Milli Məclis bir sıra neft yatağının işlənməsi ilə bağlı qanun layihəsini qəbul edib
2001-ci il sentyabrın 29-da Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadzenin Bakıya səfəri zamanı “Təbii qazın Gürcüstan Respublikası ərazisindən tranziti, nəql edilməsi və satışına dair Azərbaycan və Gürcüstan arasında saziş” imzalanmışdır. 2007-ci il iyulun 3-də Xəzərin Azərbaycan sektorundakı «Şahdəniz» qaz-kondensat yatağından hasil edilən təbii qaz Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəməri ilə Türkiyənin qaz kəmərləri sisteminə daxil oldu.
Neft strategiyası
Azərbaycan neft sənayesi özünün 150 illik tarixi ərzində böyük inkişaf yolu keçmişdir. Lakin Azərbaycan xalqı yalnız XX əsrin sonralarında müstəqillik qazandıqdan sonra bu sərvətlərdən tam bəhrələnmək imkanı qazanmışdır. Bütün dünyada qədim neft diyarı kimi tanınmış Azərbaycanda neftin sənaye üsulu ilə hasilatı hələ XIX əsrin ortalarından başlanmışdır. 1848-ci ildə Bakıda, Bibiheybət yatağında qazılmış quyudan vurmuş neft fontanı Azərbaycanda “qara qızılın” sənaye üsulu ilə çıxarılmasının əsasını qoymuşdur. Artıq 1899-cu ildə Azərbaycan neft hasilatı və emalı üzrə dünyada birinci yerə çıxmış, dünya neft hasilatının yarısını vermişdir.
XIX əsrin 70-ci illərindən etibarən Azərbaycan neft sənayesinə xarici kapitalın güclü axını başlanmışdır. Neft sənayesinin inkişafı yerli sahibkarların böyük bir nəslini yetişdirmişdir. Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Musa Nağıyev, Şəmsi Əsədullayev və başqaları öz bacarığı, istedadı və əməksevərliyi sayəsində iri neft sənayeçilərinə çevrilmiş, xalqın, millətin rifahı üçün böyük işlər görmüşlər.
İkinci Dünya müharibəsi illərində Sovet İttifaqında çıxarılan neftin 75 faizini verən Azərbaycan cəbhəni yanacaqla təmin edərək alman faşizmi üzərində qələbədə böyük rol oynamışdır.
1949-cu ildə açıq dənizdə, Bakı şəhərindən 100 kilometr məsafədə o zaman üçün nadir yataq sayılan Neft daşlarında vuran fontan dənizdə neftçıxarmanın yeni mərhələsinin başlanğıcını qoymuşdur. Azərbaycan dünyada ilk dəfə olaraq açıq dənizdə neft çıxarmağa başlamışdır.
XX əsrin 70-80-ci illəri Azərbaycan neft sənayesinin böyük nailiyyətləri ilə yadda qalaraq onun inkişafı, maddi-texniki bazasının möhkəmlənməsi illəri olmuşdur. Həmin illərdə respublikamızın neft sənayesinin bütün uğurları Azərbaycana rəhbərlik etmiş Heydər Əliyevin adı ilə sıx bağlıdır.
Bu illər Azərbaycan neftçiləri tərəfindən dənizin daha dərin sahələrinin mənimsənilməsi ilə səciyyələnmişdir. Məhz bu dövrdə görülən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində neft sənayesi möhkəmlənmiş və onun geniş infrastrukturu yaranmışdır. Azərbaycanda dəniz yataqlarının işlənilməsi üçün qazma qurğuları, dənizdə tikinti işlərini təmin etmək üçün xüsusi gəmilər, texnika və avadanlıq gətirilmiş, Bakı dərin dəniz özülləri zavodu kimi nəhəng strateji istehsalat qurğusu tikilmişdir. Bununla yanaşı neft emalı, neft-kimya sənayesinin və neft maşınqayırmasının inkişafında böyük sıçrayış olmuşdur.
70-ci illərin əvvəllərindən etibarən Xəzərdə planlı surətdə geoloji-kəşfiyyat işlərinin təşkili və həyata keçirilməsi də Heydər Əliyevin misilsiz tarixi xidmətlərindəndir. Bu gün qətiyyətlə demək olar ki, Heydər Əliyevin bu illərdə respublikanın həyatının bütün sahələrində olduğu kimi neft sənayesində də gördüyü işlər onun uzaqgörən planlarının – Azərbaycanı “Əsrin müqaviləsi”nə, deməli xalqımızın müstəqilliyinə və rifahına doğru aparmaq niyyətlərinin əsasını təşkil edirdi.
Müstəqillik tariximizin ilk illərində neft və qaz hasilatının artımına ölkənin qarşıdakı iqtisadi və sosial çətinliklərin aradan qaldırılmasının əsas vasitələrdən biri kimi baxılırdı. Belə bir şəraitdə maliyyə vəsaitinin məhdudluğu xarici şirkətlərin və investorların cəlb olunmasını strateji zərurətə çevirmişdi. Lakin Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü ilə yanaşı, ölkəni bürümüş daxili ziddiyətlər, səbatsızlıq, özbaşınalıq Qərbin neft şirkətlərini Azərbaycandan çəkindirdi. Eyni zamanda aparılan danışıqlarda isə Azərbaycanın iqtisadi maraqları tam təmin olunmurdu.
Azərbaycan neftinə maraq göstərən xarici neft şirkətləri ilə hələ 80-ci illərin axırlarından aparılan danışıqlar artıq 1993-cü ilin yazında başa çatmaq üzrə idi. Həmin dövrdə Azərbaycan elə bir müqavilənin imzalanmasına yaxınlaşmışdı ki, o nəinki xalqın mənafelərini nəzərə almır, həmçinin ölkənin qiymətli təbii sərvətini talan edərək iqtisadiyyata böyük ziyan vururdu.
Yalnız xalqın iradəsi, çağırışı və təkidi ilə 1993-cü ildə Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycanın siyasi və iqtisadi həyatında taleyüklü dəyişikliklərin başlanğıcını qoydu. Neft müqaviləsi üzrə müzakirələrə, danışıqlara faktiki olaraq yenidən başlandı və nəhayət, çətin danışıqlar prosesindən sonra Azərbaycanın maraqlarına tamamilə cavab verən müqavilə şərtləri əldə edildi.
1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda “Gülüstan” sarayında Qərbin neft şirkətləri ilə bağlanmış neft sazişi müstəqil Azərbaycan Respublikasının yeni tarixinin şanlı səhifəsini açdı. Sonradan haqlı olaraq “Əsrin müqaviləsi” adlandırılan bu saziş həqiqətən müstəqil Azərbaycanın neft salnaməsinə əbədi həkk olundu.
“Əsrin müqaviləsi” adı ilə indi bütün dünyada tanınmış bu müqavilənin imzalanması və onun gerçəkləşməsi müstəqil Azərbaycanın iqtisadi inkişaf konsepsiyasını təşkil edən və böyük siyasətçi Heydər Əliyev tərəfindən işlənib hazırlanmış neft strategiyasının həyata keçirilməsinin parlaq təzahürüdür.
Azərbaycanın “Əsrin müqaviləsi”ndən başlanan yolu haqqında Heydər Əliyev demişdir: “1994-cü ildən Azərbaycan dövləti özünün yeni neft strategiyasını həyata keçirir və bu strategiyasının da əsas mənası, əsas prinsipləri Azərbaycanın zəngin təbii sərvətlərindən, o cümlədən neft və qaz sərvətlərindən Azərbaycan xalqının rifahı naminə daha da səmərəli istifadə etməkdən ibarətdir”.
«Əsrin müqaviləsi» Azərbaycanın yeni neft sazişlərinə də yol açdı. 1995-2004-cü illərdə Azərbaycanın müxtəlif neft şirkətləri ilə daha 24 müqavilə imzalayıb. Həmin sazişlərin həyata keçirilməsində dünyanın 15 ölkəsinin 30-dan çox neft şirkəti iştirak edir. Bu sazişlərdə Azərbaycanın neft-qaz sənayesinə təxminən 60 milyard dollar həcmində sərmayə qoyulması nəzərdə tutulmuşdur.
Hazırda Azərbaycanın bütün kateqoriyaları üzrə karbohidrogen ehtiyatları 4 milyard tondan çoxdur ki, bu da Azərbaycanı dünyanın ən iri neft regionları sırasına çıxarır.
1999-cu il aprelin 17-də müstəqil Azərbaycanın tarixində fövqəladə əhəmiyyətli daha bir hadisə baş vermişdir. Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev, Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadze və Ukrayna prezidenti Leonid Kuçmanın iştirakı ilə Bakı-Supsa neft kəməri və Gürcüstanın Qara dəniz sahilindəki Supsa ixrac terminalı istismara verilmişdir. “Çıraq” yatağından hasil olunan neftin Supsa limanından dünya bazarlarına ixracına başlanmış və ilk dəfə olaraq Azərbaycan nefti şimala yox, qərbə istiqamət götürmüşdür.
Real həyat növbəti dəfə ümummilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörənliyini, onun siyasi, iqtisadi, kommersiya və digər risklərin dəqiq hesablanmış balansı və Azərbaycanın uzunmüddətli strateji maraqları üzərində qurduğu çoxvariantlı ixrac strategiyasının əsaslı olduğunu göstərdi.
Heydər Əliyevin neft strategiyasının əsas istiqamətlərindən biri Azərbaycan neftinin dünya bazarına nəqlidir. Bu sahədə Azərbaycanın mənafelərinin uzunmüddətli şəkildə qorunması, genişmiqyaslı beynəlxalq iqtisadi əməkdapşlığın inkişafı, regionda neft hasilatının artması ilə əlaqədar neftin dünya bazarlarına nəqlinin təmin edilməsi məqsədi ilə strateji əhəmiyyətli Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri layihəsinin gerçəkləşməsi üçün gərgin işlər həyata keçirilmiş, aparılan danışıqlar uğurla nəticələnmişdir.
Yalnız Heydər Əliyevin yüksək nüfuzu və müxtəlif ölkələrin dövlət və hökumət başçıları siyasi, işgüzar dairələrin nümayəndələri, neft şirkətlərin rəhbərləri ilə mütəmadi danışıqları nəticəsində Azərbaycan neftinin Türkiyəyə nəql olunması barədə mühüm hökumətlərarası sazişlər imzalanmışdır.
1999-cu il noyabrın 18-də ATƏT-in İstanbul Zirvə görüşünün gendişində Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev, Gürcüstanın prezidenti Eduard Şevardnadze və Türkiyə Cümhuriyyətinin prezidenti Süleyman Dəmirəl “Xam neftin Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan və Türkiyə Cümhuriyyətinin ərazilərilə Bakı-Tibilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri vasitəsilə nəql edilməsinə” dair saziş imzalamışlar. Eyni zamanda Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan, Türkiyə Cümhuriyyəti, Qazaxıstan Respublikası və Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidentləri bu layihəni dəstəkləyən “İstanbul Bəyannaməsini” imzalamışlar. Bununla da Azərbaycanın uzunmüddətli siyasi, iqtisadi mənafelərinin təmin edilməsi, genişmiqyaslı beynəlxalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsi, eyni zamanda regionda sülhün, sabitliyin və təhlükəsizliyin bərqərar edilməsi üçün Heydər Əliyev tərəfindən növbəti mühüm addım atılmışdır.
Heydər Əliyevin dərindən düşünülmüş neft strategiyası nəticəsində Azərbaycan Xəzər dənizinin nəhəng enerji potensialını ilk mənimsəyən və regionun inkişafında keyfiyyətcə yeni iqtisadi modeli formalaşdıran, Avropa və Asiya arasında siyasi və ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsində, Qafqaz nəqliyyat dəhlizinin inkişafında, İNOGATE, TRACECA və digər nəhəng layihələrin gerçəkləşməsində Xəzəryanı və Qafqaz regionunda mühüm rol oynayan bir dövlətə, dünyanın neft mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir.
Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri
Heydər Əliyevin neft strategiyasının əsas istiqamətlərindən biri Azərbaycan neftinin dünya bazarına nəqlidir. Bu sahədə Azərbaycanın mənafelərinin uzunmüddətli şəkildə qorunması, genişmiqyaslı beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı, regionda neft hasilatının artması ilə əlaqədar neftin dünya bazarlarına nəqlinin təmin edilməsi məqsədi ilə strateji əhəmiyyətli Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri layihəsinin gerçəkləşməsi üçün gərgin işlər həyata keçirilmiş, aparılan danışıqlar uğurla nəticələnmişdir.
İlk dəfə bu kəmərin əsas ixrac kəməri kimi çəkiləcəyini tam müəyyənləşməsi 26 aprel 1998-ci ildə Azərbaycan, Gürcüstan, və Türkiyə prezidentlərinin Trabzon görüşündə məlum oldu. Hər üç prezident aydın şəkildə bildirdilər ki, əsas ixrac kəməri Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri olmalıdır və bununla da kəmərin reallaşmasının siyasi qərarı verilmiş oldu. 1998-ci il oktyabrın 29-da Ankarada Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan, Qazaxıstan və Özbəkistan prezidentləri və ABŞ-ın energetika naziri tərəfindən Bakı-Tbilisi-Ceyhan marşrutu ilə Əsas İxrac Kəmərinin çəkilməsini müdafiə edən Ankara bəyənnaməsi imzalanması ilə bu layihənin ilkin razılaşması əldə olunmuşdur.
Bütün bunların nəticəsi olaraq 1999-cu il noyabrın 18-də İstanbulda keçirilən ATƏT-in zirvə toplantısının gedişində İstanbulun Çırağan sarayında xam neftin Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan Respublikası və Türkiyə Cümhuriyyətinin əraziləri ilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri vasitəsi ilə nəql edilməsinə dair saziş imzalandı. Saziş H.Əliyev, E.Şevardnadze və S.Dəmirəl arasında imzalanmışdır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsini dəstəkləmək, Qazaxıstan və Türkmənistan neftini bu layihəyə cəlb etmək üçün ABŞ-ın şahidliyi ilə Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan, Qazaxıstan və Türkmənistan arasında İstanbul bəyannaməsi imzalandı. Bəyannaməni prezidentlər H.Əliyev, S.Dəmirəl, B.Klinton E.Şevardnadze, N.Nazarbayev və S.Niyazov imzaladılar. Bu prosesin məntiqi davamı kimi 2002-ci il sentyabrın 18-də Səngəçalda Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərinin inşasına başlanmışdır. Mərasimdə 3 dövlət başçısı – Azərbaycan Prezidenti H.Əliyev, Gürcüstan Prezidenti E.Şevardnadze və Türkiyə Prezidenti Ə.N.Sezər və ABŞ-ın Xəzər məsələləri üzrə nümayəndəsi S.Mənn iştirak etmişlər. Bununla da ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu “Yeni neft strategiyası”nın ən mühüm uğuru olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan reallığa çevrilmiş oldu.
BTC-nin Azərbaycan hissəsinin Gürcüstan hissəsi ilə birləşdirilməsi 2004-cü ilin oktyabrında baş tutdu. 2006-cı il mayın 28-də Azərbaycan nefti Ceyhan limanına çatdı və iyulun 4-də neftlə yüklənmiş ilk tanker buradan yola salındı. 2006-cı il iyulun 13-də Türkiyənin Ceyhan şəhərində XXI əsrin ən böyük enerji layihəsi olan Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin təntənəli açılış mərasimi keçirildi.
Səngəçal terminalından Türkiyənin Aralıq dənizi sahilindəki Ceyhan terminalınadək uzanan 1774 kilometrlik xəttin çəkilməsinə təxminən 4 milyard dollar vəsait xərclənmişdir. Layihənin operatoru bp şirkətidir. Kəmərin tikintisi və istismarı üçün yaradılmış BTC Ko. şirkətinin səhmdarları bp (30,1%), ARDNŞ (25 %), Şevron (8,9 %), Statoyl (8,71 %), TPAO (6,53 %), ENİ (5 %), Total (5 %), İtoçu (3,4 %), İNPEX (2,5 %), KonokoFillips (2,5 %) və Amerada Hess (2,36 %) şirkətləridir.
BTC kəməri ildə 50 milyon ton Azərbaycan nefti nəql etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Lakin Qazaxıstanın BTC-yə qoşulması bu ölkəyə də neftini Aralıq dənizi vasitəsilə dünya bazarlarına çıxarmağa imkan verəcəkdir. Hazırda kəmərlə gündə 900 min barreldən çox neft nəql olunur. 2008-ci ildə bu rəqəm 1 milyon barrelə çatacaqdır. BTC istismara verilən gündən 2007-ci ilin sonunadək Ceyhan limanından 36 milyon 796 min 555 ton Azərbaycan nefti dünya bazarlarına yola salınmışdır.
Gələcəkdə bu kəmər nəinki Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına çıxarılmasına imkan verəcəkdir, həmçinin “İpək yolu”nun və türkdilli ölkələrin də əsas magistral kəməri olacaqdır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan istiqamətinin seçilməsi ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin böyük siyasətinin təmtərağıdır və bu kəmər dünya “arteriya”sı kimi neft kəmərləri sisteminə daxil olmuşdur.
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə və bütövlükdə bölgə, Avropa və ümumən dünya üçün iqtisadi, siyasi baxımdan, enerji təhlükəsizliyi cəhətdən çox böyük əhəmiyyətə malik olmaqla yanaşı, Türkiyənin Qara dəniz boğazlarının həddən artıq yüklənməsinin də qarşısını alacaqdır.
“Yeni neft strategiyası”nın uğurla həyata keçirilməsi, neft sənayesinə geniş sərmayə qoyuluşu, neft əməliyyatlarında müasir texnika və texnologiyanın tətbiqi nəticəsində 1999-cu ildə nəhəng «Şahdəniz» qaz-kondensat yatağı aşkar edildi. «Şahdəniz» yatağının və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin səhmdarları ARDNŞ (10%), Statoyl (25,5%), BP (25,5%), TotalFinaElf (10%), LukAcip (10%), OLİK (10%), TPAO (9%) şirkətləridir. «Şahdəniz» qaz-kondensat yatağının aşkar edilməsi ilə əlaqədar XXI əsrdə Azərbaycanda qaz sənayesinin inkişafına və Azərbaycanı neftlə yanaşı qaz ixrac edən ölkəyə çevrilməsinə zəmin yaradıldı. 2001-ci il martın 12-də Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevin Türkiyəyə rəsmi səfəri zamanı “Azərbaycanın təbii qazının Türkiyə Respublikasına tədarük edilməsinə dair Azərbaycan və Türkiyə arasında təbii qazın satışı və alışı haqqında müqavilə” imzalanmışdır.
2001-ci il sentyabrın 29-da Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadzenin Bakıya səfəri zamanı “Təbii qazın Gürcüstan Respublikası ərazisindən tranziti, nəql edilməsi və satışına dair Azərbaycan və Gürcüstan arasında saziş” imzalanmışdır. 2007-ci il iyulun 3-də Xəzərin Azərbaycan sektorundakı «Şahdəniz» qaz-kondensat yatağından hasil edilən təbii qaz Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəməri ilə Türkiyənin qaz kəmərləri sisteminə daxil oldu.
Milli Məclis bir sıra neft yatağının işlənməsi ilə bağlı qanun layihəsini qəbul edib
Bakı. 14 iyun. REPORT.AZ/ Milli Məclisin bugünkü plenar iclasında “Azərbaycan Respublikasında “Muradxanlı”, “Cəfərli” və “Zərdab” neft yataqlarının daxil olduğu blokun bərpası, kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti, “Zenit Aran Oil Company Limited” və SOCAR-ın Ortaq Neft Şirkəti arasında Sazişin qəbul və təsdiq edilməsi, həyata keçirilməsinə icazə verilməsi barədə” qanun layihəsinə baxılıb. “Report”un xəbərinə görə, layihə barədə Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Valeh Ələsgərov məlumat verərək bildirib ki, sazişin müddəti 25 ildir, əlavə 5 il də uzadıla bilər.
Qanun qüvvəyə mindikdən sonra sazişdə nəzərdə tutulan kontrakt sahəsinin istənilən hissəsi barəsində əvvəllər bağlanmış hər hansı saziş, kontrakt və ya bu cür başqa sənədlə verilə bilən bütün digər hüquq və vəzifələr ləğv edilir, qanun sazişin pay iştirakçılarına kontrakt sahəsində neft-qaz əməliyyatları aparmaq üçün müstəsna hüquq verilir. Sazişə əsasən, 5 il sonra fəhlələrin 95 faizi, mühəndislərin 90 faizi Azərbaycan vətəndaşları olmalıdır. Podratçı tərəflər kontrakt sahəsində karbohidrogenlərin kəşfiyyatı, qiymətləndirilməsi və işlənməsi üçün lazım olan maliyyə vəsaitini təmin etmək öhdəliyini üzərinə götürürlər. Sazişin qüvvəyə minmə tarixindən sonrakı 150 gün ərzində podratçı blokun bərpası və hasilat planı layihəsini hazırlayıb SOCAR-ın təsdiqinə təqdim etməlidir. Bərpa və hasilat proqramı alındıqdan sonra 60 gün ərzində SOCAR yazılı şəkildə podratçıdan bu proqrama hər hansı dəyişikliyin edilməsini tələb etmirsə, proqram təsdiq olunmuş sayılır. Sənəddə, həmçinin torpaqdan və obyektlərdən istifadə, podratçının neft-qaz əməliyyatları məsrəflərinin ödənilməsi və hasilatın bölüşdürülməsi, vergi qoyulması, karbohidrogenlərin dəyərinin müəyyən edilməsi, əmlaka sahiblik və ondan istifadə, mühasibat uçotunun aparılması, ətraf mühitin mühafizəsi və təhlükəsizlik, idxal, ixrac məsələləri ilə bağlı müddəalar əksini tapıb. Qanun layihəsi səsverməyə çıxarılaraq qəbul edilib.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ing. SOCAR ) — dünyanın ən böyük milli neft şirkətlərindən biridir. Neftin çıxarılması, daşınması, emalı və istehlakında olduğu üçün inteqrasiya olunmuş şirkətdir.
