Neft v qaz emalının texnologiyası

3.1. Ümumi tələblər 3.1.1. Quyuların tikilməsində əsas sənəd, bu Qaydaların tələblərinə uyğun işlənilmiş layihədir. Quyunun tikilməsinə ancaq müvafiq qaydada təsdiq olunmuş layihə olduqda başlamaq olar. 3.1.2. Geoloji-texniki şərtləri eyni olan sahə və yataqlar- da, layihə dərinlikləri fərqi 400 m-dən çox olmadıqda quyuların oxşar sahələrdə fəaliyyətdə olan işçi layihələrə əsaslanaraq tikilməsinə icazə verilir. 3.1.3. Kateqoriyasından asılı olmayaraq bütün quyular elektrik ötürücü xətlərinin, magistral neft-qaz kəmərlərinin, suburaxıcı və digər sənaye və mülki obyektlərin mühafizə zonasından kənarda tikilməlidir. 3.1.4. Xarici standartlara uyğun yerinə yetirilmiş xarici texnika və texnologiya bu Qaydaların və Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan standartların tələblərinə uyğun olduqda quyuların tikilməsində istifadə oluna bilər. 3.1.5. Quyunun tikilməsi işləri aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildikdə başlana bilər: – müəyyən olunmuş qaydada işlənmiş və təsdiq olunmuş layihə-smeta sənədləri olduqda; – təşkilatın material-texniki təchizat bazaları və istehsalat xidmətlərinin yerləşmə yerləri ilə əlaqəni il boyu təmin edən nəqliyyat magistralları və yolları olduqda; – buruq avadanlığının nəql edilməsi trassasının, həmçinin həmin trassanın elektrik ötürücü xətləri, dəmir yolları, magistral boru kəmərləri və s. ilə kəsişmə yerlərinin müvafiq razılaşdırılması olduqda;

Naftalan nefti̇ fraksi̇yalarinin qaz xromatoqrafi̇yasi-kütlə spektroskopi̇yasi üsulu İLƏ anali̇zi̇ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — V.M.Abbasov, S.Y.Hacıyeva, A.A.Əlizadə, G.Ə.Nəcəfova, P.Əzizova

Tədqiqat işi Naftalan neftinin gaz xromatoqrafiyası kütlə spektroskopiyası üsulu ilə analizinə həsr olunmuşdur. Naftalan neftinin 160⁰-340⁰C intervalda fraksiyaları analiz olunmuşdur. Analiz olunan fraksiyalarda bioloji aktiv hopan və steranların temperaturdan asılı olaraq dəyişməsi öyrənilmişdir. Aparılmış analizlərdən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, aşağı qaynama temperaturlu fraksiyaların tərkibində hopan və steranlara rast gəlinmir. 235°C-dən artıq hopanların izlərinə rast gəlmək mümkündür. Steranların isə 300°C-dən izləri görünməyə başlayır. Artıq 335-340°C-də qaynayan fraksiyalarda steranları yüksək intensivlikdə görmək mümkündür.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по энергетике и рациональному природопользованию , автор научной работы — V.M.Abbasov, S.Y.Hacıyeva, A.A.Əlizadə, G.Ə.Nəcəfova, P.Əzizova

Müali̇cəvi̇ Naftalan nefti̇ fraksi̇yalarinin fi̇zi̇ki̇-ki̇myəvi̇ XASSƏLƏRİ

Naftalan nefti̇ndən ayrilmiş yüngül aromati̇k karbohi̇drogenləri̇n KİMYƏVİ tərki̇bi̇ni̇n müasi̇r üsullarla TƏDQİQİ

Matlab-7 proqraminin köməyi̇ İLƏ si̇nteti̇k neft turşularinin alinma PROSESİNİN opti̇mallaşdirilmasi

(oksi̇)xloralümoti̇tanat ti̇pli̇ i̇on mayeləri̇ni̇n İŞTİRAKINDA alinan (do)desen-1 oli̇qomerləri̇ni̇n termooksi̇dləşmə XASSƏLƏRİ

Qudronun keçi̇d metallari İLƏ MODİFİKASİYA edi̇lmi̇ş halloi̇zi̇t İŞTİRAKI İLƏ hi̇drokreki̇nqi̇ PROSESİNİN TƏDQİQİ

i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF FRACTIONS OF NAPHTHALAN OIL BY MEANS OF GAS CHROMATOGRAPHY-MASS SPECTROSCOPY

The work deals with the analysis of naphthalan oil using methods of gas chromatography-mass spectroscopy. The analysis covered oil fractions in the range 160⁰-340⁰C to identify biologically active gopans and sterans . It found that no gopans and sterans have been detected in fractions with low boiling temperature. Traces of gopans are revealed from temperature 2350С; sterans from temperature 300 0С. Also, sterans are clearly evident in chromatograms of fraction with boiling temperature 335-340°.

Текст научной работы на тему «Naftalan nefti̇ fraksi̇yalarinin qaz xromatoqrafi̇yasi-kütlə spektroskopi̇yasi üsulu İLƏ anali̇zi̇»

NAFTALAN NEFTÍ FRAKSÍYALARININ QAZ XROMATOQRAFÍYASI-KÜTLa SPEKTRO SKOPÍYASI ÜSULU ÍL9 ANALÍZÍ

V.M.Abbasov, S.Y.Haciyeva, A.A.91izada, G.O.Nacafova, P.9zizova

AMEA-nin akad. Y.H.Mdmmdddliyev adina Neft-Kimya Prosesldri institutu Az 1025, Baki, Xocali pr., 30; e-mail:anipcp@,dcacs. ab.az

Tddqiqat i§i Naftalan neftinin gaz xromatoqrafiyasi – kütld spektroskopiyasi üsulu ild analizind hdsr olunmu§dur. Naftalan neftinin 160°-340°C intervalda fraksiyalari analiz olunmu§dur. Analiz olunan fraksiyalarda bioloji aktiv hopan vd steranlarin temperaturdan asili olaraq ddyi§mdsi öyrdnilmi§dir. Aparilmi§ analizldrddn beld bir ndticdyd gdlmdk olar ki, a§agi qaynama temperaturlu fraksiyalarin tdrkibindd hopan vd steranlara rast gdlinmir. 235°C-ddn artiq hopanlarin izldrind rast gdlmdk mümkündür. Steranlarin isd 300°C-ddn izldri görünmdyd ba§layir. Artiq 335-340°C-dd qaynayan fraksiyalarda steranlari yüksdk intensivlikdd görmdk mümkündür.

Agar sózldr: naftalan nefti, biomarker, steranlar, hopamlar.

