Neft emalı obyektlərində yanğın və partlayış hadisələrinin ümumi səciyyəsi

n_d – 1m eni olan çıxışdan heyvanların buraxıla bilən sayı cədvəl 4,5-dən seçilir (səh 343 Koparyov F.M). İnəklər üçün II və III dərəcəli odadavamlı binalarda 30 ədəd; IV və V dərəcəli odadavamlı binalarda 20 qəbul edilir. Ayrı-ayrı heyvanlar üçün qiymətlər müxtəlifdir.

Fənn proqramına daxil olub, auditoriyada müəllim tərəfindən tədris olunmayan, lakin tələbə tərəfindən sərbəst öyrənilməsi nəzərdə tutulan mövzular

19. Yanğınların söndürülməsi vasitələri, qaydaları və üsulları.

20. İstehsalat qəzaları və fəlakətlər zamanı qəza-bərpa işləri aparılması taktikası

21. Güclü təsirli zəhərləyici maddələrin əmələ gətirdiyi zəhərlənmə ocaqlarının aradan qaldlrılmasında MM dəstələrinin rolu

22. Fövqəladə hadisələrin nəticələrinin ləğvi zamanı təxirəsalınmaz işlər

23. Sənaye obyektlərinin işinin dayanıqlığının qiymətlendirilməsi

24. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasının təşkili mərhələləri

25. Əhalinin fövqəladə hadisələrdən etibarlı mühafizəsinin təminatı üsulları və tədbirləri

26. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasına cəlb edilən qüvvə və vasitələr

27. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasına cəlb edilən qüvvə və vasitələr

28. Zədələnmə ocaqlarında və dağılma zonalarında mühəndis kəşfiyyatı

29. Radiasiya və kimyəvi kəşfiyyatın aparılması üçün qüvvə və vasitələrin təyini

30. Dağıntı altında qalan adamların axtarılmasında xüsusi axtarış cihazlarından istifadə edilməsi.

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

Neft emalı obyektlərində yanğın və partlayış hadisələrinin ümumi səciyyəsi

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Dövlət Yanğından Mühafizə Xidməti 2016-cı il noyabrın 24-də Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodunun 1 nömrəli əmtəə parkında “Neft emalı müəssisələrinin yanğın təhlükəsizliyi: ərazi, qurğu və avadanlıqlara olan tələblər” mövzusunda nəzəri-praktiki seminar keçirmişdir.

Seminarda neft emalı müəssisələrində ərazinin saxlanma xüsusiyyətləri, o cümlədən yollar, yanğın təhlükəsizliyi tələblərinə uyğun aralıq məsafələr, binalara, su mənbələrinə və digər obyektlərə keçid yollarla bağlı tələblər, maddə və materialların saxlanılması, nəqliyyat vasitələrinin müəssisə ərazisinə buraxılması, yanğınsöndürmə və yanğın rabitə, siqnalizasiya vasitələrinin saxlanılması qaydaları haqqında ətraflı məlumat verilmişdir.

Yanğına qarşı təbliğat xarakterli tədbirdə mühəndis-texniki işçilər, fəhlələr yanğın təhlükəsizliyinin təmin olunması ilə əlaqədar sözügedən sahənin stasionar və avtomatik yanğınsöndürmə qurğuları ilə təchiz olunması, neft məhsulları saxlanılan çənlərin günəş şüalarından qorumaq üçün açıq rəngli boyalarla rənglənməsi, sutkanın qaranlıq və gecə vaxtı ərazinin işıqlandırılması, çənlər arasında boru xətlərinin quraşdırılması, neftlə dolu çənlərdə çatların qay¬naq edilməsi, neft çənlərinin ətrafındakı bəndlərin daim saz vəziyyətdə saxlanılması və qüvvədə olan tikinti norma və qaydalarının tələblərinə cavab verməsi və s. ilə bağlı zəruri olan yanğın təhlükəsizliyi bilgiləri ilə maarifləndirilmişdir.

Seminarda yanğına qarşı su təchizatı ilə bağlı tələblər haqqında ətraflı danışılaraq yanğın avadanlıqlarına qoşulmuş su şəbəkəsinin tələb olunan təzyiqi və yanğının söndürülməsi üçün hesablanmış su sərfini təmin etməsinin vacibliyi xüsusi olaraq diqqətə çatdırılmışdır.