Azərbaycan Respublikasının neft sərvətlərindən istifadəni vahid dövlət siyasəti əsasında həyata keçirmək, neft sənayesinin idarəetmə strukturunu təkmilləşdirmək, yanacaq-enerji kompleksinin inkişafını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan respublika prezidentinin 13.09.1992-ci il Fərmanı ilə Azərineft Dövlət Konserninin və Azərnefkimya İstehsalat Birliyininin bazasında Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti yaradılmışdır. Ümumiyyətlə, ayrı-ayrı vaxtlarda Azərbaycanda neft sənayesini özündə birləşdirən Azərneft birləşdirdiyi və idarə etdiyi müəssisələrin xüsusiyyətindən asılı olaraq İttifaq əhəmiyyətli trest və ya birlik kimi müxtəlif ittifaq və respublika təşkilatlarına (Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Soveti, SSRİ Ali Xalq Təsərrüfatı Şurası, SSRİ Ağır Sənaye Nazirliyi, Azərbaycan SSR Xalq Təsərrüfatı Şurası) tabe olmuş və “Azərneftkomitə”, “Azərneftkombinat” (sonralar “Azərneft”, “Azərneftzavodlar” və “Azərneftmaşınqayırma” birliklərinə ayrılmış), “Azərneftçıxarma” Birliyi adlanmışdır. [3] Şirkətin nəzdində iki neftayırma zavodu, bir neçə beynəlxalq neft-qaz boru kəməri və bir neçə mühəndislik şirkəti var. Hal-hazırda ARDNŞ kapital həcminə görə dünyanın 68-ci ən böyük şirkətidir. [4]
Mündəricat
- 1 Tarixi
- 2 Şirkətin funksiyası
- 3 Fəaliyyət
- 4 Şirkətin inzibati binası
- 5 Rəhbərlik
- 6 Layihələri
- 7 Xarici ölkələrdəki fəaliyyəti
- 7.1 SOCAR Energy Georgia MMC
Azərneftin əsasında Azərbaycan SSR Neft Sənayesi Nazirliyi (1954–1959), Azərbaycan SSR Neftçıxarma Sənayesi Nazirliyi (1965–1970) yaradılmışdır. 1970-ci ilin avqustunda yenidən “Azərneft” adlandırılmışdır. Azərneft Azərbaycanın neft sənayesinə rəhbərliyi həyata keçirmək, dağıdılmış neft təsərrüfatını bərpa etmək, neft və neft məhsulları istehsalını artırmaq üçün yaradılmış bir təşkilatdır. ARDNŞ 1992-ci il sentyabrın 13-də Azərbaycan Respublikasının keçmiş prezidenti Əbülfəz Elçibəyin fərmanı əsasında qurulmuşdur. Fərmana əsasən iki dövlət müəssisəsi, “Azərneft” və “Azərneftkimya” Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti kimi birləşdirilib. ARDNŞ yarandığı vaxtdan onun strukturunda bir sıra dəyişikliklər edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 10 yanvar 1994-cü il tarixli ARDNŞ-nin strukturunun təkmilləşdirilməsi haqqında 50 saylı Sərəncamına əsasən Dövlət Neft Şirkətinin strukturunda Dənizdə və Quruda Neft və Qazçıxarma İstehsalat Birlikləri yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ARDNŞ-nin strukturunun təkmilləşdirilməsi haqqında 24 yanvar 2003-cü il tarixli 844 saylı Fərmanına əsasən isə Dənizdə və Quruda Neft və Qazçıxarma İstehsalat Birlikləri birləşdirilərək “Azneft” İstehsalat Birliyi yaradılmışdır.
Şirkətin funksiyası
ARDNŞ respublikanın bütün ərazisində, o cümlədən quru və dəniz ərazilərində neft və qaz yataqlarının axtarışı, kəşfiyyatı və işlənməsi, neftin, qazın, qaz kondensatının hazırlanması, emalı və nəqli, həmçinin onlardan alınan məhsulların daxili və xarici bazarlarda satışı ilə məşğul olur. O, həmçinin, böyük həcmdə elmi-tədqiqat və layihə işləri yerinə yetirir. Hazırda Azərbaycanda neftlə zəngin 57 yataq mövcuddur ki, bunun da 18-i Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda, qalanı isə qurudadır. Ümumiyyətlə, Xəzər hövzəsi 30 milyard tona yaxın neft, 18–20 trilyon kub metr həcmində qaz ehtiyatına malikdir ki, bu da dünyanın karbohidrogen resurslarının 15%-ni təşkil edir. Xəzər hövzəsinin Azərbaycana aid bölgəsində isə 3–5 milyard ton neft, 5 trilyon kub metr həcmində qaz ehtiyatı mövcuddur. Azərbaycanda neft hasilatının 2005-ci ildən başlayaraq sürətlə artacağı gözlənilir. Proqnozlara görə, Azəri-Çıraq-Günəşli layihəsi üzrə neft hasilatının ən yüksək səviyyəsi 2010-cu ildə olub. Belə ki, həmin il neft hasilatı 54,9 milyon tona çatdırılib. Şahdəniz layihəsi üzrə isə 2010-cu ildə 2,1 milyon ton kondensat hasil olunacaq. Hazırda ARDNŞ-də 58.945 nəfər, o cümlədən 50 nəfəri elmlər doktoru, 392 nəfəri elmlər namizədi elmi dərəcəsinə malik olan 17.500 mühəndis, texnik və mütəxəssis çalışır. ARDNŞ respublikanın neft və neft məhsullarına olan tələbatını ödəmək, daxili tələbdən artıq hissəni isə ixrac etmək imkanına malikdir. Bunu təmin etmək üçün ARDNŞ müvafiq istehsal güclərinə, inkişaf etmiş xidmət sektoruna, böyük elmi və texniki potensiala malikdir. ARDNŞ həm quru, həm də dəniz neft yataqlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və abadlaşdırılması ilə bağlı bütün məsələləri həll etmək qabiliyyətinə malik yüksək ixtisaslı mühəndis, texnik və fəhlə kadrlara malikdir.
2012-ci il yanvarın 27-də dünyanın aparıcı maliyyə nəşrlərində və internet saytlarında ARDNŞ-nin Avrobond buraxmaq niyyətində olduğu barədə açıqlama verilmişdir. Avrobondların yerləşdirilməsi və tədavülü Azərbaycan Respublikasının və Amerika Birləşmiş Ştatlarının hüdudlarından kənarda həyata keçirilməklə, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı Listinq Orqanının (UK Listing Authority) və London Fond Birjasının (London Stock Exchange) listinqinə daxil ediləcək. Buraxılışın hüquqi rejimi ABŞ-ın 1933-cü il tarixli “Qiymətli kağızlar” haqqında qanununun “Regulation S” hissəsinə uyğundur. Bu işlərin həyata keçirilməsində Birgə Baş İdarəçilər (Joint Lead Managers) qismində Citi Group Global Markets Limited, Deutsche Bank AG (London filialı) və The Royal Bank of Scotland Plc., Birgə İdarəçilər (Co-Managers) qismində Nomura International Plc. və Société Générale S.A., İnvestorların təmsilçisi (Trustee) qismində Deutsche Trustee Company Limited, Əsas Ödəniş və Köçürmə Agenti (Principal Paying and Transfer Agent) qismində isə Deutsche Bank AG (London filialı) çıxış edirlər. Avrobondların buraxılması ilə bağlı müvafiq qaydalara əsasən, dünyanın aparıcı reytinq şirkətləri buraxılacaq qiymətli kağıza reytinq dərəcəsi şamil etməlidir. Artıq Fitch Ratings və Moody’s şirkətləri tərəfindən ARDNŞ Avrobondlarına müvafiq olaraq BBB-(exp) və Ba1 reytinq dərəcələri şamil olunmuşdur. [5]
ARDNŞ-nin fəaliyyəti əsas olaraq 6 sahəyə bölünmüşdür. Bunlar:
- Neft-qaz yataqlarının kəşfiyyatı
- Neft-qaz hasilatı
- Neftin və təbii qazın emalı
- Neft kimyası
- Enerjidaşıyıcıların nəqli
- Xidmətlər
ARDNŞ-yə tabe olan Azərneftyağ Neft Emalı Zavodu yanacaq və yağların istehsalı üzrə ixtisaslaşmışdır. Burada neftin emalı nəticəsində benzin, kerosin, dizel distillatları, mühərrik, sənaye, turbin, transformator, digər müxtəlif yağlar və bitum istehsal olunur. Son 2 ildə burada istehsal olunmuş bütün yanacaq distillatları təkrar emal üçün Heydər Əliyev adına BNEZ-ə nəql olunur. 2010-cu ildə zavodda 215,2 min ton ilkin emal benzini, 174,9 min ton kerosin, 599,8 min ton dizel distillatları, 1,3 min ton mühərrik yağı, 27,6 min ton sənaye yağı, 7,9 min ton turbin yağları, 14,1 min ton transformator yağı, 36,2 min ton digər yağlar və 241,4 min ton bitum istehsal olunmuşdur. Heydər Əliyev adına BNEZ-də xam neftin emalı yanacaqların üstün istehsal sxemi ilə aparilir. Azərbaycan neftinin 24 çeşidindən 21-i Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodunda emal olunur ki, bunlardan da öz növbəsində 15 adda neft məhsulu, o cümlədən avtomobil benzinləri, aviasiya kerosini, dizel yanacağı, mazut, neft koksu və s. istehsal olunur. Zavod respublikanın neft məhsullarına olan tələbatını tam ödəyir. Bundan əlavə, istehsal olunan neft məhsullarının 45%-i xarici ölkələrə ixrac edilir. Qaz Emalı Zavodu Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamına uyğun olaraq ARDNŞ-in strukturuna aid edilmişdir. Qaz Emalı Zavodunda “Azneft” İB-də hasil olunmuş təbii və səmt qazları emal edilir. Zavodun istehsal olunmuş məhsullarına təmizlənmiş qaz, maye qaz və qaz benzini aiddir. 2010-cu ildə müəssisədə 4,030 milyard m³ təmizlənmiş qaz, 24,8 min ton maye və 26,7 min ton qaz benzini istehsal olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Neft-kimya sənayesində idarəetmə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 2 aprel 2010-cu il tarixli Sərəncamına əsasən, “Azərikimya” Dövlət Şirkəti ARDNŞ-nin tabeçiliyinə verilmişdir. “Azərikimya” İB-nin strukturuna “Etilen-Polietilen” zavodu, “Səthi Aktiv Maddələr” zavodu, “Üzvi Sintez” zavodu, “Mexaniki Təmir” zavodu, “Kimyalayihə” institutu, Təmir-Tikinti idarəsi, Nəqliyyat və Xüsusi Texnika idarəsi, Anbar Təsərrüfatı daxildir. “Azərikimya” İB-in istehsal olunmuş məhsullara — propilen, polietilen, butilen-butadien fraksiyası, propilen oksidi, propilen qlikol, izopropil spirti, pirokondensat, maye xlor və qələvi aiddir.
Şirkətin inzibati binası
Dövlət Neft Şirkətinin aparatının yerləşdiyi bina Bakı şəhərindəki qədim tikililər arasında öz əzəməti və gözəlliyi ilə diqqəti xüsusi olaraq cəlb edir. Ş.S. Fətullayevin “XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda memarlıq və şəhərsalma” adlı kitabında bu binanın inşası ilə bağlı deyilir: “Bağça küçəsi Azneft meydanından başlayaraq şəhərin mərkəzi hissəsini tamamlayırdı. Tikililər bu meydandan Bayıla tərəf uzanırdı. Meydan getdikcə öz memarlıq simasını dəyişməyə başlayırdı. Bu dəyişikliklər meydanın əsas hissələrindən biri olan Kakarev sahəsi adlandırılan ərazidə 1890-cı illərin əvvəllərində Tiflis memarı P. Şternin layihəsi əsasında üçmərtəbəli bina inşa edilməsindən sonra daha da sürətləndi.
ARDNŞ-nin yeni inzibati binasının layihəsi [6] (ing. SOCAR Tower ) [7] [8] [9] [10]
Binanın layihəsi 1893-cü il may ayının 25-də təsdiq olunur, ayın sonlarında isə binanın tikintisinə başlanır. Fransa intibah üslubunda inşa edilən fasad sahilin qərb tərəfinə baxırdı. Üzü Azneft meydanına tərəf tikilən və rahat mənzillərdən ibarət bina şəhərin layihələndirmə strukturunda çox mühüm əhəmiyyət daşıyırdı. Binanın daxili dəhliz boyu yerləşdirilmiş otaqlarında şüşəbəndlər həyətə açılırdı”.
İngilis dilində çıxan “Azərbaycan memarlığının inkişafı” jurnalında isə bu möhtəşəm tikili barədə digər faktlar verilib. Məqalədə binanın tanınmış milyonçu Mir Tağı Babayevə məxsus olduğu bildirilir: “Tikilinin sahibi Mir Tağı Babayevin ilkin peşəsi heç də neft sahəsi ilə bağlı deyildi. O, xalq musiqisinin, xüsusilə muğamın vurğunu olan çox istedadlı və tanınmış xanəndə idi. Onun taleyi bir gecənin içində dəyişir. Belə ki, həmin gün Mir Tağı tanınmış ailələrdən birinin toy məclicində oxumalı imiş. Onun sənətinin pərəstişkarı olan bəyin qohumlarından biri xanəndəyə torpaq sahəsi hədiyyə edir. Bundan sonra Mir Tağı Babayevin neft sahəsində karyerası başlanır. 1912-ci ildə o, neftlə zəngin 3 böyük sahə alır və neft hasilatına başlayır. Onun 70 nəfər işçidən ibarət kontoru 18 buruqdan ildə 150000 barrel neft hasil edirdi.