ömala galdiyi geoloji §arait va ya§ina uygun olaraq har bir xam neft unikal biomarker qrupuna malikdir. Buna göra da neftin tarkibindaki bioloji biomarkerlar 9ox ahamiyyatli karbohidrogenlar hesab olunurlar. Bela ki onlar neftin bioloji man§ayini, geoloji tarixini va ya§ini müayyan edan 9ox ahamiyyatli birla§malardir [1, 2].

Neftin tarkibinda an geni§ yayilmi§ va zangin biomarkerlar izoprenoid karbohidro-genlaridir: pristan va fitan. izoprenoid biomarkerlar xlorofil deqradasiyasindan amala galirlar [3].

Neftin tarkibinda nisbatan zangin digar biomarkerlar steran va triterpenlardir. Steranlar sterollardan amala galirlar, sonun-cular isa yosunlar va yüksak bitkilarin tarkibinda rast galinir. Steranlar tetratsiklik qurulu§a va yan zancirinda alkil qrupuna malik birla§malardir. Triterpenlar isa bakterialarin tarkibinda olan triterpenoidlardan amala galmi§lar. Onlar tritsiklik, tetratsiklik va ya pentatsiklik qurulu§a malik olurlar va an geni§ yayilmi§lari pentatsiklik hopanlardir.

Neftin tarkibinda biomarkerlarin ayrilaraq identifikasiya edilmasi olduqca 9atindir, 9ünki onlar 9ox mürakkab qari§iga malik olan neftin tarkibinda az miqdardadirlar.

Bir 9ox qadim madaniyyatlarda mineral yaglarin xüsusi növlari asrlar boyu bazi xastaliklarda ananavi müalica üsulu kimi istifada olunurdu. £ox uzun müddat Naftalan

nefti darmanlarin tasir eda bilmadiyi bazi xastaliklarin müalicasinda istifada olunurdu. Adatan, o dari xastaliklarina va selikli qi§aya, kremlar va ya vannalar §aklinda istifada olunurdu. XX asrin avvallarindan etibaran Azarbaycanda naftalan artiq klinik §araitinda tatbiq olunmaga ba§ladi [4].

Müalicavi Naftalan neftinin tadqiqati sahasinda geni§ tadqiqatlar hala 1945-ci ildan indiki Neft-Kimya Proseslari institutunda ba§lanmi§di [5]. Sonralar bu sahada tadqiqatlar akademik ö.M.Quliyev [6,7], professor H.H.Ha§imovun [8-11] AMEA-nin müxbir üzvlari V.M.Abbasov va F.i.Samadovanin rahbarliyi altinda aparilmi§dir [12-29].

Müalicavi Naftalan neftinin fiziki-kimyavi xassalari ayri-ayri quyu neftlarinin tadqiqi ila öyranilmi§ va bu neftlarin farqli va ox§ar cahatlari müayyanla§dirilmi§dir. Müalicavi neftin ayri-ayri quyulardan götürülmü§ nümunalari fraksiyala§dirilmi§, fraksiyalarin struktur-qrup tarkiblari öyranilmi§dir. Müalicavi neftin q. ba§langici -5000C-da qaynayan fraksiyasinin

darman bitkilarinin yaglari va müalicavi neftin yag fraksiyasi asasinda güclü antimikrob tasirli kompozisiyalar yaradilmi§dir.

Neft-Kimya Proseslari institutunda Naftalan yagina aid 3 patent alinmi§dir [3032].

Qaz xromatoqrafiyasi-kütla spektrosko-piyasinin (GC-MS) va onlarla alaqali olan informasiya sistemlarinin iqtisadi alveri§liyi ötan asrin 70-ci illarindan biomarkerlardan geni§ maqsadlar ü9ün istifada etmaya imkan yaratdi. Biomarkerlarin mürakkab qurulu§u va kigik qatiliqda olmalari onlari daha daqiq va hassas üsullarla analiz etmaya ehtiyac yaradir. Analitik üsullarin va onlar arasindaki alaqanin inki§afi neft biomarkerlarinin ayrilmasinda,

tayin olunmasinda, qurulu§ va qatiliqlarinin müayyan edilmasinda böyük ahamiyyat kasb edir. Bir ne9a ayrilma üsulunun birga istifada olunmasi hamin üsullarin analitik gücünü daha da artirir. esas biomarkerlarin tayin olunmasinda GC-MS üsulu an geni§ yayilmi§ üsul hesab olunur. GC (qaz xromatoqrafiyasi) biomarkerlarin müxtalif qurulu§larinin ayril-masini tamin etdiyi halda, MS (kütla spektroskopiyasi) hamin qurulu§lari tayin va identifikasiya edir. Tadqiqat i§i naftalan neftinin gaz xromatoqrafiyasi va kütla spektroskopiyasi üsulu ila analizina hasr olunmu§dur. Bioloji aktiv olduqlari ü9ün asas diqqat hopan va steranlara yetirilmi§dir.

Naftalan neftinin 160°-340°C intervalda 50C-lik 35 fraksiyasi analiz olunmu§dur. Analiz olunan fraksiyalarda hopan va steranlarin fraksiyalar üzra temperaturdan asili olaraq dayi§masi öyranilmi§dir. Naftalan fraksiyalari halledici (dixlormetan:meta-nol=1:1) ila 1:50 nisbatinda mahlullari hazirlanmi§dir.

Tadqiqat i§i Shimadzu GCMS-QP 2010 Ultra qaz xromatoqrafiyasi va kütla spektroskopiyasi detektoru ila tachiz olunmu§ cihazda aparilmi§dir. BPX5 60m*0.25mm* 0.25^m kapilyar kalonkasindan istifada olunmu§dur. Qaz xromatoqrafinin temperatur rejimi müxtaif fraksiyalar ü9ün farqli se9ilmi§dir. a). 160°-265°C-da qaynayan fraksiyalar ü9ün: sobanin temperatur proqrami ba§langic 50°C-da 2 daq saxlanilir, 10°C/daq 80°C 9atdirilir, 2°C/daq 200°C-ya qaldirilir va son olaraq 10°C/daq 250°C qadar yüksaldilir; b). 2650-315°C-da qaynayan fraksiyalar ü9ün: sobanin temperatur proqrami ba§langic 500C-

da 2 daq saxlanilir, 100C/daq 1000C 9atdirilir, 10C/daq 2200C-ya qaldirilir va son olaraq 100C/daq 2500C qadar yüksaldilir; c). 315°-340°C-da qaynayan fraksiyalar ü9ün: sobanin temperatur proqrami ba§langic 50°C-da 2 daq saxlanilir, 10°C/daq 120°C 9atdirilir, 1°C/daq 240°C-ya qaldirilir va son olaraq 10°C/daq 300°C qadar yüksaldilir va 5 daqiqa hamin temperaturda saxlanilir; inyeksiya temperaturu 250°C; da§iyici qaz helium; axin sürati 1 ml/daq; split nisbati 1:100; inyeksiya hacmi