Seminarda neft emalı müəssisələrində texniki təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin vacibliyi, əməyin mühafizəsi və təhlükəsizlik texnikası qaydaları, həmçinin, “Neft, qaz və neft-kimya sənayesində təhlükəsizlik Qaydaları” üzrə biliklərin yoxlanılması, “Yanğın təhlükəsizliyi qaydaları”nın tətbiqi, bu qaydaların tələblərinə əməl olunması, mühəndis-texniki işçilərin, fəhlə və qulluqçuların yanğın təhlükəsizliyi bilgiləri ilə mütəmadi olaraq təlimatlandırılması və s. kimi məsələlər müzakirə obyekti olmuşdur.

Seminarda ilkin yanğınsöndürmə vasitələri, onların təsnifatı, tətbiq olunma qaydası haqqında da mühəndis-texniki işçilərə, fəhlə və qulluqçulara ətraflı məlumat verilmişdir.

Digər məlumatlar

FHN-in Sumqayıt Regional Mərkəzi nümunəvi dərs keçirib

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Sumqayıt Regional Mərkəzi tərəfindən Bakı Mühəndislik Universitetində “Əhalinin fövqəladə hallar zamanı mühafizəsinin təşkili” mövzusunda nümunəvi dərs keçirilib. .

FHN-in Cənub Regional Mərkəzində “Narkomanlığın cəmiyyətə və insan sağlamlığına ziyanı” mövzusunda maarifləndirmə tədbiri keçirilib (foto)

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Cənub Regional Mərkəzi “Narkomanlığın cəmiyyətə və insan sağlamlığına ziyanı” mövzusunda tədbir təşkil edib. .

FHN-in Gəncə Regional Mərkəzində mülki müdafiə kursları keçirilib

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Gəncə Regional Mərkəzində “Gənclərin çağrışaqədərki hazırlığı üzrə rəhbərlər” kateqoriyası üzrə mülki müdafiə kursları keçirilib. .

YANĞIN, PARTLAYIŞ YANĞIN VƏ PARTLAYIŞ TƏHLÜKƏSİNƏ

A kateqoriyası su və havadakı oksigenin təsirindən alovlanan, yaxud partlayış verə bilən, o cümlədən buxarının alışma temperaturu +28 0 S və aşağı olan mayelərin işlədildiyi sahələr aiddir. Məsələn bu kateqoriyaya spirt istehsal olunan, akkumlyator doldurulan sexlər, benzin və sıxılmış qaz balonları saxlanılan anbarlar və s.

B kateqoriyasına buxarının alışma temperaturu +28 0 S –dən +61 0 S-yə qədər olan mayelərin tətbiq olunduğu istehsalat sahələri, o cümlədən havanın oksigeni ilə birləşərək partlayıcı qarışıq əmələ gətirə bilən, havada kifayət qədər toz və ya lif qırıntıları olan istehsalat sahələri (məs: yem sexləri, ot unu və adi un hazırlayan dəyirmanlar, neft anbarları, mazut təsərrüfatları və s).

C kateqoriyasına bərk və yumşaq yanıcı maddə və materiallar, habelə buxarının alışma temperaturu +120 0 S-dən yuxarı olan mayelərin işlədildiyi istehsalat sahələri (məs: pambıq qəbulu və ilk emalı müəssisələri, yağlama materialı

istilik şüalanması, qığılcım ayrılması və alovla müşayət olunan maddə və materialların emalı ilə, habelə qaz, maye və bərk yanacaq anbarları, elevatorlar, taxıl anbarları və s).

D kateqoriyasına qızdırılmış və əridilmiş vəziyyətdə yanmayıb fasiləsiz yandırılması ilə əlaqədar istehsalat sahələri daxildir. Mis. Dəmirçi, qaynaq, tökmə, Mühərrikin sınağı, materialların termiki emalı sexləri, qarajlar, qazanxanalar, istixanalar və s.

E kateqoriyası soyuq halda yanmayan maddə və materialların emalı, eləcə də bu maddə və materialların saxlandığı anbarlar.

Kənd təsərrüfatında bu kateqoriyaya mexaniki sex və alət sexi, ehtiyat hissə anbarları, maşınların saxlandığı binalar, südxanalar, şərab zavodları və s. aiddir.

F kateqoriyası su və hava ilə qarşılıqlı təsirdə olduqda partlayış verə bilən maddələrin işlədildiyi sahələr (məsələn sıxılmış və ya mayeləşdirilmiş qazların işlədildiyi sahələr).