Mir Tağı Babayev bu möhtəşəm binanı da neft gəlirləri hesabına alır. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bolşeviklər onun bütün mülklərini müsadirə edir. Mir Tağı Babayevin özü isə Fransaya mühacirət etməli olur. Bəzi məlumatlara görə, o, Fransada ömrünün sonuna qədər müflis vəziyyətdə yaşayır. Digər məlumatlara əsasən isə, hobbisi hələ lap əvvəllərdən zinət əşyalarını kolleksiya etmək olan Mir Tağı özü ilə Fransaya gətirdiyi daş-qaşların satışından əldə etdiyi vəsait hesabına yaşayıb. Sovet hakimiyyəti illərində bu bina “Azneft”in sərəncamına verilmiş, Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən (1991-ci il) sonra isə burada Dövlət Neft Şirkətinin aparatı yerləşdirilmişdir. Son illərdə binada təmir-bərpa işləri aparılmışdır”.
2010-cu ilin oktyabr ayında Prezident İlham Əliyev şirkətin yeni inzibati binasının təməlqoyma mərasimində iştirak etdi.
Bina 42 mərtəbədən ibarət olacaq (2- yeraltı, 40- yerüstü). Binanın hündürlüyü 200 metr olacaq və 5 hektar ərazini əhatə edəcək. Bina rixter cədvəli üzrə 9 ballıq zəlzələyə davamlı olacaq. Binanın layihəsi Kanadadakı xüsusi beynəlxalq laboratoriyada saatda 190 kilometr külək sürətinə hesablanan virtual şəraitdə sınaqdan keçirilib. Binanı Koreya Respublikasının “Heerim Architects & Planners Co. Ltd” şirkəti layihələşdirib. İnşaat işləri ilə isə Heerim Architects & Planners Co. Ltd şirkəti məşqul olacaq. Binanın ümumi dəyəri 235 milyon dollar təşkil edir. İnşaat işlərinin 32 aya başa çatması gözlənilir. Yeni inzibati binada bir neçə konfrans zalı, qonaq otaqları, sosial-məişət obyektləri, yerüstü və yeraltı dayanacaqlar, texniki sahələr və idman zalı fəaliyyət göstərəcək. ARDNŞ artıq Heydər Əliyev prospektində yeni binanın inşası üçün yer alıb. [11] [12]
ARDNŞ-nin hal-hazırki rəhbəri Rövnəq Abdullayevdir. Geologiya, geofizika və yataqların işlənməsi üzrə birinci vitse-prezidenti Xoşbəxt Yusifzadə, İqtisadi məsələlər üzrə vitse-prezident Süleyman Qasımaov, Emal üzrə vitse-prezidenti David Məmmədov, Sosial məsələlər üzrə vitse-prezidenti Bədəl Bədəlov, Kadr, Rejim və İnformasiya texnologiyaları üzrə vitse-prezidenti Xalik Məmmədov, Neftin, qazın hasilatı və nəqli üzrə vitse-prezidenti [[Rəhman Qurbanov]], Strateji inkişaf üzrə vitse-prezidenti Tofiq Qəhrəmanov, Sərmayələr və marketinq üzrə vitse-prezidenti Elşad Nəsirovdur. [13] vitse-prezident Mikayıl İsmayılovdur.
Layihələri
BTC neft kəməri
ARDNŞ istər dənizdə, istərsə də quruda neftin və təbii qazın daha səmərəli hasil olunması məqsədilə dünyanın bir çox şirkətləri ilə birgə layihələr həyata keçirir. Bu günə qədər ARDNŞ dünyanın 20-dən artıq ölkəsinin 30-dan yuxarı şirkəti ilə Azərbaycanın neft və qaz yataqlarının birgə işlənməsinə dair 26 saziş imzalamışdır. Öz mühümlüyünə, qlobal əhəmiyyətinə görə “Azəri-Çıraq-Günəşli”, “Şahdəniz”, Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Cənubi Qafqaz qaz kəməri layihələri çox böyük önəm kəsb edir. Hazırda bütün dünyanın diqqət mərkəzində olan “Azəri-Çıraq-Günəşli” və “Şahdəniz” kimi layihələr məhz dənizdə, Xəzərin Azərbaycan sektorunda həyata keçirilir. Sazişə əsasən, yataqların tammiqyaslı işlənməsi 3 faza (mərhələ) üzrə həyata keçirilir. Faza-1 layihəsi “Azəri” yatağının mərkəzi hissəsinin, Faza-2 layihəsi “Azəri” yatağının qərb və şərq hissələrinin, Faza-3 layihəsi isə “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin tammiqyaslı işlənməsini əhatə edir.
“Azəri-Çıraq-Günəşli” layihəsi çərçivəsində hasil olunan neft dünya bazarlarına Bakı-Tbilisi-Ceyhan Əsas İxrac Neft Kəməri vasitəsilə ixrac olunur. Bakıdan Türkiyənin Ceyhan limanına çəkilən və uzunluğu 1770 km-ə qədər olan bu kəmər Xəzər dənizindən Aralıq dənizinə qədər 3000 metr hündürlüyündə dağlardan, 1500 çay keçidindən və 7 seysmik zonadan keçir. Neftin nəql surəti saniyədə 2 metrdir. Bu kəmərin çəkilməsi iqtisadi cəhətdən sərfəli olmaqla yanaşı, region üçün həm də strateji əhəmiyyət kəsb edir. Kəmərin tikintisi 2005-ci ildə başa çatdı və 2006-cı ilin may ayının 28-də, Azərbaycanın Respublika günü ərəfəsində kəmərə vurulmuş ilk neft Ceyhan limanına çıxarıldı. Kəmərin tikintisi 3 milyard dollara hesablansa da, tikinti real olaraq daha baha dəyərə, 4 milyard ABŞ dollarına başa gəlmişdir. [14] İyulun 4-də BTC kəməri ilə Səngəçal terminalından Ceyhana qədər 1768 km məsafə qət etmiş Azərbaycan nefti ilə yüklənmiş ilk tanker Aralıq dənizinin Türkiyə sahilindən yola salındı. Kəmərin təntənəli açılış mərasimi iyulun 13-də Türkiyənin Ceyhan limanında və İstanbul şəhərində, 98 ölkənin yüksək səviyyəli təmsilçilərinin iştirakı ilə keçirildi. Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan prezidentləri BTC-nin müstəsna əhəmiyyətinin rəmzi olaraq, kəmərin maketinə qızıldan sonluq əlavə etdilər. BTC kəməri iqtisadi cəhətdən çox sərfəli olduğundan bəzi dövlətlər bu kəmər vasitəsi ilə öz neftini nəql etmək niyyətindədirlər. Belə ki, artıq Azərbaycanla Qazaxıstan arasında Qazaxıstan neftinin BTC vasitəsilə nəql olunmasına dair saziş imzalanmışdır.
Xəzərdə Dənizində Çıraq Neft Platforması
4 iyun 1996-cı il tarixində Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti və Layihə İştirakçıları olan BP, Lukoyl, NİCO, Statoil, TPAO, TOTAL şirkətləri arasında dünyanın ən iri qaz və qaz-kondensat yataqlarından olan və Xəzərin Azərbaycan sektorunda yerləşən “Şahdəniz” perspektiv sahəsinin kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü haqqında Saziş imzalanmışdır. “Şahdəniz” yatağının təbii qaz ehtiyatı 1 trilyon kubmetrdən çox, kondensat ehtiyatı isə 300 milyon tondan çox qiymətləndirilir. Yatağın işlənməsinin 1-ci mərhələsi çərçivəsində (“plato dövrü”ndə) ildə 8 milyard kubmetr təbii qaz hasilatı proqnozlaşdırılır. Hasil olunacaq qazın müvafiq müqavilələr üzrə Türkiyəyə (ildə təqribən 6 milyard kubmetr), Gürcüstana (ildə 0.3 milyard kubmetr) və Azərbaycana (ildə 1.5 milyard kubmetr) təchizatı nəzərdə tutulub. “Şahdəniz” yatağının tam işlənməsi üzrə Faza-1 layihəsi çərçivəsində qazın satışının və marketinqinin idarə edilməsi məqsədilə Norveçin “Statoyl” şirkətinin operatorluğu ilə Azərbaycan Qaz Təchizatı Şirkəti yaradılmışdır. Bu yataqdan hasil olunacaq qaz ilk növbədə Azərbaycanın daxili tələbatının ödənilməsinə sərf ediləcək. Eyni zamanda Faza-1 dövründə hasil olunacaq qazın Türkiyənin “Botaş” şirkətinə və Gürcüstanın Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinə satılması haqqında sazişlər bağlanmışdır. Azərbaycan-Türkiyə, Azərbaycan-Gürcüstan, Azərbaycan-Türkiyə-Yunanıstan arasında bağlanmış sazişlər “Şahdəniz” qazının Avropaya nəqlinə imkan yaradacaqdır. Yatağın işlənməsinin 2-ci mərhələsində isə proqnozlara görə, ildə təxminən 12 milyard kubmetr təbii qaz hasil olunmalıdır. 2015-ci ilə kimi “Şahdəniz” yatağından ildə təqribən 20 milyard kubmetr qazın hasilatı gözlənilir. Dünyanın ən zəngin qaz-kondensat yataqlarından sayılan “Şahdəniz” yatağından hasilat 2006-cı ilin dekabrında başlanmışdır. 2010-cu il aprel ayının 1-dək bu yataqdan 18,8 milyard kubmetr qaz hasil edilmişdir. 2007-ci il mart ayından etibarən Xəzərin Azərbaycan sektorundakı “Şahdəniz” yatağından hasil olunan təbii qaz Bakı-Tbilisi-Ərzurum boru kəməri vasitəsi ilə Gürcüstana nəql olunmağa başlanıb. 2007-ci il iyulun 3-də isə “Şahdəniz” qaz-kondensat yatağından hasil edilən təbii qaz Bakı-Tbilisi-Ərzurum marşrutu üzrə Cənubi Qafqaz qaz boru kəməri ilə Türkiyə sərhədlərini aşaraq, qardaş ölkənin qaz kəmərləri sisteminə daxil olmuşdur. Cənubi Qafqaz qaz boru kəmərinin ötürücülük qabiliyyəti ildə 20 milyard kubmetr həcmində ölçülür. Azərbaycan ərazisində kəmərin uzunluğu 442 km, Gürcüstan ərazisində isə 248 km-dir. Diametri 42 düymdür (105 sm). Kəmərin son çatdırılma nöqtəsi Gürcüstan-Türkiyə sərhədində yerləşir. Türkiyə ərazisində isə qaz kəmərinin uzunluğu 280 km təşkil edir. Kəmərin Gürcüstan-Türkiyə sərhədindən Ərzuruma qədər olan hissəsi BOTAŞ şirkətinin qaz kəmər sisteminin bir hissəsi hesab edilir.
BTƏ qaz kəməri təkcə Azərbaycanın deyil, Qazaxıstan və Türkmənistanın da maraq dairəsindədir. Belə ki, bu ölkələr də gələcəkdə Cənubi Qafqaz boru kəməri ilə öz qazını nəql etməyi planlaşdırırlar. Bundan əlavə, Yunanıstan ilə Türkiyə arasında imzalanmış sazişə əsasən, Ankaradan Komotiniyə qədər qaz boru kəmərinin çəkilməsinə dair saziş imzalanmışdır. Bu isə “Şahdəniz” qazının Türkiyədən əlavə, Yunanıstana, İtaliyaya, Balkan yarımadası dövlətlərinə və digər Avropa ölkələrinə nəql olunmasına zəmin yaradıb.