Kütla spektroskopiyasi scan rejimi va se9ilmi§ ion monitorinq (SiM- Selected ion Monitoring) rejiminda, m/z=191 (hopanlar), va m/z=217, 218 (steranlar) faaliyyat göstarmi§dir. SiM rejimi digar birla§malarin xromatoqramda kanar küylari va 9irkliliklarindan azad olmasina §arait yaradir [13]. Har iki rejimda detektorun elektron enerjisi 70 eV, gücü 1,2 kV, ion manbayinin temperaturu 270°C-ya sazlanmi§dir.

iki sinif biomarkerlar pentatsiklik triterpanlar va steranlar kütla spektroskopiyasi vasitasila identifikasiya edilmi§dir va fraksiyalar üzra paylanmasi analiz edilmi§dir.

Naftalan neftinin 160°-340°C-lik fraksiyalari analiz olunmu§ va hopan va steranlarin fraksiyalar üzra temperaturdan asili olaraq dayi§masinin müqayisali tadqiqi aparilmi§dir. ilk olaraq 160-165°C-lik

fraksiyanin analizi aparilmi§ va naticalar (kütld/yük) 191, 217 va 218 ü9ün alinmi§ tadqiq olunmu§dur. SiM rejiminda m/z naticalar §ak. 1-da göstarilmi§dir.

§akil 1. 160-165°C-da qaynayan fraksiyanin SiM xromatoqrami: a) m/z 191 kütla fraqmentoqram, b) m/z 217 kütla fraqmentoqram va c) m/z 218 kütla fraqmentoqram.

§akil 1-dan aydin görünür ki, 160-165°C- da qaynayan fraksiyanin tarkibinda hopanlar va steranlara rast galinmir.

Analiz naticasinda a§kar olunmu§dur ki, 225-230°C-da qaynayan fraksiyalara qadar demak olar ki, hopan va steranlara xromatoqramlarda rast galinmir. Lakin 235-