TİKİNTİ MATERİALLARININ, BİNALARIN VƏ ONLARIN

KONSTRUKSİYALARININ ALIŞMASI VƏ

ODADAVAMLILIĞI

Bütün tikinti materialları oda həssaslıq dərəcəsinə (odtutma qabiliyyətinə) görə üç əsas qrupa bölünür TN və Q –II-A.5-79 və (Tikinti normaları və qaydaları, II hissə, A bölməsi 5-ci başlıq, 1979-ci il) TN və Q II-2-80-ə müvafiq olaraq:

YANMAYAN, ÇƏTINYANAN, YANAN VƏ HƏMİN QRUPLAR BEYNƏLXALQ ALƏMDƏ 5 DƏRƏCƏYƏ BÖLÜNÜRLƏR. I, II, III, IV VƏ V İŞARƏ OLUNURLAR.

I və II dərəcə istehsalat binaları odadavamlılıq dərəcəsinə görə binaların əsas hissələri yanmayan materiallardandır. I və II dərəcələr arasında çox az fərq vardır.

III dərəcədən olan istehsalat binaları yanmayan, çətin yanan və yanan materiallardan ibarətdir ki, bunlar da müxtəlif yanma hüdudunda olurlar.

IV dərəcədən olan istehslat binaları çətin yanan və yanan materiallardan olur.

V dərəcədən olan istehsalat binaları yana bilən materiallardan ibarət olur.

KÖÇÜRMƏ YOLLARININ VƏ ÇIXIŞLARIN HESABATI

İstehsalat və mədəni-məişət binalarında yanğın baş verən zaman yanğının söndürülməsində əsas vacib məsələ insanların və qiymətli əşyaların yanğın sahəsindən köçürməkdir.

Köçürmə vaxtının davametmə müddəti insanlar üçün kritik şəraitdən, temperatura (60 0 S) binadakı havada oksigen qarışığının azalmasından, tüstüdən görmə məsafəsinin çətinləşməsindən, zəhərləyici maddələrin yaranması və s. asılıdır.

Köçürmə lazım gəldikdə insanların hərəkət sürəti 16 m/dəq, pilləkənlə aşağıya 10 m/dəq, yuxarıya 8 m/dəq, qəbul edilir.

İnsanların köçürülməsinin buraxıla bilən vaxtı I və II dərəcəli odadavamlı binalarda 6 dəq, III və IV dərəcəli odadavamlı binalarda 4 dəq, V –dərəcəli odadavamlı binalarda 3 dəq olmalıdır.

Uşaqlar olan müəssisələrdə köçürmə vaxtı 20% azalır.

Köçürmə yollarının miqdarı aşağıdakı düsturla təyin olunur:

N – insanların sayı (binada olan)

δ – köçürmə yolun eni, m (delta).

Köçürmə çıxışlarının sayı minimum iki olmalıdır.

İş yerindən köçürmə çıxışına qədər məsafə 50-dən 100 m-ə qədər qəbul edilir, bu binanın odadavamlılıq dərəcəsindən, mərtəbədən istehsalatın kateqoriyasından asılıdır.

Köçürmə qapılarının eni 0,8. 2, m keçidlər 1,15. 2,4m karidorlar

1,4 m-dən az olmayaraq qəbul edilir.

Qapı və pilləkanların xüsusi buraxma qabiliyyəti eni 1,5 m-ə qədər olduqda 50 adam/m.dəq; eni 1,5. 2,4m olduqda 60 adam/m.dəq qəbul edilir.

Heyvanların binadan köçürmə yollarının sayı aşağıdakı düsturla hesablanır.

N₁ – binada yerləşən heyvanların sayı:

n_d – 1m eni olan çıxışdan heyvanların buraxıla bilən sayı cədvəl 4,5-dən seçilir (səh 343 Koparyov F.M). İnəklər üçün II və III dərəcəli odadavamlı binalarda 30 ədəd; IV və V dərəcəli odadavamlı binalarda 20 qəbul edilir. Ayrı-ayrı heyvanlar üçün qiymətlər müxtəlifdir.

δ – bir qapının eni, iri buynuzlu qara mal fermaları üçün 2m-dən az olmayaraq, donuzlar üçün 1,5m, qoyunlar üçün 2,5m qəbul edilir.

Yanğına qarşı lazımi tələbatları məzərə almaqla tikintilər arasındakı məsafə və sıxlığı aşağıdakı kimi tapmaq olar:

burada, K_a – tikintilərin normal sıxlığı 18. 35% qəbul olunub.

ΣF_T – tikinti binalarının ümumi sahəsi, m 2 .

F_c – bütün meydançaların sahəsi, m 2 .