Xarici ölkələrdəki fəaliyyəti
ARDNŞ bir neçə şəhərdə öz nümayəndəliklərini açıb. Bu şəhərlər arasına İstanbul, Tehran, Astana, Buxarest, Frankfurt, Cenevrə, London, Vyana, Tbilisi, Kiyev şəhərləri aiddir. [15] Rumıniyada ARDNŞ neft-kimya emalı kompleksi tikməyi nəzərdə tutur. Bu zavodda istehsal olunan məhsullar Avropa ölkələrinə göndəriləcək. ARDNŞ-nin Almaniya və Avstriyadakı nümayəndəlikləri Nabukko layihəsinin reallaşdırılması istiqamətində Avropa şirkətləri ilə əməkdaşlıq edirlər. İsveçrədə ARDNŞ-nin törəmə şirkəti olan SOCAR Trading SA 2008-ci ildə açılmışdır. Onun əsas funksiyası Avropada Azərbaycan neftinin satışını təşkil etməkdir. Şirkətin maliyyə fondu 5 milyon İsveçrə frankıdır.
2007-ci ildə Türkiyə hökuməti ölkədə ən böyük neftayırma zavodlarından biri olan Petkim zavodunu özəlləşdirməyə çıxarıb. Tenderin qalibi ARDNŞ, Türkiyənin Turcas və Səudiyyə Ərəbistanının İnjas şirkətlərinin qurduğu konsorsium olub. Müəssisənin özəlləşdirilməsinin dəyəri 1,6 milyard dollar olub. Konsorsium 2015-ci ilə qədər zavodun yerləşdiyi ərazidə daha böyük gücə malik ikinci bir neftayırma zavodu tikməyi və mövcud müəssisənin emal gücünü artırmağı planlaşdırır. Konsorsium bu məqsədlə 10 milyard dollar xərcləməyi nəzərdə tutur. [16]
Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti 2011-ci ilin sonunadək Ukraynada 17 yanacaqdoldurma məntəqəsi açmaq niyyətindədir. 2015-ci ilə qədər isə şirkət Rumıniyada 300 yanacaqdoldurma məntəqəsi işə salacaq. [17]
16 noyabr 2011-ci ildə ARDNŞ Exxon Mobil şirkətinin İsveçrə filialı olan Esso Schweiz GmbH-ı satın alır [18] .
2019-cu ildə SOCAR və “Sberbank”ın ortaq müəssisəsi olan “SOCAR Enerqoresurs” Rusiyanın Tümen şəhərində müflis olmaq ərəfəsində olan Antipinsk neft emalı zavodunun səhmlərinin 80%-ni əldə edib. “Antipinsk” neft emalı zavodunun istehsal gücü 9 milyon tondur. 2016-cı ildə bu zavod Rusiyanın 200 böyük özəl müəssisəsi arasında gəlir həcminə görə 43-cü yeri tutub. [19] SOCAR tərəfindən satın alınan zavod yenidən fəaliyyətini bərpa edib. [20] SOCAR Enerqoresurs həmçinin bu zavoda məxsus olan, Rusiyanın Orenburq vilayətində yerləşən neft mədənlərini də alıb. [21]
SOCAR Energy Georgia MMC
ARDNŞ-nin daha bir törəmə şirkəti olan SOCAR Energy Georgia MMC 2006-cı ildə qurulmuşdur. Şirkətin bütün fəaliyyəti Gürcüstanda həyata keçirilir. SOCAR Energy Georgia MMC-nin əsas fəaliyyət sahəsi Gürcüstanda neftin topdan və pərakəndə satışı, neft və neft məhsullarının, həmçinin mayeləşdirilmiş qazın ölkəyə idxalı, neft terminalı və anbarlarının tikintisidir. Şirkət Gürcüstandakı neft satışının 72%, dizel satışının isə 61%-nə nəzarət edir, bundan başqa Kulevi neft terminalı da şirkətin ixtiyarındadır. ARDNŞ Gürcüstana hər ay 20.000 ton neft məhsulu, həmçinin 15.000 ton benzin idxal edir. Şirkətin indiyə kimi Gürcüstan iqtisadiyyatına yatırdığı investisiyanın həcmi 700 milyon ABŞ dollarıdır, [22] bundan başqa ARDNŞ 3 il dalbadal (2008, 2009, 2010-cu illərdə) Gürcüstanda ən böyük həcmdə vergi ödəyən şirkət olub. Təkcə 2010-cu ildə ARDNŞ Gürcüstan büdcəsinə 100 milyon ABŞ dolları miqdarında vergi ödəyib. [23] Bundan başqa ARDNŞ Gürcüstanda bir neçə yanacaqdoldurma məntəqəsi də açıb. Hal-hazırda Gürcüstanda ARDNŞ-ə məxsus yanacaqdoldurma məntəqələrinin sayı 60-a çatıb. [24] Həmçinin 2010-cu ildə əldə edilən razılaşmaya əsasən SOCAR Energy Georgia şirkəti Gürcüstan Futbol Federasiyasının baş sponsoru olmuşdur. [25] . 2013-cü ilin dekabr ayında ARDNŞ Gürcüstanda 114-cü yanacaqdoldurma məntəqəsini istifadəyə verdi. [26]
Törəmə şirkətləri
- Umeo — Azərbaycan neftininn Bakı-Novorossiysk boru kəməri vasitəsilə Novorossiysk limanına daşınmasını təmin edir.
- Azneft İB
- Azərbaycan Neft Təsərrüfatı Jurnalı
- Azərikimya İB
- Azəriqaz İB
- Bakı Ali Neft Məktəbi
- Ekologiya İdarəsi
- Fontana Qarşı dağmədənxilasetmə hərbiləşdirilmiş hissəsi
- Geofizika və Geologiya İdarəsi
- Heydər Əliyev adına Bakı Dərin Özüllər Zavodu
- Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodu
- Karbamid Zavodu
- Kompleks Qazma İşləri Tresti
- Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi
- Neft Qaz Emalı Neft Kimya Kompleksi
- Neft Kəmərləri İdarəsi
- Neftqazelmitədqiqatlayihə İnstitutu
- Neftqaztikinti tresti
- Nəqliyyat İdarəsi
- Qaz Emalı Zavodu
- Qaz İxrac İdarəsi
- Sosial İnkişaf İdarəsi
- Sərmayələr İdarəsi
- Təhlükəsizlik İdarəsi
- Təlim Tədris və Sertifikatlaşdırma İdarəsi
- İnformasiya Texnologiyaları və Rabitə İdarəsi
- Əmək şəraiti normalaırının işlənməsi idarəsi
Birgə müəssisələr
- Atəşgah Sığorta Şirkəti QSC
- AzFen BM
- AzGerneft MM
- AzLab MMC
- Azneftqaztikinti MMC
- Azərbaycan Con Braun QSC
- Azəri Drillinq Kompani MMC
- Azəri M İ Drillinq Fluids BM
- Bakı Gəmiqayırma Zavodu MMC
- BosŞelf MMC
- Caspian Pipe Coatings MMC
- Ekol Mühəndislik Xidmətləri QSC
- Karlina Oversiz Korporeyşn MM
- Kaspian Drillinq Kompani MM
- Kaspian Geofizikal Kompani MM
- Kaspian Şipyard Kompani Limited
- Kros Kaspian Oyl and Qaz Lojistiks MMC
- SOCAR Fuqro MMC
- İnterfaks Azərbaycan MMC
- Enerci Solujnz Qrup QSC
- Oyl and Qaz ProSev MMC
- SARMATİA MMC
- SOCAR Construction MMC
- SOCAR Foster Viler Mühəndislik Xidmətləri
- SOCAR Gas İmport Export
- SOCAR Turkey Enerji A.Ş.
- SOCAR AQŞ MMC
- SOCAR Bağlan MMC
- SOCAR Cape MMC
- SOCAR Energy Georgia MMC
- SOCAR KPŞ MMC
- SOCAR Petroleum MMC
- SOCAR ÜMİD MMC
- SOCAR DALĞIC MMC
- SOCAR KBR MMC
- SUPRA Holdinq MMC
Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatı (Transparency İnternational) və Gəlirlərə Nəzarət İnstitutunun (Revenue Watch Institute) 2011-ci ildə açıqladıqları hesabatda ARDNŞ şəffaflığa görə ən aşağı dərəcəni, “0” balını alıb. ARDNŞ ilə yanaşı ən aşağı dərəcəni Rusiyanın Qazprom şirkəti də alıb. Hesabata görə ARDNŞ antikorrupsiya proqramları barədə ümumiyyətlə ictimaiyyətə məlumat vermir. Təşkilat kimi açıqlıq baxımdan isə ARDNŞ-nin göstəricilərinin bir qədər yaxşı, təxminən 50 faiz olduğu göstərilib. Amma bu da ümumi dünya göstəricisindən aşağı nəticədir. Açıqlıq baxımdan dünyada neft-qaz şirkətlərinin orta göstəricisi 65 faizdir. [27]
Xarici keçidlər
- http://www.socar.az/about-az.html 2009-04-20 at the Wayback Machine
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
- ↑ Назначен новый вице-президент SOCAR
- ↑ . 2013-07-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2013-07-08 .
- ↑ . 2011-01-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-03-13 .
- ↑ . 2012-01-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-03-12 .
- ↑ “Fitch” ARDNŞ-nin istiqrazlarına BBB- səviyyəsində reytinq verib 2012-01-30 at the Wayback Machine Milli.az
- ↑ . 2011-06-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-06-13 .
- ↑ Heerim Architects Pen SOCAR Tower
- ↑ SOCAR Tower
- ↑ . 2014-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-06-13 .
- ↑ . 2011-08-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-06-13 .
- ↑ . 2011-08-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-04-13 .
- ↑ . 2010-07-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-04-13 .
- ↑ . 2014-10-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2013-07-08 .
- ↑[1]
- ↑ . 2011-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-03-13 .
- ↑ “ARDNŞ “Petkim”ə 10 milyard dollar sərmayə yatıracaq” (azərb.). deyerler.org. 27 sentyabr 2010 . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ . 2011-04-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-04-13 .
- ↑ “ГНКАР выкупила швейцарское подразделение Exxon Mobil” (rus). news.day.az. 16 noyabr 2011 . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ “SOCAR Rusiyanın ən böyük zavodlarından birini aldı” (azərb.). axar.az . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ “SOCAR Tümendə zavod işə salır” (azərb.). report.az . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ “SOCAR buys 80% of shares of Russia’s Antipinsky Oil Refinery” (ingilis). menafn.com. 6 may 2019 . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ “ARDNŞ indiyədək Türkiyəyə 2 milyard, Gürcüstana 700 milyon dollar yatırıb” (azərb.). azadinform.az. 07.06.2012 . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ “ARDNŞ-IN TÖRƏMƏ ŞIRKƏTI GÜRCÜSTANIN ƏN IRI VERGI ÖDƏYICISI OLUB” (azərb.). icmal.az . İstifadə tarixi: 3 iyun 2021 .
- ↑ . 2010-11-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2011-03-15 .
- ↑ SOCAR Energy Georgia Gürcüstan Futbolunu İnkişaf Etdirəcək
- ↑ . 2015-02-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2015-07-08 .
