Назым Хикмет — о поэте

Назым Хикмет Ран (тур. Nâzım Hikmet Ran) родился 20 января 1902 года в Салониках, в аристократической семье. Рано начал писать стихи. Первые публикации были уже в 1917 году. В 1919 году он заболел плевритом и был признан негодным к военной службе.

15 YANVAR — QÜDRƏTLİ ŞAİR NAZİM HİKMƏTİN DOĞUM GÜNÜ

Nazim Hikmət 1902-ci il yanvar ayının 15-də zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. 1918-ci ildə İstanbulda Hərbi Dənizçilik məktəbinə daxil olmuş, Türkiyənin xarici müdaxiləçilər tərəfindən işğalı əleyhinə şer yazdığı üçün 1919-cu ildə oradan xaric edilmişdir. «Sərvliklərdə» adlı ilk şeri 1918-ci ildə «Yeni məcmuə» jurnalında dərc olunmuşdur. 1920-ci ildə o, işğal olmuş İstanbuldan milli azadlıq uğrunda vuruşan Anadoluya getmişdir. 1921-ci ildə Sovet Rusiyasına gəlmiş, 1922-1924-cü illərdə Moskvada Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universitetində oxumuşdur.

1924-cü ildə Türkiyəyə qayıtmış, inqilabi «Oraq-çəkic» qəzetində, «Aydınlıq» jurnalında Lenin ideyalarını tərənnüm edən əsərlərlə çıxış etmişdir. Həmin orqanlar bağlandıqdan sonra təqib olunan və 1925-ci ildə qiyabi surətdə 15 il həbsə məhkum edilən Nazim Hikmət 1927-ci ildə yenidən gizli olaraq SSRİ-yə gəlmişdir. 1928-ci ildə Bakıda şairin «Günəşi içənlərin türküsü» adlı ilk şerlər kitabı çapdan çıxmışdır. 1938-ci ildə yenidən Türkiyəyə qayıtdıqdan sonra həbs olunan Nazim Hikmət 8 ay həbsxanada yatmış və işdə heç bir dəlil-sübut olmadığına görə azad edilmişdir.

1929-cu ildə «835 sətir», 1930-cu ildə «Baron-3», 1930-cu ildə «1+1=1», 1931-ci ildə «Səsini itirmiş şəhər» kitablarındakı şerlərdə xalqın ağır həyatı, inqilabi mübarizəyə çağırış öz əksini tapmışdır. 1924-cü ildə yazdığı «Cokonda və Şi-Ya – u» poeması, 1932-ci ildə yazdığı «Benerci özünü niyə öldürdü» mənzum romanı imperializmin müstəmləkə siyasətinə qarşı yönəlmişdir. Onun «Kəllə», 1932-ci ildə «Bir ölü evi, yaxud mərhumun naləsi», «Bayramın ilk günü», 1935-ci ildə «Şöhrət və ya unudulan adam» pyeslərində kapitalizm quruluşu kəskin şəkildə ifşa edilmişdir. 1932-ci ildə türk kommunistlərini yekdil mübarizəyə səsləyən «Gecə gələn teleqram» şer toplusuna görə 5 il həbs cəzasına məhkum olunmuşdur. Bir ildən sonra amnistiya əsasında azad edilmişdir. Sonralar şair demək olar ki, hər yeni kitabın nəşrindən sonra həbsə məhkum olunmuşdur.

1935-ci ildə yazdığı «Taranta Babuya məktublar» poemasında, 1936-cı ildə qələmə aldığı «Alman faşizmi və irqçiləri» publisistik əsərlərində faşizm və onun Türkiyədəki tərəfdarları ifşa olunur. 1936-cı ildə şairin Türkiyədə sağlığında son kitabı – «Şeyx Bədrəddinin dastanı» çapdan çıxmışdır. 1938-ci ildə sübut olunmamış ittiham əsasında 28 il 4 ay həbs cəzasına məhkum edilən Nazim Hikmət məşhur «İnsan mənzərələri» epopeyasını, «Həbsxanadan məktublar» silsiləsini, «Məhəbbət əfsanəsi», «Yusif və Züleyxa» pyeslərini və s. əsərlərini həbsxanada yazmışdır. 1950-ci ildə mütərəqqi dünya ictimaiyyətinin tələbi ilə Türkiyə hökuməti N.Hikməti azad etməyə məcbur olmuşdur.