Eyni növlü heyvandarlıq fermalarında binalar arası məsafə 30 m, müxtəlif növlü heyvandarlıq binalarında 60m, heyvandarlıq binası ilə peyin saxlama anbarları arasındakı məsafə 75. 100 m olmalıdır.

Baytar müalicə binası, yanacaq anbarı, mineral kübrə və başaqa təhlükəli tikintilər heyvandarlıq binalarından 300 m məsafədə olmalıdır.

İstehsalat sahələrində yollar. Yanğın və piyadalar üçün keçidlər və s. olmalıdır.

a) birtərəfli yolda, yolun eni aşağıdakı kimi götürülür:

b) ikitərəfli yolda yolun eni aşağıdakı kimi götürülür.

Burada B_kt.m – kənd təsərrüfatı maşınının ən böyük eni götürülür 1,8 və 2,7 isə ehtiyat məsafəsidir.

MÜHAZİRƏ 15.
YANĞIN SÖNDÜRÜCÜ MADDƏLƏR, YANĞIN TEXNİKASI

VƏ YANĞINLARIN SÖNDÜRÜLMƏSİ
Plan:

1. Yanğın söndürücü maddələr
2. İlk yanğınsöndürmə vasitələri
3. Yanğına qarşı su təchizatı
4. Sprinkler və drençer qurğular
5. Yanğın mühafizəsinin təşkili
6. Dövlət yanğından mühafizə xidməti
7. Təbii elektrik boşalmalarından mühafizə tədbirləri

Tez alışan maye yanacaqları söndürmək üçün qaz-maye qarışığından ibarət köpükdən istifadə olunur. Köpük dispers fazası qaz olan sistemdən ibarətdir. Köpüyün davamlılığı hava qabarcıqları diametrinin və mayenin səthi gərilməsinin azalması ilə yüksəlir.

Hazırda kimyəvi və hava-mexaniki halında olan yanğın söndürən kopüklərdən geniş istifadə olunur. Kimyəvi köpük yaradıcı karbon, yaxud bikarbonat turşusu ilə qarşılıqlı təsiri şəraitində əmələ gəlir.

Kimyəvi köpük su ilə birləşməyən və ya qarışmayan yanan maddələrin söndürülməsində tətbiq edilir.

Son zamanlar kimyəvi köpüklərin əvəzinə hava-mexaniki köpükdən geniş istifadə olunur. Hava mexaniki köpük hava, su və səthi gərilməni azaldan səthi aktiv maddələrin mexaniki qarışığından ibarətdir. Belə köpüklərin davamlılığı kimyəvi köpükdən zəifdir:

Hava-mexaniki köpük almaq üçün köpük yaradıcını suya nasosun sorma, yaxud vurma xəttinə daxil edirlər. Hava-mexaniki köpüyün müsbət cəhəti ondan ibarətdir ki, istifadə olunan köpük karroziya yaratmır, avadanlıqlara mənfi təsir göstərmir, adamlar üçün zərərsizdir və bərk maddələrin söndürülməsində istifadə olunur və s.

İnert qazlar (CO₂, N₂) və cu buxarları, yanacaq buxarları və qazlarla tez qarışaraq oksigenin konsentrasiyasını azaldır və yanmanın kəsilməsini təmin edir.

Karbon qazı yanğını tez söndürməkdə daha əlverişli hesab olunur. Karbon qazı kiçik səthli maye yanacaqları, elektrik və daxili yanacaq mühərriklərinin elektrik qurğularının və s. yanğının söndürülməsində geniş tətbiq olunur.

Yanğını söndürmək üçün sudan əlavə müxtəlif duzların (potoş, ammonium xlor, xörək duzu və s) məhlullardan istifadə olunur. NH₄ NO₃; NH₄ Cℓ, Na Cℓ.

Su başqa yanğınsöndürücü maddələrə nisbətən daha çox istilik tutumuna malikdir. Bir çox yanan maddələrin söndürülməsində istifadə olunur. 1 litr su O 0 S-dən 100 0 S-yə qədər qızdırıldıqda 419 kC, buxarlandıqda isə 2260 kC istilik udulur. Demək olar ki, 1 kq sudan istiliyin təsiri nəticəsində 1700 l-ə qədər buxar alınır. Su 1700 0 S-yə qədər temperaturaya davamlıdır. Su əsas üç yanğın söndürnə xüsusiyyətinə malikdir.

