Neptun (planet)
Neptun, planetlərin Roma panteonunun tanrılarından sonra adlandırılması ənənəsinə uyğun olaraq Roma mifologiyasında dəniz tanrısına (Yunan tanrısı Poseydona bərabərdir) borcludur.
Mənə “Dənizlər allahı” Neptun diplom verib – Akademikin cavabı
Akademik müraciətində Axar.az -a dəyər verdiyini və daim izlədiyini diqqətə çatdıraraq, son olaylara görə bu media qurumunda da onun haqqında yayılan yazılar və yaradılan yanlış təsəvvürlərə aydınlıq gətirmək istədiyini vurğulayıb.
Akademikin müraciətini, üslubuna toxunmamaqla, təqdim edirik:
Bildiyiniz kimi, martın 30-dan başlayaraq, müxtəlif saytlarda mənim ünvanıma hədə və təhqiredici yazılar verilir. Vaxtım və həvəsim olmadığından bunların heç birinə cavab vermirəm, fikirləşirəm ki, səviyyələr və ranqlar müxtəlifdir, nə ehtiyac var. Hücumun səbəbi həmin gün məni, bütün gecəni yatmamış adamı (bütün gecəni işləmişdim), səhər yuxudan qaldırıb – məndən heç soruşmadan ki, sən açıqlama vermək istəyirsənmi – sual atəşinə tuturlar. Üstəlik, bir neçə gün əvvəl verdiyim intervünü təhrif edib yazırlar ki, mən deyirəm, bundan sonra Bakıda qar yağmayacaq. Bu azmış kimi, həm ekologiyadan, həm də ginekologiyadan həmişə ağız dolusu açıqlama verən bir qeyri-dövlət təşkilatının məni təhqir edən – “allah belə akademiklərə ölüm versin, bizi biabır edirlər” deyən çıxışını verirlər. Mən isə həmişə öz çıxışlarımda BMT-nin İqlim dəyişmələri üzrə dövlətlərarası işçi qrupunun illik hesabatına istinad edərək hətta yayda da Azərbaycanda qar yağa biləcəyi ehtimalını deyirəm və bu nəticənin inandırıcı olduğunu sübut etmək üçün 2016-cı ilin yayında Quba rayonunda qar yağdığını misal göstərirəm. Ancaq mən bu təhqirlərin heç birinə cavab verməyib, hamısını yaddan çıxarmışdım, bilirəm necə müxbirlərimiz var, onlar həmişə sensasiya yazmaq istəyirlər.
Martın 30-da müxbirin səhər məni yuxudan oyadıb “pardonsuz” açıqlama istəməsi məni əsəbiləşdirdi və şüuraltı olaraq köhnə inciklər də yada düşdü. Əsəbi və yuxulu olduğum halda mən onu acıladım, sizlərin dəfələrlə tirajladığı sözləri dedim. O isə məni “siz bilirsiniz mən bunu yazsam sizi neylərlər” ifadəsi ilə hədə-qorxuya keçdi. Məni qorxutmaq cəhdi məni bir az da qızışdırdı və emosional sıçrayışda bu sözləri dedim. Artıq mən bu sözləri dediyimə heyfsləndiyimi açıqlamışam, adi vaxtda yəqin ki, belə ifadələr olmazdı.
Eyni zamanda qeyd etmək istəyirəm ki, mən həmişə KİV ilə xoş münasibətdə olmuşam, nə qədər işim çox olsa da, onları qəbul edib suallarını cavablamışam. Bunu onların özləri də dəfələrlə qeyd ediblər ki, heç bir akademiklə bu qədər məhsuldar işləməyiblər. Mən direktor olmamışdan əvvəl bu instituta gələn KİV nümayəndələrini ancaq direktor qəbul edib cavablayırdı. İndi isə institutun alim və mütəxəssisləri müxtəlif KİV-də sərbəst çıxış edirlər. Bu şəraiti mən yaratmışam, institutumuza gələn müxbirləri müvafiq şöbə rəhbərlərinin yanına göndərmişəm, demişəm cəsarətli olun, siz mütəxəssisiniz, bundan sonra heç məndən soruşmayın, qəbul edin KİV nümayəndələrini. Bu demokratik şəraiti mən yaratmışam institutda.
İndi isə Sizin xülasədən bəzi məqamlara, birinci növbədə mənim alimlik şərəfimə böhtan yazan tanınmış jurnalist Rauf Ağayevə cavab, hansı ki, dörd dəqiqəlik araşdırması ilə sensasion faktlar tapıb məni, psevdofizik və yaxud psevdocoğrafiyaçı adlandırır.
