muxtar Huseynzade ailesi ile birlikde Quzey terefe gelir Evvelce atasi ile birlikde mis medeninde fehle isleyir 1917 ci ilde o Tiflis seherine gelir ve muxtelif yerlerde fehle isleyir O savadini artirmaq ucun arzuladigi seraiti mehz Gence seherine kocdukden sonra tapir Bu dovrde Azerbaycanda savadsizligin legvi kurslari yaradilirdi Savad kurslari Gence seherinde de teskil olunmusdu Muxtar da oz savadini artirmaq ucun Gencede fehle fakultesine daxil olaraq 1927 ci ilde orani bitirir Lakin irelilemek esqi ile 1927 ci ilde Bakiya gelerek Azerbaycan Dovlet Universitetinin Serq fakultesine daxil oldu Turk dili ve edebiyyati kafedrasinin mudiri professor Bekir Cobanzade Muxtar Huseynzadeye ders demisdi Mehz B Cobanzadenin muhazirelerinin onu celb etdiyine gore Muxtar Huseynzade 1931 ci ile universiteti turk dili ve edebiyyati uzre bitirdi Muxtar Huseynzade aspiranturada oxudugu vaxt Baki Kooperativ institutunda muasir Azerbaycan dilinde muhazireler oxumaga baslayir 1935 ci ilde onun elmi rehberi B Cobanzade Muxtar Huseynzadeni Azerbaycan Dovlet Universitetinde umumi dilcilik kafedrasinda ders demeye devet edir Muxtar muellim oz gelisi ile ozunu tamamile bu kafedraya hesr edir ve 50 il bu kafedrada ders deyir Bu iller erzinde o Muasir Azerbaycan dili adli elmi eserini 1946 ci ilde mudafie ederek filologiya elmleri namizedi alimlik derecesi almisdir 1 O Azerbaycan dilinin tarixi nitq medeniyyeti elifba orfoqrafiya terminologiya durgu isareleri sahesinde eserler yazmis Azerbaycan respublikasinin ali mekteblerinde Orxon Yenisey abidelerinden muhazireler oxumusdur Bu qeder herterefli fealiyyetine baxmayaraq o muasir Azerbaycan dili uzre mutexessis kimi taninir O ister ali mekteblerinde ister orta mekteblerde muasir Azerbaycan dili fenninin esasini qoymusdur Muasir Azerbaycan dili sahesinde elmler namizedleri ve doktorlari hazirlanmasinda onun boyuk emeyi olmusdur 1980 ci il martin 26 da Azerbaycan SSR Ali ve Orta ixtisas Tehsil Nazirliyi Azerbaycan Dovlet Universitetinin umumi dilcilik kafedrasinin mudiri Azerbaycan SSR Emekdar Elm Xadimi Azerbaycan SSR Dovlet Mukafati Laureati filologiya elmler doktoru professor Huseynzadenin 80 illik yubileyini kecirdi Bu yubiley metbuatda respublika metbuatinda genis isiqladirildi O 1985 ci ilde Bakida vefat etmisdi Elmi yaradiciligi RedakteM Huseynzade qirxdan cox elmi eserin muellifidir Bunlardan en cox yayilmisi ali mektebler ucun derslik kimi yazilmis ve artiq dord defe 1954 1963 1973 1983 nesr edilmis Muasir Azerbaycan dili kitabidir Bu kitabin ilk nesrinde 1954 Azerbaycan dilinin fonetika leksika ve morfologiya meseleleri arasdirilir Burada Azerbaycan