- ↑ Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti şəffaflığa görə “10 ” alıb
Həmçinin bax
- Neft Daşları
- Azəri-Çıraq-Günəşli
- Bakı Ali Neft Məktəbi
- Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
Avqust 11, 2021
Ən son məqalələrYalan elmlər
Yalan illuziyası 2 (film, 2016)
Yalan nöqtəsi
Yalana bax (mahnı)
Yalançı Horn burnu
Yalançı Yalançı (film)
Yalançı mahmızlalə
Yalançı akasiya
Yalançı ağqovaq
Yalançı yemişan
Ən çox oxunan
Budapeşt Metropolitan Universiteti
Budapeşt Beynəlxalq Biznes Məktəbi
Budapeşt Biznes Universiteti
Budapeşt Corvinus Universiteti
Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti
azərbaycan, respublikası, dövlət, neft, şirkəti, socar, dünyanın, böyük, milli, neft, şirkətlərindən, biridir, neftin, çıxarılması, daşınması, emalı, istehlakında, olduğu, üçün, inteqrasiya, olunmuş, şirkətdir, tipi, dövlət, şirkətiyaranma, tarixi, sentyabr, 1. Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi ing SOCAR dunyanin en boyuk milli neft sirketlerinden biridir Neftin cixarilmasi dasinmasi emali ve istehlakinda oldugu ucun inteqrasiya olunmus sirketdir Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft SirketiTipi Dovlet sirketiYaranma tarixi 13 sentyabr 1992Rehberlik Rovneq Abdullayev prezident Xosbext Yusifzade birinci vitse prezident Qorxmaz Huseynov vitse prezident Suleyman Qasimov vitse prezident Elsad Nesirov vitse prezident David Memmedov vitse prezident Bedel Bedelov vitse prezident Xalik Memmedov vitse prezident Rehman Qurbanov vitse prezident Refiqe Huseynzade vitse prezident Tofiq Qehremanov vitse prezident Behram Huseynov vitse prezident Yasar Letifov vitse prezident Faiq Huseynov vitse prezident Dasqin Iskenderov vitse prezident 1 Senaye Neft ve Tebii qazMehsulu Neft ve neft mehsullariGeliri 20 milyard ABS DollariIsci sayi 66 234 nefer 2013 2 Sayt socar az Vikianbarda elaqeli mediafayllarAzerbaycan Respublikasinin neft servetlerinden istifadeni vahid dovlet siyaseti esasinda heyata kecirmek neft senayesinin idareetme strukturunu tekmillesdirmek yanacaq enerji kompleksinin inkisafini temin etmek meqsedi ile Azerbaycan respublika prezidentinin 13 09 1992 ci il Fermani ile Azerineft Dovlet Konserninin ve Azernefkimya Istehsalat Birliyininin bazasinda Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi yaradilmisdir Umumiyyetle ayri ayri vaxtlarda Azerbaycanda neft senayesini ozunde birlesdiren Azerneft birlesdirdiyi ve idare etdiyi muessiselerin xususiyyetinden asili olaraq Ittifaq ehemiyyetli trest ve ya birlik kimi muxtelif ittifaq ve respublika teskilatlarina Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Soveti SSRI Ali Xalq Teserrufati Surasi SSRI Agir Senaye Nazirliyi Azerbaycan SSR Xalq Teserrufati Surasi tabe olmus ve Azerneftkomite Azerneftkombinat sonralar Azerneft Azerneftzavodlar ve Azerneftmasinqayirma birliklerine ayrilmis Azerneftcixarma Birliyi adlanmisdir 3 Sirketin nezdinde iki neftayirma zavodu bir nece beynelxalq neft qaz boru kemeri ve bir nece muhendislik sirketi var Hal hazirda ARDNS kapital hecmine gore dunyanin 68 ci en boyuk sirketidir 4 Mundericat 1 Tarixi 2 Sirketin funksiyasi 3 Fealiyyet 4 Sirketin inzibati binasi 5 Rehberlik 6 Layiheleri 7 Xarici olkelerdeki fealiyyeti 7 1 SOCAR Energy Georgia MMC 8 Toreme sirketleri 9 Strukturu 10 Birge muessiseler 11 Seffafliq 12 Xarici kecidler 13 Istinadlar 14 Hemcinin baxTarixi RedakteAzerneftin esasinda Azerbaycan SSR Neft Senayesi Nazirliyi 1954 1959 Azerbaycan SSR Neftcixarma Senayesi Nazirliyi 1965 1970 yaradilmisdir 1970 ci ilin avqustunda yeniden Azerneft adlandirilmisdir Azerneft Azerbaycanin neft senayesine rehberliyi heyata kecirmek dagidilmis neft teserrufatini berpa etmek neft ve neft mehsullari istehsalini artirmaq ucun yaradilmis bir teskilatdir ARDNS 1992 ci il sentyabrin 13 de Azerbaycan Respublikasinin kecmis prezidenti Ebulfez Elcibeyin fermani esasinda qurulmusdur Fermana esasen iki dovlet muessisesi Azerneft ve Azerneftkimya Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi kimi birlesdirilib ARDNS yarandigi vaxtdan onun strukturunda bir sira deyisiklikler edilmisdir Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 10 yanvar 1994 cu il tarixli ARDNS nin strukturunun tekmillesdirilmesi haqqinda 50 sayli Serencamina esasen Dovlet Neft Sirketinin strukturunda Denizde ve Quruda Neft ve Qazcixarma Istehsalat Birlikleri yaradilmisdir Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin ARDNS nin strukturunun tekmillesdirilmesi haqqinda 24 yanvar 2003 cu il tarixli 844 sayli Fermanina esasen ise Denizde ve Quruda Neft ve Qazcixarma Istehsalat Birlikleri birlesdirilerek Azneft Istehsalat Birliyi yaradilmisdir Sirketin funksiyasi RedakteARDNS respublikanin butun erazisinde o cumleden quru ve deniz erazilerinde neft ve qaz yataqlarinin axtarisi kesfiyyati ve islenmesi neftin qazin qaz kondensatinin hazirlanmasi emali ve neqli hemcinin onlardan alinan mehsullarin daxili ve xarici bazarlarda satisi ile mesgul olur O hemcinin boyuk hecmde elmi tedqiqat ve layihe isleri yerine yetirir Hazirda Azerbaycanda neftle zengin 57 yataq movcuddur ki bunun da 18 i Xezer denizinin Azerbaycan sektorunda qalani ise qurudadir Umumiyyetle Xezer hovzesi 30 milyard tona yaxin neft 18 20 trilyon kub metr hecminde qaz ehtiyatina malikdir ki bu da dunyanin karbohidrogen resurslarinin 15 ni teskil edir Xezer hovzesinin Azerbaycana aid bolgesinde ise 3 5 milyard ton neft 5 trilyon kub metr hecminde qaz ehtiyati movcuddur Azerbaycanda neft hasilatinin 2005 ci ilden baslayaraq suretle artacagi gozlenilir Proqnozlara gore Azeri Ciraq Gunesli layihesi uzre neft hasilatinin en yuksek seviyyesi 2010 cu ilde olub Bele ki hemin il neft hasilati 54 9 milyon tona catdirilib Sahdeniz layihesi uzre ise 2010 cu ilde 2 1 milyon ton kondensat hasil olunacaq Hazirda ARDNS de 58 945 nefer o cumleden 50 neferi elmler doktoru 392 neferi elmler namizedi elmi derecesine malik olan 17 500 muhendis texnik ve mutexessis calisir ARDNS respublikanin neft ve neft mehsullarina olan telebatini odemek daxili telebden artiq hisseni ise ixrac etmek imkanina malikdir Bunu temin etmek ucun ARDNS muvafiq istehsal guclerine inkisaf etmis xidmet sektoruna boyuk elmi ve texniki potensiala malikdir ARDNS hem quru hem de deniz neft yataqlarinin kesfiyyati islenmesi ve abadlasdirilmasi ile bagli butun meseleleri hell etmek qabiliyyetine malik yuksek ixtisasli muhendis texnik ve fehle kadrlara malikdir 2012 ci il yanvarin 27 de dunyanin aparici maliyye nesrlerinde ve internet saytlarinda ARDNS nin Avrobond buraxmaq niyyetinde oldugu barede aciqlama verilmisdir Avrobondlarin yerlesdirilmesi ve tedavulu Azerbaycan Respublikasinin ve Amerika Birlesmis Statlarinin hududlarindan kenarda heyata kecirilmekle Boyuk Britaniya ve Simali Irlandiya Birlesmis Kralligi Listinq Orqaninin UK Listing Authority ve London Fond Birjasinin London Stock Exchange listinqine daxil edilecek Buraxilisin huquqi rejimi ABS in 1933 cu il tarixli Qiymetli kagizlar haqqinda qanununun Regulation S hissesine uygundur Bu islerin heyata kecirilmesinde Birge Bas Idareciler Joint Lead Managers qisminde Citi Group Global Markets Limited Deutsche Bank AG London filiali ve The Royal Bank of Scotland Plc Birge Idareciler Co Managers qisminde Nomura International Plc ve Societe Generale S A Investorlarin temsilcisi Trustee qisminde Deutsche Trustee Company Limited Esas Odenis ve Kocurme Agenti Principal Paying and Transfer Agent qisminde ise Deutsche Bank AG London filiali cixis edirler Avrobondlarin buraxilmasi ile bagli muvafiq qaydalara esasen dunyanin aparici reytinq sirketleri buraxilacaq qiymetli kagiza reytinq derecesi samil etmelidir Artiq Fitch Ratings ve Moody s sirketleri terefinden ARDNS Avrobondlarina muvafiq olaraq BBB exp ve Ba1 reytinq dereceleri samil olunmusdur 5 Fealiyyet RedakteARDNS nin fealiyyeti esas olaraq 6 saheye bolunmusdur Bunlar Neft qaz yataqlarinin kesfiyyati Neft qaz hasilati Neftin ve tebii qazin emali Neft kimyasi Enerjidasiyicilarin neqli XidmetlerARDNS ye tabe olan Azerneftyag Neft Emali Zavodu yanacaq ve yaglarin istehsali uzre ixtisaslasmisdir Burada neftin emali neticesinde benzin kerosin dizel distillatlari muherrik senaye turbin transformator diger muxtelif yaglar ve bitum istehsal olunur Son 2 ilde burada istehsal olunmus butun yanacaq distillatlari tekrar emal ucun Heyder Eliyev adina BNEZ e neql olunur 2010 cu ilde zavodda 215 2 min ton ilkin emal benzini 174 9 min ton kerosin 599 8 min ton dizel distillatlari 1 3 min ton muherrik yagi 27 6 min ton senaye yagi 7 9 min ton turbin yaglari 14 1 min ton transformator yagi 36 2 min ton diger yaglar ve 241 4 min ton bitum istehsal olunmusdur Heyder Eliyev adina BNEZ de xam neftin emali yanacaqlarin ustun istehsal sxemi ile aparilir Azerbaycan neftinin 24 cesidinden 21 i Heyder Eliyev adina Baki Neft Emali Zavodunda emal olunur ki bunlardan da oz novbesinde 15 adda neft mehsulu o cumleden avtomobil benzinleri aviasiya kerosini dizel yanacagi mazut neft koksu ve s istehsal olunur Zavod respublikanin neft mehsullarina olan telebatini tam odeyir Bundan elave istehsal olunan neft mehsullarinin 45 i xarici olkelere ixrac edilir Qaz Emali Zavodu Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencamina uygun olaraq ARDNS in strukturuna aid edilmisdir Qaz Emali Zavodunda Azneft IB de hasil olunmus tebii ve semt qazlari emal edilir Zavodun istehsal olunmus mehsullarina temizlenmis qaz maye qaz ve qaz benzini aiddir 2010 cu ilde muessisede 4 030 milyard m temizlenmis qaz 24 8 min ton maye ve 26 7 min ton qaz benzini istehsal olunmusdur Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Neft kimya senayesinde idareetme mexanizmlerinin tekmillesdirilmesi haqqinda 2 