1951-ci ildən ömrünün sonunadək ikinci vətəni sayılan SSRİ-də yaşayan və bu dövrdə 1952-ci ildə «Türkiyədə», 1955-ci ildə «Qərib adam», 1956-cı ildə «İvan İvanoviç vardımı, yoxdumu», 1960-cı ildə «Domokl qılıncı» və s. pyeslərini, şer və poema, poeziyaya və dramaturgiyaya dair məqalələrini yazmışdır. SSRİ-də Nazim Hikmətin ssenariləri və əsərlərinin süjetləri əsasında kinofilmlər («Bir məhəlləli iki oğlan», «Sevdalı bulud», «Yaşamaq gözəldir, qardaşım», «Məhəbbətim, kədərim mənim») çəkilmişdir.

1951-ci ildə Ümumdünya Sülh Şurası Bürosunun və 1959-cu ildən sonra isə onun Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur.

Nazim Hikmət Azərbaycan xalqının və ədəbiyyatının yaxın dostu idi. O, dəfələrlə Bakıya gəlmiş, Azərbaycan şair və yazıçılarının bir çoxu ilə şəxsən dost olmuş, onlarla yaradıcılıq əlaqəsi saxlamışdır. Azərbaycana həsr olunmuş şerləri, Azərbaycan mədəniyyətinə dair məqalə və xatirələri vardır. Əsərləri Azərbaycanda dönə-dönə nəşr olunmuş, pyesləri tamaşaya qoyulmuşdur. Bəstəkar A.Məlikov şairin «Məhəbbət əfsanəsi» pyesi əsasında eyniadlı balet yazmış, Azərbaycanın digər bəstəkarları şerlərinə romanslar bəstələmişlər. R.Babayev «Kəllə» pyesinə illüstrasiyalar çəkmiş, M.Rzayeva şairin büstünü yaratmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatşünasları şairin həyat və yaradıcılığına dair bir sıra sanballı əsərlər yazmışdır.

Nazim Hikmət 1963-cü ildə Moskvada vəfat etmişdir.

Məmləkətim, məmləkətim, məmləkətim…
Nə səndə tikilən pencəyim qaldı,
Nə yollarını ölçmüş ayaqqabım.
Son köynəyim də üstümdə parçalandı çoxdan
Şilə parçasındandı.
Sen indi yalnız saçlarımın ağında,
infarktında ürəyimin ,
alnımın qırışındasan məmləkətim!
Məmləkətim, məmləkətim!

Memleketim, memleketim, memleketim,
ne kasketim kaldı senin ora işi
ne yollarını taşımış ayakkabım,
son mintanım da sırtımda paralandı çoktan,
şile bezindendi.
Sen şimdi yalnız saçımın akında,
enfarktinda yüreğimin,
alnımın çizgilerindesin memleketim,
memleketim, memleketim.

Назым Хикмет — о поэте

Назым Хикмет Ран (тур. Nâzım Hikmet Ran, 20 января 1902, Салоники — 3 июня 1963, Москва) — турецкий поэт, прозаик, сценарист, драматург и общественный деятель. Основоположник турецкой революционной поэзии. Коммунист с 1922 года. Лауреат Международной премии Мира (1950).

Родился в аристократической семье. Отец, Хикмет-бей, был госслужащим, работал в аппарате Министерства иностранных дел Османской империи. Дед Мехмет Назим Паша в разное время был губернатором в Диярбакыре, Алеппо, Конье и Сивасе, входил в суфийский орден Мевлеви и исповедовал либертарные взгляды.

Мать Назима, Джелил Ханым, была образованной для своего времени женщиной, художницей, знала французский язык, умела играть на…

Назым Хикмет Ран (тур. Nâzım Hikmet Ran, 20 января 1902, Салоники — 3 июня 1963, Москва) — турецкий поэт, прозаик, сценарист, драматург и общественный деятель. Основоположник турецкой революционной поэзии. Коммунист с 1922 года. Лауреат Международной премии Мира (1950).

Родился в аристократической семье. Отец, Хикмет-бей, был госслужащим, работал в аппарате Министерства иностранных дел Османской империи. Дед Мехмет Назим Паша в разное время был губернатором в Диярбакыре, Алеппо, Конье и Сивасе, входил в суфийский орден Мевлеви и исповедовал либертарные взгляды.

