Ekonometriyada Problemlər Necə Həll Edilir

Ekonometriyadakı problemləri inamla həll etmək üçün onun əsas bölmələrini öyrənmək lazımdır: klassik və ümumiləşdirilmiş reqressiya modelləri, zaman sıraları və sinxron tənliklər sistemləri. Bir və ya digər modelin hansı hallarda tətbiq oluna biləcəyini bilməlisiniz, bu vəziyyətdə hansı hesablama metodu ən dəqiq nəticə verəcəkdir.

ЭКОНОМЕТРИЯ

ЭКОНОМЕТРИЯ (юн. уй хўжалигини юритиш санъати ва …метрия) , эконометрика — иқтисодий жараёнларни таҳлил қилиш, иқтисодий ахборотларга ишлов беришнинг математик ва иқтисодийстатистик усулларини ва моделларини ишлаб чиқиш ва қўллаш билан шуғулланадиган фан; Э. иктисодий ҳодиса ва жараёнларнинг аниқ миқдорий қонуниятлари ва ўзаро алоқаларини математик ва статистик усуллар, моделлар ёрдамида ўрганади. Эконометрияда қўлланиладиган моделлар ёрдами билан статистика, прогноз ва режа маълумотлар асосида миқдорий натижалар олинади. Эконометриянинг пайдо бўлиши иқтисодий таҳлиллар ва тахминлаш учун иқтисодий статистик усуллар ва йўлйўриқларнинг зарурати билан боғлиқ.

Иқтисодий-статистик маълумотларни математик усулда ўрганиш 19-асрнинг охирлари — 20-асрнинг бошларидан бошланди. 20-асрнинг 20—30-й. ларида Эконометрия мустақил фан сифатида ажралиб чиқди. «Эконометрия» терминини дастлаб поляк иктисодчиси А. Чомпа (1910) қўллаган, норвег иқтисодчиси, Халқаро эконометрия жамияти (1930)нинг асосчиларидан бири Р. Фриш унга илмий йўналиш берди (1926). Дастлаб Эконометрия доирасида иқтисодий жараёнлар ва уларга таъсир этадиган омиллар ўртасидаги корреляцион алоқаларни ифодаловчи аналитикстатистик моделлар ишлаб чиқилди. Иқтисодий ривожланишни таҳлил қилишда иқтисодий ўсиш моделларидан фойдаланилди. Рус олими Л. В. Канторович норматив моделларни ишлаб чиқишга катта ҳисса қўшди.

Ҳоз. Эконометрия усуллари ёрдамида прогнозлашга оид кўплаб масалаларни юқори аниқлик даражасида ечиш мумкин. Ҳоз. даврда Эконометрия иқтисодий ривожланишнинг математик усулларини такомиллаштиришда, иқтисодий цикллиликни асослаш, талаб ва таклиф кўрсаткичларини ҳисоблаш, талабнинг ўзгарувчанлик хусусиятларини баҳолаш, ишлаб чиқариш сарфхаражатларини ва жамғариш суръатлари ўзгаришларини таҳлил этиш, ишлаб чиқаришнинг тармоқлараро боғликдигини ўрганишда ва бошқалар масалаларни тадқиқ ва тахлил этишда қўлланилади. Эконометрия бўйича Ўзбекистон ФА Математика инти, Ўзбекистон миллий ун-тининг амалий математика фти, ТошТУ ва Тошкент иқтисодиёт унтларида назарий ва амалий ишлар олиб борилади.

Ekonometriyada Problemlər Necə Həll Edilir

Riyazi və statistik metodlardan istifadə edərək ekonometriya kəmiyyət və keyfiyyət iqtisadi əlaqələrini öyrənir. Keçən əsrin otuzuncu illərində formalaşmış bu nisbətən yeni elm sayəsində nəzəri və tətbiqi iqtisadi problemlərin həlli üçün vacib məlumatlar verən araşdırmalar aparmaq mümkün oldu. Ekonometriyada problemlər necə həll edilir

Zəruri

ekonometriya dərslikləri

Təlimat

Addım 1

Ekonometriyadakı problemləri inamla həll etmək üçün onun əsas bölmələrini öyrənmək lazımdır: klassik və ümumiləşdirilmiş reqressiya modelləri, zaman sıraları və sinxron tənliklər sistemləri. Bir və ya digər modelin hansı hallarda tətbiq oluna biləcəyini bilməlisiniz, bu vəziyyətdə hansı hesablama metodu ən dəqiq nəticə verəcəkdir.

Addım 2

Hər hansı bir riyazi və statistik araşdırmaya başlamazdan əvvəl qarşınızdakı vəzifəni dəqiq başa düşməlisiniz. Hədəfin görmə qabiliyyətinə əsaslanaraq, lazımi statistik məlumatların, yəni modeldə iştirak edən amillərin dəyərlərini tədqiq olunan fenomenin fərqli zaman (və ya başqa) aralıqlarında toplamağı təşkil edin.