“Tanınmış jurnalist” qoy bilsin ki:
1. SSRİ dövründə, müasir şəraitdən fərqli olaraq, universitet məzunlarına təyinat verirdilər. Elə məni də fizika fakültəsinin 4 nəfər məzunu ilə birlikdə Coğrafiya İnstitutuna təyin etdilər. İzah edim niyə. Həmin ildə, yəni bizim məzun olduğumuz 1972-də Coğrafiya İnstitutu Moskvanın atmosferin fizikası və Okeanologiya institutları ilə birgə BMT-nin “Qlobal iqlim dəyişmələrinin tədqiqi” beynəlxalq proqramı çərçivəsində Xəzər dənizinin açıq hissəsində, tərpənməz özül üzərində dünyada ilk dəfə dəniz observatoriyası yaratdılar. Moskvalı həmkarları Cİ-nin o zamankı direktoru akademik H.Əliyevə bu observatoriyada əsasən fizika-riyaziyyat təmayüllü məzunların işləyə biləcəyini tövsiyə etdilər. Burada məqsəd atmosferin və dənizin fiziki xassələrini, onların qarşılıqlı təsirini, enerji və impuls selini öyrənməkdir. Və buna uyğun olaraq Həsən müəllim universitetə müraciət göndərmişdi. Müraciətə cavab olaraq müsbət mənada fərqlənən məzunları Cİ-ya təyinat verdilər.
2. Sonradan bizləri Moskvanın həmin institutlarına stajyorluğa göndərdilər. Stajorluqdan sonra mən Okeanologiya İnstitutunun əyani aspiranturasına qəbul oldum, vaxtından əvvəl həmin institutun elmi şurasında Xəzər dənizində turbulentlik mövzusunda dissertasiya müdafiə etdim. Daha sonra mənə Moskvada qalmağı təklif etdilər, razılıq verdim, hətta Moskvada qalmaq üçün müvafiq təşkilatlardan icazə aldılar. Ancaq akademik H.Ə.Əliyevin razılığı olmadığı üçün Bakıya qayıtdım. Məni Xəzər elmi-tədqiqat stansiyasına müdir vəzifəsinə təyin etdilər. Onu da bilin ki, dünyada məşhur olan Okeanologiya İnstitutunun alimlərinin əksəriyyəti ya MDU-nun fizika-riyaziyyat fakültələrini, ya da məşhur FizTexi qurtarmışlar.
3. “Tanınmış jurnalist” sensasion materialı hazırlayanda gərək 4 dəqiqə ilə kifayətlənməyə idi. Axtarışı davam etdirəydi. Onda görərdi ki, AMEA Coğrafiya İnstitutu yarandığı gündən (1945) əsas tədqiqat istiqamətlərindən biri Xəzər dənizi, onun hidroloji və hidrofiziki strukturu olub. Bu işə mərhum akademik Q.Gül başlamış və başçılıq etmişdir, o sonradan uzun müddət Coğrafiya İnstitutunun direktoru olmuşdur. Yeri gəlmişkən o da coğrafiya fakültəsini yox, Leninqrad ali dənizçilik məktəbinin məzunudur.
4. Yenə də “tanınmış jurnalist” bilsin ki, Xəzər dənizinin hidrologiya və hidrofizikasını öyrənən elmin adı okeanologiyadır və o da hidrologiya, iqlimşünaslıq, geomorfologiya və s. kimi coğrafiya elminin bir qoludur. Yazılmış dissertasiyanın məzmunundan asılı olaraq müəllifə coğrafiya, fizika-riyaziyyat, texnika elmləri dərəcəsi verilə bilər.
“Xəzər dənizində çirkləndiricilərin yayılmasına hidrofiziki sahələrin təsiri” mövzusunda yazdığım doktorluq işinin məzmununa görə mənə texnika elmləri doktoru elmi dərəcəsi adı verilib.
5. Azərbaycan elm tarixində bəlkə də yeganə tədqiqatçıyam ki, Bermud üçbucağı da daxil olmaqla, 4 dünya okeanının hamısında üzmüşəm, işləmişəm. Dünya okeanında üzməyə icazəni mənə “Dənizlər allahı” Neptun özü vermiş və bunu verdiyi diplomla təsdiq etmişdir. Bu hadisə Sakit okeanın ekvatorial hissəsində baş vermişdir.
6. Mən Aİ Çərçivə Proqramları, ABŞ-ın Mülki Tədqiqatlar, NATO-nun Elm Fondunun, İNTASS proqramının və s. beynəlxalq fondların qrantlarına layiq görülmüşəm. 20-yə qədər beynəlxalq layihənin direktoru və həmdirektoru olmuşam, bununla fəxr edirəm.
Ona görə fəxr edirəm ki, mən ingilis, fransız, alman, rus və s. tanınmış ölkələrin alimlərinin iştirak etdiyi müsabiqələrdə qalib gəlmişəm. Həmin fondların saytlarının siyahısında bir azərbaycanlı kimi mənim adımın olmasından qürur duymuşam.
7. Kitablarım Moskvada, Brüsseldə, Tehranda, Tiflisdə Kanadada və s. ölkələrdə nəşr olunub, 400-ə yaxın elmi məqalənin müəllifiyəm.