Мать Назима, Джелил Ханым, была образованной для своего времени женщиной, художницей, знала французский язык, умела играть на фортепиано. Она была дочерью османского генерала Энвера Джелаледдина Паши. Прадед Хикмета по материнской линии, поляк Константин Божецкий (Konstanty Borzęcki[1]; 1826—1876), эмигрировал в Турцию после революций 1848 года, сменил подданство, принял ислам и под именем Мустафы Джелаледдина Паши служил офицером в османском войске. В 1869 году в Стамбуле вышла его монументальная работа «Les Turcs anciens et modernes» («Древние и современные турки») — книга, которая положила начало современной турецкой политической мысли.

По значимости для турецкой поэзии сравним с А. С. Пушкиным, по словам Хакана Аксая: «У них — Пушкин, у нас — Назым».

Назым Хикмет ввёл в турецкую поэзию так называемый свободный стих (верлибр), концептуально отмежевавшись от «силлабических поэтов». Первые его стихи написаны в силлабической системе, но позже он стал искать новые формы. На Хикмета повлияли советские футуристы, особенно Маяковский. Вернувшись на родину в 1924 году, он возглавил турецкое авангардное движение, экспериментируя в поэзии, драматургии и написании киносценариев. Отказавшись от силлабической метрики, Хикмет перешел на верлибр, который позволил ему полнее реализовать вокальные особенности турецкого языка. Элементы османской стихотворной традиции сочетаются в его поэзии с новейшими формами.

Ораторская манера письма и патетичность, присущие его ранним стихам, позднее уступили место глубокой лиричности. Велико влияние Назыма Хикмета на современную турецкую поэзию, где с его именем связано целое направление.
Неотъемлемая содержательная особенность поэзии Хикмета — социально-революционный пафос и мотивы единения с соотечественниками из низших народных слоев. Одновременно поэт отвергает любые попытки романтизации ориенталистских стереотипов.

Назым Хикмет

Лишенный турецкого гражданства, Назым Хикмет еще при жизни стал на родине легендой. На его стихи сложены песни – на разных языках, в разных странах мира. Вечера, посвященные его творчеству, проводятся во дворцах спорта и на стадионах. Его пьесы идут во многих театрах мира. Произведения поэта переиздаются на родине, переводятся на многие языки. О его жизни написаны тома воспоминаний, неисчислимое количество статей, диссертации и даже романы. Он был поразительно красив. Высокий, рыжий, голубоглазый, с орлиным носом и чеканными чертами лица. Он был общителен, хлебосолен, весел и органично талантлив в умении доставлять людям хорошее настроение.

Назым Хикмет Ран (тур. Nâzım Hikmet Ran) родился 20 января 1902 года в Салониках, в аристократической семье. Рано начал писать стихи. Первые публикации были уже в 1917 году. В 1919 году он заболел плевритом и был признан негодным к военной службе.

В 1922-1924 годах Назым учился в СССР, в Коммунистическом университете трудящихся Востока на факультете «Экономика и общественная жизнь».

Симпатизирующий коммунистам поэт стал заложником политической ситуации в родной стране. Режим Мустафы Кемаля Ататюрка вёл политику европеизации, светского государства и сочетал независимость с национализмом. Отношение к СССР в Турции тех времен было настороженным, а к коммунистам – резко враждебным.

За свои публикации Хикмет несколько раз был осужден. В общей сложности он провёл в турецких тюрьмах 17 лет. Незадолго до конца срока Хикмета перевели в тюрьму города Трабзон на черноморском побережье. Откуда он в 1950 году, едва выйдя на волю, якобы бежал на вёсельной лодке в СССР.

Человек с больным сердцем прошёл сотню километров на вёслах, ночью, без компаса и ориентиров. Возможно, коммунисту Хикмету дали возможность беспрепятственно уйти в эмиграцию, чтобы не обострять и без того скверные отношения с могучим соседом.

В СССР Хикмет стал непременным членом Всемирного совета мира. Изучил русский язык, много писал, выступал, ездил. Советскую действительность оценивал объективно, однако не считал возможным хулить хозяйские пироги – был откровенен только с теми, кому доверял. Все, вспоминавшие Хикмета, приводили его слова, которыми он начинал разговор с любым, даже незнакомым человеком: «Слушай, брат. ».

Назым Хикмет жил в Советском Союзе с 1951 по 1963 годы и умер в Москве 3 июня 1963 года от сердечного приступа. По значимости творчества его называют «турецким Пушкиным».