Mumi məlumat Fənnin adı, kodu və kreditlərin sayı

fizika kursu. Səh. 178-234

Fizika, 10 synp, Turdiýew N.Ş., Tursunmetow K.A., Ganiýew A.G., 2017

Fizika, 10 synp, Turdiýew N.Ş., Tursunmetow K.A., Ganiýew A.G., 2017.

Учебник по физике для 10 класса на туркменском языке.

Фрагмент из книги:
Fizikada tebigatdaky prosesleri we hadysalary öwrenmekde özboluşly barlag metodlary bar.
Fizika eksperimental ylym hasaplanýar. Şu sebäpli-de tejribe geçirmek prosesi aýratyn şertleri talap edýär. Munda öwrenilýän prosese daşky täsir bolmazlygyna hereket edilýär.

DINAMIKANYŇ KANUNLARY.
Bizi gurşaýan gurşawdaky jisimleriň hereketi mehanikanyň kanunlaryna boýun egýär. Jisimiň hereketiniň üýtgemeginiň sebäplerini XVI asyryň ahyry we XVII asyryň başynda ilkinji gezek tejribeler arkaly jikme-jik öwrenen alym Galileýdi. Galileý jisimiň hereketini üýtgetmeginiň sebäbi barada aşakdaky ýaly ýazypdy: Eger jisime başga hiç hili jisimler täsir etmese, jisim Ýere görä özüniň dynçlyk ýagdaýyny ýa-da gönüçyzykly deňölçegli hereketini saklaýar.

Galileý tarapyndan açylan bu kanun mehanikanyň esasy kanunlarynyň döremeginde birinji ädim boldy. Bu kanunlary açmak üçin Nýutona hiç hili çylşyrymly esbap-enjamlar zerur bolmandyr. Munuň üçin ýönekeý tejribeler ýeterli bolan. Mundaky iň uly kynçylyk jisimleriň dürli-dürli hereketleriniň içinden iň möhümini, iň umumysyny görmegi başarmakdan ybaratdy.

