YaMZ-238 mühərriki: xüsusiyyətləri. Ağır nəqliyyat vasitələri üçün dizel mühərrikləri

Qulaq, burun, boğaz həkimi Hafiz Mehdiyev: “Yüksək səs-küy akustik travma, emosional gərginlik yaradır”.
Texnika elmləri namizədi Sülhəddin Gözəlov: “Qonşudan qalma geri” söhbəti beynimizdən çıxmayınca bunları düzəltmək çətin olacaq”.

Azərbaycanda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələr

Azərbaycanda müasir nəqliyyatın bütün sahələri mövcuddur. Bura dəmir yolu, su, avtomobil, hava və boru-kəməri nəqliyyatları daxildir. Nəqliyyat kompleksi yük və sərnişin daşımalarında böyük rol oynayır. Yüklər bütün nəqliyyat növləri ilə, sərnişin daşımaları isə dəmir yolu, su, hava və avtomobil nəqliyyatı vasitəsi ilə həyata keçirilir. Azərbaycanda çay nəqliyyatının rolu çox azdır. Kür çayının mənsəbindən Yevlax şəhərinə qədər kiçik çay gəmiləri yerli əhəmiyyətli yüklər daşıyır.
Uzaq məsafələrə daşınan yüklər və sərnişinlər dəmir, dəniz və hava yolu ilə; orta və qısa məsafələrə isə avtomobil nəqliyyatı ilə aparılır. Yolların kəsişdiyi yerlərdə nəqliyyat qovşaqları yaranır. Nəqliyyat qovşağı avtomobil və s. nəqliyyat vasitələrinin bir yoldan o birisinə keçməsi üçün xüsusi keçidi olan bir və ya bir neçə səviyyəli yolların birləşmə yerinə deyilir. Yolların bir-birinə nisbətən tutduğu vəziyyətdən asılı olaraq 3 növ nəqliyyat qovşağı (kəsişən, qovuşan, şaxələnən) mövcuddur. Azərbaycanın ən iri nəqliyyat qovşaqları -Bakı, Gəncə, Yevlax və Şirvandır (Əli-Bayramlı).

Dəmir yolu nəqliyyatı Azərbaycanda yük daşımaları həcminə görə 1-ci yer tutur. Yük daşımanın 70%-i, sərnişin daşımanın 30%-i dəmir yolunun payına düşür. Azərbaycanda ilk dəmir yolu 1878-79-cu illərdə Bakı və Balaxanı arasında çəkilib. Azərbaycan neftini Dünya bazarına çıxarmaq üçün 1879-cu ildə Bakı-Tbilisi dəmir yolu xətti çəkilməyə başladı və 1883-cü ildə istifadəyə verildi. 1900-cu ildə Bakı-Dərbənd dəmir yolu çəkildi. 1908-ci ildə Tiflis-Yerevan-Uluxanlı-Noraşen-Culfa. 1941-ci ildə Ələt-Culfa yolu istifadəyə verildi. Sonralar Ələt-Culfa yolu üzərindəki Osmanlı stansiyasından Astaraya çəkilən dəmir yolu Azərbaycanın Cənub rayonlarının iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır.
Sonralar Yevlax-Mingəçevir; Yevlax-Ağdam-Xankəndi; Yevlax-Balakən dəmir yol xətləri istifadəyə verilib. Azərbaycandakı dəmir yollarının uzunluğu 2008 km-dir ki, bunun da 1111 km-i elektrikləşib. Keçmiş SSRI-də ilk elektrikləşdirilmiş dəmir yolu xətti 1926-ci ildə çəkilmiş Bakı-Sabunçu yolu olub.
Azərbaycan dəmir yolunun daha çox yük daşıyan hissəsi Bakı-Dərbənd sahəsidir. Dəmir yolu vasitəsi ilə əsasən neft tikinti materialları, filiz, qara və əlvan metallar, maşın və avadanlıq, ərzaq daşınır. Hazırda Bakı-Tbilisi-Poti və Batumi istiqamətində daha çox yük daşınır.
Azərbaycanın Abşeron, Aran və Gəncə-Qazax zonasında dəmir yolu xətləri daha sıxdır.