Neft v qaz emalının texnologiyası

Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrinin yanğın təhlükəsizliyi: ərazilərə, istehsalat və inzibati binalara olan tələblərNeft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrində yanğınların baş verməməsi üçün zəruri olan yanğın təhlükəsizliyi tədbirləri həyata keçirilməlidir. Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrinin ərazilərini, istehsalat otaqlarını və avadanlıqları yanğından qorumaq üçün müvafiq qaydaların tələblərinə əməl olunmalıdır. Birinci növbədə ərazilər, istehsalat otaqları daim təmiz saxlanılmalı, istehsalat tullantıları ilə çirklənməsinə yol verilməməlidir. İstehsalat tullantıları, quru ot mütəmadi olaraq yığılmalı və xüsusi yerlərə daşınmalıdır. Ətraf mühitə zərər verə biləcək maddə və materialların yandırılmasına yol verilməməli, asan alışan və yanar mayelərin torpağa hopduğu yerlər dərhal təmizlənməli, həmin yerlərə quru qum tökülməlidir.Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrinin ərazisində, açıq anbar və çuxurlarda asan alışan və yanar mayelərin saxlanılmasına yol verilməməlidir. Müəssisələrin ərazisində yerləşən partlayış-yanğın təhlükəli obyektlərin və tikililərin ətrafında radiusu 5 metrdən az olmayan zonada otlar vaxtaşırı biçilməli və yanğından təhlükəsiz yerlərə daşınmalıdır. Həmin zonada yanar materialların saxlanılması qadağandır.Neft, qaz və neft-kimya sənayesinə məxsus partlayış-yanğın təhlükəli obyektlərin önündə yanğınsöndürmə vasitələrinin yerini göstərən nişanlar olmalıdır.Müəssisədə yanğından mühafizə xidməti ilə razılaşdırılaraq siqaret çəkmək üçün xüsusi yerlər ayrılmalı və həmin yerlərdə müvafiq nişan asılmalıdır. Siqaret çəkmək üçün ayrılmış yer su və ya qum ilə təchiz olunmalıdır.Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrinin partlayış təhlükəli otaqlarındakı hər bir telefon aparatının yanında və ya otaqda hər tərəfdən görünən yerdə yanğından mühafizə xidmətinin telefon nömrəsi yazılmış lövhə asılmalıdır.Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrinin ərazisində tonqalların qalanması, quru otların və yanacaq-sürtgü materiallarının yandırılması qadağandır. Partlayış-yanğın təhlükəli müəssisələrin və qurğuların (çənlər parkı və s.) ərazisinə daxil olmağa yalnız xüsusi buraxılış vərəqəsi ilə icazə verilir. Avtonəqliyyat, traktor və digər aqreqatlar qığılcımsöndürən və yanğınsöndürmə vasitələri ilə təchiz olunmalıdır.Partlayış-yanğın təhlükəli maddələri nəql edən boru xətlərinin məişət, yardımçı, inzibati-təsərrüfat otaqlarından, paylayıcı qurğular, nəzarət-ölçü cihazları və ya yanacaqdoldurma məntəqələrinin, akkumulyator otaqlarının, yanacaq-sürtgü materialları anbarlarının, nasosxanaların və digər partlayış-yanğın təhlükəli istehsalat obyektlərinin məşəl, kibrit, şam, kerosinli fənərlər, tonqal və digər açıq alov mənbələri ilə işıqlandırılması qadağandır.Hər bir neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisəsində istehsalat sexlərinin, ayrı-ayrı otaqların, qurğuların və anbarların partlayış-yanğın və yanğın təhlükəsizliyi üzrə kateqoriyalarını müəyyən edən siyahı tərtib olunmalıdır.İstismar zamanı səthlərinin temperaturu 450Cdən yüksək olan boru xətlərinin və avadanlıqlarının, işçi heyətin onlarla təmasda ola biləcək sahəsində çəpəri və ya yanmayan istilik izolyasiyası olmalıdır. Nasaz avadanlıqlarda istehsalat əməliyyatlarının aparılmasına yol verilməməlidir.Donmuş aparatlar, armaturlar, boru xətləri, siyirtmələr yalnız buxar və ya isti su ilə qizdırılmalıdır. Bu məqsəd üçün lehim lampasından və yaxud açıq alovdan istifadə etmək qadağandır. Məhsulun sızma yerləri aşkar olduqda nasazlığın aradan qaldırılması üzrə tədbirlər görülməlidir.İstehsalat binaları və tikililəri arasındakı məsafələr qüvvədə olan tikinti normalarının tələblərinə cavab verməlidir.Yağlanmış, benzin, kerosin və digər yanar mayelərə bulaşmış silgi materialları qapağı kip örtülən metal qutulara yığılmalıdır. İş başa çatdıqdan sonra (və ya növbə təhvil verilməzdən əvvəl) qutular yanğından təhlükəsiz yerlərə aparılmalıdır. İstifadəyə yararsız silgi materialları obyekt müdirinin və ya sex rəisinin göstərişi ilə müəssisənin yanğın təhlükəsizliyi xidməti ilə razılaşdırılaraq xüsusi ayrılmış yerlərdə yandırılmalıdır.Girişlər, çıxışlar, dəhlizlər, tamburlar, stasionar yanğın pilləkənləri, binaların damındakı yanmayan çəpərlər, pilləkən qəfəsləri, çardaqlar həmişə saz və təmiz vəziyyətdə saxlanılmalı, artıq əşyalarla qalaqlanmamalıdır. Çardaqlar bağlı, dam pəncərələri isə örtülü olmalıdır. Pilləkən qəfəslərində qaz xətlərinin, tez alışan və yanar mayelər nəql edən boru xətlərinin çəkilməsi, həmçinin insanların hərəkətinə mane olan avadanlığın quraşdırılması qadağandır.Təxliyə yollarının qapıları binadan çıxışa doğru istiqamətdə sərbəst açılmalı, yanğın baş verdikdə istehsalat və inzibati binalarda olan insanların təhlükəsiz təxliyəsi təmin edilməlidir.İstehsalat və inzibati binaların zirzəmilərində və kürsülü mərtəbələrində partlayıcı maddələrin, təzyiq altında olan (dolu) qaz balonlarının və digər yüksək yanğın təhlükəli maddələrin saxlanılması qadağandır.Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrinə məxsus hər bir istehsalat binasının və otaqların təxliyə çıxışlarının konstruksiyası, planlaşdırılması və sayı qüvvədə olan tikinti norma və qaydaları tələblərinə cavab verməlidir.İstehsalat obyektlərinin taxta konstruksiyaları odadavamlı tərkibli materiallarla hopdurulmalı və bu proses vaxtaşırı aparılmalıdır.Yanğına qarşı divar və örtüklərdə olan yarıqlarda alovun yayılmasının və məhsulların yanmasının qarşısını alan qoruyucu qurğular quraşdırılmalıdır (yanğına qarşı qapılar, su pərdəsi, qapaqlar, sipərlər, şiberlər, tüstüyə qarşı qurğular).Yerli nəzarət orqanları və Dövlət Yanğın Nəzarəti Xidməti ilə razılaşdırılmış və müəssisə rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş müvafiq layihə olmadığı halda istehsalat və xidməti otaqlarının yenidən planlaşdırılmasına icazə verilmir. Yenidən planlaşdırma zamanı tikinti konstruksiyalarının odadavamlılıq hədlərinin aşağı salınmasına və insanların köçürülmə şəraitinin pisləşməsinə yol verilməməlidir. 1, 2 və 3-cü dərəcəli odadavamlı binalarda antresolların, arakəsmələrin, məişət yerlərinin, anbarların yanar materiallardan quraşdırılması qadağandır.Asan alışan və yanar mayelərdən, qazlardan istifadə olunan sexlərdə və laboratoriyalarda bu cür yanğın təhlükəli maddələrin iş yerlərinə daşınması və paylanması mərkəzləşdirilmiş qaydada təşkil edilməlidir. Bütün hallarda asan alışan və yanar mayelərin daşınması zamanı xüsusi konstruksiyaya malik təhlükəsiz qablardan (taralardan) istifadə edilməlidir.Sex anbarlarında asan alışan və yanar mayelər, boyalar, həlledicilər bir yerdə saxlanılarkən onların maksimum miqdarı müvafiq normaların tələblərinə cavab verməlidir. İş yerlərində saxlanılan materialların (istifadəyə hazır şəkildə olan) miqdarı növbə təlabatından artıq olmamalı, onlar saxlanılan qablar kip bağlanmalıdır. Boyalar, laklar və həlledicilər saxlanılan obyekt anbarlarına olan tələblər qüvvədə olan tikinti normalarının tələblərinə cavab verməlidir. Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrinin partlayış-yanğın təhlükəli obyektləri yanğın təhlükəsizliyi işarələri və təhlükəsizlik qaydalarını təbliğ edən plakatlarla təchiz olunmalıdır.Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrinin bütün istehsalat otaqları və avadanlıqlar vaxtaşırı tozdan və digər yanar materiallardan təmizlənməlidir. Təmizlənmə müddəti texnoloji reqlamentə və ya sex təlimatına əsasən təyin olunmalıdır. Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrində çalışan işçilərin xüsusi geyimləri vaxtında yuyulmalı və təmir edilməlidir.Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrində yanğın təhlükəsizliyinin təmin olunması məqsədi ilə bir sıra məsələlər də diqqət mərkəzində olmalıdır. Belə ki, partlayış təhlükəli buxar və qazların yığılması ehtimal olan istehsalat otaqlarında partlayışın qarşısını almaq üçün hava mühitinə daim nəzarət təşkil olunmalıdır.Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrinin istehsalat kanalizasiya şəbəkələri qapalı formada quraşdırılmalı, yanmayan materiallardan hazırlanmalı, boru və qurğuların çirkab suların təsiri nəticəsində korroziyadan muhafizəsi nəzərdə tutulmalıdır.Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrində kimyəvi maddələr saxlanılan anbarların xidməti heyəti kimyəvi maddələrin və reaktivlərin saxlanılması üzrə təhlükəsizlik qaydalarını bilməlidir. Təhlükəsizlik baxımından eyni fiziki-kimyəvi xassəli və yanğın təhlükəli kimyəvi maddələr bir yerdə saxlanılmalıdır. Bunun üçün anbarlar bir birindən yanmayan divarlarla (yanğınaqarşı arakəsmələrlə) ayrılmış otaqlara bölünməlidir.Kimyəvi maddələr saxlanılan anbarlarda kimyəvi maddələrin saxlanılması ilə əlaqədar olmayan işləri həyata keçirtmək qadağandır. Kimyəvi maddələrlə bağlı işlər ehtiyatla, səliqəli və onların qablaşdırılma taraları zədələnmədən aparılmalıdır. Hava, su, yanar maddələrlə təmasından öz-özünə alışma qabiliyyəti olan və yaxud partlayış təhlükəli qarışıq əmələ gətirən kimyəvi maddələr yüksək temperaturun təsiri və mexaniki zədələnmə ehtimalı olmayan xüsusi şəraitdə saxlanılmalıdırlar. Dağılmış və ətrafa səpələnmiş maddələr təcili olaraq yığışdırılmalı və zərərsizləşdirilməlidir.Neft, qaz və neft-kimya müəssisələrində asan alışan, yanar maye və qaz anbarların quruluşu qüvvədə olan norma və qaydaların tələblərinə cavab verməlidir. Neft, neft və kimya müəssisələrində, materiallar anbarlarında da bir sıra yanğın təhlükəsizliyi tədbirləri həyata keçirilməlidir. Materiallar anbarında qaz pilətələrinin, məişət elektrik qızdırıcı cihazların və sobaların quraşdırılması qadağandır. Materialların anbarlara yığılması və boşaldılması zamanı istifadə olunan mexanizmlərin və elektrik yükləyicilərinin kabelləri saz vəziyyətdə olmalıdır. Anbar müdiri işin sonunda anbar otaqlarına baxış keçirməli, yanğın təhlükəsinin olmamasına əmin olduqdan sonra elektrik şəbəkəsini söndürməli və anbarı bağlamalıdır.Neft və kimya müəssisələrində çənlər parkı layihəyə uyğun xüsusi ayrılmış ərazidə yerləşdirilməlidir. Çən və çənlər parkının istismarı və təmiri işləri qüvvədə olan müvafiq sənədlərin və “Neft anbarlarının istismarı vaxtı partlayış və yanğın təhlükəsizliyi” təlimatının tələblərinə uyğun aparılmalıdır. Hər bir çən parkı üçün texnoloji xəritə və yanğının söndürülməsinin operativ planı olmalıdır.Neft məhsulları saxlanılan çənləri günəş şüalarından qorumaq üçün açıq rəngli boyalarla rəngləmək lazımdır. Çənlər parkı ərazisinə avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin daxil olmasına yalnız təmir işlərinin görülməsi zamanı icazə verilir.Sutkanın qaranlıq və gecə vaxtı çən parkları yerləşən ərazi parkların xaricində quraşdırılmış projektorlar vasitəsilə işıqlandırılmalıdır.İstismarda olan çənin qaynaq tikişlərində, gövdəsində və ya dibində çat əmələ gələrsə çən təcili olaraq boşaldılmalı və təmizlənməlidir. Neftlə dolu çənlərdə çatların qaynaq edilməsinə və döyəclənməsinə yol verilmir.Neft çənlərinin ətrafındakı bəndlər daim saz vəziyyətdə saxlanılmalı və qüvvədə olan tikinti norma və qaydalarının tələblərinə cavab verməlidir.Neft, neft və kimya müəssisələrində neftvurma nasos stansiyaları qüvvədə olan qayda və normaların tələblərinə uyğun istismar edilməlidir.İsitmə və ventilyasiya sistemi də yanğın təhlükəsizliyinin tələblərinə cavab verməlidir. Sobalar və tüstü boruları isitmə dövrü başlamazdan əvvəl və bütün isitmə dövründə hisdən təmizlənməlidir. Nasaz sobaların və tüstü borularının istismar olunması qadağan olunmalı, istehsalat və inzibati otaqlarda sobaların işə salınması müəssisənin əmri ilə təyin olunmuş və təlimatlandırılmış şəxs tərəfindən aparılmalıdır.Sexlərdə, laboratoriyalarda və digər otaqlarda sobaların işə salınması müəssisə üzrə əmrlə təyin olunmuş şəxs tərəfindən aparılmalıdır. Sobalı isidicilərin istismarı zamanı sobaların odluqlarının qarşısında yanacağın saxlanılması, sobaların alışdırılmasında benzin, kerosin, dizel yanacaqdan istifadə olunması, sobaların üstünə odunun, paltarların və digər tez alışan əşya və materialların qoyulması və qurudulması, ventilyasiya və qaz kanallarından sobalarda baca kimi istifadə edilməsi və s. qadağandır. Sobaların qarşısındakı yanar şkafların üzərinə polad lövhə və ya ölçüsü 70×50 sm olan asbest parçası vurulmalıdır.Neft, qaz, neft-kimya müəssisələrində asan alışan və yanar mayelərlə işləyən qurğuların yerləşdyi otaqların hava mühitində yanar və partlayış təhlükəli qazların yığılmasının qarşısının alınması üçün ventilyasiya sisteminın normal işi təmin olunmalıdır.Partlayış-yanğın təhlükəli otaqlarda quraşdırılan ventilyasiya sistemləri yanğın və qəza hadisələri üçün nəzərdə tutulan, məsafədən idarə olunan işəsalma və dayandırma qurğuları ilə təchiz edilməlidir.Ventilyasiya kameralarında avadanlıqların və materialların saxlanılması qadağandır. Ventilyasiya kameraları bağlı saxlanılmalı, oraya kənar şəxslərin daxil olmasına yol verilməməlidir. Ventilyasiya sistemlərində bütün təmir işləri obyektin rəhbərinin yazılı icazəsi ilə aparılmalıdır.Neft, neft və kimya müəssisələrində qazanxana qurğularına xidmət etmək üçün yaşı 18-dən az olmayan, tibbi müayinədən keçmiş, müvafiq qaydada təsdiq olunmuş proqram əsasında qazanxana qurğularının təhlükəsiz istismarı üzrə təlimatlandırılmış, bilikləri yoxlanılmış (sınaq imtahanı vermiş), müəssisənin və ya müvafiq komissiya tərəfindən vəsiqə almış şəxslər buraxılmalı, bu şəxslərin bilikləri ildə 1 dəfədən az olmayaraq müəssisə rəhbərliyi tərəfindən təkrar yoxlanılmalıdır.Qazanxanaya xidmət edən işçilərin növbə vaxtı kənar işlərlə məşğul olması, avtomatlaşdırılmış qazanxanalarda isə qazanların nəzarətsiz qalması qadağandır.Qazanlar, yanacaq nəql edən boru xətləri və qazanxana avadanlıqları saz vəziyyətdə saxlanılmalıdır.İctimai otaqlara, yanar maye və material anbarlarına, uşaq bağçalarına, məktəb, xəstəxana, müalicə və istirahət müəssisələrinin binalarına bitişik otaqlarda və s. yerlərdə qazanların quraşdırılmasına icazə verilmir.Qazanxananın qapısına bayır tərəfdən, otağa kənar şəxslərin daxil olmasını qadağan edən yazılı lövhə vurulmalıdır.Qazanxana otaqlarında qazanxana qurğularının xidməti ilə bağlı olmayan işlərin görülməsi, kənar şəxslərin qazanxanaya daxil olması və qazanların istismarının kənar şəxslərə tapşırılması, qazanxana otaqlarında asan alışan və yanar mayelərin saxlanılması, qazanların və buxar xətlərinin üzərində yanar materialların, meşə materiallarının qurudulması, yanacaq sistemində maye və ya qaz yanacağının sızmasına yol verilməsi və s. qadağandır.Qazanları işə salmazdan əvvəl xidməti heyət qazan avadanlıqlarının istismara hazır olmasını, həmçinin işə salma qurğularının və yanacağın verilməsi üçün boru xətlərinin sazlığını yoxlamalıdır. Qazanxanalarda rezin şlanqlardan yanacaq xətti kimi istifadə etmək qadağandır.Qaz xəttinin zədələnməsi, birləşmə yerlərində kipliyin pozulması və ya qazanxana otağında qaz sızması baş verərsə, qaz xəttinin zədələnmiş sahəsi qaz daxil olan tərəfdən sürgülərlə bağlanmalıdır.Kipliyin pozulması nəticəsində qaz xəttindən sızan qazın yayıldığı zonada görülən işlər dərhal dayandırılmalı və qazın alovlanmasına səbəb ola bilən mənbələr ləğv olunmalıdır. Qazın sızmasının ləğvi üzrə tədbirlər görüldükdən sonra qazanxana otağının havası dəyişdirilməlidir.Neft, qaz və neft-kimya sənayesi müəssisələrində yanğın təhlüksizliyi ilə bağlı tələblər haqqında “Neft, qaz və neft-kimya sənayesində yanğın təhlükəsizliyi Qaydaları”ndan daha ətraflı məlumat əldə etmək olar.FHN Dövlət Yanğından Mühafizə Xidmətininİctmaiyyətlə əlaqələr vətəbliğat sektoru

