Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistikanın əsasları

PDF24 Creator — довольно простой софт, не предполагающий ничего больше, чем разовая работа с определёнными документами. Интерфейс довольно простой и непривлекательный, но сразу даёт понять, что редактор не претендует на лавры более серьёзных программ. В целом, функционал программы представляет собой набор базовых функций: просмотр, сжатие, объединение и печать PDF-страниц. Т.е. вы не сможете даже делать пометки в самом документе или ставить подписи. Впрочем, доступна русская версия, что уже выгодно выделяет его среди других редакторов.

Лучшие бесплатные программы для редактирования PDF

Большинству пользователей приходится сталкиваться с PDF-файлами: по работе или для собственных целей. Основное отличие таких документов от формата Word в том, что вы не сможете просто взять и изменить информацию в нём — дописать свой комментарий или исправить ошибку. Здесь на помощь вам придут программы для редактирования PDF. Чтобы облегчить ваш выбор, мы составили подборку самых удобных ПДФ-редакторов, которые отлично подойдут для изменения документов.

Посмотрите видео, чтобы узнать про самые популярные способы:

Скачайте лучшую программу для редактирования PDF-документов

Отлично работает на Windows 11, 10, 8, 7 и XP

Обзор программ для работы с PDF

Изменить PDF-документ проще всего при помощи специального десктопного ПО. Оно без особых проблем обрабатывает файлы любого размера, предлагает большой набор инструментов и поддерживает дополнительные форматы. Мы расскажем, чем отредактировать PDF, и разберем ключевые особенности, инструментарий, достоинства и недостатки наиболее интересных решений.

PDF Commander

PDF Commander — одна из самых удобных и простых программ для работы с PDF-файлами на русском языке. Отличается стильным нативным меню и довольно большими возможностями: можно добавлять комментарии, делать закладки, ставить подписи и печати, импортировать картинки, сохранять итог в разных форматах и прочее. Также доступна настройка прав доступа. Таким образом вы легко защитите свои документы, запретив их печать, копирование или редактирование.

Посмотрите видеоурок, чтобы узнать про все возможности программы:

Достоинства:

Интерфейс PDF Commander

Скачайте программу PDF Commander прямо сейчас:

Отлично работает на Windows 11, 10, 8, 7 и XP

Nitro Pro

Мощный редактор PDF. Поддерживает прямую конвертацию в DOCX-, XLSX- и PPTX-файлы (форматы Word, Excel и PowerPoint). Есть инструменты для работы с электронными формами. Умеет автоматически извлекать содержание документа в TXT- и RTF-файлы. Также может экспортировать все изображения.

Особое внимание уделено рецензированию. Можно оставлять комментарии, в том числе в форме выносок и заметок. Отдельная кнопка выводит все замечания отдельным файлом или сразу отправляет их на печать. Функция сравнения двух документов облегчает работу с правками. Можно загрузить исходную и переработанную версию, а программа автоматически найдет и выделит цветом все различия.

Достоинства:

Интерфейс Nitro Pro

ABBYY FineReader

Приложение для ПДФ с большим числом других полезных функций. Есть встроенный конвертер, которые поддерживает форматы MS Office и ODF (открытый стандарт, используется в LibreOffice, OpenOffice и других приложениях). Реализована совместная работа нескольких пользователей. Можно создавать PDF-документы с нуля и работать с ними как в обычных текстовых редакторах.

Достоинства:

Интерфейс ABBYY FineReader

PDFelement

Один из лучших PDF редакторов с довольно большими возможностями:

• Создание, редактирование и конвертирование документов
• Вставка аннотаций и комментариев
• Защита файлов паролем
• Пакетная обработка PDF-файлов

Программа совместима со всеми версиями Windows и имеет бесплатную онлайн-версию. Главная её проблема — отсутствие официальной русификации. PDFelement подойдет в основном опытным пользователям, владеющим английским языком.

Достоинства:

Master PDF Editor

Master PDF Editor — это хороший редактор электронных документов для продвинутых пользователей. Имеет весьма широкие возможности — даже его интерфейс напоминает сложные программы с десятками опций, расположенных на верхней панели.

К сожалению, для людей, которые обращаются к подобному софту пару раз в месяц, программа вряд ли подойдёт — слишком много времени придётся потратить на изучение особенностей редактора и привыкание к его меню. К тому же многие важные функции недоступны в триальной версии, для полноценной работы с программой придётся приобретать её за среднюю по рынку цену в 3000 рублей.

Достоинства:

Интерфейс Master PDF Editor

Foxit PhantomPDF

Foxit PhantomPDF — качественный редактор PDF файлов, который можно скачать как для Windows, так и для macOS. Обладает широким инструментарием, сравнимым с возможностями продуктов Adobe. По интерфейсу напоминает софт от Microsoft, что может быть полезным, если вы привыкли к оформлению приложений Office.