8. Və nəhayət. Mən 45 ilə yaxındır Coğrafiya İnstitutunda işləyirəm, əmək kitabçamda bir möhür var. Bu müddətdə mən bütün pillələri keçmişəm. Normal adam mütəxəssis olmasa da, 45 ilə çox şey öyrənərdi. Hətta mənim təhsilim coğrafiyaya aidiyyəti olmasaydı, “Tanınmış jurnalist” bilməli idi ki, dünya təcrübəsində hədsiz sayda misallar var ki, insanlar bir ixtisas üzrə diplom alıb, başqa sahədə uğur qazanıb, karyera ediblər. Əgər bizim “tanınmış jurnalist” belə informasiyaya malik deyilsə, ancaq 4 dəqiqəlik qərəzli yazılar yazmaqla məşğuldursa, cəmiyyətə dezinformasiya verirsə, onda mənim əsəbi halda dediyim sözlər doğru deyilmi?! Tanınmış jurnalist belə yarımçıqdırsa, tanınmamışa nə deyək? MDU-nun rektoru akademik Sadovniçıy deyir ki, universitet mütəxəssis olmaq üçün ümumi baza hazırlayır, sonrakı inkişaf isə şəxsiyyətin düşdüyü şəraitdən asılıdır. Misal, Mərkəzi Seçki Komissiyasının sədri M.Pənahov fizika təhsillidir, birlikdə oxumuşuq.
İndi isə Azvision.az saytının baş redaktoru Vüsal Məmmədova, hansı ki, məni tərbiyəsiz adlandırır.
Gəlin Azərbaycan dilinin etimologiyasına nəzər salaq. Sizcə, hansı söz söyüşdür: savadsız, yoxsa tərbiyəsiz. Bunu kim yazır? – baş redaktor. Məni məhkəməyə vermək istəyirlər. Görəsən, mənim dediyim savadsız və baş redaktorun dediyi tərbiyəsiz söyüşlərinin hər birinə nə qədər “srok” düşür. Mənim fikrimcə, savadsız sözü söyüş kateqoriyasına düşmür. Ona görə ki, o nisbi anlayışdır. Biri üçün savadlı olan digəri üçün olmaya bilər. Baxır qoyulan tələblərin səviyyəsinə. Tərbiyəsiz sözü isə birmənalı söyüşdür.
Axırda. Təssüf ki, bütün bunları özlərinə hörmət tələb edən jurnalistlər yazır!”
Qeyd edək ki, professor R.Məmmədov ondan hava şəraiti ilə bağlı məlumat almaq istəyən jurnalistə açıqlama vermək əvəzinə, ölkə mediasında çalışan jurnalistləri təhqir edib. O, media nümayəndələri haqda “Bayaq “küçük” sözü dedim ha, Azərbaycandakı jurnalistlər o sözdən artığına layiq deyillər” deyib.
Buna görkəmli jurnalistlər Rauf Ağayev və Vüsal Məmmədov (Burada) da reaksiya verib. V.Məmmədov “savadsız” deyil, “küçük” sözünə görə “tərbiyəsiz” ifadəsini işlədib.
Ölkə mediasının bütün tanınmış isimlərinin bu olayı qınamasına rəğmən, hörmətli akademik “o sözü işlətməməli olduğunu” bir neçə dəfə təkrarlasa da, bircə dəfə də olsun, bütün mediaya ünvanlandığı “küçük” sözünə görə üzr istəməyib.
Neptun (planet)
Neptun orbital məsafəsi baxımından Günəş sistemindəki səkkizinci planet, bir buz nəhəngi və ən kənarda olanıdır. Bu, 2006-cı ildə Plutonun planet sayılmağı dayandıraraq planetə çevrilməsindən bəri belədircırtdan planet Kuiper kəmərinin bir hissəsidir.
Gecə səmasında Neptun, 1980-ci illərin sonlarında Voyager 2 kimi kosmik missiyalar planet və onun peykləri haqqında məlumat verənə qədər, haqqında çox az şey məlum olan kiçik mavi bir nöqtə kimi görünür.
Voyager 2 şəkilləri ilk dəfə olaraq mavi-yaşıl səthə malik, güclü tufanlar və sürətli külək axınları ilə qaranlıq antisiklonik ləkələr yaradan planeti göstərdi. Onlar Yupiterinkinə çox bənzəyirlər, lakin zaman baxımından onlar qədər qalıcı deyillər.
Neptunun atmosferi metanla zəngindir və çox zəif bir halqa sisteminə malikdir. Planetin maqnitosferi var, ona görə də onun metal nüvəsi olduğu güman edilir.
İndiyədək Neptunun 15 peyki hesablanıb ki, onların arasında Triton və Nereida da əsas peyklərdir.