1. Yanan maddələri və yanma səthini soyudur.

2. Yanan maddələrə qarışıb yanmanın effektini zəiflədir.

3. Yanan maddələrin yanma zonasını izolə edir.

Kənd yerlərində yanğınları su ilə söndürmək üçün geniş sürətdə yayıl-mış aşağıdakı markalı maşın və motonompalardan istifadə olunur.

AЦ-30 (66), АЦ-40 (131), AЦ-40 (130Е) və МП-600, МП-900, БМП-1600 (bunların texniki göstəriciləri 4.4 səh 335 Kaparyov F.M. 1988 göstərilmişdir).

İLK YANĞINSÖNDÜRMƏ VASİTƏLƏRİ

Baş vermiş yanğının tez və təhlükəsiz söndürülməsində köpüklü və karbon qazlı kimyəvi odsöndürənlərdən geniş istifadə olunur. Bu odsöndürənlər həmişə işə yararlı vəziyyətdə olmalıdırlar. Bunların tətbiqi asan, təsiri səmərəlidir.

Kənd təsərrüfatı müəssisələrində OP-5 və OXP-10 OP-M və OP-9 MM markalı kimyəvi köpüklü odsöndürənlər geniş tətbiq olunur. Bu odsöndürənlər bərk və maye maddələr yandıqda söndürmək üçün istifadə olunur. Təsir müddəti 60 san-dir.

Sənayedə eyni zamanda havalı köpüklü, əl ilə işlədilən OVP-5, OVP-10 və stasionar vəziyyətdə tətbiq olunan OVP-100 və OVPU-250 markalı bir neçə qat artırılmış köpüklü odsöndürənlərdən istifadə edilir. Karbon qazlı odsöndürənlərdən elektrik qurğularının söndürülməsi üçün istifadə olunur.

OU-5, OU-8-əl ilə istifadə edilir.

OU-25, OU-80, OU-400 nəqliyyat vasitələri ilə OUB-3A və OUB-7A karbon qazlı brometileynli odsöndürən.

İstehsalat sahəsi üçün tələb olunan odsöndürənlərin sayı aşağıdakı düsturla müəyyən edilir:

S – istehsalat sahəsi (ümumi istehsalat sahəsi)

m₀ – odsöndürənlərin sayını normallaşdıran əmsal (material saxlanan ambarlarda,qarajlarda, heyvandarlıq binalarında, dəyirmanlarda, maqazin və yeməkxanalarda 100 m 2 sahəyə bir ədəd, dəmirçixanalarda elektrik qaynağı şöbələrində, laboratoriyalarda 50 m 2 sahəyə iki odsöndürən o cümlədən bir ədəd OXP-10 markalı bir ədəd OU-2 və ya OU-5 markalı odsöndürən olmalıdır.

S_um – ümumi sahə; m 2 .

S_od.sön – odsöndürənin söndürmə sahəsi; m 2 .

YANĞINA QARŞI SU TƏCHİZATI

Yanğına qarşı su təchizatı dedikdə yanğını söndürmək üçün yanğın yerinə su verilməsini təmin edən qurğular kompleksi başa düşülür.

Su ən yaxşı yanğınsöndürmə vasitəsi olmaqla yanğının söndürülməsində geniş istifadə olunur.

Lakin aşağıdakı hallarda yanğın baş verdikdə sudan istifadə etmək olmaz:

1. Elektrik qurğularının gövdəsi gərginlik altında olduqda, həmin qurğuda yanğın baş verərsə.

2. Yanacaq yağlama materialları saxlanan anbarlarda.

3. Kimyəvi laboratoriyaların bəzi şöbələrində.

Təsərrüfatlarda yanğına qarşı təbii su mənbələrindən (axar çaylardan, göllərdən kanallardan və s.) və süni su hövuzlarından istifadə olunur.

Süni su hövuzları yanğın təhlükəli obyektlərin yaxınlığında I və II dərəcəli odadavamlı binalar üçün 10m-dən artıq məsafədə III, IV və V dərəcəli odavamlı binalarda isə 30-m-dən artıq məsafədə yerləşdirilməlidir. Onların sayı ikidən az olmamalıdır.

Hər bir hövuzun həcmi 100 m 3 olmaqla ikidən az olmayaraq su götürmək üçün qurğu olmalıdır.

Xarici və daxili yanğınların söndürülməsi üçün yanğına qarşı su hövuzu tutumunun təyin edilməsi aşağıdakı düsturla hesablanır.