Программа хороша для совместной работы над проектами: можно оставлять комментарии, поправки и подключаться к корпоративным сервисам, вроде SharePoint или iManage Work. Все плюсы сводит на нет, конечно же, цена — годовая оплата приложения составляет почти 160$ для версии «Business». Существует также онлайн-версия, но она доступна только при покупке стационарной.

Достоинства:

Интерфейс Foxit PhantomPDF

PDFsam

Качественный редактор PDF, который можно скачать бесплатно. Доступен весь необходимый для редактирования ПДФ функционал: объединение страниц, разбивание на главы, поворот листов и т.д. Присутствуют и более продвинутые опции: конвертация PDF в форматы Microsoft Office (Excel, PowerPoint и др.), редактирование текста. Но они, к сожалению, поставляются только с расширенной версией PDFsam Enhanced. Система оплаты нестандартная: помимо всех функций сразу вы можете купить каждую из них по отдельности, если вам не требуются все предложенные варианты.

Достоинства:

PDF-XChange Editor

Один из самых популярных «клонов» Adobe Acrobat. Отлично подходит как для просмотра, так и для редактирования ПДФ-документов. «Дружит» с продукцией Office Microsoft. По традиции имеет сильно ограниченную бесплатную версию и функциональную платную. В полноценном варианте отлично подойдёт для любых потребностей: маркировка и выделение областей, комментирование (даже в аудиоформате!), исправление документов, распознавание текста.

Однако привлекательность PDF-XChange Editor для начинающих сильно понижает наличие неудобного интерфейса и отсутствие русской адаптации.

Достоинства:

Интерфейс PDF-XChange Editor

PDF Candy

PDF Candy стоит особняком, поскольку речь идёт о довольно удобном онлайн-сервисе для редактирования PDF. Стационарный вариант для Windows существует, но является куда менее популярным, и не отображает всех возможностей сайта. А их много: вы можете спокойно управлять текстом (в том числе из других документов), вставлять различные фигуры и графику, объединять файлы и даже переводить в PDF HTML-коды.

Присутствует и распознаватель текста с картинки, правда, поддерживаемых языков всего 10, но среди них есть и русский и английский. Хорошей особенностью сервиса является яркий и милый интерфейс, в котором очень приятно работать. В целом среди бесплатных онлайн-редакторов PDF Candy можно назвать лучшим.

Достоинства:

Интерфейс PDF Candy

PDF24

PDF24 Creator — довольно простой софт, не предполагающий ничего больше, чем разовая работа с определёнными документами. Интерфейс довольно простой и непривлекательный, но сразу даёт понять, что редактор не претендует на лавры более серьёзных программ. В целом, функционал программы представляет собой набор базовых функций: просмотр, сжатие, объединение и печать PDF-страниц. Т.е. вы не сможете даже делать пометки в самом документе или ставить подписи. Впрочем, доступна русская версия, что уже выгодно выделяет его среди других редакторов.

Достоинства:

LibreOffice Draw

Вообще пакет LibreOffice был разработан для работы с форматами Microsoft (Word, PowerPoint), но программа Draw может работать с PDF-документами. Довольно полезная функция заключается в конвертировании .doc и других форматов в ПДФ. Также присутствуют стандартные, но полезные возможности редактировать текст документа, добавлять изображения или рисовать их самому (удобно для электронных подписей). В остальном же софт немного уступает более продвинутым аналогам.

Достоинства:

Интерфейс LibreOffice Draw

Adobe Acrobat Pro

Компания Adobe является «родителем» формата PDF, их программа Adobe Acrobat Reader — первая и самая главная программа для «чтения» документов этого формата. Adobe Acrobat Pro является продуктом, предназначенным для их редактирования.

Программа предоставляет всё необходимое для профессиональной работы с PDF — создание файлов, добавление мультимедиа, сбор отзывов, конвертацию документов и многое другое. Адаптированную версию этого ПДФ редактора можно скачать на телефон. В ней присутствует специальный сканер, с помощью которого вы довольно легко можете перевести бумажную страницу в электронный формат. Однако всё омрачняется тем фактом, что программа не бесплатна — она распространяется по месячной лицензии, которая стоит от 966 руб/месяц.

Достоинства:

Интерфейс Adobe Acrobat Pro

Обратите внимание
В настоящее время, пользователям из РФ недоступно приобретение лицензионной продукции Adobe, так как разработчик приостановил все новые продажи товаров и услуг в России.

Заключение

Мы рассмотрели лучшие программы для редактирования PDF файлов: одни можно скачать бесплатно, но функционал в них будет средним, другие стоят денег, но предлагают куда больше возможностей. Также крупные программы, как Adobe Acrobat и LibreOffice Draw надёжнее защищают ваши персональные данные, в то время как онлайн-сервисам не всегда стоит доверять важные документы или свою подпись.