- 1 Kəşf və tarix
- 2 Neptunun xüsusiyyətləri
- 2.1 Neptunun əsas fiziki xüsusiyyətlərinin xülasəsi
- 5.1 Fırlanma sürəti və maqnit sahəsi
- 9.1 Triton
- 9.2 Nereid
- 9.3 Proteus
- 13.1 Voyager 2
Kəşf və tarix
Neptunun kəşfi Uran və Saturn planetlərinin orbitlərindəki pozuntuların müşahidələrinə əsaslanan riyazi proqnozun nəticəsi idi. Daha əvvəl 1610 -cu ildə Galileo, Neptunu əvvəllər Yupiterin peyklərini kəşf etmək üçün istifadə etdiyi teleskopla görmüşdü, ancaq onu ulduzla səhv saldı.
Çox sonra, 1846 -cı ildə göy mexanikası üzrə ixtisaslaşan fransız riyaziyyatçısı Urbain Le Verrier Saturn və Uranın orbitlərində müəyyən pozuntuları araşdırdı. Ən yaxşı izahat onun orbitini və səmadakı mövqeyini proqnozlaşdırdığı yeni bir planetin varlığını təklif etmək idi. Növbəti addım planeti tapmaq idi, buna görə də Le Verrier alman astronomu İohann Qotfrid Qaleni onu axtarmağa inandırdı.
1846 -cı il sentyabrın 23 -nə keçən gecə, Galle Berlindəki rəsədxanasından yeni planetin varlığını təsdiqlədi və bir neçə gün ərzində ən böyük peyki Triton peyda oldu.
Demək olar ki, eyni vaxtda İngiltərənin Kembric şəhərində də bir müddət problem üzərində çalışan gənc riyaziyyatçı John Couch Adams oxşar proqnozlar verdi.
Neptun, planetlərin Roma panteonunun tanrılarından sonra adlandırılması ənənəsinə uyğun olaraq Roma mifologiyasında dəniz tanrısına (Yunan tanrısı Poseydona bərabərdir) borcludur.
Neptunun xüsusiyyətləri
Neptun Yerlə müqayisədə. (Mənbə: wikimedia Commons)
Neptunun diametri Yerin diametrindən təxminən 4 dəfə çoxdur, lakin nəhəng Yupiterin təxminən üçdə bir hissəsidir.
Onun kütləsi Yerdən 17 dəfə, həcmi isə 57 dəfə böyükdür. Kütləsinə görə Günəş sistemindəki planetlər arasında üçüncü, ölçüsünə görə isə dördüncü yerdədir.
Neptunun əsas fiziki xüsusiyyətlərinin xülasəsi
-Kütlə: 1,024 × 10 26 kq (Yerdən 17,147 dəfə)
-Orta radius: 24,622 km, Yerin radiusunun 3,87 qatına bərabərdir.
-Forma: dirəklərdə 0.983 faktoru ilə yastıdır.
-Orbitin orta radiusu: 4.498 x 10 9 km ekvivalent 30,07 U.A.
–Fırlanma oxu meyl: orbit müstəvisinə görə 30º.
-İstilik: -220ºC (bulud)
-Ağırlıq: 11,15 m / s 2 (1.14 q)
-Öz maqnit sahəsi: Bəli, ekvatorda 14 mikrotesla.
-Atmosfer: Hidrogen 84%, Helium 12%, Metan 2%, Ammonyak 0,01%.
-Sıxlıq: 1.640 kq / m 3
-Peyklər: 15 bu günə qədər məlumdur.
-Üzüklər: Bəli, onlar nazikdir və buz hissəciklərindən və silikatlardan ibarətdir.
Tərcümə hərəkəti
Günəş sistemindəki səkkizinci planet olan Neptun, Günəş ətrafında orbitinin ortalama radiusu 30 AU olan bir qaz nəhəngi. AU astronomik vahidi 150 milyon kilometrə bərabərdir və Günəşlə Yer arasındakı orta məsafədir.
Neptunun mavi nöqtəsi olan Uranın yanındakı qırmızı orbitini göstərən animasiya. Mənbə: Wikimedia Commons.
Bu o deməkdir ki, Neptunun yolunun radiusu Yerin radiusundan 30 dəfə böyükdür, buna görə Günəş ətrafında bir inqilabı başa çatdırmaq üçün 165 il lazımdır.
Neptun haqqında maraqlı faktlar
-Neptunun orbitindən sonra olan Pluton indi cırtdan planet olduğu üçün Günəşdən ən uzaq planetdir.
-Neptun dörd nəhəng planetdən ən kiçiyidir (Yupiter, Saturn, Uran, Neptun).
-Neptunun cazibə qüvvəsi Yerin cazibə qüvvəsinə çox oxşardır.
-O, Günəş sisteminin ən soyuq planetidir, orta temperaturu -221,4ºC-dir.
-Üzüklər sisteminə malikdir, lakin Saturndan fərqli olaraq, davamlı deyil, orbital yolu boyunca qövslər əmələ gətirir.
-Neptun nəhəng planetlərin ən sıxıdır.
-Günəş sistemində inanılmaz dərəcədə 2100 km / saata çata bilən ən sürətli küləklər olan qasırğalar var.