Комментарии 0

Новые комментарии
Для того чтобы оставить комментарий, войдите или зарегистрируйтесь
Сервисы VK
добавлена 9 февраля в 08:27
İlməkçinin vəzifə təlimatları kimdə varsa at bilər zəhmət olmasa
добавлена 4 февраля в 11:25

TikTok’ta SƏTƏM GROUP (@hse_support) |750 Beğeni.835 Takipçi.təhlükəsizliyini fikirləş, təhlükəsiz işlə.SƏTƏM GROUP (@hse_support) adlı kullanıcıdan en yeni videoyu izleyin.

добавлена 9 апреля 2022 в 19:44

Salam, keyfiyyətə nəzarət üzrə mütəxəssisin peşə təlimatı ve ya buna oxşar bir təlimati tapmaqda kömək ede bilersiz ?

NEFT VƏ QAZ QUYULARININ TIKILMƏSI

3.1. Ümumi tələblər 3.1.1. Quyuların tikilməsində əsas sənəd, bu Qaydaların tələblərinə uyğun işlənilmiş layihədir. Quyunun tikilməsinə ancaq müvafiq qaydada təsdiq olunmuş layihə olduqda başlamaq olar. 3.1.2. Geoloji-texniki şərtləri eyni olan sahə və yataqlar- da, layihə dərinlikləri fərqi 400 m-dən çox olmadıqda quyuların oxşar sahələrdə fəaliyyətdə olan işçi layihələrə əsaslanaraq tikilməsinə icazə verilir. 3.1.3. Kateqoriyasından asılı olmayaraq bütün quyular elektrik ötürücü xətlərinin, magistral neft-qaz kəmərlərinin, suburaxıcı və digər sənaye və mülki obyektlərin mühafizə zonasından kənarda tikilməlidir. 3.1.4. Xarici standartlara uyğun yerinə yetirilmiş xarici texnika və texnologiya bu Qaydaların və Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan standartların tələblərinə uyğun olduqda quyuların tikilməsində istifadə oluna bilər. 3.1.5. Quyunun tikilməsi işləri aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildikdə başlana bilər: – müəyyən olunmuş qaydada işlənmiş və təsdiq olunmuş layihə-smeta sənədləri olduqda; – təşkilatın material-texniki təchizat bazaları və istehsalat xidmətlərinin yerləşmə yerləri ilə əlaqəni il boyu təmin edən nəqliyyat magistralları və yolları olduqda; – buruq avadanlığının nəql edilməsi trassasının, həmçinin həmin trassanın elektrik ötürücü xətləri, dəmir yolları, magistral boru kəmərləri və s. ilə kəsişmə yerlərinin müvafiq razılaşdırılması olduqda;

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 – işlərin aparılması üçün podratçılarla (subpodratçılarla), fontan əleyhinə təhlükəsizlik xidməti ilə müqavilələr bağlandıqda. 3.1.6. Qazma briqadasının gücü ilə xüsusi işləri yerinə yetirdikdə (qazma qurğusunun köçürülməsi, mobil qazma qurğularının quraşdırılması, daha mürəkkəb təmir işləri və s.) briqadanın fəhlələri əlavə öyrədilməli, əsas və əvəzçi peşələr üzrə sərbəst işləmək üçün buraxılış almalıdırlar. 3.2. Neft və qaz quyularının layihələndirilməsi 3.2.1. Quyunun tikilməsinin layihələndirilməsi üçün tapşırıq sifarişçi tərəfindən istismar olunan yatağın geoloji-kəşfiyyat işlərinin layihəsinin və texnoloji layihənin (sxemin) tələbləri nəzərə alınmaqla tərtib edilir. 3.2.2. Layihə, həmin və yaxınlıqdakı sahələrdə analoji (oxşar) şəraitdə qazılan quyuların təcrübəsini, dayaq-texnoloji və axtarış-kəşfiyyat quyularının qazılmasında yerinə yetirilən tədqiqatların nəticələrini nəzərə almalı, yerin təkinin və ətraf mühitin mühafizəsini və quyunun möhkəmliyini quyunun tikilməsi və istismarı prosesində təmin etməlidir. 3.2.3. Layihəyə aşağıdakı məlumatlar daxil olmalıdır: a) iş rayonunun coğrafi və iqlim səciyyəsi; b) qazmanın dağ-mədən geoloji şəraiti; c) lay təzyiqinin və hidroyarılma təzyiqinin uyğunlaşdırılmış cədvəli. Neftqazsu təzahürləri vaxtı quyu ağzında gözlənilən təzyiq. Quyunun konstruksiyasının və qazma məhlulunun sıxlığının əsaslandırılması; ç) qoruyucu və lift kəmərlərin hesablanması üçün baş- lanğıc (ilk) məlumatlar, komponovkaların möhkəmlik ehtiyatı əmsallarının yekun cədvəlləri və yivli birləşmələrin növləri;