Если вы сталкиваетесь с электронной документацией ежедневно и имеете достаточно средств и времени на изучение — взгляните в сторону более дорогих и сложных редакторов, вроде Master PDF или PDF XChange Editor.

Однако стоит принимать во внимание, что немногие будут пользоваться программами для работы с PDF на постоянной основе — большинство прибегает к ним по необходимости. Поэтому важно, чтобы софт для массового пользователя был простым и понятным, но между тем имел все нужные функции и не требовал англо-русского словаря для работы. Сюда отлично вписывается PDF Commander — вы сможете эффективно работать с ним с первого же запуска и не чувствовать нехватку в функциях.

Скачать многофункциональный PDF редактор

Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistikanın əsasları

Təqdim olunan bu kitab, yəni «Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistikanın əsasları» kitabı beş fəsildən və 48 pa-raqrafdan ibarətdir.

Kitabın birinci fəsilində hadisələr və onların ehtimalı məsələsinə baxılmışdır. Burada bir neçə para qraf verilmişdir. Birinci paraqrafda sınaqlar və hadisələr, ikinci paraq-rafda təsadüfi hadisələrin nisbi tezliyi və ehtimal anlayışları məsələsinə baxılmışdır. Üçüncü, dördüncü və beşinci paraq-raflarda elementar hadisələr fəzası, təsadüfi hadisələr üzərində əməllər və hadisələr cəbri verilmişdir.

Kitabın altıncı, yeddinci və səkkizinci paraqrafların-da hadisələrin ehtimalı və ehtimal nəzəriyyəsinin aksiomları, ehtimalın klassik tərifi, hadisələrin ehtimalının xassələri, doqquzuncu paraqrafda birləşmələr nəzəriyyəsi, onuncu paraqrafda ehtimalın həndəsi tərifi verilərək ona aid misal, paraqraf on bir, on iki, on üçdə isə şərti ehtimal, hadisələrin hasilinin ehtimalı, asılı olmayan hadisələr, tam ehtimal və Bayes düsturları, on dördüncü, on beşinci, on altıncı paraqraflannda asılı olmayan sınaqlar, Bernulli düsturu, asılı olmayan sınaqlarda ən böyük ehtimallı ədəd və asimptotik düsturlar verilmişdir.

Kitabın II fəslində səkkiz paraqraf verilmişdir. Birinci paraqrafda təsadüfi kəmiyyətlər anlayışı və onların xassələri verilmişdir. İkinci paraqrafda təsadüfi kəmiyyətlərin paylanma funksiyası və onun xassələri,üçüncü paraqrafda diskret və kəsilməz paylanmalar, dördüncü paraqrafda çoxölçülü təsadüfi kəmiyyətlər və onların paylanma funksiyaları, beşinci, altıncı, yeddinci, səkkizinci paraqraflarda asılı və asılı olmayan təsadüfi kəmiyyətlər, riyazi gözləmə və onun xassələri, dispersiya və onun xassələri, təsadüfi kəmiyyətin medianı, kvantili, modası və momenti verilmişdir.

III fəsildə böyük ədədlər qanuni verilmişdir. Bu fəsildə on dörd paraqraf var.

Birinci, ikinci, üçüncü paraqraflarda kütləvi hadisələr və böyük ədədlər qanunun mahiyyəti, Çebişev bərabərsizliyi və Çebişev teoremi, dördüncü, beşinci paraqraflarda mərkəzi limit teoremi əri və xarakteristik funksiyalar, Lindeber-Levi teoremi, paraqraf altıda təsadüfi funksiyalar, yeddidə isə, ehtimalın çoxölçülü sıxlıq funksiyası, səkkizinci paraqrafda təsadüfi funksiyanın xarakteristikasına baxılaraq, doqquzuncu paraqrafda bu funksiyanın törəməsi inteqralının xarakteristikası, onuncu paraqrafda kompleks təsadüfi kəmiyyət və funksiya anlayışı, on birinci, on ikinci, on üçüncü və on dördüncü paraqraflarıııda stasionar təsadüfi funksiyalar, artımları asılı olmayan proseslər, Markov zənciri və prosesləri haqqında əsas anlayışlar, kəsilməz parametrli Markov zəncirləri verilmişdir.

Qeyd edək ki, kitabın IV fəslində riyazi statistikanın elementləri verilmişdir, bu fəsil səkkiz paraqrafdaıı ibarətdir. Bu fəslin birinci paraqrafıııda riyazi statistikanın məsələləri, ikinci paraqrafda seçmənin ədədi xarakteristikaları, üçüncü paraqrafda seçmənin statistik paylanması, dördüncü paraqrafda oıta kəmiyyətlər, beşinci paraqrafda seçmə orta və dispersiyanın hesablanmasında hasil üsulu, altıncı paraqrafda ümumi yığım parametrlərinin qiymətləndirilməsi və qiymətlərin dəqiqliyi, etibarlılıq intervalı, yeddinci paraqrafda biııomial paylanmada nisbi tezliyə görə ehtimalın momentləri və həqiqətə ən çox oxşarlıq üsulu ilə paylanmaların parametrlərinin qiymətləndirilməsi, səkkizinci paraqrafda isə statistik hipotezləriıı yoxlanması verilmişdir.