MAZMUNY.
Mehanika.
1-nji tema. Fizikanyň barlag metodlary.
I bap. KINEMATIKA.
2-nji tema. Mehaniki hereketiň görnüşleri. Hereketleriň özbaşdaklyk prinsipi.
3-nji tema. Jisimleriň wertikal hereketi.
4-nji tema. Töwerek boýunça deňölçegsiz hereket. Burç tizlenmesi. Tangensial tizlenme.
5-nji tema. Aýlawly we öňe gitme hereketi özara geçirmek.
6-njy tema. Gorizontal zyňlan jisimiň hereketi.
7-nji tema. Gorizonta ýapgyt zyňlan jisimiň hereketi.
8-nji tema. Laboratoriýa işi: Gorizonta ýapgyt zyňlan jisimiň hereketini öwrenmek.
I baby jemlemek üçin test soraglary.
I bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
II bap. DINAMIKA.
9-njy tema. Dinamikanyň kanunlary.
10-njy tema. Galileýiň otnositellik prinsipi. Inersial we inersial däl hasaplama ulgamlary.
11-nji tema. Grawitasion meýdandaky hereket.
12-nji tema. Jisimiň agyrlygynyň hereketiň görnüşine baglylygy.
13-nji tema. Jisimiň birnäçe güýjüň täsirindäki hereketi.
II baby jemlemek üçin test soraglary.
II bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
III bap. MEHANIKADA SAKLANMA KANUNLARY.
14-nji tema. Energiýa we iş. Energiýanyň saklanma kanuny. Jisimiň ýapgyt tekizlik boýunça hereketlenende edilen iş.
15-nji tema. Laboratoriýa işi: Ýapgyt tekizlikde peýdaly täsir koeffisiýentini kesgitlemek.
16-njy tema. Jisimleriň absolýut maýyşgak we maýyşgak däl çaknyşmagy.
III baby jemlemek üçin test soraglary.
III bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
IV bap. STATIKA WE GIDRODINAMIKA.
17-nji tema. Jisimleriň deňagramlylykda bolmak şertleri.
18-nji tema. Pursatlar düzgünine esaslanyp işleýän mehanizmler.
19-njy tema. Aýlawly hereketiň dinamikasy.
20-nji tema. Suwuklyklaryň we gazlaryň hereketi, akymyň üznüksizlik teoremasy. Bernulli deňlemesi.
21-nji tema. Hereketlenýän gazlarda we suwuklyklarda basyşyň tizlige baglylygyndan tehnikada peýdalanmak.
IV baby jemlemek üçin test soraglary.
IV bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
V bap. MEHANIKI YRGYLDYLAR VA TOLKUNLAR.
22-nji tema. Garmonik yrgyldylar.
23-nji tema. Puržinli we matematiki maýatnikler.
24-nji tema. Laboratoriýa işi: Matematiki maýatnigiň kömeginde erkin gaçma tizlenmesini kesgitlemek.
25-nji tema. Mejbury yrgyldylar. Tehnikada rezonans.
26-njy tema. Mehaniki tolkunlaryň gurşawlarda ýaýraýşy. Ultra we infraseslerden durmuşda we tehnikada peýdalanmak.
V baby jemlemek üçin test soraglary.
V bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
VI bap. TERMODINAMIKANYŇ ESASLARY.
27-nji tema. Ýylylyk hadisalarynyň öwrülişiksizligi. Termodinamikanyň kanunlary.
28-nji tema. Adiabatik hadysa. Ýylylyk maşynynyň peýdaly täsir koeffisiýenti. Karno sikli.
29-njy tema. Adamyň durmuşynda ýylylyk dwigatelleriniň ähmiýeti. Ýylylyk dwigatelleri we ekologiýa.
VI baby jemlemek üçin test soraglary.
VI bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
VII bap. ELEKTRODINAMIKA.
30-njy tema. Zarýadyň saklanma kanuny. Nokatlanç zarýadyň meýdany. Elektrik meýdanyň güýjenmesiniň superpozisiýa prinsipi.
31-nji tema. Zarýadlanan şaryň elektrik meýdany. Dielektrik siňdirijilik.
32-nji tema. Nokatlanç zarýadyň meýdanynyň potensialy. Potensiallar tapawudy.
33-nji tema. Elektrostatik meýdanda zarýadyň ornuny üýtgedende edilen iş.
34-nji tema. Elektrik meýdanyň energiýasy.
VII baby jemlemek üçin test soraglary.
VII bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
VIII bap. HEMIŞELIK TOK KANUNLARY.
35-nji tema. Elektrik geçirijilik. Tok güýjüniň naprýaženiýä baglylygy.
36-njy tema. Tok güýji we toguň dykyzlygy. Elektrik togunyň täsirleri.
37-nji tema. Ýapyk zynjyr üçin Omuň kanuny. Tok çeşmesiniň peýdaly täsir koeffisiýenti.
38-nji tema. Tok çeşmeleriniň yzygider we parallel birikdirilişi.
39-njy tema. Ampermetriň we woltmetriň ölçeg çägini artdyrmak.
40-njy tema. Laboratoriýa işi: Tok çeşmesiniň EHG we içki garşylygyny kesgitlemek.
VIII baby jemlemek üçin test soraglary.
VIII bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
IX bap. DÜRLI GURŞAWLARDAKY ELEKTRIK TOGY.
41-nji tema. Wakuumdaky elektrik togy.
42-nji tema. Metal geçirijileriň garşylygynyň temperatura baglylygy.
43-nji tema. Ýarymgeçirijilerdäki hususy geçirijilik. Garyndyly geçirijilik.
44-nji tema. Ýarymgeçirijili esbaplar (diod, tranzistor) we olaryň tehnikada ulanylyşy.
45-nji tema. Laboratoriýa işi: Ýarymgeçirijili diodyň wolt-amper häsiýetnamasyny öwrenmek.
IX baby jemlemek üçin test soraglary.
IX bapda öwrenilen iň möhüm düşünjeler, kadalar we kanunlar.
PEÝDALANYLAN EDEBIÝATLAR.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Fizika, 10 synp, Turdiýew N.Ş., Tursunmetow K.A., Ganiýew A.G., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Ümumi məlumat Fənnin adı, kodu və kreditlərin sayı

(molekulyar fizika), IV cild (optika). [Mətn]: [ali məktəblər üçün dərslik]. Rəyçilər.

F.r.e.d., prof., Mirzəli Murquzov, prof., Bəhram Əsgərov, Prof. Eldar Məsimov. Azərb.