-Neptun, Yer planetinin böyüklüyündə böyük bir qaranlıq nöqtəyə malikdir. 1989-cu ildə çəkilmiş bu ləkə 1994-cü ildə yoxa çıxsa da, yeni Qaranlıq Ləkənin yaranmasına səbəb olub.
-Neptunun ən böyük peyki olan Triton, digər peyklərinin əksinə fırlanır, bu səbəbdən planetin tələyə düşdüyü və eyni zamanda meydana gəlmədiyi düşünülür.
-Tritonda (Neptunun ən böyük peyki) vulkanlar və azot geyzerləri var, lakin o, Günəş sistemindəki ən soyuq ulduzlardan biridir (-235ºC).
-Voyager 2 missiyası 1989 -cu ildə Neptun planetinin şimal qütbündən 3000 kilometr uzaqda keçdi.
-12 iyul 2011 -ci ildə Neptun 23 sentyabr 1846 -cı ildə kəşf edildikdən sonra ilk tam orbitini tamamladı.
Dönmə hərəkəti
Neptun öz oxu ətrafında tam bir inqilab etmək üçün təxminən 16 saat çəkir. Mənbə: NASA.
Bu günə qədər edilən ən dəqiq ölçmələrə görə Neptunun fırlanması 15 saat, 57 dəqiqə və 59 saniyədir.
Yalnız atmosferinin səthini göstərən və hərəkət edən bir planetin fırlanma sürətini təyin etmək asan məsələ deyil. Qayalı planetlərin fırlanma sürətini təyin etmək daha asandır.
Voyager 2 1989 -cu ildə Neptuna çatanda 16 saat 6.5 saniyəlik bir fırlanma dövrü təxmin edildi. Arizona Universitetinin planetoloqu Erix Karkoşkanın zəhmətli ölçmələri sayəsində bu ölçmənin qeyri-dəqiq olduğu bilinir.
Fırlanma sürəti və maqnit sahəsi
Digər nəhəng planetlərin fırlanma sürəti maqnit sahəsinin yaydığı impulslarla ölçülür. Ancaq bu üsul Neptuna aid deyil, çünki nə ox, nə də maqnit dipolunun mərkəzi planetin fırlanma oxu ilə üst -üstə düşmür, çünki aşağıdakı müqayisəli şəkildə görürük:
Nəhəng planetlərin maqnit sahəsi. Mənbə: Toxumlar, M. 2011. Günəş Sistemi. Yeddinci nəşr. Cengage Learning.
Şəkil, planetin mərkəzində az -çox yerləşən bir dipol (maqnit) tərəfindən istehsal olunan maqnit sahəsinin modelini göstərir. Bu model Yerin maqnit sahəsi üçün də uyğundur.
Ancaq Neptun sahəsi anormaldır, bu mənada dördqütbəli və daha yüksək səviyyəli girişlər dipol sahəsindən daha böyük ola bilər. Və yuxarıdakı şəkildə gördüyümüz kimi, dipol mərkəzdən yerdəyişmişdir.
Beləliklə, Karkoschka, Hubble teleskopundan beş yüzdən çox görüntü istifadə edərək fərqli bir üsul hazırladı. Planetin adlandırdığı iki xarakterik xüsusiyyətini tapdı:Cənubi Qütb Xüsusiyyəti və Cənub qütb dalğası.
Bunlar 1990 -cı illərdən bəri eyni sürətlə fırlandı və bu, planetin əsl sürətinin olduğunu təsdiqlədi.
Bu Neptun görüntüsündə, planetə lövbər salmış kimi görünən Qaranlıq Ləkə 2 və Cənub Qütb Xüsusiyyətini vurğulamaq üçün rəngli filtrlərdən istifadə olunur. Mənbə: Erich Karkoschka.
Neptunun atmosferindəki küləklər tez -tez səs sürətini aşır. Beləliklə, Neptunun Böyük Qaranlıq Ləkəsi zamanla nisbi mövqeyini dəyişir, Qaranlıq Ləkə 2 və Cənubi Qütb Xüsusiyyəti isə nisbi mövqelərini qoruyur. Bu, Karkoschka’ya Neptunda bir günün uzunluğunu dəqiq təyin etməyə imkan verən planetin fırlanmasına bağlı olduqlarını göstərir.
Tərkibi
Hidrogen (84%), helium (12%), metan (2%) və ammonyak, etan və asetilen kimi digər qazlar Neptunun atmosferində olur. Bu atmosferin altında su, maye halında ammonyak, metan və ərimiş qaya qarışığı var, tərkibində silika, dəmir və nikel var.
Atmosferin aşağı hissələrində metan, ammonyak və suyun artan konsentrasiyası müşahidə olunur. Əkiz planet olan Urandan fərqli olaraq, Neptunun tərkibi daha çox okeana malikdir.
Quruluş
Planet, radiusunun üçdə birini tutan, hamısı sıx və qalın bir atmosfer altında, buzlu bir qabıqla əhatə olunmuş qayalı bir nüvəyə malikdir. Bu, Uran əkiz planetininkinə bənzəyir.