aprel 2010 cu il tarixli Serencamina esasen Azerikimya Dovlet Sirketi ARDNS nin tabeciliyine verilmisdir Azerikimya IB nin strukturuna Etilen Polietilen zavodu Sethi Aktiv Maddeler zavodu Uzvi Sintez zavodu Mexaniki Temir zavodu Kimyalayihe institutu Temir Tikinti idaresi Neqliyyat ve Xususi Texnika idaresi Anbar Teserrufati daxildir Azerikimya IB in istehsal olunmus mehsullara propilen polietilen butilen butadien fraksiyasi propilen oksidi propilen qlikol izopropil spirti pirokondensat maye xlor ve qelevi aiddir Sirketin inzibati binasi RedakteDovlet Neft Sirketinin aparatinin yerlesdiyi bina Baki seherindeki qedim tikililer arasinda oz ezemeti ve gozelliyi ile diqqeti xususi olaraq celb edir S S Fetullayevin XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Azerbaycanda memarliq ve sehersalma adli kitabinda bu binanin insasi ile bagli deyilir Bagca kucesi Azneft meydanindan baslayaraq seherin merkezi hissesini tamamlayirdi Tikililer bu meydandan Bayila teref uzanirdi Meydan getdikce oz memarliq simasini deyismeye baslayirdi Bu deyisiklikler meydanin esas hisselerinden biri olan Kakarev sahesi adlandirilan erazide 1890 ci illerin evvellerinde Tiflis memari P Sternin layihesi esasinda ucmertebeli bina insa edilmesinden sonra daha da suretlendi ARDNS nin yeni inzibati binasinin layihesi 6 ing SOCAR Tower 7 8 9 10 Binanin layihesi 1893 cu il may ayinin 25 de tesdiq olunur ayin sonlarinda ise binanin tikintisine baslanir Fransa intibah uslubunda insa edilen fasad sahilin qerb terefine baxirdi Uzu Azneft meydanina teref tikilen ve rahat menzillerden ibaret bina seherin layihelendirme strukturunda cox muhum ehemiyyet dasiyirdi Binanin daxili dehliz boyu yerlesdirilmis otaqlarinda susebendler heyete acilirdi Ingilis dilinde cixan Azerbaycan memarliginin inkisafi jurnalinda ise bu mohtesem tikili barede diger faktlar verilib Meqalede binanin taninmis milyoncu Mir Tagi Babayeve mexsus oldugu bildirilir Tikilinin sahibi Mir Tagi Babayevin ilkin pesesi hec de neft sahesi ile bagli deyildi O xalq musiqisinin xususile mugamin vurgunu olan cox istedadli ve taninmis xanende idi Onun taleyi bir gecenin icinde deyisir Bele ki hemin gun Mir Tagi taninmis ailelerden birinin toy meclicinde oxumali imis Onun senetinin perestiskari olan beyin qohumlarindan biri xanendeye torpaq sahesi hediyye edir Bundan sonra Mir Tagi Babayevin neft sahesinde karyerasi baslanir 1912 ci ilde o neftle zengin 3 boyuk sahe alir ve neft hasilatina baslayir Onun 70 nefer isciden ibaret kontoru 18 buruqdan ilde 150000 barrel neft hasil edirdi Mir Tagi Babayev bu mohtesem binani da neft gelirleri hesabina alir Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra bolsevikler onun butun mulklerini musadire edir Mir Tagi Babayevin ozu ise Fransaya muhaciret etmeli olur Bezi melumatlara gore o Fransada omrunun sonuna qeder muflis veziyyetde yasayir Diger melumatlara esasen ise hobbisi hele lap evvellerden zinet esyalarini kolleksiya etmek olan Mir Tagi ozu ile Fransaya getirdiyi das qaslarin satisindan elde etdiyi vesait hesabina yasayib Sovet hakimiyyeti illerinde bu bina Azneft in serencamina verilmis Azerbaycan musteqillik elde etdikden 1991 ci il sonra ise burada Dovlet Neft Sirketinin aparati yerlesdirilmisdir Son illerde binada temir berpa isleri aparilmisdir 2010 cu ilin oktyabr ayinda Prezident Ilham Eliyev sirketin yeni inzibati binasinin temelqoyma merasiminde istirak etdi Bina 42 mertebeden ibaret olacaq 2 yeralti 40 yerustu Binanin hundurluyu 200 metr olacaq ve 5 hektar erazini ehate edecek Bina rixter cedveli uzre 9 balliq zelzeleye davamli olacaq Binanin layihesi Kanadadaki xususi beynelxalq laboratoriyada saatda 190 kilometr kulek suretine hesablanan virtual seraitde sinaqdan kecirilib Binani Koreya Respublikasinin Heerim Architects amp Planners Co Ltd sirketi layihelesdirib Insaat isleri ile ise Heerim Architects amp Planners Co Ltd sirketi mesqul olacaq Binanin umumi deyeri 235 milyon dollar teskil edir Insaat islerinin 32 aya basa catmasi gozlenilir Yeni inzibati binada bir nece konfrans zali qonaq otaqlari sosial meiset obyektleri yerustu ve yeralti dayanacaqlar texniki saheler ve idman zali fealiyyet gosterecek ARDNS artiq Heyder Eliyev prospektinde yeni binanin insasi ucun yer alib 11 12 Rehberlik RedakteARDNS nin hal hazirki rehberi Rovneq Abdullayevdir Geologiya geofizika ve yataqlarin islenmesi uzre birinci vitse prezidenti Xosbext Yusifzade Iqtisadi meseleler uzre vitse prezident Suleyman Qasimaov Emal uzre vitse prezidenti David Memmedov Sosial meseleler uzre vitse prezidenti Bedel Bedelov Kadr Rejim ve Informasiya texnologiyalari uzre vitse prezidenti Xalik Memmedov Neftin qazin hasilati ve neqli uzre vitse prezidenti Rehman Qurbanov Strateji inkisaf uzre vitse prezidenti Tofiq Qehremanov Sermayeler ve marketinq uzre vitse prezidenti Elsad Nesirovdur 13 vitse prezident Mikayil Ismayilovdur Layiheleri Redakte BTC neft kemeri ARDNS ister denizde isterse de quruda neftin ve tebii qazin daha semereli hasil olunmasi meqsedile dunyanin bir cox sirketleri ile birge layiheler heyata kecirir Bu gune qeder ARDNS dunyanin 20 den artiq olkesinin 30 dan yuxari sirketi ile Azerbaycanin neft ve qaz yataqlarinin birge islenmesine dair 26 sazis imzalamisdir Oz muhumluyune qlobal ehemiyyetine gore Azeri Ciraq Gunesli Sahdeniz Baki Tbilisi Ceyhan ve Cenubi Qafqaz qaz kemeri layiheleri cox boyuk onem kesb edir Hazirda butun dunyanin diqqet merkezinde olan Azeri Ciraq Gunesli ve Sahdeniz kimi layiheler mehz denizde Xezerin Azerbaycan sektorunda heyata kecirilir Sazise esasen yataqlarin tammiqyasli islenmesi 3 faza merhele uzre heyata kecirilir Faza 1 layihesi Azeri yataginin merkezi hissesinin Faza 2 layihesi Azeri yataginin qerb ve serq hisselerinin Faza 3 layihesi ise Azeri Ciraq yataqlarinin ve Gunesli yataginin derinlikde yerlesen hissesinin tammiqyasli islenmesini ehate edir Azeri Ciraq Gunesli layihesi cercivesinde hasil olunan neft dunya bazarlarina Baki Tbilisi Ceyhan Esas Ixrac Neft Kemeri vasitesile ixrac olunur Bakidan Turkiyenin Ceyhan limanina cekilen ve uzunlugu 1770 km e qeder olan bu kemer Xezer denizinden Araliq denizine qeder 3000 metr hundurluyunde daglardan 1500 cay kecidinden ve 7 seysmik zonadan kecir Neftin neql sureti saniyede 2 metrdir Bu kemerin cekilmesi iqtisadi cehetden serfeli olmaqla yanasi region ucun hem de strateji ehemiyyet kesb edir Kemerin tikintisi 2005 ci ilde basa catdi ve 2006 ci ilin may ayinin 28 de Azerbaycanin Respublika gunu erefesinde kemere vurulmus ilk neft Ceyhan limanina cixarildi Kemerin tikintisi 3 milyard dollara hesablansa da tikinti real olaraq daha baha deyere 4 milyard ABS dollarina basa gelmisdir 14 Iyulun 4 de BTC kemeri ile Sengecal terminalindan Ceyhana qeder 1768 km mesafe qet etmis Azerbaycan nefti ile yuklenmis ilk tanker Araliq denizinin Turkiye sahilinden yola salindi Kemerin tenteneli acilis merasimi iyulun 13 de Turkiyenin Ceyhan limaninda ve Istanbul seherinde 98 olkenin yuksek seviyyeli temsilcilerinin istiraki ile kecirildi Azerbaycan Turkiye ve Gurcustan prezidentleri BTC nin mustesna ehemiyyetinin remzi olaraq kemerin maketine qizildan sonluq elave etdiler BTC kemeri iqtisadi cehetden cox serfeli oldugundan bezi dovletler bu kemer vasitesi ile oz neftini neql etmek niyyetindedirler Bele ki artiq Azerbaycanla Qazaxistan arasinda Qazaxistan neftinin BTC vasitesile neql olunmasina dair sazis imzalanmisdir Xezerde Denizinde Ciraq Neft Platformasi 4 iyun 1996 ci il tarixinde Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi ve Layihe Istirakcilari olan BP Lukoyl NICO Statoil TPAO TOTAL sirketleri arasinda dunyanin en iri qaz ve qaz kondensat yataqlarindan olan ve Xezerin Azerbaycan sektorunda yerlesen Sahdeniz perspektiv sahesinin kesfiyyati islenmesi ve hasilatin pay bolgusu haqqinda Sazis imzalanmisdir Sahdeniz yataginin tebii qaz ehtiyati 1 trilyon kubmetrden cox kondensat ehtiyati ise 300 milyon tondan cox qiymetlendirilir Yatagin islenmesinin 1 ci merhelesi cercivesinde plato dovru nde ilde 8 milyard kubmetr tebii qaz hasilati proqnozlasdirilir Hasil olunacaq qazin muvafiq muqavileler uzre Turkiyeye ilde teqriben 6 milyard kubmetr Gurcustana ilde 0 3 milyard kubmetr ve Azerbaycana ilde 1 5 milyard kubmetr techizati nezerde tutulub Sahdeniz yataginin tam islenmesi uzre Faza 1 layihesi cercivesinde qazin satisinin ve marketinqinin idare edilmesi meqsedile Norvecin Statoyl sirketinin operatorlugu ile Azerbaycan Qaz Techizati Sirketi yaradilmisdir Bu yataqdan hasil olunacaq qaz ilk novbede Azerbaycanin daxili telebatinin odenilmesine serf edilecek Eyni zamanda Faza 1 dovrunde hasil olunacaq qazin Turkiyenin Botas sirketine ve Gurcustanin Beynelxalq Emeliyyat Sirketine satilmasi haqqinda sazisler baglanmisdir Azerbaycan Turkiye Azerbaycan Gurcustan Azerbaycan Turkiye Yunanistan arasinda baglanmis sazisler Sahdeniz qazinin Avropaya neqline imkan yaradacaqdir Yatagin islenmesinin 2 ci merhelesinde ise proqnozlara gore ilde texminen 12 milyard kubmetr tebii qaz hasil olunmalidir 2015 ci ile kimi Sahdeniz yatagindan ilde teqriben 20 milyard kubmetr qazin hasilati gozlenilir Dunyanin en zengin qaz kondensat yataqlarindan sayilan Sahdeniz yatagindan hasilat 2006 ci ilin dekabrinda baslanmisdir 2010 cu il aprel ayinin 1 dek bu yataqdan 18 8 milyard kubmetr qaz hasil edilmisdir 2007 ci il mart ayindan etibaren Xezerin Azerbaycan sektorundaki Sahdeniz yatagindan hasil olunan tebii qaz Baki Tbilisi Erzurum boru kemeri vasitesi ile Gurcustana neql olunmaga baslanib 2007 ci il iyulun 3 de ise Sahdeniz qaz kondensat yatagindan hasil edilen tebii qaz Baki Tbilisi Erzurum marsrutu uzre Cenubi Qafqaz qaz boru kemeri ile Turkiye serhedlerini asaraq qardas olkenin qaz