Su nəqliyyatı ən ucuz nəqliyyat növüdür. Azərbaycanın bütün dəniz yollarının başladığı Bakı – Xəzərin ən iri limanıdır. Bakıdan Həştərxana, Maxaçqalaya, Mərkəzi Asiyaya, Iranın Ənzəli limanına üzmək olar. Azərbaycan Xəzər dənizi → Volqa çayı → Volqa – Don kanalı → Don çayı → Azov dənizi vasitəsi ilə dünya okeanına çıxa bilər. Azərbaycan gəmiləri Volqa-Don kanalından başqa Volqa-Baltik və Baltik-Ağ dəniz kanalları ilə də dünya okeanına çıxa bilər.
Bakı-Türkmənbaşı, Bakı-Aktau və Bakı-Bekdaş arasında işləyən dəmiryol bərə keçidi 11 saata iki sahil arasında əlaqə yaradır. Xəzərdə tankerlər vasitəsi ilə neft də daşınır. Qışda Xəzərin şimalı donduğundan Bakı-Həştərxan yolunda hərəkət kəsilir. Bu zaman bu xətt üzrə işləyən gəmilərin çoxu Qara və Aralıq dənizlərində yerləşən limanlara yük daşımaqla Azərbaycan büdcəsinə xeyli valyuta gətirirlər.

Ən gənc nəqliyyat sahəsi olan avtomobil nəqliyyatı ilə əsasən tez xarab olan k/t məhsulları, cihaz və avadanlıq, sərnişin daşınır. Azərbaycanın ümumi avtomobil yollarının uzunluğu 27 min km-dir.
Azərbaycanın ən mühüm avtomobil yollarından biri Bakı-Qazax yoludur. O Azərbaycanın şərq və qərbini birləşdirməklə yanaşı bir neçə qola ayrılır. Məsələn: Yevlax-Laçın və Yevlax-Balakən. Bakıdan cənuba (Astaraya qədər) və şimala (Dərbəndə qədər) avtomobil yolları çəkilib. Avtomobil yolları dağlıq rayonlarda, məsələn Talış, Qobustan, Acınohur-Ceyrançöldə daha seyrək; Abşeron və Aranda isə daha sıxdır. Bakı-Tbilisi və Bakı-Rostov avtomobil yolları beynəlxalq əhəmiyyətlidirlər.

Hava nəqliyyatı daha sürətli olduğundan sərnişin, poçt və tez xarab olan məhsullar daşınmasında istifadə olunur. Bu nəqliyyat növündən həmçinin ucqar rayonların əhalisinə təcili tibbi yardım göstərilməsində və k/t ziyanvericilərinə qarşı mübarizə üçün istifadə olunur.
Azərbaycanın ən iri hava limanları Bakı, Gəncə, Naxçıvanda; həmçinin Yevlax, Şəki, Lənkəran və s. şəhərlərdə tikilib. Mühasirə (blokada) şəraiti və başqa nəqliyyat növlərinin məhdudlaşması ilə əlaqədar son illər Bakı-Naxçıvan marşrutu ilə uçan təyyarələrin sayı kəskin artmışdır.

Boru nəqliyyatı Azərbaycanın ən qədim və inkişaf etmiş sahələrindəndir. Ilk kəmər 1878-ci ildə Balaxanı ilə Qara şəhərdəki neftayırma zavodu arasında çəkilib. 1907-ci ildə Bakı-Batumi neft kəməri çəkilib. Azərbaycandan xaricdə Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa neft kəmərləri çəkilib. Boru kəmər şəbəkəsi Azərbaycanın Abşeron, Aran və Quba-Xaçmaz bölgüsündə daha sıxdır.
Gələcəkdə Qazaxstan və Türkmənistan qazının Xəzərin dibi ilə Azərbaycana daşınması planlaşdırılıb.
Azərbaycan Avropa və Asiya arasında körpü rolu oynayaraq bu regionlara daşınan yüklərə görə xeyli gəlir əldə edir. Gələcəkdə tikilməsi nəzərdə tutulan Avrasiya (Transqafqaz) nəqliyyat yolu Abşeron, Aran və Gəncə-Qazax zonalarının ərazisindən keçəcək və Azərbaycanın büdcəsinə xeyli gəlir gətirəcək.

Daxili iqtisadi əlaqələr Azərbaycanın k/t rayonlarından Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir və s. iri şəhərlərinə ərzaq və digər k/t məhsulları, xammal gətirir. Iri sənaye şəhərlərimiz isə öz növbəsində kənd rayonlarına sənaye məhsulları göndərir.

Xarici iqtisadi əlaqələr. XX-ci əsrin əvvəllərində Azərbaycan Dünya bazarına balıq, kürü, neft və ipək çıxarırdı. Hazırda Azərbaycan dünyanın çox ölkəsi ilə ticarət edir. Son dövrdə Azərbaycanın Iran, Türkiyə, Böyük Britaniya və Qərbi Avropanın digər ölkələri, ABŞ ilə iqtisadi əlaqələri genişlənmişdir.
Azərbaycan xarici ölkələrə neft, neft məhsulları və avadanlıqlar, pambıq lifi, tütün, spirtli içkilər (şərab), soyuducu və kondisionerlər, əlvan metallar və kimya məhsulları göndərir, əvəzində isə ərzaq məhsulları (yağ, un, şəkər, taxıl, sitrus meyvələr), avtomobil və sənaye avadanlıqları, metal və meşə materialları, yüngül sənaye malları (parça, paltar, ayaqqabı), mineral gübrə və məişət əşyaları alır.
Azərbaycan gələcəkdə xammal əvəzinə daha çox hazır sənaye məhsulları ixrac etməyi planlaşdırır.