dilinin leksikasi ilk defe sistemli sekilde tedqiq edilir Muellif sozun menalari haqqinda melumat verir turkologiyada ilk defe frazeologiya meselesini qaldirir Azerbaycan dilinin luget terkibindeki qeyri turk menseli gelme ve alinma sozler adlanan tebeqeni mufessel tedqiq edir O ereb ve fars menseli sozleri ozunun ireli surduyu prinsipler esasinda orijinal suretde qruplasdirir M Huseynzadenin fikrince dil zoraki assimilyasiyaya qarsi o zaman daha ciddi muqavimet gostere bilir ki onun sabit ve mohkem qrammatik qurulusu olsun ve bir cox esrler erzinde oz heyatiliyini subut etmis olsun Bele bir dil yuz illerle davam getiren uzun bir proses neticesi olan carpazlasma zamani hemise qalib gelir ve oz luget terkibini meglub dilin hesabina zenginlesdirir Azerbaycan dili de bele dillerdendir M Huseynzade Azerbaycan dilciliyi tarixine morfologiya uzre mutexessis kimi dusse de onun Azerbaycan dilinin sintaktik qurulusunu oyrenmek tedqiq etmek sahesindeki xidmetleri morfoloji qurulusu arasdirmaq sahesindeki xidmetlerinden hec de geri qalmir Onun 1953 cu ilde nesr olunmus Muasir Azerbaycan dilinde birinci nov teyini soz birlesmeleri 1954 cu ilde ikinci soz birlesmelerine hesr edilmis Muasir Azerbaycan dilinde teyini soz birlesmelerine dair 1957 ci ilde Muasir Azerbaycan dilinde murekkeb teyini soz birlesmeleri 1959 cu ilde capdan cixmis Azerbaycan dilinin qrammatikasi ve Muasir Azerbaycan dili sintaksis birinci kitab adli eserlerine daxil edilmis Teyini soz birlesmeleri adli eseri turkologiyada bu movzuda yazilmis ilk eserlerdendir Eser oz orijinalligi tedqiqatin derinliyi ve genisliyi ile diqqeti celb edir Bu eserde muellif her seyden evvel turkologiyada kok salmis izafet birlesmesi termininin turk dilleri ucun yaramadigini subut edir ve onun teyini soz birlesmeleri termini ile evezlenmesini esaslandirir 2 Qeyd etmek lazimdir ki orta mektebler ucun Azerbaycan dilinin sintaksisi M S Sireliyevle birlikde M Huseynzade terefinden yazilmisdir Eserden az qala yarim eser erzinde orta mektebler ucun sabit derslik kimi istifade edilmisdir Sonda mubaligesiz qeyd etmek lazimdir ki bu gun Azerbaycanin ali mekteb ve elmi muessiselerinde fealiyyet gosteren dilci alimlerin coxu M Huseynzadenin ya sagirdleri ya da sagirdlerinin sagirdleridir Medallari Redakte Qafqazin mudafiesine gore medal 1945 ci il Resadetli emeye gore medal 1945 ci il Seref nisani ordeni 1953 cu il Qirmizi Emek Bayragi ordeni 1953 cu il Respublika Dovlet Mukafati 1973 cu ilKitablari RedakteHuseynzade M Azerbaycan dilciliyinin inkisaf tarixi ADU elmi eserleri Baki 1948 VI c Huseynzade M Muasir Azerbaycan dilinde teyini soz birlesmelerine