V fəsildə korrelyasiya və reqressiya məsələlərinə baxılmışdır. Bu fəsil üç paraqrafdaıı ibarətdir. Birinci paraqrafda kovariyasiya və oııuıı xassələri haqqında anlayış, ikinci paraqrafda korrelyasiya nəzəriyyəsinin elementləri və onun kovariyasiya ilə əlaqəsi, üçüncü paraqrafda isə korrelyasioıı asılılıq və xətti reqressiya verilmişdir.

Təqdim olunan kitabdan bütün riyaziyyatla məşğul olan tələbələr, elmi işçilər və i. istifadə edə bilərlər.

İdarəetmə səviyyələri və idarəetmə prosesləri

1. İdarəetmə səviyyələri və pillələri;
2. Aşağı, orta, ali səviyyələr;
3. Menecerlərə xas olan xüsusiyyətlər
4. İdarəetmə prosesi nədir?
5. Texnoloji prosesin xüsusiyyətləri.
6. Səmərəli idarəetmə və onun təşkili.
7. Əməyin üfüqi və şaquli bölüşdürülməsi.
8. İdarəetmə səviyyələri və pillələrinin təşkili.

Hər bir müəssisə özünün fəaliyyət sahəsindən asılı olmayaraq müəyyən idarəetmə quruluşuna malik olmalıdır. Burada idarəetmə səviyyələrini və pillələrini fərqləndirmək lazımdır. Bu baxımdan, bütün orta və iri təşkilatlarda (firmalarda, müəssisələrdə) üç idarəetmə səviyyəsinin (pilləsinin) yaradılması labüddür. Bunlar aşağıdakılardır: a) aşağı manqa – texniki səviyyə; b) orta manqa – idarəetmə səviyyəsi; c) ali manqa – institut səviyyəsi (Cədvəl 3).

Təşkilatlar adətən kiçik, orta və böyük olurlar və onların idarəetmə işləri də həcmcə müxtəlif olur. Buna görə də idarəetmə işini təşkilatın işçiləri arasında mütənasib bölüşdürmək lazım gəlir. İdarəetmə əməyinin bölüşdürülməsi formalardan biri üfüqi, digəri isə şaquli xarakter daşıyır.
Konkret rəhbərlərin ayrı-ayrı bölmələrdə və eyni səviyyədə yerləşdirilməsi, asılı olmayan üfüqi əlaqələri meydana gətirir.
İdarəetmə işinin şaquli bölüşdürülməsi isə, idarəetmə səviyyələrini və pillələrini yaratmaqla asılılıq və cavabdehlik xüsusiyyətlərini əmələ gətirir.
Rəhbər işçiləri, ənənəvi olaraq idarəçilik səviyyələrinə uyğun olaraq, üç kateqoriyaya ayırırlar:
1.Aşağı (texniki) səviyyə rəhbərləri;
2.Orta (idarəetmə) səviyyə rəhbərləri;
3.Ali (institut) səviyyə rəhbərləri.

Aşağı səviyyə rəhbərləri (low managers) kiçik rəislərdir, onları həm də əməliyyat rəhbərləri adlandırırlar. Aşağı (texniki) səviyyədə çalışan rəhbər şəxslər, əsasən məhsul istehsalında və ya xidmət göstərilməsində fasiləsiz effektiv işin təmin edilməsi üçün lazım olan gündəlik əməliyyatlar və fəaliyyətlə məşğul olurlar. Bu səviyyə, fəhlələr və başqa işçilər üzərində bilavasitə nəzarət edən təşkilati səviyyədir. Kiçik rəislər əsasən istehsal texnologiyasının düzgün yerinə yetirilməsinə və işlərin gedişi prosesində həmin istehsalla məşğul olan işçilərə nəzarət etməklə məşğuldurlar. Bu səviyyənin rəhbərləri əmək, xammal və avadanlıq kimi resursların onlar üçün ayrılan hissəsinə bilavasitə cavabdehdirlər. Onlar həmçinin ilkin informasiyaların ilkin toplayıcılarıdırlar.
Rəhbərlərin əksəriyyəti idarəetmə fəaliyyətinə məhz aşağı səviyyədən başlayırlar. Tədqiqatlar göstərirlər ki, aşağı səviyyə rəhbərlərinin işi gərgindir və müxtəlif fəaliyyətdən ibarətdir. Onların işi tez-tez baş verən fasilələrlə və bir işdən başqa işə keçməklə xarakterizə olunur. Müəyyən olunmuşdur ki, ustalar öz iş vaxtının təxminən yarısını işçilərlə ünsiyyətdə olurlar. Onlar öz işçiləri ilə çox, digər ustalarla bir qədər az, öz rəhbərləri ilə daha az ünsiyyətdə olurlar.