YaMZ-238 mühərriki: xüsusiyyətləri. Ağır nəqliyyat vasitələri üçün dizel mühərrikləri

Müasir dünyada dizel mühərrikləri yük maşınlarına, traktorlara, kənd təsərrüfatı maşınlarına və traktorlara quraşdırılmışdır. Etibarlı xarici mühərriklərin yerli analoqu YaMZ-238-dir. MAZ, KRAZ, KAMAZ, ZIL, DON, K-700 və digər vasitələr kimi tanınmış nəqliyyat vasitələrinə quraşdırılmışdır. Əlbətdə ki, motor əvvəlcə Minsk Avtomobil Zavodunun məhsulları üçün nəzərdə tutulmuşdu. Ancaq zaman keçdikcə texniki xüsusiyyətləri yüksək olan YaMZ-238 mühərrikinin SSRİ və postsovet məkanında ən yaxşı dizel mühərriki olduğunu və MAN və DAF kimi tanınmış markalarla etibarlı şəkildə rəqabət edə biləcəyini sübut etdi.

Ümumi məlumat

YaMZ-238 köhnəlmiş YaAZ-204 və YaAZ 206 mühərriklərini əvəz etdi.50-ci illərdə, eyni zamanda YaMZ-236-nın müəllifi olan əfsanəvi Sovet dizayneri G.D.Çernışev tərəfindən hazırlanmışdır.

Bu mühərrik bir çox avtomobil və traktorla etibarlılığı və uyğunluğu sayəsində populyarlıq qazandı. İlk motorun yaradılmasından 65 il keçdi və bu mühərriklərin populyarlığı yalnız artdı. İstismar, təmir və istismarın sadəliyi YaMZ-238-i bu motoru avtomobillərində istifadə edən bir çox kənd təsərrüfatı və inşaat şirkətinin əvəzolunmaz köməkçisi etdi.

Əlbətdə ki, yeni texnologiyaların inkişafı və tətbiqi illərində bu mühərrik bir çox dəyişiklik aldı, lakin əsas quruluş dəyişmədi, yalnız ümumi dizaynda düzəlişlər edildi.

Xüsusiyyətlər

YaMZ-238 mühərriki, motorun texniki xüsusiyyətlərini düşünün.

Mühərrikdə 2 sıra düzülmüş 8 silindrli V konfiqurasiyası var. 16 klapan mükəmməl enjeksiyon və sərbəst buraxma təmin edir. 236 kimi, piston vuruşu 140 mm, silindr 130 mm diametrdədir. YaMZ-238 mühərrikinin maye soyutma sistemi maksimum effekt verir və motorun ısınmasına imkan vermir.

İş həcmi 14.866 litrdir və gücü modifikasiyaya görə 235-420 at gücü ola bilər. Texniki xüsusiyyətləri bəzi hallarda 500 at gücünə qədər güc inkişaf etdirməyə imkan verən YaMZ-238 mühərriki yalnız tövsiyə olunan cihazlarda deyil, digər dizayn məlumatları olan avtomobillərdə də quraşdırılmışdır. Ayrıca, yeni modifikasiyalarda, iş zamanı daha da güvən və dartma verən turboşarj istifadə olunur.

Qurğu

TNVD YaMZ-238, bir yanacaq stansiyası adlandırıla bilən bir yanacaq nasosudur. Güc blokunun çökməsində yerləşir və hər silindrə ayrı-ayrı yanacaq verir və enjeksiyon birbaşa həyata keçirilir.

Mühərrikdə dəmirdən hazırlanmış iki blok başlığı var. Çelik eksantrik mili, damgalama texnologiyasından istifadə edərək istehsal olunur. Əsas güc vahidi dəmirdən hazırlanır və krank mili bərkimiş kütükdən işlənir.

Enjeksiyon sistemi, YaMZ-238 enjeksiyon pompasının enjekte edən enjektorlara təzyiq altında yanacaq verməsi üçün hazırlanmışdır. Bu mühərrikdəki yanacaq avadanlığı dünyanın ən qabaqcıllarından biri hesab olunur. Bu sistemin növü dalgıçdır, özü tənzimlənən mərkəzdənqaçma bir debriyaja malikdir.