dair I teyini soz birlesmeleri Azerbaycan SSR EA Edebiyyat ve dil institutunun eserleri Baki 1953 V c s 5 28 Huseynzade M Muasir Azerbaycan dili Baki 1954 242 s Huseynzade M Muasir Azerbaycan dilinde teyini soz birlesmelerine II nov teyini soz birlesmeleri dair Azerbaycan SSR EA Edebiyyat ve dil institutunun eserleri Baki 1954 VII c s 21 41 Huseynzade M Muasir Azerbaycan dilinde tekterefli ve murekkeb teyini soz birlesmeleri Baki ADU 1957 94 s Huseynzade M Muasir Azerbaycan dilinde murekkeb teyini soz birlesmeleri Edebiyyat ve Dil institutunun eserleri Baki 1957 VIII c s 27 48 Huseynzade M 1956 ci ilde Bakida oktyabrin 10 13 de turk dillerinin dialektologiyasina aid koordinasiya musaviresinde cixisi Edebiyyat ve Dil institutunun eserleri 1958 XII c Huseynzade M Teyini soz birlesmeleri Muasir Azerbaycan dili Baki ADU 1959 s 12 34 403 s Huseynzade M Teyini soz birlesmeleri Muasir Azerbaycan dili Baki ADU 1959 s 66 166 453 s Huseynzade M Sovet hakimiyyeti illerinde Azerbaycan dilciliyinin inkisafi ADU elmi eserleri Baki 1960 2 s 45 52 Huseynzade M Muasir Azerbaycan dilinde teyini soz birlesmeleri Baki ADU 1961 Huseynzade M Muasir Azerbaycan dili I cild Baki 1963 270 s Huseynzade M Muasir Azerbaycan dili II cild Baki 1973 355 s Huseynzade M Muasir Azerbaycan dili III cild Baki 1983 319 s Onun haqqinda yazilan meqaleler RedakteAxundov A A Dilciliyimizin agsaqqali Kommunist qezeti 1970 28 mart Abdullayev E Z Sovet hakimiyyeti illerinde dilciliyimizin inkisafi ADU elmi eserleri 1967 4 5 Adilov M I Muxtar Huseynzade anadan olmasinin 80 elmi pedaqoji fealiyyetinin 50 illiyi munasibetile ADU eserleri 1971 Adilov M I Filologiyamizin nailiyyeti Azerbaycan muellimi 1974 12 aprel 30 Adilov M I Muxtar muellim Azerbaycan muellimi 1970 28 mart Recebov E E Genclerle genclik hevesi ile Edebiyyat ve incesenet qezeti 1970 28 mart 13 Recebov E E Dilciliyimizin agsaqqali Edebiyyat ve incesenet qezeti 1980 4 aprel 14 Seyidov Y M Azerbaycan dilciliyini yaradanlar ve inkisaf etdirenler ADU eserleri 1969 2 Zerbeliyev I Sevimli alim telebkar muellim Yukselis qezeti 1970 28 mart Ahundov A A Muhtar Gusejn ogly Gusejnzade k 80 letie so dnya rozhdeniya Sovetskaya tyurkologiya 1980 2 Tairbekov B G Uchenyj pedagog vospitatel Bakinskij rabochij 1970 28 marta Istinadlar Redakte Seide Qafarova Muxtar Huseynzade Baki 2004 s 5 19 E Recebli Azerbaycan dilciliyi Baki s 258 264 Hemcinin bax Redaktehttp www muallim edu az http www anl az down meqale edebiyyat 2010 iyun 123224 htm Menbe https az wikipedia org w index php title Muxtar Huseynzade amp oldid 5507442, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