Orta səviyyə rəhbərləri.(middle manager) Son illərdə idarəetmənin orta səviyyəsi həm işçilərinin sayına görə, həm də görülən işlərin həcminə görə xeyli yüksəlib. Böyük təşkilatlarda orta səviyyə rəhbərlərinin sayı o qədər çox ola bilər ki, verilən qrupu iki yerə bölmək lazım gələr. Əgər bu baş verərsə, onda iki səviyyə meydana çıxar: orta səviyyənin yuxarı və aşağı səviyyələri. Beləliklə də idarəetmənin 4 səviyyəsi yarana bilər: yuxarı, yuxarı orta, aşağı orta, aşağı. Orta səviyyədə yerləşən rəhbər şəxslər, əsasən təşkilat daxilində planlaşdırma, idarəetmə və əlaqələndirmə ilə məşğul olurlar. Onlar fəaliyyətin müxtəlif normalarını, təşkilatın müxtəlif bölmələrinin səylərini və pillələri biri – birilə əlaqələndirir və uyğunlaşdırırlar. Orta səviyyə rəhbərləri tərəfindən aşağı və ali səviyyə rəhbərləri arasında əlaqələr qurulur və onlara nəzarət edilir.
Orta səviyyə rəhbərlərinin işini qiymətləndirmək və bu səviyyədəki idarəetmə işlərini hər hansı bir meyarla ölçmək çox çətindir. Çünki onların işləri təşkilatdan – təşkilata xeyli fərqlidirlər. Bəzi təşkilatlarda orta səviyyə rəhbərlərinə əla səlahiyyətli iş tapşırılır ki, onların işi yuxarı səviyyə rəhbərlərinin işi ilə eyni olur və onlar qərar qəbul edilməsi prosesinin iştirakçısı olurlar. Onlar, müəssisə qarşısında duran problemləri müəyyən edərkən müzakirələrdə iştirak edir, yenilik gətirən yaradıcı təkliflər işləyib hazırlayır və eyni zamanda müəyyən edilmiş məqsədlərə çatmaq üçün planlaşdırma və təşkiletmə işlərini həyata keçirirlər. Əsas idarəetmə işlərinin əksər çoxluğu adətən orta səviyyədə yerinə yetirilir. Orta səviyyə rəhbərləri ümumi idarəçilik işlərinin təxminən 60-70%-ni icra edirlər.

Ali səviyyə rəhbərləri (top manager) əsasən strategiyanın işlənib hazırlanması, ali məqsədlərin formalaşdırılması, təşkilatda müxtəlif dəyişikliklər aparılması, təşkilatla xarici mühit arasındakı münasibətlərin qurulması və idarə edilməsi, həmçinin təşkilatın mövcud olduğu və fəaliyyət göstərdiyi mühitin öyrənilməsi və münasib tədbirlər görülməsi ilə məşğul olurlar.
Ali səviyyə rəhbərləri, müəssisənin missiyasını (başlıca məqsədini) qarşıya qoyur və onun icrası mexanizmini qurmaqla ümumi rəhbərliyi təmin edirlər. Onlar təşkilatın yaradılması, yaşadılması və inkişafı üçün vacib qərarların qəbul edilməsində və həyata keçirilməsində cavabdehdirlər.
Bəzi hallarda, idarəetmənin birinci və ikinci səviyyələrində bir yox bir neçə iyerarxiya asılılığı qurulur ki, bunlar da idarəetmə pillələrini təşkil edirlər. Əslində belə idarəçilik quruluşu «skalyar zəncir» adlandırılır və həm yuxarıdan aşağıya, həm də tərsinə asılılıq və cavabdehlik münasibətlərini təşkil edir. İdarəetmə pillələrinin çoxluğu idarəetmə xərclərinin artmasına səbəb olduğundan müasir təşkilatlarda az pilləli idarəetmə quruluşuna üstünlük verilir. Çünki, yalnız bu yolla idarəetmə xərclərini azaltmaq və müəssisənin əmək məhsuldarlığını yüksəltmək olar.
İdarəetmə pillələrinin azaldılması və idarəçilik xərclərinin minimuma endirilməsinin ən əsas yolu, müasir kompüter texnologiyasından və informasiya şəbəkəsindən istifadə etməkdir. Çünki, bu müasir texnoloji vasitələr informasiyanın və qəbul olunmuş qərarların çox böyük sürətlə və operativ olaraq lazımi ünvanlara çatdırılmasını tamamilə və xətasız təmin edirlər. Bu halda həmçinin sənədləşdirmə və sənəd dövriyyəsi də xeyli azalır və bu məqsədlə əlavə işçi qüvvəsinin cəlb edilməsinə ehtiyac olmur. Bu isə öz növbəsində idarəetmə pillələrinin artırılmasına olan ehtiyacı aradan qaldırır.

İdarəetmə səviyyələrində və pillələrində çalışan bütün menecerlər fərqli fəaliyyət göstərirlər. Lakin, bütün səviyyələrdə çalışan menecerlər üçün xarakterik olan ümumi keyfiyyətlər və tələblər demək olar ki, eynidir və hər bir menecer aşağıdakıları bacarmalıdır:
– adamlarla ünsiyyəti bacarmaq, yaradıcı işi, səmərələşdiriciliyi, ixtiraçılığı həvəsləndirmək və dəstəkləmək;
– işçiləri seçmək və onları işə hazırlamaq (oxutmaq);
– yuxarı rəhbərliyin sərəncamlarını icra etmək və subordinasiyaya əməl etmək;
– şikayətçiləri dinləmək və şikayətləri araşdırmaq;
– təsərrüfatçılığın və idarəçiliyin hüquqi cəhətlərini bilmək;
– xarici mühitin təsirlərini qabaqcadan görmək;
– iqtisadi qanunları bilmək və onlara əməl etmək;
– öz elmi biliyini və səriştəsini artırmaq;
– öz imkanlarını məhsuldarlığın və keyfiyyətin yüksəldilməsinə yönəltmək;
– rəqabətə dözümlülüyü təmin etmək;
– xarici bazara çıxmağı bacarmaq və s.
Menecer – mülkiyyətçiyə görə muzdlu işçidir və ondan əmək haqqı alır, işçilərə görə isə, mülkiyyətçinin səlahiyyətli nümayəndəsidir və rəhbər işçi kimi onun maraqlarının ifadəçisidir.
Menecerlərin həyata keçirdikləri idarəetmə prosesinin izahından əvvəl, idarəetmə nədir – sualına qısaca cavab verək. Bəzi alimlərin fikrinə görə idarəetmə – prinsiplərin, funksiyaların, metodların və üslubların bilavasitə həyata keçirilməsidir. Digər baxımdan isə idarəetmə – adamları (işçi qüvvəsini) və əmək vasitələrini elə işlətməkdir ki, son məqsədə çatmaq mümkün olsun və ən az məsrəflə ən çox gəlir əldə edilsin.
Özəl müəssisələr üçün yeganə məqsəd gəlir götürməkdir. Bu baxımdan idarəetmə, gəlirin əldə olunmasına yönəldilən məqsədə çatmağın yollarıdır və yaxud, qarşıya qoyulan məqsədə çatmağın həlli mexanizmidir.

İdarəetmə prosesi, xammallardan hazır məhsul alınması üçün texnoloji əməliyyatların təşkili və icrası ardıcıllığının məqsədyönlü inkişaf etdirilməsidir.
İstehsal prosesi, kadrların köməyilə texnoloji əməliyyatların icra ardıcıllığıdır.
İstehsal prosesini aşağıdakı xüsusiyyətlərə görə təsnifləşdirmək olar:
-Texnoloji prosesin idarə olunması.
-Əməliyyat sisteminin idarə olunması.
-Maliyyə sisteminin idarə olunması.
-Qiymət və qiymətləndirmə sisteminin idarə olunması.
-Kadrların idarə olunması.
-Mühasibat uçotunun təşkili və nəzarət funksiyasının idarə olunması.
-İnformasiya şəbəkəsinin qurulması.
-Təşkilatın strukturunun yaradılması.
-Bölüşdürmə və əlaqələndirmə sisteminin təşkili (logistika).
-Marketinq.
-Servis xidmətinin təşkili.
Texnoloji prosesə daxil olan zəruri elementlər: xammal, avadanlıqlar, enerji, su təchizatı, işçi qüvvəsi, nəqliyyat və s-dir.
İstehsal xarakterli müəssisələrdə idarəetmə prosesini 3 mərhələyə ayırmaq olar:
-1-ci mərhələdə istehsala qədərki dövrdə hazırlıq və təşkilati işlər görülür;
-2-ci mərhələdə – istehsal prosesində, işçilərin və texnologiyanın köməyi ilə xammaldan hazır məhsulun alınması təmin edilir;
-3-cü mərhələdə, hazır məhsulun satışı və satışdan sonrakı xidmət (servis) yerinə yetirilir.
Bu üç mərhələ birlikdə, əməliyyat sistemi adlanır. Menecerlər adətən əməliyyat sistemini idarə edirlər.