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 d) quyunun qazma üsulu və optimal rejimlər, süxurdağıdıcı alətin növü, qazma və qoruyucu kəmərlərin qaldırmaendirmə əməliyyatlarının sürəti və məhlulunun parametrləri; e) möhkəmlik qrupu, divarının qalınlığı, möhkəmlik ehtiyatı, qıfıl birləşmələrinin diametri göstərilməklə qazma boruları kəmərinin kompanovkası; ə) minimal hidravlik itkilərdə quyu dibinin və lüləsinin qazılmış süxurlardan optimal təmizlənməsini təmin edən quyunun yuyulmasının hidravlik proqramı; f) tamponaj materialının tipi, onun daşının və məhlulu- nun xassələri (axıcılığı, qatılaşmağa və bərkiməyə başlama vaxtı, keçiriciliyi, möhkəmliyi, aqressiv mühitə qarşı davamlılığı), dağ-mədən geoloji şəraitdən asılı olaraq sementləmənin üsul və hidravlik proqramı; g) sementləmə prosesinə nəzarətin və tamponaj məhlulunun bərkidikdən sonra, bərkimə halının öyrənilməsinin reqlamenti; ğ) qazma prosesində lay təzyiqlərinin və flüidin tərkibini dəqiqləşdirmək üçün stratiqrafik kəsilişin tədqiqatlarının həcmi; h) layların təkrar açılmasının (perforasiya) texnologiyası və bunun üçün istifadə olunan aparatların tipi (növü); x) quyuların mənimsənilməsinin üsulları, quyuda layların sınanması, laydan axımın intensivləşdirmə metodları və geoloji-geofiziki tədqiqatların proqramı; ı) quyu ağzının kəmər başlığı, tullanışa qarşı avadanlıqla və fontan armaturu ilə yığım (obvyazka) sxemləri, onların texniki xarakteristikası və qoruyucu kəmərlə birlikdə sınanma zamanı quyu ağzındakı təzyiq; i) qazma qurğusu tipinin əsaslandırılması; j) ətraf mühitin mühafizəsi üzrə tədbirlər – texnoloji proseslərin təsviri və istehsalat tullantılarının təmizlənməsi və istifadə edilməsi, çirkab suların təkrar istifadə olunması, onların

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 təbii mühit obyektlərinə təhlükəsiz tullanması, işlənmiş qazma məhlulunun və şlamın yerə basdırılması vaxtı ətraf mühitə mənfi təsirin neytrallaşdırılması üzrə texniki vasitələrin siyahısı; k) quyunun tikilməsi üçün geoloji-texniki tapşırıq; q) qazma qurğusu üçün binövrənin tip və ölçüləri; l) işçilərin FMV-ləri. Aqressiv flüidli məhsuldar horizontları açdıqda hava mühitinə nəzarət etmək üçün cihazlar da daxil olmaqla nəzarət-ölçü cihazları; m) qazma məhlulunun ehtiyat həcmi; n) qazneftsu təzahürlərinin qarşısının alınması və ilkin təzahürün aşkar edilməsi üzrə tədbirlər; o) kiçik mexanizasiya, yanğın əleyhinə inventarla komp- lektləşdirmə; ö) qoruyucu kəmərlərin qalıq möhkəmliyinin qiymətləndirilməsi metodları. 3.2.4. Layihədə dəyişiklik və kənarlaşmaya, ona əlavə etməyə layihənin sifarişçisi və layihəçisi arasında razılığa əsasən, qəbul olunmuş müvafiq qaydada icazə verilir. Qəza hallarında bu istisna olunur və bu vaxt qazma idarəsinin rəhbərliyi layihədən kənara çıxmaq haqqında qərar qəbul edir, sifarişçini və layihə təşkilatını sonradan xəbərdar edir. Qəbul edilən dəyişikliklər heç bir halda obyektin möhkəmliyini və işlərin təhlükəsizlik dərəcəsini azaltmamalıdır. 3.2.5. Layihələri həyata keçirmək üçün nəzarəti sifarişçi həyata keçirir, ehtiyac olduqda o, layihə təşkilatını cəlb edə bilər. 3.3. Qazma qurğularının, avadanlıqlarının və alətlərinin istismarı və təmiri

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 3.3.1. Quyunun tikilməsində istifadə olunan texniki qurğular sənaye təhlükəsizliyi tələblərinə uyğun gəlmələri barədə Azdövdağtexnəzarət Komitəsi tərəfindən müvafiq qaydada sertifikatlaşdırılmalıdır. 3.3.2. Quyunun tikilməsində istifadə olunan texniki qurğular müvafiq qaydada sənaye təhlükəsizliyi ekspertizasından keçməlidir. 3.3.3. Quyunun layihəsi hazırlananda qazma qurğusunun seçilməsi elə hesabla aparılmalıdır ki, ən ağır qazma və ya qoruyucu kəmərləri endirərkən (qaldırarkən), həmçinin qəzaları (tutulmaları) ləğv edərkən statik və dinamik yüklərin həcmi (toplusu) seçilən qazma qurğusunun «Qarmaqda buraxıla bilən yüklənmə» qiymətindən artıq olmasın. 3.3.4. 4000 m-dən dərin quyuları qazmaq üçün qazma qurğuları qaldırma-endirmə əməliyyatları avtomatları ilə, lay flüidində gözlənilən kükürdün miqdarı 6%-dən çox olan, əyrilik radiusu 30 m-dən az olan maili, şaqul üzrə dərinliyi 3000 m- dən artıq və quyu lüləsinin üfqi hissəsi 300 m-dən artıq üfqi quyuları qazmaq üçün qazma qurğuları yuxarı güc ötürücüləri (intiqalı) ilə təchiz edilməlidir. 3.3.5. Neft və qaz quyularının tikilməsində yenidən yaradılan və alınan xarici qazma qurğuları partlayışdan mühafizəli olmalıdır. 3.3.6. Qazma bucurqadının idarə olunması qazmaçının pultundan, qazma nasoslarının işə buraxılması – yerli postdan, onların işinin nizamlanması və dayandırılması – qazmaçının pultundan və yerli postdan həyata keçirilir. 3.3.7. Buruğun qəbul körpüsündə boruların sürüyüb aparılması və atılması, qazma nasoslarının hidravlik bloklarına xidmət olunması işləri mexanikləşdirilməlidir, qəbul körpüsündə yükqaldırma mexanizmlərinin idarə olunması isə – məsafədən (distansion) olmalıdır.