Burada d_x və d_d – xarici və daxili sahələrdə yanğınların söndürülməsi üçün xüsusi su sərfi norması olub sorğu kitablarından götürülür. Bu zaman bina və yaxud müəssisənin dərəcə və kateqoriyası nəzərə alınır. (cədvəl 4.2 səh 325) Kaparyev F.M. 1988).

Xarici sahələrdəki yanğınları söndürmək üçün su sərfi norması əhalinin sayından asılı olaraq (500 nəfərə qədər 5 ℓ/san; 500. 10000 qədər 10 l/san; 10000 nəfərdən çox olduqda 20 l/san) götürülür.

T – yanğının davametmə müddəti 2. 3 saat götürülür.

n – eyni vaxtda baş vermiş yanğınların sayı olub sahədən asılı olaraq (1. 3 qəbul edilir) 150 ha sahə üçün 2 qəbul edilir.

C – daxili sahələrdə baş vermiş yanğınları söndürmək üçün şırpaqların sayıdır.

Təsərrüfatda yanğın baş verdikdə suyun ehtiyat su mənbəyindən yanğın olan yerə verdikdə yanğınsöndürənin lüləsində olan suyun cürəti aşağıdakı düsturla təyin edilir.

Burada H – yanğın lüləsindəki suyun basqısı m.

d – sərbəst düşmə təcili 9,8 m/san 2 .

Havanın müqaviməti nəzərə alınmadan su şırnağının nəzəri verma uzaqlığı aşağıdakı düsturla təyin edilir.

burada qəbul edilir.

Bir yanğın lüləsindəki su sərfiyatı

burada: -yanğın söndürənin lüləsindən verilən su şırnağının diametrindən ası-lı olaraq məsrəf əmsalıdır (0,5. 0,9 götürülür).

S – yanğın lüləsinin en kəsik sahəsidir; m 2 .
SPRİNKLER VƏ DRENÇER QURĞULAR

Sprinkler və drençer qurğular yanğını avtomatik səpələnmiş su ilə söndürən vasitələrdir.

Su, Su-hava və hava ilə işləyən sprunkler qurğuları vardır. Qızdırılmayan binalarda hava sistemli sprinkler qurğulardan istifadə olunur. Bu sistemli sprinkler qurğuların hər biri 9. 12m 2 sahəyə suvuran bir neçə sprinklerdən ibarət olur.

Adi vaxtlarda sprinkler başlıqlarının ucları tezəriyən ərinti ilə bağlıdır. Tem-peratur yüksəldikdə ərinti əriyir və suyun çıxışı açılır. Şəraitdən asılı olaraq ərimə temperaturu 72, 93, 141 və 182 0 S olan ərintilərdən istifadə olunur. Uzun müddətli yanğın söndürmə təcrübəsi sprinkler qurğularının yüksək səmərəliliyini sübut edir. Ancaq sprinkler qurğularının uclarının açılıb işə düşməsi müəyyən ətalətə malik olur, yanğının başlanmasından 2-3 dəq sonra işə düşür. Bu isə bir sıra hallarda yanğınla mübarizəni mürəkkəbləşdirir.

Ona görə suyun dərhal verilməsini təminetmək üçün qrup təsirli drençer qurğulardan istifadə etmək daha əlverişlidir. Qrup təsirli drençer qurğuları tavan altında su boru xətlərində quraşdırılır. Drençer ucları qıfılsız açıq vəziyyətdə sprinklerdir. Adi vəziyyətdə suyun qarşısı qurup təsirli klapanla saxlanır.

Qrup təsirli qurğular həm avtomatik həm əl vasitəsilə həm də kombinəedilmiş tərzdə idarə oluna bilər.

Qrup təsirli drençer qurğuları müəyyən məsafədən və əl ilə idarə olunur.

YANĞIN MÜHAFİZƏSİNİN TƏŞKİLİ

Azərbaycan Respublikasının yanğından mühafizə sistemi aşağıdakı növlərdən ibarətdir.

1. Dövlət yanğından mühafizə idarəsi.

2. İdarə daxili yanğından mühafizə.

3. Könüllü yanğından mühafizə.

Azərbaycan Respublikasının yanğından mühafizə sisteminin əsas vəzifələri.

1) Yanğının qarşısının alınmasının və profilaktikasının təşkili.

2) İnsanların xilas edilməsi və yanğının söndürülməsi.