Səmərəli idarəetmə.Keçən əsrin əvvəllərində, əslən alman olan iqtisadçı alim Harrinqton Emerson iqtisadiyyat elminə məhsuldarlıq anlayışını daxil etmişdir. Məhsuldarlıq bilavasitə istehsal və səmərəlilik ilə bağlıdır. İdarəetmə prosesində əsasən səmərəlilik anlayışı daha çox işlədilir. Məhsuldarlıq o yerdə işlənir ki, fiziki reallıqdan söhbət getsin. İdarəetmənin keyfiyyəti və idarəetmənin müsbət nəticəsi yalnız görülmüş işin son nəticəsi ilə ölçülür. Səmərəlilik və məhsuldarlıq dedikdə 2 xüsusi halı qeyd etmək vacibdir:
1. Məhsul istehsalına çəkilən xərclər və götürülən gəlir müqayisəli şəkildə tutuşdurulur və əldə edilən gəlir çəkilən xərcdən çox olduqda görülən iş səmərəli hesab olunur.
2. Sərf edilən zəhmət müqabilində əldə edilən son nəticə başlanğıcla müqayisə olunur. Əgər əldə edilən son məhsulun həcmi (miqdarı) ilkin həcmdən (miqdardan) çoxdursa, demək məhsuldarlıq da vardır.
İdarəetmənin səmərəli təşkili və aparılmasını ölçmək üçün aşağıdakıları bilmək lazımdır:
-İdarə xərcləri nə qədərdir;
– idarə işçilərinin maaşları nə qədərdir;
-dəftərxana xərcləri nə qədərdir;
-borclar nə qədərdir.
İdarəetmənin ölçü meyarı – nəticədir. Nəticə müsbətdirsə, idarəetmə səmərəlidir və əksinə – nəticə mənfidirsə, idarəetmə səmərəsizdir. Səmərəli fəaliyyət səmərəli nəticə deməkdir. İdarəetmənin səmərəliliyi, ilk növbədə kollektivin sosial vəziyyətinin – durumunun inkişafı səviyyəsi ilə ölçülə bilər. Sosial vəziyyət yaxşılaşırsa idarəetmə səmərli, pisləşirsə səmərəsiz hesab edilə bilər. Sosial duruma təsir edən amillər ilk növbədə işçilərin əmək haqqının artımı, yaşayış və dolanışıq şəraitinin yaxşılaşması, maddi təminatın və mənəvi rahatlığın əldə olunmasıdır.
Əks təsir göstərən amillərə misal olaraq, real işə mane olan əsas səbəb kimi inzibati idarəetmə təfəkküründən uzaqlaşa bilməməyi və «yuxarıdan» göstəriş gözləməyi demək olar. İdarəetmənin səmərəli olması, həm də, rəhbər vəzifə tutan şəxsin öz fərdi keyfiyyətlərindən asılıdır. Rəhbərin öz şəxsi keyfiyyətləri (xüsusiyyətləri) ondadır ki, köhnəliyi vaxtında aradan qaldırmağı, müasirliyi görməyi və tətbiq etməyi bacarır, öz intellektual səviyyəsini, biliyini, səriştəsini artıra bilir.
İnzibatçılığın mənfi cəhəti odur ki, həddindən artıq bürokratik münasibətlər korrupsiyaya yol açır. İdarəetmənin səmərəsini azaldan və yaxud ona mənfi təsir göstərən inzibati idarəetmə prinsiplərinin qorunub saxlanmasının əsas səbəbi də məhz korrupsiyadır. Özəlləşdirmə prosesinin sürətləndirilməsi, müəssisə və təşkilatların müstəqil fəaliyyəti və həmçinin dövlət qanunçuluğu ilə tənzimlənən vergi və rüsum siyasəti birlikdə idarəetmənin səmərəliliyinə müsbət təsir göstərə bilər.
Əməyin üfüqi və şaquli bölüşdürülməsi.Təşkilatın ən zəruri amillərindən biri və başlıcası əmək bölgüsüdür. Əgər məqsədə çatmaq üçün iki adam birgə işləyirsə, onlar işi öz aralarında bölüşdürməlidirlər. Daha çox işçi olduqda isə əmək bölgüsü bütün işçilər arasında aparılmalıdır. İşin çoxlu sayda ixtisaslaşdırılmış hissələrə bölünməsi, təşkilata daha çox məhsul istehsal etməyə imkan verir.
Bütün işin tərkib hissələrə bölünməsi əməyin üfüqi bölüşdürülməsidir. Təşkilatlarda əməyin üfüqi bölüşdürülməsi kifayət qədər dəqiq aparılmalıdır. Təşkilatlarda əməyin üfüqi bölüşdürülməsi elə aparılmalıdır ki, təşkilatın funksiyalarını və fəaliyyətinin məqsədini dəqiq əhatə edə bilsin. İstehsal müəssisələrində əməyin üfüqi bölüşdürülməsinin klassik nümunəsi – istehsal, marketinq və maliyyə funksiyalarının təşkilidir.
Təşkilatın işi tərkib hissələrinə bölündüyü kimi, iyerarxiya səviyyələrinə görə də bölünür. Bu halda ayrı-ayrı səəviyyələrdəki qrupların işinin müvəffəqiyyətli olması üçün onlar mütləq şaquli əlaqələndirilməlidir. Əməyin şaquli bölüşdürülməsi, idarəetmə fəaliyyətində səlahiyyət və cavabdehlik münasibətlərini müəyyən edir və eyni zamanda idarəetmə səviyyələrini və pillələrini yaradır.
Həm şaquli, həm üfiqi əlaqələrin qurulması idarəetmə şəbəkəsini təşkil edir ki, bu da idarəetmə prosesinin təşkili və icrası üçün zəruri amil hesab olunur. Yalnız belə olduqda idarəetmə prosesi uğurlu nəticələrlə yekunlaşa bilər.
İdarəetmə prosesinin təşkilində ən ümdə məsələ müəssisəni yaşatmaqdır. Müəssisənin həyatını insan ömrünə bənzətmək olar. O da insan kimi doğulur (yaradılır), gəncləşir, yetkinləşir və nəhayət qocalaraq ölür(dağılır). Lakin, qocalmış insanı ölümdən qurtarmaq mümkün olmadığı halda, “qocalmış” “ müəssisəni dirçəltmək və yaşatmaq mümkündür və bu vacibdir. Əks halda, müəssisə dağılar, sahibkar müflis olar və yüzlərlə işçi işsiz qalar.
Aşağıdakı sxemin köməyilə müəssisənin yaşadılması və inkişaf etdirilməsi texnologiyasını izah edək (Şəkil 4).