Aşağıdakı şəkil Neptunun quruluşunu daha ətraflı şəkildə göstərir.
Neptunun daxili quruluşu. Mənbə: Wikimedia Commons. Chocofrito/CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0).
Neptun yaxşı fərqlənmiş qatlı bir quruluşa malikdir:
–Üst qat: Əsasən hidrogen və heliumdan, daha az dərəcədə metan və digər qazlardan ibarət buludlardan ibarətdir. Bu, planetin kütləsinin təxminən 5-10%-nə uyğundur.
–Atmosfer: hidrogen, helium və metan.
–Mantiya: Atmosferin altında planetin böyük mantiyası var, temperaturu 1727 ilə 4727 ° C arasında dəyişə biləcəyi bir maye bölgədir. Su, metan və maye halında olan ammonyakdan ibarətdir.
Mantiya 10-15 quru kütləsi arasında dəyişir və su, ammonyak və metanla zəngindir. Bu qarışıq isti və sıx bir maye olmasına baxmayaraq “buz” adlanır və ona su və ammonyak okeanı da deyilir.
Mantiyanın özü 1700ºC ilə 4700ºC arasında çox yüksək temperaturlara malikdir və onun elektrik keçiriciliyi də yüksəkdir.
–Nüvə:digər buz və qaz nəhəngi olan Urana bənzər silisium, dəmir və nikel qayasından ibarətdir. Nüvənin kütləsi Yerin kütləsindən 1,2 dəfə çoxdur. Mərkəzdəki təzyiq 700 GPa olaraq təxmin edilir ki, bu da Yerin mərkəzindəkindən təxminən iki dəfə çoxdur və temperatur 5,670 ºC-ə qədərdir.
Atmosfer
Neptun atmosferi çox maraqlıdır və xüsusi bir hissəyə layiqdir. Başlamaq üçün son dərəcə soyuqdur, çünki Günəşdən ən uzaq planetdir və çox az günəş radiasiyası alır. Buna görə atmosferin yuxarı hissəsində temperatur -220 ºC səviyyəsindədir.
Ancaq Neptunun, ehtimal ki, maye mantiyasındakı keçirici elektronların toqquşması səbəbiylə və əmələ gəlməsi zamanı qalan istilik səbəbiylə daxili bir istilik mənbəyi var.
Bu nəhəng temperatur qradiyenti səbəbiylə planetin iqlim sistemini çox ifrat edən çox böyük konveksiya cərəyanları meydana gəlir.
Beləliklə, günəş sistemindəki ən böyük tufanlar və qasırğalar baş verir, bunu nəhəng yamaqların əmələ gəlməsi sübut edir. antiklonik cərəyanlar, müxtəlif enliklərdə əks küləklər səbəbiylə.
Neptunun bütün antisiklon sistemləri arasında ilk dəfə 1989-cu ildə planetdən 3000 kilometr uzaqlıqdan keçən zaman Voyager 2 zondu tərəfindən çəkilmiş Böyük Qaranlıq Ləkə diqqəti çəkir.
Rəng baxımından, Neptunun qırmızı dalğa uzunluğunu udan və mavi dalğa uzunluğunu əks etdirən daha yüksək metan konsentrasiyasına görə, Urandan daha mavidir. Rənginə qatqı verən digər molekullar da var.
Atmosferin aşağı bölgəsində (troposferdə) temperatur hündürlüklə azalır, lakin yuxarı bölgədə (stratosferdə) əksinə baş verir. Bu təbəqələr arasında təzyiq 10 min paskaldır (Pa).
Stratosferin üstündə tədricən ekzosferə çevrilən termosfer var, burada təzyiq 10 Pa -dan 1 Pa -a düşür.
Neptun peykləri
Bu günə qədər planetin 15 təbii peyki sayılıb. Onun peyklərinin ən böyüyü və 1846-cı ildə kəşf edilən ilk peyk Tritondur. 1949 -cu ildə Nereida adlı ikinci peyk kəşf edildi.
1989-cu ildə Voyager 2 missiyası daha altı peyk kəşf etdi: Naiad, Thalassa, Despina, Galatea, Larisa və Proteus.
Daha sonra 2003-cü ildə Halimedes, Sao, Laomedeia, Psámate və Neso kəşf edildi. Kiçik peyk 14 2013-cü ildə SETI institutu tərəfindən kəşf edilib, onun orbital dövrü 23 saat olub.
Neptunun əsas peykləri haqqında bəzi təfərrüatlara baxaq:
Triton
O, Neptunun peyklərinin ən böyüyüdür, diametri 2700 km-dir, onun ev sahibi planetindən təxminən 18 dəfə və Yerdən təxminən 5 dəfə kiçikdir.
Orbital dövrü təxminən 6 gündür, amma maraqlıdır ki, Neptun və digər peyklərinin fırlanmasının əksinə fırlanır. Bundan əlavə, orbit planetin orbital müstəvisinə görə 30 dərəcə meyllidir.