Muxtar Hüseynzadə

Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə (21 mart 21, 1900-cu il – 1985-ci il) — Azərbaycan türkoloqu, filologiya elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Elm Xadimi.

Muxtar Hüseynzadə
Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə
Doğum tarixi	21 mart 1900
Doğum yeri	Mərənd vilayətinin Zunuz kəndində
Vəfat tarixi	1985
Milliyyəti	azərbaycanlı
Elm sahəsi	dilçilik
Tanınmış yetirməsi	oğlu Çingiz Hüseynzadə
Mükafatları	1973

Mündəricat

1 Həyatı
2 Elmi yaradıcılığı
3 Medalları
4 Kitabları
5 Onun haqqında yazılan məqalələr
6 İstinadlar

Elmi yaradıcılığı Redaktə

“Qafqazın müdafiəsinə görə” medal – 1945-ci il
“Rəşadətli əməyə görə” medal – 1945-ci il
“Şərəf nişanı” ordeni – 1953-cü il
Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni – 1953-cü il
Respublika Dövlət Mükafatı – 1973-cü il

Hüseynzadə M. Azərbaycan dilçiliyinin inkişaf tarixi. ADU elmi əsərləri, Bakı, 1948, VI c.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə dair (I təyini söz birləşmələri). Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və dil institutunun əsərləri. Bakı, 1953, V c., s.5-28.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1954, 242 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə (II növ təyini söz birləşmələri) dair. Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və dil institutunun əsərləri. Bakı, 1954, VII c., s.21-41.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təktərəfli və mürəkkəb təyini söz birləşmələri. Bakı, ADU, 1957, 94 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində mürəkkəb təyini söz birləşmələri. Ədəbiyyat və Dil institutunun əsərləri. Bakı, 1957, VIII c., s.27-48.
Hüseynzadə M. 1956-cı ildə Bakıda oktyabrın 10-13-də türk dillərinin dialektologiyasına aid koordinasiya müşavirəsində çıxışı. Ədəbiyyat və Dil institutunun əsərləri, 1958, XII c.
Hüseynzadə M. Təyini söz birləşmələri. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, ADU, 1959, s.12-34, 403 s.
Hüseynzadə M. Təyini söz birləşmələri. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, ADU, 1959, s.66-166, 453 s.
Hüseynzadə M. Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycan dilçiliyinin inkişafı. ADU elmi əsərləri. Bakı, 1960, № 2, s.45-52.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələri. Bakı, ADU, 1961.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. I cild. Bakı, 1963, 270 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. II cild. Bakı, 1973, 355 s.
Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. III cild. Bakı, 1983, 319 s.

Onun haqqında yazılan məqalələr Redaktə

Axundov A.A. Dilçiliyimizin ağsaqqalı. “Kommunist” qəzeti, 1970, 28 mart.
Abdullayev Ə.Z. Sovet hakimiyyəti illərində dilçiliyimizin inkişafı. ADU elmi əsərləri, 1967, № 4-5.
Adilov M.İ. Muxtar Hüseynzadə – anadan olmasının 80, elmi-pedaqoji fəaliyyətinin 50 illiyi münasibətilə. ADU əsərləri, 1971.
Adilov M.İ. Filologiyamızın nailiyyəti. Azərbaycan müəllimi, 1974, 12 aprel, № 30.
Adilov M.İ. Muxtar müəllim. Azərbaycan müəllimi. 1970, 28 mart.
Rəcəbov Ə.Ə. Gənclərlə gənclik həvəsi ilə. Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 1970, 28 mart, № 13.
Rəcəbov Ə.Ə. Dilçiliyimizin ağsaqqalı. Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 1980, 4 aprel, № 14.
Seyidov Y.M. Azərbaycan dilçiliyini yaradanlar və inkişaf etdirənlər. ADU əsərləri, 1969, № 2.
Zərbəliyev İ. Sevimli alim, tələbkar müəllim. Yüksəliş qəzeti, 1970, 28 mart.
Ахундов А.А. Мухтар Гусейн оглы Гусейнзаде (к 80 летие со дня рождения). Советская тюркология, 1980, № 2.
Таирбеков Б.Г. Ученый педагог, воспитатель. Бакинский рабочий. 1970, 28 марта.

İstinadlar Redaktə

↑ Səidə Qafarova. Muxtar Hüseynzadə. Bakı, 2004, s.5-19.
↑ Ə.Rəcəbli. Azərbaycan dilçiliyi. Bakı, s. 258-264.

Muxtar huseynzade muasir azerbaycan dili morfologiya

“Azərbaycan dilinin orfoepiya normaları” təsdiq edilib

Muxtar Hüseynzadə

Mündəricat

Hüsnü Əjdərov

Hüsnü Mübarək

Hüsnü Qubadov

Hüsnüşah Xatun

Hüsamzadə Əbdürrəhman Əfəndi

Hüsaməddin Tuğac

Hüsaməddin Çoban

Hüseyin Kürkçü

Hüseyn

Hüseyn İbrahimov

Firudin Ağayev (yazıçı)

Firudin Bəy Daryalı

Firudin Cəlilov

Firudin Davudov

Firudin Haşımzadə

ne axtarsan burda

Muxtar Hüseynzadə

Mündəricat

Related posts: