Neft qaz çıxarma terminlrinin izahlı lüğti

Bürokratiya

TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ

İngiltərə və digər Avropa ölkələrindən köçüb gələnlər, lakin İngiltərəyə tabe olanlar.

Ağ plan (Vays)

Hitlerin Polşaya basqın etdiyi gün 1 sentyabr 1939-cu il

Axill dabanı

Ən zəif cəhət, tez zədələnən yer. Qədim yunan əsatirində Parisin oxu Axili ölümcül yaralayır.

Qohumluq və ya qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər xüsusiyyətlərə görə bağlılığı olan, birgə

yaşayan, ümumi ev təsərrüfatına malik şəxslər və yaxud tənha yaşayan şəxslər (“Ünvanlı dövlət

sosial yardımı haqqında” Qanundan)

adambaşına düşən

Ailənin məcmu gəlirlərinin ailə üzvlərinin sayına nisbəti (“Yaşayış minimumu haqqında” Qanundan)

Ailənin gəlirləri

Ailə üzvlərinin bütün növ gəlirləri, o cümlədən ailə üzvlərinə bağışlanmış hədiyyələr, mülkiyyətdən,

ailə üzvlərinə məxsus əmlakdan, şəxsi yardımçı təsərrüfatdan əldə olunan və yaxud əldə oluna

biləcək pul və natural formada gəlirlərinin toplusu (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında”

Ailənin orta aylıq

Ailənin gəlirinin orta aylıq göstəricisi (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında” Qanundan)

Qazaxlarda, qırgızlarda və s. xalq şairi

Akkumulyasiya

(lat. accumulatio – toplanma) Yumşaq süxurların gətirilib çökək sahələrdə toplanması, çökməsi

Bu prosesləri əmələ gətirən amillərdən aslı olaraq Akkumulyasiya su, külək(eol),buzlaq ,vulkam

Akkumulyasiya ayrılır.Akkumulyasiya düzənliklər qurunun keçmişdəki çayların gətirdiyi

materiallarla (çınqıl,qum,qumdaşı,gil və.s) ,buzlaq çöküntüləri ilə,vulkan püskürmələri məhsulları və

eol çöküntüləri ilə dolması nəticəsində əmələ gələn düzənliklərdir.Akkumulyativ relyef-dəniz ,çay,

göl, buzlaq çöküntülərinin, qravitasiya toplantılarının və vulkan məhsullarının (lava, vulkan külü

və,s) toplanması nəticəsində əmələ gələn relyef formalarının məcmusudur.Mənşəyinə görə : su

Akkumulyasiya relef formaları (su-Akkumulyativ düzənliklər, prolüvü-delüvi şleyflər, gətirmə

konusları, deltalar və.s ); buzlaq Akkumulyativ relyef formaları (morenlər,drumlinlər və.s) ; Eol

Akkumulyativ relyef formaları ( dyunlar ,barxanlar və.s) ; qravitasiya formaları (uçqunlar və.s)

Akkumlyativ düzənliklər: Missisipi;

Yunanca “yuxarı şəhər”. Mənası rus Kremlinə uyğundur.

Müəyyən şərtlərlə müqavilə bağlanması təklifinə razılıq. Əmtəə və xidmətlər üzrə nağdsız

hesablaşmalarda alıcının haq-hesab və əmtəə sənədləri əsasında və yaxud əmtəəyə görə ödənişə

Bir dövlətin başqa dövlət arasındakı müqaviləyə qoşulması haqqında müqavilə

Elmdə sübutsuz qəbul edilən müddəa

Dövlətin xəzinəsini doldurmaq məqsədilə çoxişlənən mallara (duz, tütün və s.) qoyulan dolayı vergi,

həmçinin belə verginin yığmaqda məşğul olan təşkilat

(lat. actus — fəaliyyət) Müəyyən edilmiş fakt və hadisələri təsdiq edən sənəddir. Bir qayda olaraq o

bir neçə şəxs (kollegiyal) və ya xüsusi olaraq təyin edilmiş şəxs tərəfindən tərtib edilir.

Müasir dövrün tələblərindən irəli gələn

(lat. Aqua — su və ərazi) Yaxınlıqdakı hər hansı obyektə aid edilən su sıthinin bir hissəsi

Aqlomerasiya

(lat. Aqioniero — bir1omo, toplanma) — Bir­birinə yaxın yerləşən yaşayış məntəqələrinin daha iri

şəhərinin dairəsinə cəlb olunaraq onunla birləşməsi nəticəsində yaranan şəhər sistemi

Şəhər əhalisinin, təsərrüfatının, dərininə və eninə artması, genişlənməsi

Aqrar-sənaye

Kənd təsərrüfatı və onunla bağlı olan sənaye sahələri sistemi

Britaniya adalarının qədim adı

AR Konstitusiyası qüvvəyə mindiyi gündən iqtisad məhkəməsi adlanır.

Allüvial düzənlik

Çay çoküntülərindən əmələ gəlmiş düzənlik

Alp qırışıqlığı

Kaynozoy erasında Yer qabığının müxtəlif yerlərində baş vermiş və indi də davam edən qırışıqlıq

2000-3000 m hündürlüklərdə yerləşən uca dağ çəmənliyi

Qədim Afinada iki qulplu dar boğazlı qab

Xilafət vaxtı mülki işlərə və vergi toplanmasına nəzarət edən şəxs

Ali hakimiyyət orqanı tərəfindən verilən və cinayət törətmiş şəxslərin cəzadan qismən və ya

tamamilə azad edilməsini,yaxud bu şəxslər barəsində məhkəmənin təyin etdiyi cəzanın daha yüngül

cəza ilə əvəz edilməsini nəzərdə tutan akt

Rəhbərsizlik, hakimiyyətsizlik, özbaşınalıq

İbtidai insanların hər şeydə ruh olmasına inanması

Antanta bloku

1904-1907-ci illərdə Rusiyanın, İngiltərənin və Fransanın hərbi-siyasi bloku olaraq yaradılmışdır.

1915-ci ildə İtaliya və Yaponiya da bu ittifaqa qoşuldu. Antanta bloku “Üçlər İttifaqına” cavab

olaraq, alman hegemonluğuna qarşı yaradılmışdı. I Dünya Müharibəsi Antanta blokunun qalibiyyəti

ilə başa çatmışdı.

Yer qabığında süxurların qabarıq yatım forması

Antisemitizm

Almaniya faşistlərinin yəhudilərə qarşı tətbiq etdikləri milli və dini ayrı-seçkiliyin ifrat forması

Atmosferin qapalı yüksək (mərkəzdə) təzyiq sahəsində havanın burulğanvari hərəkəti

İnsanın ətraf mühitə təsiri nəticəsində yaranan dəyişiklik

İrqi ayrı-seçkiliyin ən kəskin forması. bir qrup əhalinin yaşamaq üçün zəruri olan hər şeydən

məhrum edilməsi. Aparteid genosidi xatırladır və onun bir növü hesab olunur. 1990-cı illərin

əvvəllərinə qədər CAR-ın hakim dairələri aparteid siyasətini yerli əhaliyə qarşı aparmışdır. Müasir

beynəlxalq hüquq qaydaları aparteidi bəşəriyyətə qarşı cinayət sayır.

Arakçeyevçilik

I-ci Pavelin və I Aleksandrın çarlığı illərində kobud hərbiçilik, ağır polis rejimi

(lat. area – sahə) Hər hansı komponentin (bitki, heyvan, xalq) yayıldığı sahə

Qədim Afinada ali məhkəmə

Arxeoqrafiya

Qədim yazı abidələrini toplamaq, tədqiq, şərh və nəşr etməklə məşğul olan elm sahəsi

Arxeologiya

Arxeologiya qədim maddi mədəniyyət nümunələrini öyrənən elm olub, tarix fənninə kömək edir.

İlk ibtidai insanların meydana gəlməsi, inkişaf etməsi və formalaşması tarixinin öyrənilməsi

arxeologiya elminin ən əsas vəzifələrindən biridir. Arxeologiya elmi insanlığın uzaq keçmişini

maddi mədəniyyət qalıqları vasitəsilə öyrənir.

Bir-birinə yaxin yerləşən eyni mənşəli adalar qrupu

Arxivşünaslıq

Arxiv işinin metodologiya və üsullarını tədqiq etməklə məşğul olan elm

Ariadna sapı

Krit çarı Minonun qızı Ariadna, Afina qəhrəmanı Teseyə verdiyi bir yumaq sap onu labirintdən

Rütubət əmsalının vahiddən çox kiçik olduğu, torpaqda rütubətin kəskin çatışmadığı quraq iqlim

Quldarlıq və feodalizm cəmiyyətində varlı əyyan

Siyasi qərarları qəbul edənlərin qarşılıqlı bərabərliyinin qorunması

Azərbaycan ərazisində türk tayfalarına məxsus qədim toponimdir. “Arsax” sözü qədim türk tayfası

olan sakların adı ilə bağlıdır və “igid sak”, “ər sak”, “sak kişisi” mənalarını verir. E.ə. II əsrdən

etibarən indiki Qarabağ ərazisi və ondan cənubda olan (Cənubi Azərbaycan) bəzi ərazilər Arsak

adlanırdı. Sonradan Qarabağ toponiminin işlədilməsi Arsak sözünü sıxışdırmışdır. Lakin, hələ də

Qarabağ sözü ilə paralel olaraq işlədilməkdədir. Alban dövlətinin süqutundan sonra patriarxlığın

mərkəzi Arsaxa keçir. Mənbələrdə Arsax “möhkəmləndirilmiş vilayət”, “möhkəm ölkə” adlanırdı. İlk

orta əsrlərdə erməni tarixçilərinin əsərlərində bu söz Artsax kimi verilib. Türkcə izah olunduğu

halda, bu söz nə qədim, nə də müasir erməni dilində heç bir məna vermir.

Tarixi Arsax (antik mənbələrdə Orxistana) vilayəti sağ sahil Albaniyasının (Hazırda Qarabağın

dağlıq hissəsi və Mil düzü) əyalətlərindən biri idi.

Türkdilli soyların ən qədim əcdadlarından biri. Asların adına “Orxon Yenisey”də rast gəlinir.

Assimilyasiya

Bir xalqın öz dilini, mədəniyyətini və milli şüurunu itirərək başqa xalqa qarışması, onun

içərisində əriyib getməsi, qarşılıqlı mənəvi nüfuzetmə

Aşağı yaş senzi

Dövlət qulluğuna qəbul edilmək üçün isə 16 yaşına çatmağın lazımlığı qeyd olunub. Prezident 35,

Baş nazir 30, Baş nazirin müavini, nazir, digər mərkəzi İH orqanının rəhbəri 25, Millət vəkili 25,

Naxçıvan MR Ali məclis sədri 30 (Naxçıvan MR-da 5 il yaşayan,), Hakim 30 (son yaş 65,

peşəkarlığından istifadəyə ehtiyac yaranarsa, Məhkəmə-Hüquq Şurasının təklifi ilə 70), Gömrük

orqanlarında işə qəbul olunmaq üçün Yaşı 30-u keçmiş vətəndaşlar qəbul edilmirlər. Vergi

orqanlarında işə yaşı 35-i keçməmiş vətəndaşlar qəbul edilirlər. Daxili işlər orqanlarında xidmət

üçün yaşı 20-dən aşağı və 30-dan yuxarı olmayan Azərbaycan vətəndaşları qəbul olunurlar. Maliyyə,

təsərrüfat, kriminalistik təhqiqatlar, tibb xidmətləri, həmçinin mühəndis-proqramçı, tədris

müəssisələrində orta və böyük rəis heyəti vəzifələrinə yaşı 35-dək olan şəxslər də qəbul oluna

bilərlər: “Zərurət yarandıqda müstəsna hal kimi yaşı 40-dək olan elmi dərəcəyə malik mütəxəssislər

də xidmətə götürülür. Daxili işlər orqanlarının əməkdaşları rütbələrindən asılı olaraq müxtəlif yaş

həddinədək xidmət edə bilərlər. Burda da yaş məhdudiyyətləri 50 ilə 65 yaş arasında dəyişir.

Feldyeger rabitəsi – məxfi rabitə orqanında xidmət keçmə üçün də yaş senzi 30, Penitensiar

xidmətdə qulluğa isə 20-dən aşağı və bir qayda olaraq 30-dan yuxarı olmayan şəxslər qəbul

Yer səthində xarici qüvvələrin təsiri nəticəsində süxurların parçalanaraq xırdalanması prosesi. Fiziki

(mexaniki), kimyəvi, üzvi aşınma növlərinə bölünür.

(yun. atmos – buxar va sphaira – təbəqə, kürə) Yeri əhatə edən qarvari hava təbəqəsi

Adətən, sualtı vulkan konusu üzərində yaranan, dairəvi yerləşən mərcan adalar qrupu

Real şəraiti nəzərə almadan edilən, məcburiyyətə düçar olan, risqli hərəkət. (Hitler Almaniyanin II

dünya müharibəsini törətməsi).

Avgi tövləsi

qədim yunan əsatirində çar Avginin təmizlənməyən tövləsi. Herakl 1 günə təmizlədi.

Enerji Birliyi

A.F.R, Fransa, İtalıya, Niderland, Belçika və Lüksemburqatom enerjisi eht. və atom sənayesinin

birləşməsi məqsədilə 1957-ci ildə yaranan təşkilat

(Avropa İttifaqı)

28 dövləti birləşdirən dövlətlərüstü və eyni zamanda dövlətlərarası iqtisadi və siyasi təşkilat.

Formal olaraq 1 noyabr 1993-cü ildə Maastrixt sazişi ilə təsis edilmiş bu ittifaqın təməli 18 aprel

1951-ci il tarixli Paris Müqaviləsinə əsasən, Belçika, Almaniya, Fransa, Niderland, Lüksemburq və

İtaliya tərəfindən Avropa Kömür və Polad Birliyinin (AKPB) yaradılması ilə qoyulub.

Təşkilatın mənzil qərargahı Brüsseldə yerləşir.

AB yeganə beynəlxalq təşkilatdır ki, özündə həm beynəlxalq təşkilat, həm də dövlət əlamətləri

daşıyır, əslində isə formal olaraq heç biri deyil. Bəzi məsələlər birliyin ümumi institutları, bəziləri isə

üzv dövlətlərin nümayəndələrinin razılaşması ilə qəbul edilir. AB-nin 3 vacib qurumu var: Avropa

Şurası, Avropa Parlamenti və Avropa Komissiyası.

Avropa Birliyinə üzv dövlətlərin milli parlamentləri ilə oxşar haqlara sahib olan Avropa Parlamenti

AB xalqlarının demokratik siyasi iradəsini təmsil edir. Parlament Avropa Birliyinin üç vacib

Avropa Parlamenti 1952-ci ildə qurulub. İclasları Brüsseldə və Strasburqda keçirilir. 1979-cu ilə

qədər onun üzvlərini dövlətlər təyin edirdi. Həmin il verilən qərarla üzvlər birbaşa seçkilərdə

Parlamentin üç vacib funksiyası var:

Avropa qurumlarına demokratik nəzarət etmək;

Şura ilə birlikdə büdcəyə dair qərarlar vermək.

Parlament öz səlahiyyətlərini Şura ilə bölüşür. Qərarların əksəriyyəti birlikdə verilir. Parlament həm

də Avropa Komissiyasının üzvləri barədə təkliflərə baxır, onları təsdiq edir.

Avtokratiya

Mütləqiyyət, bütün dövlət hakimiyyətinin bir nəfərin əlində toplandığı idarəetmə forması. Heç bir

səlahiyyətli orqan mövcud deyil, dövlətin özü isə mərkəzləşdirilmiş hərbi-bürokratik maşına çevrilib.

Avtokratik idarə üsulu özünün bütün formaları ilə xalqın tam hüquqsuzluğu, məmurların və

hərbçilərin özbaşınalığı deməkdir.

Bütün dövlət hakimiyyətinin bir nəfərin əlində toplandığı idarəd forması.

Yunanca autonomiya “özünüidarəetmə” sözündəndir.

Avtoritarizm

Qeyri-demokratik rejimləri və onlara uyğun olan siyasi şüur formalarını ifadə etmək üçün

işlədilir.Avtoritarizm nəzəriyyəsi XIX əsrin başlanğıcında J.de Mentr və L.de Bonald kimi

ulturamühafizəkar nəzəriyyəçilər tərəfindən işlənib hazırlanmışdır.(Fransa inqilabına və sosialist

hərakatına cavab olaraq ).

Ödəmələrə və öhdəliklərin iclasına yönəldilən aktivlər (pul vəsaiti, qəbzlər, veksellər, köçürmələr,

Dünya okeanında materik mənşəli üzən “buz dağı”

Azərbaycan Sovet

Ensiklopediyası

10 cilddən ibarət Azərbaycan dilində ensiklopediya. 1976—1987-ci illərdə kiril əlifbası ilə nəşr

edilmişdir. Hazırda Azərbaycan dilində ensiklopedik informasiya bazalarından ən mükəmməlidir.

Şimal istiqaməti ilə verilən istiqamət arasında qalan və saat əqrəbinin hərəkəti istiqamətində ölçülən

0-360° arasında bucaq

Zonallıq qanunauyğunluğuna tabe olmayan landşaft, hadisə və proses

Aztəminatlı ailə

Orta aylıq gəlirləri hər bir ailə üzvü üçün ehtiyac meyarının məcmusundan aşağı olan ailə (“Yaşayış

minimumu haqqında” Qanundan)

Balneologiya

Mineral suların mənşəyini, onlardan müalicə məqsədilə istifadə etmək üsullarını və orqanizmə

təsirini öyrənən elm. Abşerondakı göllərinin təbii, müalicəvi palçıqları və suları, Naftalanın

müalicəvi nefti, Naxçıvanın duz mağaraları respublikamızın balneoloji ehtiyatlarına aiddir.

Bank aksepti

İdxalçının xahişi ilə birinci dərəcəli iri bank tərəfindən vekselin aksept edilməsi. Bu halda bank öz

öhdəsinə götürür ki, göstərilən müddətdə vekselin ödənilməsini icra edəcəkdir. Bankın aksept etdiyi

vekselin etibarlığı artır.Vekseli aksept etmək üçün bankalr müəyyən haqq (komissiya) tuturlar.

Bankın iş günü ərzində ödəmə əməliyyatlarının aparıldığı vaxtdır.

Barbarossa planı

İkinci dünya müharibəsində Almaniyanın SSRİ-yə qarşı həyata keçirdiyi ildırımsürətli müharibə

(alm. Blitzkrieg) planı. Əməliyyatın adı Müqəddəs Roma imperiyasının imperatoru I Fridrix

Barbarossanın adından götürülmüşdür.

Plan 1940-cı il iyulun 21-də general Fridrix Paulyusun rəhbərliyi altında hazırlanmağa başlanmış və

həmin il 18 dekabrda Vermaxtın ali baş komandanı Adolf Hitlerin 21 nömrəli direktivi ilə təsdiq

edilmişdir. Plana görə 3 ay ərzində SSRİ-nin Avropa hissəsini tutmaq planlaşdırılırdı.

Əməliyyat 1941-ci il 22 iyun tarixində 4,5 milyon nəfərlik alman ordusunun hücumu ilə 2 900 km-

lik SSRİ sərhədi boyunca icra edilməyə başlamış, bu hadisə tarixə ən böyük hücum əməliyyatı kimi

daxil olmuşdur. Əməliyyata həmçinin 60 000 texnika və 750 000 at cəlb olunmuşdu. Əsas hədəflər 3

şəhər idi: Leninqrad, Moskva və Kiyev idi.

Səhralarda küləyin bir istiqamətdə əsməsi nəticəsində yaranan qum təpəsi. Oraq və ya nal

formasında, küləktutan yamac dik olur. Hündürlüyü 100-150 m-ə çatan barxanlara da rast gəlinir.

Dünya bazarında neft satışında ölçü vahidi. 1 barrel 159 litrdir.

Rusiyada kəndlinin öz əmək aləti ilə ağa torpağında işləməsi

Birbaşa pulsuz mübadilə, əmtəəni əmtəəyə dəyişmək

XIV-XVIIIəsrlərdə Parisdə siyasi dustaqlar üçün qala

Korrupsiyaya

Prezidentin 2004-cü il 3 mart tarixli, 114 nömrəli Sərəncamı ilə yaradılmışdır. İdarə korrupsiya ilə

bağlı cinayətlər üzrə həyata keçirilən ibtidai istintaq sahəsində ixtisaslaşmış qurumdur və Baş

XIV-XVII əsrlərdə feodal Fransada silki nümayəndələrin ali orqanı

öhdəliyi olmayan

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 100-cü maddəsinin «. başqa dövlətlər qarşısında

öhdəliyi olmayan. » müddəasının hüquqi mənası vətəndaşın xarici dövlətlərlə bağlılığına və

onlardan asılılığına səbəb olan münasibətlərin mövcudluğu ilə əlaqədar yaranan öhdəliklərinin

olmamasını ehtiva edir. Belə öhdəliklər uzun müddət ərzində xaricdə yaşamaqla bağlı əmələ gələn

davamlı, möhkəm və sabit münasibətlərin mövcudluğuna səbəb olan qeydiyyat, vergi, ölkə ərazisini

müəyyən müddətdən artıq tərk etməmək və s. kimi, habelə siyasi hüquqi və bu cür digər öhdəliklər

də ola bilər. («Azərbaycan» qəzeti, 03 avqust 2002-ci il, № 176 Azərbaycan Respublikası

Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı 3/2003)

meridian (Qrinviç

Coğrafi uzunluqların hesablanması üçün 1884-cü ildə şərti qəbul olunmuş London yaxınlığındakı

Qrinviç rəsədxanasından keçən meridian

Bir ölkəni, təşkilatı, quruluşu və ya birliyi işarələyən, əsasən parçadan olan, dövlət rəmzi olub,

müharibələr, inqilablar, nümayişlər zamanı öndə, insanların başı üzərində aparılan, müxtəlif rəsmi

təşkilatların binalarının qarşısında dirəyə asılan və həmin təşkilatı təmsil edən, Vətən uğrunda şəhid

olanların qəbirləri üzərinə salınan dövlət atributudur. Bayrağın üzərindəki hər rəng və simvol bir özəl

Yararsız torpaq sahələri

Benilyüks ölkələri

Belçika, Niderland, Lüksemburq adlannm bas hərflərinin birliyini əks etdirir.

Qərbi Avropanın inkişaf etmis ölkələrini (Belçika, Niderland, Lüksemburq, Norveç, İsveç,

Danimarka, İslandiya, İspaniya, Portuqaiiya, İsveçrə, Avstriya, Yunanıstan, Finlandiya, İrlandiya,

Malta) özündə birləsdirir.

(yun. benthos – dərinlik) Su hövzələrinin dibində yaşayan canlılar

(alm. berg – dağ və ştrich – xətt) Topoqrafik xaritalarda horizontallara perpendikulyar çəkilən, səth

sularının axın istiqamətini, yani hündürlüyün azalma istiqamətini göstərən qısa xətt

Beşinci kolon

Ölkə daxilində düşmənə işləyən xəyanətkar qüvvə. Faşist Franko Madridi dörd tərəfdən mühasirəyə

alarkən şəhərdəki müdafiə xuntası onun tərəfinə keçir və məhz həmin qüvvə beşinci kolon (dəstə)

Emiqrasiya və immiqrasiyanın birliyi

münasibətlər

Siyasi elmin bir qolu olub, beynəlxalq sistemdə dövlətlərin bir-biri ilə, eləcə də beynəlxalq

hökumətlərarası təşkilatlar (BHT), transmilli korporasiyalar (TMK) və digər qeyri-dövlət aktorları

ilə münasibətlərini öyrənir.

təşkilatlar

BMT, ATƏT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, NATO

Qanunla müəyyən edilmiş ərazi hüdudları daxilində yerli özünüidarəetmə formasıdır. Bələdiyyənin

öz mülkiyyəti, yerli büdcəsi və seçki bələdiyyə orqanları olur və o, Azərbaycan Respublikası

Konstitusiyası ilə və bu qanunla səlahiyyətlərinə aid edilmiş yerli əhəmiyyətli məsələləri müstəqil

surətdə həll edir. Bələdiyyələr bərabərlik əsasında qurulur və fəaliyyət göstərirlər.

İki quru sahəni birləşdirən və iki su hövzəsini ayıran nisbətən ensiz quru zolaq

Tarixlə bağlı epik nəğmə

Bioloji müxtəliflik coğrafi

Yer üzərində bütün canlıların – mikroorqanizm, bitki və heyvanların müxtəlifliyi deməkdir.

Respublikada rast gələn 600 növ endemik bitkilərdən 168-i Azərbaycan, 432 növü isə Qafqaz

florasına aiddir. Azərbaycan Respublikasının “Qırmızı kitabı”na 140 nadir və nəsli kəsilmək

təhlükəsi olan bitki növü daxil edilmişdir.

Azərbaycan ərazisində faunanın 18 min növü qeydə alınmışdır. Müasir Azərbaycan faunası

məməlilərin 97 növünü, quşların 357, balıqların 100-ə yaxın, amfibiya və reptiliyaların 67 növ və

yarımnövü, həşəratların 15 minə yaxın növünü əhatə edir.

Azərbaycan Respublikasının “Qırmızı kitabı”na məməlilərin 14 (ceyran, bəbir, bezoar keçisi, dağ

qoyunu və s.), quşların 36 (turac, dovdaq, ütəlği, bəzgək, ərsindimdik və s.), balıqların 5 (ilanbalığı,

qızılxallı, poru və s.) amfibiya və reptiliyaların 13 (adi triton, Suriya sarımsaqiyli qurbağa, eskulap

ilanı), həşəratların 40 növ və yarımnövləri (Talış kökyeyəni, Apollon, Xrizip, Talış brameyası və s.)

daxil edilmişdir. Bioloji növ müxtəlifliyinin əsas səbəbi regionun geoloji tarixi və müxtəlif iqlim

Müəyyən mühit məkanında yaşayan və bir-biri ilə müxtəlif əlaqələrdə olan bütün canlıların (bitki

növləri, heyvanat aləmi, mikroorqanizmlər) məcmusu

Yer kürəsində canlı həyatın yayıldığı sahə.

Biosfer ozon səthinə kimi atmosferin bir hissəsi litosferin üst hissəsi, əsasən aşınma gedən qabığı və

bütün hidrosfer daxildir. Biosferin ümumi qalınlığı 40 km-ə çata bilər. Biоsfеrdə sərbəst оksigеn

qazı yarandıqdan sоnra bitki və hеyvanların yaşaması mümkün оlmuşdur.

1914-1918-ci illərdə baş vermiş, bəşəriyyət tarixində İkinci Dünya müharibəsinə qədərki ən böyük

müharibə. Antanta ittifaqının qələbəsi ilə başa çatan müharibənin nəticəsi Osmanlı İmperiyasının və

“Üçlər İttifaqına” daxil olan Avstriya-Macarıstanın süqutu, Rusiyada Fevral və Oktyabr üsyanlarına,

Almaniyada isə Noyabr üsyanın baş verməsi olmuşdu.

Xüsusi ayrılmış yerdə müntəzəm fəaliyyət göstərən, qiymətli kağızları–səhmləri, standartlarla və ya

nümunələrlə kütləvi-çoxişlənən malları (əmtəə birjası) alıb satan müəssisə.

Bişkek protokolu

1994-cü il mayın 12-də Ermənistanın Azərbaycana qarşı elan edilməmiş müharibəsində atəşkəs elan

olunub. Qarabağ konflikti tarixinə “Bişkek protokolu” adı ilə düşmüş razılaşma həmin gün qüvvəyə

minib. Bu, indiyədək bənzər münaqişələr tarixində mövcud olmuş ən uzunmüddətli atəşkəs

Kəndlinin feodal təsərrüfatda gördüyü bütün işlər

XIX əsrdə Fransa inqlabi hərəkatında Lui Oqüst Blankinin adı ilə bağlı cərəyan

İki su hövzəsini birlaşdirən və iki quru sahəni bir- birindan ayıran nisbətən ensiz su zolağı

Gürcüstanın cənub-şərqində yerləşən və hazırda Aşağı Kartli mxaresi adlandırılan inzibati vahidin

tarixi adı. Etimoloji araşdırmalara görə Borçalı toponiminin “börü” və “çala” sözlərinin

birləşməsindən əmələ gəldiyi ehtimal edilir. Mənası “qurd çalası” və ya “qurd oylağı” deməkdir.

Biologiyanın mühüm tərkib hissəsi оlub, bitkilər haqqında elmdir

Şəxslə və ya dövlətlə münasibətləri kəsmək

Bir şəxslə, dövlət və s. ilə hər hansı münasibətləri kəsməkdən ibarət olan mübarizə vasitəsi.

Rusiya və keçmiş postsovet ölkələrinin bəzilərində 1941–1945 illərdə, İkinci dünya müharibəsi

dövründə Sovet İttifaqının Almaniya və onun müttəfiqlərinə qarşı apardığı müharibəyə verilən ad.

MDB ölkələrində Almaniyanın danışıqsız təslim olduğu gün − 9 may günü rəsmi bayramdır.

Almaniya 1941-ci il iyunun 22-də 1939-cu il avqustun 23-də bağladığı 10 il müddətinə hücum

etməmək və sentyabrın 28-də imzaladığı “Sərhədlər və dostluq barədə” müqavilələri pozaraq bütün

sərhəd boyu 190 diviziya ilə SSRİ üzərinə hücuma keçdi. Alman-sovet müharibəsi başlandı. Bu

Rusiyanın Sovet dövrü tarixinə Böyük Vətən müharibəsi kimi daxil olmuşdur.

Brest-Litovsk

(1918) Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası (RSFSR) ilə Dördlər ittifaqı (Almaniya,

Avstriya-Macarıstan, Türkiyə və Bolqarıstan) arasında sülh müqaviləsi. Sovet Rusiyası məğlub

olaraq 1-ci Dünya müharibəsindən çıxdı

Sutkalıq külək növü. Quru və su səthinin sutka ərzində qeyri-bərabər qızması və müvafiq olaraq

təzyiq fərqinin yaranması nəticəsində gündüz sudan quruya, gecə qurudan suya doğru asan

Dəllal, vasitəçi, agent. Birjada qiymətli kağızların və əmtəələrin alınıb-satılması ilə məşğul olan şəxs

və ya firma. Broker öz xidmətinə görə müqavilədə göstərilən məbləği 1%-dən 5%-ə qədərini haqq

kimi ala bilər. Bro- kerin komissiya almaq hüququ və bu haqqın miqdarı çarterdə nəzərdə tutulur.

Suyun maye və ya bərk haldan buxar halına keçmə prosesi

qabiliyyəti

(mümkün buxarlanma) Müəyyən temperatur şaraitinda buxarlana bilan rütubətin miqdarına deyilir

Qrunt sularının tabii suratda Yer səthinə çıxması

Almaniyanın Federal Parlamenti

Qərbi Avropanın feodal cəmiyyətində şəhərlilər silki (tacirlər, sələmçilər, sənətkarlar, alverçilər)

Buta (butə, puta)

Qönçə, badamabənzər naxış növüdür. Azərbaycan ornament sənətinin çox yayılmış bəzək

Butanın atəşpərəstlik dövrünə məxsus bəzək forması olduğu ehtimal edilir. Bakı, Gəncə, Ərdəbil,

Təbriz, Naxçıvan, Salyan, Muğan xalçalarında, binaların daxili bəzəkləri və digər sənət

nümunələrində butadan geniş istifadə edilmişdir. Buta Orta Asiya və Yaxın Şərq ölkələrinin də

(Hindistanın tirmə şallarında, İranın parça və metal məmulatlarında və s.) dekorativ və tətbiqi

sənətində geniş yayılmışdır.

Buzovlar ölkəsi

Avropanın cənubunda Aralıq dənizinə doğru uzanan Appennin yarımadasını qədim dövrlərdən

yunanlar İtaliya adladırmışlar ki, tərcümədə «Buzovlar ölkəsi» deməkdir.

Dövlət büdcəsi məsrəfinin onun gəlirindən artıq olması

Bürokratiya

(fransızca – bureau – yazı stolu, dəxtərxana, yunanca – kratos – hakimiyyət) Ali məmur aparatı,

administrasiyası; süründürməçilik, formal rəsmiyyətçilik

Şahdəniz Mərhələ 2 çərçivəsində hasil edilən qaz 3500 kilometr məsafə qət edərək Xəzər dənizindən

Avropaya nəql ediləcək.

Bu, dünya neft-qaz sənayesində bu vaxtadək olan ən mühüm və ən iddialı layihələrdən biridir. Və

bu, çox sayda müxtəlif maraqlı tərəfləri – o cümlədən yeddi hökuməti və 11 şirkəti özündə əhatə

edən mürəkkəb bir hədəfdir.

Cənub Qaz Dəhlizi ilk dəfə olaraq Xəzər regionundakı qaz təchizatını Avropa bazarlarına

birləşdirməklə bütün regionun enerji xəritəsini dəyişəcək.

İlk qazın 2018-ci ilin sonlarında Gürcüstan və Türkiyəyə təchiz edilməsi planlaşdırılır; Avropaya isə

qaz təchizatının Azərbaycanda dənizdə ilk qaz hasil edildiyi vaxtdan bir ildən bir qədər çox müddət

keçdikdən sonra gerçəkləşəcəyi gözlənilir.

Cənub Qaz Dəhlizi boru kəməri sistemi elə layihələndirilib ki, gələcəkdə mümkün əlavə qaz

həcmlərinin təchiz edilə bilməsi üçün onun ötürücülük gücü öz ilkin ötürücülük gücünün iki misli

qədər artırıla bilər.

(Zaqafqaziya)

Böyük Qafqaz dağlarının Baş Qafqaz silsiləsinin cənubunda yerləşən, Azərbaycan, Gürcüstan və

Ermənistan ərazilərindən ibarət coğrafi-siyasi bölgədir. Cənubi Qafqaz və ya Güney Qafqaz İran,

Rusiya və Türkiyə arasında, Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənubunda iştirak edən coğrafi-siyasi

bölgədir. Şərqi Avropada yer alan Azərbaycanın Şimal-şərq seqmenti xaricində, Cənubi Qafqazın

çoxu coğrafi olaraq Cənub-Şərqi Asiyada yerləşməkdədir. Buna baxmayaraq siyasi baxımdan bölgə

tamamilə Şərq Avropanın hissəsi olaraq tanınmaqdadır.

(Okean axınları)

Dünya okeanında böyük su kütlələrinin, asasan daimi küləklərin təsiri altında üfüqi istiqamatdə

böyük məsafədə yerdəyişməsidir

Xilafət vaxtı xristianların verdikləri vergi idi.

Coğrafi enlik

Yer səthində ekvatordan hər hansı bir nöqtəyə qədər dərəcələrlə (meridian üzrə) olan məsafə (0° iə

90° arasında ölçülür).

Coğrafi qütblər

Yerin xəyali fırlanma oxunun Yer səthi ilə kəsişdiyi xəyali nöqtələr

Coğrafi təbəqə

atmosferin aşağı qatı, yer qabığının yuxarı hissəsi, hidrosfer və biosferin bir-birinə nüfuz ederək sıx

əlaqədə olduğu qat, Yerin ən mürəkkəb və daimi dəyişən təbəqəsidir.

Coğrafi uzunluq

Yer səthində Başlanğıc (Qrinviç) meridiandan hər hansı bir nöqteyə qədər dərəcələrlə (paralel üzrə)

olan məsafə (0° ilə 180° arasında)

Yer kürəsinin təbiəti, əhalisi va təsərrüfatı haqqında elmlər sistemi

Coğrafiya atlası

Müəyyən proqram üzrə tərtib edilmiş coğrafiya xəritələrinin məcmusu

Curriculum Vitae

Latın dilindən tərcümədə curriculum “qaçış, yarış” , vitae isə “həyat” deməkdir. Curriculum Vitae

(CV) isə “həyat yarışı” mənasını verir. İlk dəfə bu iki söz 1050-ci illərdə “curriculum vitae” olaraq

istifadə edilmişdir. XX əsrin əvvəllərində qısaldılaraq CV olaraq deməyə başlanılmışdır. Azərbaycan

dilindəki qarşılığı qarşılıq “tərcümeyi-hal” sözüdür.

Tropik və subekvatorial bölgələrdə (xüsusen Cənubi Asiyada) becerilen lifli bitki

Dağlıq Qarabağ

Azərbaycan Respublikasının qərb bölgəsidir. Ərazisi 4400 km

(Şuşa, Xankəndi, Xocalı, Əsgəran,

Xocavənd, Ağdərə, Hadrut). Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunub.

Muxtar Vilayəti

Azərbaycan SSR-in dağlıq Qarabağ bölgəsində 1923-1991-ci illərdə mövcud olmuş inzibati ərazi

Daimi mühərrik

“Perpetium mobile” termodinamikanın 2-ci qanununu inkar edir.

Daşaltı əməliyyatı

Şuşa yaxınlığında yerləşən Daşaltı kəndinin azad edilməsi məqsədi 1992-ci il 25 yanvarda axşam

saat 20:00-da başlanıb və yanvarın 26-da axşam saatlarında uğursuzluqla başa çatıb.

Dövləti, yaxud hökuməti tanıma formalarından biri

Orta Asiyada kəndli

Dekabristlər

Deqradasiyaya

Torpaqların eroziyaya uğraması, şoranlaşması

Siyasi cəhətdən geri qalmış xalq kütlələrini mümkün olan hər cür cəzbedici, lakin yalançı vədlərlə,

yaltaqlıqla aldatmaq üsulu.

Demarkasiya xətti

(frans. demarkation – serhedayırma) Qonşu ölkələr arasında mübahisəli ərazini ayıran, xüsusi sazişə

görə müvəqqəti təyin olunan xətt(sərhəd)

Demilitarizasiya

Bir dövlətə qoşun saxlamağı, hərbi sənaye yaratmağı, istehkamlar düzəltməyi qadağan etmək.

Neft qaz çıxarma terminlrinin izahlı lüğti

Xalq Qəzeti (Dərc olunma tarixi: 19-02-2019, Nəşr Nömrəsi: 40), Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu (Dərc olunma tarixi: 28-02-2019, Nəşr nömrəsi: 02, Maddə nömrəsi: 354)

QÜVVƏYƏ MİNMƏ TARİXİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VAHİD HÜQUQi TƏSNİFATI ÜZRƏ İNDEKS KODU
HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNİN QEYDİYYAT NÖMRƏSİ
14201902180056
HÜQUQİ AKTIN HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNƏ DAXİL EDİLDİYİ TARİX

“Neft-qaz sahəsində fəaliyyətin və qeyri-dövlət sektorunun Meyarları”nın təsdiq edilməsi haqqında

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİN QƏRARI

“Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il 30 noyabr tarixli 1356-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi və “Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun və bu Qanunla təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin tətbiq edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2000-ci il 30 avqust tarixli 393 nömrəli Fərmanında dəyişiklik edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 20 dekabr tarixli 414 nömrəli Fərmanının 1.2.1-ci yarımbəndinin və “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il 30 noyabr tarixli 1360-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi və “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1997-ci il 7 aprel tarixli 568 nömrəli Fərmanında dəyişiklik edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 21 dekabr tarixli 421 nömrəli Fərmanının 1.4-cü bəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərara alır:

1. “Neft-qaz sahəsində fəaliyyətin və qeyri-dövlət sektorunun Meyarları” təsdiq edilsin (əlavə olunur).

2. Bu Qərarda dəyişikliklər Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 24 avqust tarixli 772 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “İcra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının hazırlanması və qəbul edilməsi qaydası haqqında Əsasnamə”nin 2.6-1-ci bəndinə uyğun edilə bilər.

3. Bu Qərar 2019-cu il yanvarın 1-dən tətbiq edilir.

Azərbaycan Respublikasının Baş naziri Novruz MƏMMƏDOV

Bakı şəhəri, 18 fevral 2019-cu il

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin

2019-cu il 18 fevral tarixli 56 nömrəli Qərarı ilə

Neft-qaz sahəsində fəaliyyətin və qeyri-dövlət sektorunun

1. Ümumi müddəalar

1.1. Bu Meyarlar Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin 101.1-4-cü maddəsinə və “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 14.7-ci maddəsinə uyğun olaraq neft-qaz sahəsində fəaliyyətin və qeyri-dövlət sektorunun meyarlarını (bundan sonra – Meyarlar) müəyyən edir.

1.2. Bu Meyarlarda istifadə olunan anlayışlar Azərbaycan Respublikasının digər normativ hüquqi aktlarında nəzərdə tutulmuş mənaları ifadə edir.

2.1. Neft-qaz sahəsində fəaliyyətə dair Meyarlar aşağıdakılardır:

2.1.1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti və onun strukturuna daxil olan müəssisələr, habelə hasilatın pay bölgüsü haqqında, əsas boru kəməri haqqında və digər bu qəbildən olan sazişlər üzrə podratçılar və əməliyyat şirkətləri fəaliyyət növündən asılı olmayaraq tam tərkibdə;

2.1.2. bu Meyarların 2.1.1-ci yarımbəndində göstərilən şəxslərə xidmət göstərən xarici və yerli subpodratçılar:

2.1.2.1. mövcud subpodratçılar üzrə – bu Meyarların 2.1.1-ci yarımbəndində göstərilən şəxslərə təqdim olunan mal, görülən iş və göstərilən xidmətlərə görə əvvəlki təqvim ili ərzində əldə olunan illik gəlirlərin (xərclər nəzərə alınmadan) həcmi məcmu illik gəlirlərin 50 faizindən çox olduğu təqdirdə;

2.1.2.2. il ərzində yeni yaradılacaq subpodratçılar üzrə – yeni yaradılan subpodratçı ilin əvvəlindən bu Meyarların 2.1.1-ci yarımbəndində göstərilən şəxslərə mal təqdim etməyə, iş görməyə və xidmət göstərməyə başladığı ayadək əməkhaqqından gəlir vergisini güzəştli dərəcələrlə tətbiq edir. Təqvim ili ərzində bu Meyarların 2.1.1-ci yarımbəndində göstərilən şəxslərlə müqavilə bağlayan subpodratçıların ilin əvvəlindən artan yekunla cəmi gəlirlərində (xərclər nəzərə alınmadan) həmin müqavilələr üzrə gəlirlərin (xərclər nəzərə alınmadan) xüsusi çəkisi 50 faizdən çox olduğu təqdirdə, növbəti ayın 1-dən etibarən təqvim ilinin sonunadək güzəşt hüququnu itirir (növbəti aylar üzrə artan yekunla gəlirlərin (xərclər nəzərə alınmadan) nisbətindən asılı olmayaraq). Növbəti ildən mövcud subpodratçı kimi bu Meyarların 2.1.2.1-ci yarımbəndində qeyd olunan meyar əsas götürülür.

2.2. Qeyri-dövlət sektoru – dövlət adından yaradılan publik hüquqi şəxslər, büdcə təşkilatları, dövlət büdcəsindən və dövlətə məxsus digər fondlardan maliyyələşən digər orqan və qurumlar, habelə səhmlərinin və ya paylarının 51 və daha artıq faizi birbaşa və ya dolayısilə dövlətə məxsus olan hüquqi şəxslər istisna olmaqla, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq yaradılmış hüquqi şəxslər və vergi ödəyicisi olan fiziki şəxslər.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

“Neftqazçıxarma terminlərinin izahlı lüğəti” çap olunub

AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutu tərəfindən “Neftqazçıxarma terminlərinin izahlı lüğəti” çap olunub.

Nazirlər Kabineti yanında Terminologiya Komissiyasının qərarı ilə “Ərgünəş” nəşriyyatında çap olunan kitabın baş redaktoru AMEA-nın prezidenti, akademik Akif Əlizadə, müəllifləri isə AMEA-nın müxbir üzvü Arif Quliyev və texnika üzrə fəlsəfə doktorları – Ramiq Əfəndiyev və Məmməd Haşım Hacıyevdir.

Vəsait AMEA-nın həqiqi, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Midhət Abasovun xatirəsinə ithaf edilib.

Kitabda neft-qaz geologiyası və geofizikası, yataqların axtarışı, kəşfiyyatı və işlənməsi, quyuların qazılması və istismarı, neft və qazın nəqli və saxlanılmasına aid 11 minə yaxın termin toplanılıb. Nəşrdə, həmçinin neftqazçıxarmanın iqtisadiyyatı, iqtisadi-riyazi modelləşdirmə, o cümlədən elm və texnologiyanın bir sıra sahələri ilə bağlı ən çox istifadə edilən terminlər də izah olunur. Azərbaycan, ingilis və rus dillərində yazılmış terminlərin izahı doğma dilimizdə verilir.

Kitab neft-qaz sənayesi mütəxəssisləri, elmi işçilər, müəllim, tələbə və texniki ədəbiyyat tərcüməçiləri üçün nəzərdə tutulub.