Resp. Təhsil Nazirliyi, Bakı Dövlət Universiteti.- Bakı: Bakı Universiteti, 2011.540 s.

2.Əhmədov Faiq Abduləvvəl oğlu. Ümumi fizika kursu. Rəyçilər. F.r.e.d., prof.,

A.H.Kazımzadə, f.r.e.d., prof., N.M. Mehdiyev. Ali məktəblət üçün dərs vəsaiti. Bakı,

3. B.D. Əliyev, Q.T.Həsənov. Ümumi fizika kursu. Rəyçilər. F.r.e.d., prof., E.M.

Qocayev, f.r.e.d., prof., N.M. Mehdiyev. Ali məktəblət üçün dərs vəsaiti. Bakı, 2004,

4.Əliyev Bayram Zeynal oğlu. Ümumi fizika kursu. Rəyçilər. F.r.e.d., prof., S.A.

Hacıyev, f.r.e.n., dos., Q.İ. Qəribibov. Ali məktəblət üçün dərs vəsaiti. Bakı, Elm, 2010,

Kursun vebsaytı

Tədris metodları

Qrup müzakirəsi

Praktiki tapşırıqlar

Praktiki məsələnin təhlili

Qiymətləndirmə

Komponentləri

Tarix/son müddət

Aralıq imtahanı

Praktiki məsələ

Kurs işi (Layihə)

Prezentasiya/Qrup

Final imtahanı

Kursun təsviri

Ümumi fizika kursu tələbələrin müasir hazırlıq sistemində əsasdır. O aşağı il tələbələri üçün

tədris edilir və onun əsas məsələsi fundamental bilik bazasının yaradılmasıdır ki, onun

əsasında sonradan fizikanın bütün bölmələrinin daha dərindən və incəliklə öyrənilməsini

inkişaf etdirmək olar. Bununla bağlı olaraq “Ümumi fizika” kursunda qarşıya qoyulan əsas

tələblər formalaşır: Onlardan birincisi kursun metodoloji və dünyagörünüşünün inkişafı

istiqamətində olmasıdır. Tələbələrdə bizi əhatə edən ətraf aləmin vahid, səlist, məntiqi fiziki

mənzərəsini formalaşdırmaq zəruridir. İkincisi, klassik fizikanın vahid yanaşması çərçivəsində

təbiətdə baş verən bütün hadisə və proseslərə baxılmalıdır, onlar arasında əlaqə yaradılmalıdır,

əsas qanunlar aşlanmalı və onları riyazi şəkildə ifadə etmək lazımdır. Üçünçüsü isə, tələbələrə

fiziki eksperimentlərin aparılması, nəticələrin təhlili və alınmış verilənlərin analizi

Kursun məqsədləri

Bu kurs Xəzər Universitetinin fizika ixtisası üzrə tələbələr üçün işlənib hazırlanmışdır.

Kursun məqsədləri:

Klasssik mexanikanın qanunauyğunluqlarını tələbələrə aşlamaqdır.

Tədris boyunca tələbələri əyani vəsaitlərlə tanış etmək

Tədrisin (öyrənmənin)

Kurs materialının çatdırılmasında əsas forma mühazirələrdir. Ümumi fizika üzrə mühazirələrin

vacib tərəfi budur ki, real və kompüterdə fiziki eksperimentlər aparılmalı, tədris filmləri,

model kompüter proqramları istifadə olunmalıdır. Kursun proqramında mühüm bölmələr

seminar dərslərə çıxarıla bilər. Bir qayda olaraq, seminarlarda mürəkkəb riyazi aparat tələb

edən nəzəri materiallara, məsələlərin müxtəlif həll metodlarına baxılır. Seminarlarda alınan

materialların möhkəmlənməsu üçün tələbələr müxtəlif səpgili ev tapşırıqları ala bilər.