Günəş sistemindəki ən soyuq cisimdir, ortalama temperaturu -235ºC, qayanın dörddə üçü və buzun dörddə birindən ibarətdir. Onun səthində atmosferə doğru qaranlıq emanasiyaları olan geyzerlər, səthində isə 200 km-lik kraterləri olan düzənliklər və bəzi vulkanlar var.
Neptunun əsas peykləri; Triton, Proteus, Nereid və Larisa
Nereid
Aldığı günəş işığının 14% -ni əks etdirməsi sayəsində 1949 -cu ildə Gerard Kuiper tərəfindən kəşf edilmişdir.
Ölçüsü Tritonun səkkizdə bir hissəsidir və çox eksantrik bir orbitə malikdir, Neptuna ən yaxın yanaşma 1.354.000 km və ən uzaq məsafə 9.624.000 km -dir, tamamlanması 360 gün çəkir.
Proteus
Bu nizamsız peyk 1989-cu ildə Voyager 2 missiyası tərəfindən kəşf edilib və ölçüsünə görə Neptunun peykləri arasında ikinci yerdədir. Çox məsaməli, aşağı sıxlıqlı bir peykdir.
Böyük ölçüsünə baxmayaraq, çox qaranlıq olduğu və günəş işığını az əks etdirdiyi üçün teleskoplar tərəfindən aşkar edilə bilmədi. Orta diametri 400 km -dir, Tritondan 6.7 dəfə kiçikdir.
Neptun Üzükləri
Qardaşlıq, Bərabərlik, Azadlıq, Adams üzüyünün tağlarına (ən kənarda) verilən addır. Daxili üzük Le Verrier -dir. (Mənbə: wikimedia Commons)
Neptun, əsasən toz və buz hissəciklərindən ibarət olan beş nazik və zəif halqadan ibarətdir. Mənşəyinin meteorlarla planetin təbii peykləri arasında toqquşmalar nəticəsində yaranan dağıntılarda olduğuna inanılır.
Üzüklər, kəşflərinə və araşdırmalarına ən çox töhfə verən elm adamlarının soyadları ilə adlandırılmışdır. Ən daxilidən ən xaricinə qədər bunlar Galle, Le Verrier, Lassell, Arago və Adamsdır.
Aşağıdakı görüntüdə görə biləcəyimiz Galatea peyki ilə orbitini paylaşdığı bir halqa da var:
Neptunun beş halqasının diaqramı və onların adları. Bəzi peyklərin orbiti də göstərilir. (Mənbə: NASA).
Neptunu nə vaxt və necə müşahidə etmək olar
Neptun çılpaq gözlə görülə bilməz, hətta həvəskar bir teleskopla belə kiçik görünə bilər ki, bir ulduzla səhv düşsün.
Bunun üçün planetarium kimi işləyən kompüter proqramından və ya proqramdan istifadə etmək yaxşıdır. Android əməliyyat sistemi üçün planetlərin və digər səma cisimlərinin yerini əhəmiyyətli dərəcədə dəqiqliklə tez bir zamanda tapmağa imkan verən Sky Maps proqramı seçilir.
Müşahidə etmək üçün ən yaxşı vaxt, planetin müxalifətdə olduğu, yəni Yerin Günəşlə Neptunla birləşən xətt arasında olmasıdır.
Bu fenomen hər 368 gündə baş verir və 2020-ci ilə qədər sentyabrın 11-də baş verəcək. İlin digər vaxtlarında da görünən Neptunu müşahidə etmək, əlbəttə ki, yeganə səbəb deyil.
Yaxşı bir teleskopla Neptun mavi-yaşıl bir diskə bənzəyərək arxa planda ulduzlardan fərqlənə bilər.
Neptunun maqnitosferi
Daha əvvəl Neptunun maqnit sahəsinin xüsusiyyətlərinə şərh verildi. Planetin maqnit qütbləri fırlanma oxuna görə 47º -ə meyllidir.
Maqnit sahəsi planetin daxilində nazik sferik təbəqə əmələ gətirən keçirici mayelərin hərəkəti nəticəsində yaranır. Lakin Neptunda maqnit qütbləri mərkəzdən planetdən təxminən 0,5 radiusla yerdəyişmişdir.
Maqnit ekvatorunda sahənin intensivliyi 15 mikrotesla qədərdir və Yerinkindən 27 dəfə daha sıxdır.
Sahənin həndəsi mürəkkəbdir, çünki dördqütbəli töhfələr dipol töhfəsini aşa bilər, ən uyğun töhfənin dipol olduğu Yerdən fərqli olaraq.
Neptunun özünəməxsus maqnit sahəsi. (Mənbə: emaze.com)
The maqnitosfer Neptunun radiusu zərbə ön hissəsində radiusundan 35 dəfə, quyruqda isə 72 radiusa qədər uzanır.