DÖVLƏT YANĞINDAN MÜHAFİZƏ

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanları:

1. Yanğın təhlükəsizliyi sahəsində dövlət tədbirlərinin işləyib hazırlanmasını və həyata keçirilməsini təşkil edir.

2. Azərbaycan Respublikasının dövlət yanğın nəzarətini aparır.

3. Şəhərlərin, rayonların və digər yaşayış məntəqələrinin və müəssisələrinin yanğından mühafizəsini və yanğın təhlükəsizliyi sahəsində digər işləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada təşkil edir və yerinə yetirir.

4. Yanğınların söndürülməsini təmin edir.

5. Yanğın təhlükəsizliyi sahəsində vahid elmi-texniki siyasəti işləyib hazırlayır və onun tətbiqini təşkil edir.

6. Yanğından mühafizə üçün kadrların hazırlanmasını, yenidən hazırlıq, keçməsini və ixtisasının artırmasını təmin edir.

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı Azərbaycan Respublikasının yanğından mühafizə sisteminə başçılıq edir. Azərbaycan Respublikası Fövqələdə Hallar Nazirliyinin strukturuna daxil olan Dövlət Yanğın Nəzarəti Xidmətidir.

İdarə daxili yanğından mühafizə

Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarında, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq digər müəssisə, idarə və təşkilatlarda Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanında qeydiyyatdan keçməklə yanğından mühafizə işlərini həyata keçirən xüsusi bölmələr yaradıla bilər. Onların təşkilat strukturu və maliyyələşdirilməsi qaydaları təsisçi tərəfindən müəyyən edilir.

Könüllü yanğından mühafizə

Yaşayış məntəqələrində müəssisələrdə, idarələrdə və təşkilatlarda yanğınların qarşısının alınması və söndürülməsinin təşkili tədbirlərini həyata keçirmək məqsədilə fəhlələr, qulluqçular, mühəndis-texniki işçilər və başqa vətəndaşlar sırasından könüllü yanğınsöndürmə dəstələri (komandaları) yaradıla bilər. Onlar haqqında Əsasnaməni Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı təsdiq edir.

Könüllü yanğınsöndürmə dəstələri üzvülərinin yanğının və ya qəzanın nəticələrinin aradan qaldırılmasında, yanğınsöndürmə üzrə profilaktika tədbirlərinin keçirilməsində işrak etmələri, habelə tədris hazırlığı və növbə çəkmələri üçün haqq iş yeri üzrə orta aylıq qazanc hesabı ilə ödənilir.
TƏBİİ ELEKTRİK BOŞALMALARINDAN

MÜHAFİZƏ TƏDBİRLƏRİ

Bəzən bulud layı uzun müddət başqa bulud laylarına yaxınlaşmadan hərəkət edir və onda çox böyük miqdarda elektrik yukü toplanır, hərəkət zamanı belə buludlar yer səthinə elə yaxınlaşa bilər ki, oradakı hava layının qalınlığı bir neçə metr azalarsa onun elektrik yukü hava layını deşmək üçün kifayət edir. Bu halda yer səthindəki dağlara, hündür binalara, ağaclara, elektrik xətlərinə, tüstü borularına su qüllələrinə və s rast gəlirsə, həmin yüksək nöqtələrlə bulud arasındakı hava layı deşilərək güclü elektrik boşalması yaranır. Belə boşalma 300. 400 m-dən baş verə bilir, ani olaraq, yəni 0,1-1,5 san davam edir. Buna insanlar ildırım düşməsi adı vermişlər. Təbii elektrik boşalmalarında buludun potensialı 100 milyondan bir neçə milyar V-a qədər olub, ildırım kanalında (parıltı alınan xətdə) boşalma cərəyanı 200000 A-ə temperatur 15000. 20000 0 S-yə çatır və kanal ətrafında güclü hava dalğası yarandığından çox şiddətli səs alınır.

Bu amillər insan və heyvanlarla, ictimai məişət binalarına, heyvandarlıq və başqa təsərrüfat binalarına, mühəndis qurğularına və s. bir başa (birinci təsir) və dolayısı ilə (ikinci) təsir göstərə bilər. Bir başa təsir dedikdə, ildırımın həmin təsərrüfat qurğusunun üzərinə düşməsi nəzərdə tutulur.

D o l a y ı s ı ilə təsir dedikdə isə yüklənmiş bulud bina və ya qurğu üzərindən hərəkət edərkən bunun elektrik sahəsinin təsiri ilə qurğuda təhlükəli potensial yaranması, uzaq məsafədən telefon və elektrik verilmiş xətləri və ya su kəməri boruları, dəmir yol relsləri və s. ilə ildırım düşən zaman alınan təhlükəli gərginliyin bina və qurğulara təsiri başa düşülür.