Addım 3

Toplanmış məlumatların ilkin təhlilini aparın. Onları cədvəllərə əlavə edin, qrafiklər, çubuq qrafiklər qurun və s. – məlumatlar sonrakı iş üçün ən əlverişli formada təqdim edilməlidir. Bəlkə də artıq bu mərhələdə müəyyən nəticələr çıxara biləcəksiniz, tədqiqatların daha bir istiqaməti üçün fikirləriniz ola bilər.

Addım 4

Müvafiq riyazi və statistik vasitələrdən istifadə edərək tapıntıları araşdırın. Əldə edilmiş nəticələrin etibarlılığını, ilkin məlumatların icazə verilən sapması halında sabitliyini qiymətləndirin. Müəyyən olunmuş sabit hədəflərdən müəyyən edilmiş iqtisadi hədəflərə çatmaq üçün istifadə edilə bilər.

Addım 5

Təcrübədə bir çox tapşırıq standart olaraq ortaya çıxır, buna görə sonrakı vəzifələrin öhdəsindən inamla gəlmək üçün əsas seçimlərini başa düşmək kifayətdir. Müəyyən bir metodun niyə istifadə olunduğunu anlamağa çalışarkən ekonometrik problemlərin həllinə dair nümunələrdən istifadə edin. Mahiyyəti dərk etmədən mexaniki əzbərləmə, biliklərinizi dərsliklərdən bildiyinizdən fərqli bir vəziyyətdə praktikada tətbiq etməyə imkan verməyəcəkdir. Əksinə, istifadə olunan alqoritmlərin mənasını başa düşsəniz, hər zaman ən uyğun olanı seçib standart olmayan bir problemi həll etmək üçün istifadə edə bilərsiniz.

EKONOMETRIYA

EKONOMETRIYA (yun. uy xoʻjaligini yuritish sanʼati va …metriya) , ekonometrika — iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilish, iqtisodiy axborotlarga ishlov berishning matematik va iqtisodiystatistik usullarini va modellarini ishlab chiqish va qoʻllash bilan shugʻullanadigan fan; E. iktisodiy hodisa va jarayonlarning aniq miqdoriy qonuniyatlari va oʻzaro aloqalarini matematik va statistik usullar, modellar yordamida oʻrganadi. Ekonometriyada qoʻllaniladigan modellar yordami bilan statistika, prognoz va reja maʼlumotlar asosida miqdoriy natijalar olinadi. Ekonometriyaning paydo boʻlishi iqtisodiy tahlillar va taxminlash uchun iqtisodiy statistik usullar va yoʻlyoʻriqlarning zarurati bilan bogʻliq.

Iqtisodiy-statistik maʼlumotlarni matematik usulda oʻrganish 19-asrning oxirlari — 20-asrning boshlaridan boshlandi. 20-asrning 20—30-y. larida Ekonometriya mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi. «Ekonometriya» terminini dastlab polyak iktisodchisi A. Chompa (1910) qoʻllagan, norveg iqtisodchisi, Xalqaro ekonometriya jamiyati (1930)ning asoschilaridan biri R. Frish unga ilmiy yoʻnalish berdi (1926). Dastlab Ekonometriya doirasida iqtisodiy jarayonlar va ularga taʼsir etadigan omillar oʻrtasidagi korrelyatsion aloqalarni ifodalovchi analitikstatistik modellar ishlab chiqildi. Iqtisodiy rivojlanishni tahlil qilishda iqtisodiy oʻsish modellaridan foydalanildi. Rus olimi L. V. Kantorovich normativ modellarni ishlab chiqishga katta hissa qoʻshdi.

Hoz. Ekonometriya usullari yordamida prognozlashga oid koʻplab masalalarni yuqori aniqlik darajasida yechish mumkin. Hoz. davrda Ekonometriya iqtisodiy rivojlanishning matematik usullarini takomillashtirishda, iqtisodiy sikllilikni asoslash, talab va taklif koʻrsatkichlarini hisoblash, talabning oʻzgaruvchanlik xususiyatlarini baholash, ishlab chiqarish sarfxarajatlarini va jamgʻarish surʼatlari oʻzgarishlarini tahlil etish, ishlab chiqarishning tarmoqlararo bogʻlikdigini oʻrganishda va boshqalar masalalarni tadqiq va taxlil etishda qoʻllaniladi. Ekonometriya boʻyicha Oʻzbekiston FA Matematika inti, Oʻzbekiston milliy un-tining amaliy matematika fti, ToshTU va Toshkent iqtisodiyot untlarida nazariy va amaliy ishlar olib boriladi.