Şəkil 4. Müəssisənin yaşadılması və inkişafı
Şəkildə:1.uşaqlıq; 2.gənclik; 3.yetkinlik; 4.qocalıq dövrlər

Sxemə nəzər salsaq görərik ki, uşaqlıq və gənclik dövrlərini başa vurmuş müəssisə özünün yetkinlik dövründə müəyyən sabit gəlirlə (P1) işləyir və bir müddət müntəzəm qazancla işləyir. Lakin, qocalıq dövrü başlandıqda bu gəlir tədriclə azalaraq heçə enə bilər və müəssisə müflisləşib bağlana bilər. Belə halda, ağıllı sahibkar (yaxud menecer) müflisləşməyə yol verməmək üçün, müəssisənin dirçəldilməsini təmin edə biləcək tədbirlər görməli və müəssisəni “ölümdən”“ (dağılmadan) xilas etməlidir. Bu zaman nəinki müəssisəni xilas etmək, hətta əlavə gəlir götürmək barədə fikirləşmək lazımdır. Bu isə müxtəlif yollarla həyata keçirilə bilər:

• istehsal texnologiyasını dəyişməklə məhsulun keyfiyyətini yüksəltmək;
• köhnəlmiş avadanlıqları yeniləri ilə əvəz etmək (modernləşdirmək)
• bazarın tələblərinə cavab verən tamamilə yeni məhsulun istehsalına (başlamaq)
• digər sahələrə diversifikasiya etmək və s.

Əgər belə tədbirlər görülərsə və digər mühüm amillər nəzərə alınarsa (kadrların peşəkarlıq səviyyəsi, xammalların keyfiyyəti, avadanlıqların məhsuldarlıqları və s. yüksəldilərsə), sxemdə verilmiş ikinci dövr başlayar və
müəssisə nəinki ölümdən qurtular, hətta P2 gəlirlə işləyə bilər. Bu qayda ilə üçüncü prosesi təşkil etməklə P3 gəliri əldə etmək olar. Beləliklə də gəlir artımını əks etdirən A, B,V nöqtələrini birləşdirməklə müəssisənin inkişaf dinamikasını – SS xəttini alırıq. Bu isə o deməkdir ki, müəssisənin yaşamasının ilə yanaşı, onun gəlirinin dinamik artırılması da təmin edilmişdir.
Burada bir vacib şərti də qeyd etmək lazımdır ki, daha yüksək qazanc əldə etmək üçün, bütün hallarda müəssisənin uşaqlıq, gənclik və qocalıq dövrlərini minimuma endirmək, yetkinlik dövrünü isə maksimumu çatdırmaq lazımdır.
Əgər hər bir müəssisə bu qayda ilə özünün yaşamasını və dinamik inkişafını təmin edə bilərsə, bu həm də bütövlükdə cəmiyyətin inkişafı demək olar. Bu isə cəmiyyətin təbii inkişaf qanunauyğunluğu ilə üst-üstə düşdüyündən mütərəqqi hal kimi qiymətləndirilə bilər.

Mənbə Ağasəf M.İmran-ın Menecment kitabından

• Teqlər:
• idarəetmə
• , menecer
• , menecerin xüsusiyyətləri
• , idarəetmə prosesi
• , menecment
• , idarəetmə səviyyələri
• , ierarxiya