Bəzi hallarda isə ildırım boşalması zamanı atmosferdə yaranan güclü maqnit sahəsi yer səthindəki metal konstruksiyalarda təhlükəli elektrik hərəkət qüvvəsi indiksiya yarada bilir. Bu isə ildırımın ikinci təsirinə aid olmaqla yerdəki kontur qapalı olmadıqda onunaçıq sahələri, arasında qığılcım alınaraq güclü yanğına səbəb ola bilər. Qapalı olduqda isə qurğulara başqa güc təsir göstərər.

İ l d ı r ı m d a n m ü h a f i z ə v a s i t ə l ə r i:

Təbii elektrik boşalması insanların və heyvanların zədələnməsinə, yanğına, bina və qurğuların mexaniki zədələnməsinə, elektrik qurğuları izolyasiyasının sıradan çıxmasına və s. səbəb olan bilər. Buna görə də insanlar hələ qədim dövrlərdən ildırımdan mühafizə vasitəsi kimi ildırım ötürən quruluşlardan istifadə etməyə başlamışlar. İldırımdan zədələnmə dərəcəsinə görə istehsalat binaları üç kateqoriyaya bölünür. (Bu kateqoriyaların hər birinə daxil olan binalarda qurulacaq ildırım ötürən quruluşlar üçün də ayrıca tələblər müəyyən edilmişdir).

Əsasən üçüncü kateqoriyaya daxil olan kənd təsərrüfatı istehsalat binalarında qurulacaq ildırımötürən quruluşların özü də müəyyən tələb və şərtlərə cavab verməlidir. Bundan başqa, odadavamlılıq dərəcəsi III, IV, V və ya həcmcə çox böyük olan bina və qurğularda, 1000 tondan çox taxıl tutan anbarlarda, 100 başdan çox qaramal 500-dən artıq qoyun saxlanan yataqlarda, 1000 başdan artıq quş saxlanan fermalarda, 10. 15 m hündürlüyündə su və silosqüllələrində və s. mütləq ildırımötürən quruluş qoyulmalıdır.

Kiçik binalarda qüllələrdə və s. təknaqilli; böyük və ya bir neçə binadan, yaxud qurğudan ibarət komplekslərdə isə antenna tipli ildırımötürənlərdən istifadə olunması məsləhətdir.

Ümumiyyətlə, ildırımötürən quruluş üç əsas hissədən ibarətdir: İldrım qəbul edən, cərəyankeçirən və yerləbirləşdirici. İldrımı qəbul edən hissə antena tipli quruluşlarda üfüqi vəziyyətdə tarım çəkilən məftil və ya tor, təknaqilli ildrımötürənlərdə isə dayağa şaquli vəziyyətdə bağlanan metal çubuq (uc hissəsi düz və ya armudvarı əyilərək bağlanmış vəziyyətdə) ola bilər.

Onun yuxarı ucu dayaqdan 0,4. 0,6 m hündür olmalıdır. Bu hissəni yerləbirləşdiriciyə birləşdirən naqilə cərəyankeçirən hissə deyilir. Bu hissə mis olduqda enkəsik sahəsi 5·10 -5 m 2 , polad məftil olduqda isə 10 -4 m 2 –dan az olmamalıdır.

Bütün hallarda dayaq binadan 4. 10 m, aralı olmalıdır ki, addım gərginliyinin qorxusu olmasın.

İldrımötürənin mühafizə zonasını müəyyən miqdarla quraraq. Mühafizə zonasının radiusunu (buna ildrımötürənin mühafizə radiusu deyilir) qrafiki təyin etmək olar.

1. Subaşqa yanğınsöndürücü maddələrə nisbətən daha çox istilik tutumuna malikdir. Su əsasən neçə cür yanğın söndürmə xüsusiyyətinə malikdir?
2. Kənd təsərrüfatı müəssisələrində müxtəlif markalı kimyəvi köpüklü odsöndürəndən istifadə olunur. Bu odsöndürənlərin təsir müddəti neçə saniyədir?
3. Su ən yaxşı yanğınsöndürmə vasitəsidir, hansı hallarda yanğın baş verdikdə sudan istifadə etmək olmaz?
4. III və IV dərəcəli odadavamlı binalarda köçürmə vaxtı nə qədərdir?
5. Süni su hovuzları yanğın təhlükəli obyektlərin yaxınlığında III,IV və V dərəcəli odadavamlı binalarda neçə metrdən artıq məsafədə yerləşdirilməlidir?