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 3.3.8. Köməkçi bucurqadın konstruksiyası yükün rahat (səlis) yerdəyişməsini və yükün asılmış vəziyyətdə etibarlı saxlanmasını təmin etməlidir. Bucurqadın idarəetmə pultundan operatora iş yerinə və yükün yerdəyişməsinə nəzarət (görünüş) təmin olunmalıdır. Bu tələbin yerinə yetirilməsi mümkün olmadıqda, əvəzedici pult qoyulur. 3.3.9. Qazma qurğusu aşağıdakılarla komplektləşdiril- məlidir: – tal blokunun yuxarı qaldırılmasının məhdudlaşdırıcısı ilə; – bucurqadın yol verilən yükqaldırmasının məhdudlaşdırıcısı ilə; – vurucu boru kəmərində təzyiq işçi təzyiqdən artıq olduqda qazma nasoslarının ötürücüsünün söndürülməsini təmin edən bloklayıcı qurğu ilə; – qazma parametrlərinə nəzarət stansiyası ilə; – uzunluğu 14 m-dən, eni 2 m-dən az olmayan və stellajları olan qəbul körpüsü ilə. Stellajlarda boruların 1,25 metr hündürlükdən artıq yığılması qadağandır; – səviyyəölçən və məhlulun səviyyəsinin avtomatik siqnalizasiyası olan tutum sistemi ilə; – məhlulun hazırlanması, emalı, ağırlaşdırılması, təmizlənməsi, deqazasiyası və qarışdırılması, ambarsız qazmada şlamın və işlənmiş məhlulun yığılması mexanizmləri ilə; – ehtiyat qazma məhlulu üçün tutumlarla; – qazma avadanlığının idarə olunmasının pnevmatik sisteminə verilən havanın qurudulması qurğusu ilə; – tal kanatının işlək ucunun sakitləşdiricisi (uspokoitelğ) ilə; – iş yerlərinin qızdırılması sistemləri ilə; – rotor PKR-in (pnevmatik pazlı tutucu) qaldırılmış pazlar- la işə salınmasının qarşısını alan bloklayıcı qurğularla;

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 – «A»-ya bənzər qüllə və vışkalarda barmaq arxasına yığılan şamların (sveçi) düşməsinin qarşısını almaq üçün qabağa açılan tərtibatla (kəmərlə). 3.3.10. Tal sisteminə daxil olan avadanlığın (kronblok, tal blok, qarmaq) gövdəsində, onların buraxıla bilən yükqaldırma qabiliyyəti göstərilməlidir. 3.3.11. Mexaniki ötürücülərin (sepli, kardanlı, dişli və s.) ilişmə muftasının, şkivlərin, avadanlığın digər fırlanan və hərəkət edən elementlərinin, həmçinin onların kənara çıxan hissələrinin qoyulmuş tələblərə müvafiq metal örtükləri olmalıdır. Zədələnmiş qoruyucu örtüklə (və ya olmayan) qazma qurğusunun istismarı qadağandır. 3.3.12. Buruqda quyunu nəzarətlə doldurmaq üçün səviyyəölçənlə təchiz olunan qradasiyalı tutum olmalıdır. 3.3.13. Qazma qurğusunun bütün qapalı yerləri havanın dəyişməsini təmin edən mexaniki işə düşən axma-sorma ventilyasiyası ilə təchiz olunmalıdır 48 . Ventilyasiyanın iş rejimi məhsuldar lay açılan andan quyunun tikilməsinin sonunadək daimi olmalıdır. Hava ilə karbohidrogen qatışığı aşağı alışma həddinin 20%-nə çatdıqda xəbərdaredici siqnal işə düşməlidir, bu hədd 50%-ə çatdıqda isə avadanlıq və mexa- nizmlərin tam sönməsi təmin olunmalıdır. 3.3.14. Aparıcı borunun və AQB-nin şurfa qoyulması işləri mexanikləşdirilməlidir. Onların əl ilə və bucurqadın sarğacının köməyi ilə şurfa çəkilməsi (qoyulması) qadağandır. Şurf üçün istiqamətləndirici qol borular (patrubki) borunun şurfa endirilməsi zamanı hərəkət istiqamətinə müvafiq mailliklə qoyulmalıdır. Aparıcı borunu şurfa qoymaq üçün istiqamətləndirici qol borunun yuxarı hissəsi buruq döşəməsindən 0,5-0,8 m, AQB qoymaq üçün isə – 0,15-0,3 m hündürlükdə olmalıdır. AQB-nı şurfa qoymaq üçün istiqamətləndirici qol borular açılan (qatlanan) qapaqlarla təchiz olunmalıdır.

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 3.3.15. Avtomatik açarın idarəetmə sistemində mexanizmlərin işçi agentin qida xəttindən tam açılması nəzərdə tutulmalıdır. Açarın təsadüfi işə düşməsinin qarşısını almaq üçün bloklayıcı olmalıdır. 3.3.16. Qazma və energetika avadanlığının planlı-ehtiyat təmirinin təşkili qaydası və keçirilməsi, avadanlığı istismar edən muəssisə tərəfindən işlənilən əsasnaməyə görə yerinə yetirilir. 3.3.17. Təmir işləri aparıldıqda, xidmət edən personalın təhlükəsizliyini təmin edən tərtibat və vasitələr tətbiq olun- malıdır. 3.3.18. Qazma qurğusunun pnevmatik (hava) sistemini (boru kəmərləri, kranlar) istehsalçı-zavodlarda işçi təzyiqdən 1,5 dəfə artıq olan təzyiqə, buruqda quraşdırıldıqdan və təmirdən sonra isə – işçi təzyiqdən 1,25 dəfə artıq olaraq, ancaq 3 kqq/sm 2 (0,3 MPa) az olmayan təzyiqə sınamaq lazımdır (Əlavə 10). 3.3.19. Qazma şlanqı bütün uzunluğu boyu diametri 12,5 mm-dən az olmayan, hər 1,0-1,5 m-dən bir ilgək vurulmaqla, yumşaq polad kanat ilə sarınmalıdır. Kanatın ucları vışkanın hissələrinə və fırlanğıcın gövdəsinə bərkidilməlidir. 3.3.20. Tal kanatının işlək və hərəkətsiz ucları yüklənmiş halda vışkanın elementlərinə toxunmamalıdır. 3.3.21. Maşın açarları diametri 12,5 mm-dən az olmayan polad kanatlardan horizontal asılmalı və hündürlüyü asan tənzimləmək üçün tarazlaşdırıcı yüklə təchiz edilməlidir. Maşın açarlarının tarazlaşdırıcı mexanizmləri çəpərə (hasara) alınmalıdır. 3.3.22. Maşın açarı, işçi kanatdan başqa, diametri 18mm-dən az olmayan, bir ucu açarın gövdəsinə, digər ucu vışka blokunun gövdəsinə və ya vışkanın ayağına bərkidilən qoruyucu (sığortaedici) kanatla təchiz edilməlidir. Qoruyucu