Qaydalar (Tədris

siyasəti və davranış)

Sinif üçün hazırlıq

Bu kursun strukturu sinifin xaricində sizin fərdi tədqiqatınızı və hazırlığınızı çox vacib

edir. Mühazirə materialı mətndə təqdim edilən əsas məsələlər üzərində fikrini

cəmləşdirəcək. Kursdan əvvəl təyin edilmiş fəsilləri oxumaq və onlarla bir qədər tanışlığa

malik olmaq mühazirənin başa düşmənizə çox kömək edəcək. Mühazirənin və ya fəsilin

sonunda siz tipik imtahan suallarını, qeydlərinizi, həll edilmiş problemləri və hadisələri

Effektivlik (keçid /uğursuzluq)

Bu kurs ardıcıl olaraq Mühəndislik fakultəsinin apardığı qiymətləndirmə siyasətini ciddi

izləyir. Beləliklə, tələbə kursdan normal olaraq keçmək üçün ən azı 60% həddi aşmalıdır.

Müvəffəqiyyətsizlik halında, o növbəti müddət və ya ili kursu təkrar etməyə məcbur

Yalan/ plagiat

Yoxlama sorğuları, aralıq və buraxılış imtahanları ərzində aldadaraq və ya başqa

plagiatdan istifadə nəticədən imtinaya gətirəcəkdir. Bu halda tələbə avtomatik olaraq heç

bir müzakirələrsiz sıfır (0) alacaq.

Professional davranış direktivləri

Tələbələr sinif saatları ərzində professional olaraq əlverişli akademik ətraf mühiti

yaratmaq üçün davranacaqlar. Kursa aid olmayan müzakirələr və qeyri-etik davranış ciddi

Cədvəl (dəyişdirilə bilər)

(planlaşdırılmış)

Fənnin mövzuları

Dərslik/Tapşırıqlar

Mexanika (4 saat)

Maddi nöqtənin kinematikası. Zaman və məkan. Maddi

nöqtənin dinamikası. Saxlama qanunları. Qeyri-inersial

hesablama sistemləri. Nisbilik nəzəriyyəsinin əsasları.

Qocayev N.M. Ümumi fizika

kursu. I cild (mexanika).

fizika kursu. Səh. 5-27, 35.

Maye və qazların mexanikası (4 saat)

Hidro- və aerostatikanın əsasları. Paskal qanunu. Bernulli

tənliyi. Mayelərin özlülüyü. Dalğalar. Eninə və uzununa

dalğalar. Dalğaların əks olunması və sınması. Dalğaların

interferensiyası. Akustika elementləri. Ultrasəs.

Qocayev N.M. Ümumi fizika

kursu. I cild (mexanika).

fizika kursu. Səh. 87 – 96,

Molekulyar fizika (4 saat)

Sistemin istilik tarazlığı. Tarazlıq şərti. İdeal qaz. Temperatur

anlayışı. Sürət baxımından qaz molekullarının səpilməsi.

termodinamik yanaşma. Termodinamik parametrlər.

Qocayev N.M. Ümumi fizika

kursu. II cild (molekulyar

fizika). Səh. 27 -52

B.D. Əliyev, Q.T. Həsənov.

Ümumi fizika kursu. Səh.

Termodinamika (4 saat)

Sistemin istilik tutumu. Dövri proseslər. İstiliyin işə

çevrilməsi. Karno tsikli və onun effektivliyi. Termodinamik

sistemlərdə entropiya anlayışı. Entropiya və ehtimal. Real qaz

və mayelər. Mayelərdə səth effektləri. Səthi gərilmə əmsalı.

Kristal və amorf hallar. Maye kristallar haqqında anlayış.

Qocayev N.M. Ümumi fizika

kursu. II cild (molekulyar

fizika). Səh. 103 – 129, 143-

fizika kursu. Səh. 178-234

Elektrik və maqnetizm (4 saat)

Elektrostatika. Elektrik sahə gərginliyi vektoru. Naqillər

Pyezoelektriklər. Sabit elektrik cərəyanı.

B.D. Əliyev, Q.T. Həsənov.

Ümumi fizika kursu. Səh.

Sabit maqnit sahəsi (4 saat)

Elektromaqnetizm. Maqnit sahəsinin induksiya vektoru.

Amper qanunu. Molekulyar cərəyanlar haqqında anlayış.

Domen strukturu. Elektromaqnit induksiyası. Faradeyin

elektromaqnit induksiya qanunu. Fuko cərəyanı.

B.D. Əliyev, Q.T. Həsənov.

Elektromaqnit rəqsləri (4 saat)

Rəqs konturu. Konturda məxsusi rəqslər. Harmonik rəqslər

tənliyi. Dəyişən sinusodial cərəyan.

B.D. Əliyev, Q.T. Həsənov.