kemerleri sistemine daxil olmusdur Cenubi Qafqaz qaz boru kemerinin oturuculuk qabiliyyeti ilde 20 milyard kubmetr hecminde olculur Azerbaycan erazisinde kemerin uzunlugu 442 km Gurcustan erazisinde ise 248 km dir Diametri 42 duymdur 105 sm Kemerin son catdirilma noqtesi Gurcustan Turkiye serhedinde yerlesir Turkiye erazisinde ise qaz kemerinin uzunlugu 280 km teskil edir Kemerin Gurcustan Turkiye serhedinden Erzuruma qeder olan hissesi BOTAS sirketinin qaz kemer sisteminin bir hissesi hesab edilir BTE qaz kemeri tekce Azerbaycanin deyil Qazaxistan ve Turkmenistanin da maraq dairesindedir Bele ki bu olkeler de gelecekde Cenubi Qafqaz boru kemeri ile oz qazini neql etmeyi planlasdirirlar Bundan elave Yunanistan ile Turkiye arasinda imzalanmis sazise esasen Ankaradan Komotiniye qeder qaz boru kemerinin cekilmesine dair sazis imzalanmisdir Bu ise Sahdeniz qazinin Turkiyeden elave Yunanistana Italiyaya Balkan yarimadasi dovletlerine ve diger Avropa olkelerine neql olunmasina zemin yaradib Xarici olkelerdeki fealiyyeti RedakteARDNS bir nece seherde oz numayendeliklerini acib Bu seherler arasina Istanbul Tehran Astana Buxarest Frankfurt Cenevre London Vyana Tbilisi Kiyev seherleri aiddir 15 Ruminiyada ARDNS neft kimya emali kompleksi tikmeyi nezerde tutur Bu zavodda istehsal olunan mehsullar Avropa olkelerine gonderilecek ARDNS nin Almaniya ve Avstriyadaki numayendelikleri Nabukko layihesinin reallasdirilmasi istiqametinde Avropa sirketleri ile emekdasliq edirler Isvecrede ARDNS nin toreme sirketi olan SOCAR Trading SA 2008 ci ilde acilmisdir Onun esas funksiyasi Avropada Azerbaycan neftinin satisini teskil etmekdir Sirketin maliyye fondu 5 milyon Isvecre frankidir 2007 ci ilde Turkiye hokumeti olkede en boyuk neftayirma zavodlarindan biri olan Petkim zavodunu ozellesdirmeye cixarib Tenderin qalibi ARDNS Turkiyenin Turcas ve Seudiyye Erebistaninin Injas sirketlerinin qurdugu konsorsium olub Muessisenin ozellesdirilmesinin deyeri 1 6 milyard dollar olub Konsorsium 2015 ci ile qeder zavodun yerlesdiyi erazide daha boyuk guce malik ikinci bir neftayirma zavodu tikmeyi ve movcud muessisenin emal gucunu artirmagi planlasdirir Konsorsium bu meqsedle 10 milyard dollar xerclemeyi nezerde tutur 16 Azerbaycan Dovlet Neft Sirketi 2011 ci ilin sonunadek Ukraynada 17 yanacaqdoldurma menteqesi acmaq niyyetindedir 2015 ci ile qeder ise sirket Ruminiyada 300 yanacaqdoldurma menteqesi ise salacaq 17 16 noyabr 2011 ci ilde ARDNS Exxon Mobil sirketinin Isvecre filiali olan Esso Schweiz GmbH i satin alir 18 2019 cu ilde SOCAR ve Sberbank in ortaq muessisesi olan SOCAR Enerqoresurs Rusiyanin Tumen seherinde muflis olmaq erefesinde olan Antipinsk neft emali zavodunun sehmlerinin 80 ni elde edib Antipinsk neft emali zavodunun istehsal gucu 9 milyon tondur 2016 ci ilde bu zavod Rusiyanin 200 boyuk ozel muessisesi arasinda gelir hecmine gore 43 cu yeri tutub 19 SOCAR terefinden satin alinan zavod yeniden fealiyyetini berpa edib 20 SOCAR Enerqoresurs hemcinin bu zavoda mexsus olan Rusiyanin Orenburq vilayetinde yerlesen neft medenlerini de alib 21 SOCAR Energy Georgia MMC Redakte ARDNS nin daha bir toreme sirketi olan SOCAR Energy Georgia MMC 2006 ci ilde qurulmusdur Sirketin butun fealiyyeti Gurcustanda heyata kecirilir SOCAR Energy Georgia MMC nin esas fealiyyet sahesi Gurcustanda neftin topdan ve perakende satisi neft ve neft mehsullarinin hemcinin mayelesdirilmis qazin olkeye idxali neft terminali ve anbarlarinin tikintisidir Sirket Gurcustandaki neft satisinin 72 dizel satisinin ise 61 ne nezaret edir bundan basqa Kulevi neft terminali da sirketin ixtiyarindadir ARDNS Gurcustana her ay 20 000 ton neft mehsulu hemcinin 15 000 ton benzin idxal edir Sirketin indiye kimi Gurcustan iqtisadiyyatina yatirdigi investisiyanin hecmi 700 milyon ABS dollaridir 22 bundan basqa ARDNS 3 il dalbadal 2008 2009 2010 cu illerde Gurcustanda en boyuk hecmde vergi odeyen sirket olub Tekce 2010 cu ilde ARDNS Gurcustan budcesine 100 milyon ABS dollari miqdarinda vergi odeyib 23 Bundan basqa ARDNS Gurcustanda bir nece yanacaqdoldurma menteqesi de acib Hal hazirda Gurcustanda ARDNS e mexsus yanacaqdoldurma menteqelerinin sayi 60 a catib 24 Hemcinin 2010 cu ilde elde edilen razilasmaya esasen SOCAR Energy Georgia sirketi Gurcustan Futbol Federasiyasinin bas sponsoru olmusdur 25 2013 cu ilin dekabr ayinda ARDNS Gurcustanda 114 cu yanacaqdoldurma menteqesini istifadeye verdi 26 Toreme sirketleri RedakteUmeo Azerbaycan neftininn Baki Novorossiysk boru kemeri vasitesile Novorossiysk limanina dasinmasini temin edir Strukturu RedakteAzneft IB Azerbaycan Neft Teserrufati Jurnali Azerikimya IB Azeriqaz IB Baki Ali Neft Mektebi Ekologiya Idaresi Fontana Qarsi dagmedenxilasetme herbilesdirilmis hissesi Geofizika ve Geologiya Idaresi Heyder Eliyev adina Baki Derin Ozuller Zavodu Heyder Eliyev adina Neft Emali Zavodu Karbamid Zavodu Kompleks Qazma Isleri Tresti Marketinq ve Iqtisadi Emeliyyatlar Idaresi Neft Qaz Emali Neft Kimya Kompleksi Neft Kemerleri Idaresi Neftqazelmitedqiqatlayihe Institutu Neftqaztikinti tresti Neqliyyat Idaresi Qaz Emali Zavodu Qaz Ixrac Idaresi Sosial Inkisaf Idaresi Sermayeler Idaresi Tehlukesizlik Idaresi Telim Tedris ve Sertifikatlasdirma Idaresi Informasiya Texnologiyalari ve Rabite Idaresi Emek seraiti normalairinin islenmesi idaresiBirge muessiseler RedakteAtesgah Sigorta Sirketi QSC AzFen BM AzGerneft MM AzLab MMC Azneftqaztikinti MMC Azerbaycan Con Braun QSC Azeri Drillinq Kompani MMC Azeri M I Drillinq Fluids BM Baki Gemiqayirma Zavodu MMC BosSelf MMC Caspian Pipe Coatings MMC Ekol Muhendislik Xidmetleri QSC Karlina Oversiz Korporeysn MM Kaspian Drillinq Kompani MM Kaspian Geofizikal Kompani MM Kaspian Sipyard Kompani Limited Kros Kaspian Oyl and Qaz Lojistiks MMC SOCAR Fuqro MMC Interfaks Azerbaycan MMC Enerci Solujnz Qrup QSC Oyl and Qaz ProSev MMC SARMATIA MMC SOCAR Construction MMC SOCAR Foster Viler Muhendislik Xidmetleri SOCAR Gas Import Export SOCAR Turkey Enerji A S SOCAR AQS MMC SOCAR Baglan MMC SOCAR Cape MMC SOCAR Energy Georgia MMC SOCAR KPS MMC SOCAR Petroleum MMC SOCAR UMID MMC SOCAR DALGIC MMC SOCAR KBR MMC SUPRA Holdinq MMCSeffafliq RedakteBeynelxalq Seffafliq Teskilati Transparency International ve Gelirlere Nezaret Institutunun Revenue Watch Institute 2011 ci ilde aciqladiqlari hesabatda ARDNS seffafliga gore en asagi dereceni 0 balini alib ARDNS ile yanasi en asagi dereceni Rusiyanin Qazprom sirketi de alib Hesabata gore ARDNS antikorrupsiya proqramlari barede umumiyyetle ictimaiyyete melumat vermir Teskilat kimi aciqliq baximdan ise ARDNS nin gostericilerinin bir qeder yaxsi texminen 50 faiz oldugu gosterilib Amma bu da umumi dunya gostericisinden asagi neticedir Aciqliq baximdan dunyada neft qaz sirketlerinin orta gostericisi 65 faizdir 27 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi ile elaqeli mediafayllar var http www socar az about az html Arxivlesdirilib 2009 04 20 at the Wayback MachineIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Naznachen novyj vice prezident SOCAR ARDNS iscilerinin sayini optimallasdirib 2013 07 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 07 08 ARDNS Tarixi 2011 01 30 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 13 ARDNS Dovlet Sirketinin Transmilli Sirkete Cevrilmesi Ve Ya Zamanin Telebi 2012 01 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 12 Fitch ARDNS nin istiqrazlarina BBB seviyyesinde reytinq verib Arxivlesdirilib 2012 01 30 at the Wayback Machine Milli az Arxivlenmis suret 2011 06 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 06 13 Heerim Architects Pen SOCAR Tower SOCAR Tower Proektirovanie SOCAR Tower v Baku vsyo eshyo ne zaversheno 2014 09 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 06 13 SOCAR TOWER APPROVED 2011 08 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 06 13 ARDNS in yeni inzibati binasinin temelqoyma merasimi kecirilib anspress ws 2011 08 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 13 Arxivlenmis suret 2010 07 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 13 Rehberlik 2014 10 31 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 07 08 1 ARDNS Numayendelikleri 2011 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 13 ARDNS Petkim e 10 milyard dollar sermaye yatiracaq azerb deyerler org 27 sentyabr 2010 Istifade tarixi 3 iyun 2021 ARDNS xaricde yanacaqdoldurma menteqelerinin sayini artirir anspress com 2011 04 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 13 GNKAR vykupila shvejcarskoe podrazdelenie Exxon Mobil rus news day az 16 noyabr 2011 Istifade tarixi 3 iyun 2021 SOCAR Rusiyanin en boyuk zavodlarindan birini aldi azerb axar az Istifade tarixi 3 iyun 2021 SOCAR Tumende zavod ise salir azerb report az Istifade tarixi 3 iyun 2021 SOCAR buys 80 of shares of Russia s Antipinsky Oil Refinery ingilis menafn com 6 may 2019 Istifade tarixi 3 iyun 2021 ARDNS indiyedek Turkiyeye 2 milyard Gurcustana 700 milyon dollar yatirib azerb azadinform az 07 06 2012 Istifade tarixi 3 iyun 2021 ARDNS IN TOREME SIRKETI GURCUSTANIN EN IRI VERGI ODEYICISI OLUB azerb icmal az Istifade tarixi 3 iyun 2021 ARDNS Gurcustanda daha 3 yanacaqdoldurma menteqesi acib 2010 11 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 15 SOCAR Energy Georgia Gurcustan Futbolunu Inkisaf Etdirecek Arxivlenmis suret 2015 02 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 07 08 Azerbaycan Dovlet Neft Sirketi seffafliga gore 10 alibHemcinin bax RedakteNeft Daslari Azeri Ciraq Gunesli Baki Ali Neft Mektebi Azerbaycan Dovlet Neft ve Senaye UniversitetiMenbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi amp oldid 6052367, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.