The maqnitopozmaqnit təzyiqinin Günəşdən yüklənmiş hissəciklərin təzyiqinə bərabər olduğu yer planetdən 23 ilə 27 radius arasındadır.
Neptuna missiyalar
Voyager 2
Neptun planetini orbitə çıxaran yeganə kosmik missiya 1982-ci ildə planetə gələn Voyager 2 idi.
Bu zaman yalnız iki peyk məlum idi: Triton və Nereida. Lakin Voyager 2 missiyası sayəsində daha altısı kəşf edildi: Naiad, Thalassa, Despina, Galatea, Larisa və Proteus. Bu peyklər düzensiz forma və daha kiçik radius orbitləri olan Tritondan xeyli kiçikdir.
Bu altı peyk, Neptunun cazibə qüvvəsi tərəfindən tutulduğu zaman Triton ilə toqquşan qədim bir peyklə toqquşmanın qalıqları olduğundan şübhələnilir.
Voyager 2, Neptunda yeni üzüklər də kəşf etdi. Üzüklərdən birincisi 1968-ci ildə kəşf edilsə də, 1989-cu ildə sözügedən zond gələnə qədər onun mövcudluğu və yenilərinin kəşfi mümkün olmamışdır.
Gəminin planetə ən yaxınlaşması 25 avqust 1989 -cu ildə Neptunun şimal qütbündən 4800 km yüksəklikdə baş verdi.
Bu kosmik gəminin ziyarət edə biləcəyi son böyük planet olduğu üçün Saturn və onun peyki Titan tərəfindən uçan Voyager 1 ilə edilənə bənzər şəkildə Triton ayının yaxın bir uçuşu etmək qərara alındı.
25 Avqust 1989 -cu ildə kosmik gəmi Neptun atmosferindən 4400 km məsafəyə çatmadan Nereid adlı ayla yaxın bir görüş keçirdi və həmin gün planetin ən böyük ayı Triton yaxınlığından keçdi.
Kosmik gəmi Neptunu əhatə edən maqnit sahəsinin mövcudluğunu təsdiqlədi və sahənin Uran ətrafındakı sahəyə bənzər şəkildə mərkəzdən kənara çəkildiyini və əyilmiş olduğunu aşkar etdi.
Neptun kimdir?
Neptun (lat. Neptūnus), Roma mifologiyasında su və dəniz tanrısı. Yunan mifologiyasındakı qarşılığı Poseydondur. Atası Saturn, anası Ops olan Neptun Yupiter və Plutonun qardaşıdır.
Yunan mifologiyasında hansı ikisi qardaşdır?
Cəhənnəm. Yunan mifologiyasında Hades Roma mifologiyasında Pluton kimi tanınır. O, Zevs və Poseydonun qardaşıdır.
Neptuna çatmaq üçün nə qədər vaxt lazımdır?
Neptuna Yerdən Ən Uzaq Planetə Səyahət Neptuna səyahət 6 ilə qədər vaxt aparacaq.
Neptunun Gündəlik Probiotiki nədir? Bu, hər kapsulda 10 milyard probiyotik və 30 mq prebiyotik ehtiva edən qida əlavəsidir. Bu qidada probiotik mikroorqanizmlər var. Probiotik mikroorqanizmlər həzm sistemini tənzimləməyə və immunitet sistemini dəstəkləməyə kömək edir.
Herkules yarım tanrıdırmı?
Herkules ilahi güclə doğulmuş “yarım tanrı” idi. O, Zevsin arvadı Heranın göndərdiyi iki zəhərli ilanı öldürəndə bir neçə günlük idi. Çox yaxşı təhsil almış Herakl ox atmaqda, at sürməkdə və güləşdə çox mahir idi.
Kral Dionisi kimdir?
Dionysus və ya Dionis (yunan: Διώνυσος və ya Διόνυσος Dionysus; bəzi mifoloji əsərlərdə Bromios, Euhios, Dithyrambos, Iakkhos və ya İobakxos da adlandırılır) /p>. > Atmosferi tərk etmək nə qədər vaxt aparır?
Bərk raket yanacağı daşıyan iki çən buraxıldıqdan 2 dəqiqə sonra tükənir və servisi tərk edir. Növbəti 6,5 dəqiqə ərzində əsas mühərrik atmosferdən çıxmağa başlayır. Bu zaman sürət saatda 18.000 mil (təxminən 32.400 km) çatır. Və buraxılışdan çəkisiz mühitə keçid cəmi 8,5 dəqiqə çəkir.
Neptun probiotikindən necə istifadə etmək olar?
İstifadə qaydaları: Böyüklər tərəfindən gündə 1 kapsul kimi istifadə edilməsi tövsiyə olunur. Xəbərdarlıqlar və ehtiyat tədbirləri: Tövsiyə olunan gündəlik xidmətdən artıq olmayın. Əlavə qidalar normal qidalanmanı əvəz edə bilməz.
Segirt Son Dəqiqə Mövcud Xəbərlər
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.