Pistonlar yüksək güclü alüminiumdan tökülür, bu da ağır yüklərin altında qırılmamağa imkan verir. Hər birinin 1 ədəd yağ sıyırıcı üzüyü və 3 ədəd sıxılma üzüyü var.

Texniki xüsusiyyətləri və dizaynı etibarlı və sadə olan YaMZ-238 mühərriki, 800 min km mühərrik ehtiyatına malikdir və lazımi baxımla 1 milyon km-ə çata bilər.

Digər nəqliyyat vasitələrində quraşdırma

Texniki xüsusiyyətləri yüksək olan YaMZ-238 mühərriki digər vasitələrə quraşdırıla bilər. Beləliklə, yüklər, inşaat və kənd təsərrüfatı avadanlığı dəyişikliyə məruz qaldı. Məsələn, bir YaMZ-238 mühərriki olan bir KAMAZ çox yaxşı performans göstərdi, bu da orijinal Kama mühərrikindən fərqli olaraq yanacaq sərfiyyatını azaltmağa imkan verdi.

Əlbətdə ki, bir çox avtomobildə güc blokunun bağlayıcılarını yenidən düzəltmək, fərqli bir sürət qutusu quraşdırmaq lazım idi, lakin bütün bunlar istismar və təmir prosesində əsaslandırıldı.

Təmir

YaMZ-238 mühərrikinin təmiri bu sahədəki mütəxəssislərə versəniz olduqca asandır. Əsas problem ehtiyat hissələri axtarışı olaraq qalır, lakin bir çox istehsalçı geniş çeşiddə seçim imkanı verir. Böhranın başlanğıcında qiymət siyasəti böyüdü, lakin xarici istehsal mühərrikləri ilə müqayisədə daha azdır.

YaMZ-238 mühərriki əsaslı təmir edilərkən hansı ehtiyat hissələrin daha tez-tez dəyişdirildiyini düşünün.Bu vəziyyətdə texniki xüsusiyyətlər də çox vacib bir rol oynayır, çünki motorun bir neçə nəsli var və buna görə də bəzi uyğunsuzluqlar var. Beləliklə, ehtiyat hissələrinin siyahısını sadalayaq:

1. Krank mili və eksantrik mili yağı contaları.
2. K / mil yatağı.
3. Qol dəstləri (piston, pin, qol, üzüklər).
4. Çubuq buruqlarını birləşdirir.
5. Egzoz və giriş vanaları.
6. Vana oturacaqları.
7. Bələdçi buruqları.
8. Valf yağı möhürləri.
9. Əsas və birləşdirici çubuq burçları.
10. Filtrlər.
11. Yağ.
12. Conta dəsti.
13. Və digər kiçik detallar.

Təmir zamanı silindr bloku və krank mili, ümumiyyətlə, təmir ölçülərinə uyğun olaraq cansıxıcı olur və silindr baş təyyarələri torpaqlanır. Bir YaMZ-238 təmirinin orta qiyməti bölgəyə və seçilmiş ehtiyat hissələrinə görə təxminən 80.000-100.000 rubl təşkil edir. Yeni bir mühərrik almaqdan daha ucuzdur.

Xidmət

YaMZ-238 mühərriki (texniki xüsusiyyətləri yüksək nəticələrə sahibdir) saxlanılması olduqca asandır və sadədir. Beləliklə, yağın və filtrlərin mütəmadi olaraq dəyişdirilməsi yalnız tam bir iş ömrü inkişaf etdirməyə deyil, bəzi hallarda onu aşmağa imkan verəcəkdir. Müntəzəm baxımla nəyin dəyişdirilməsi lazım olduğunu düşünün:

• 25 litr həcmdə yağ. Bu motora nə qədər tökülür. Yeri gəlmişkən, M10G2K və M10DM kimi sürtkü yağları bu dizel mühərrik üçün idealdır.
• Yağ filtri. Dizaynından və modifikasiyasından asılı olaraq müxtəlif ölçülü və tipli ola bilər.
• Yerli yanacağın keyfiyyəti arzuolunan bir şey olduğundan, mütləq dəyişdirilməli olan yanacaq filtrləri.
• Kobud və incə yanacaq təmizlənməsi üçün dəstlər.

Bəzi hallarda, enjektorları və yüksək təzyiqli yanacaq nasosunu oxumaq tələb olunur.

Nəqliyyatın yaratdığı növbəti problem: səs-küy

Qulaq, burun, boğaz həkimi Hafiz Mehdiyev: “Yüksək səs-küy akustik travma, emosional gərginlik yaradır”.
Texnika elmləri namizədi Sülhəddin Gözəlov: “Qonşudan qalma geri” söhbəti beynimizdən çıxmayınca bunları düzəltmək çətin olacaq”.

Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin Beynəlxalq əlaqələr və informasiya şöbəsinin müdiri Cahangir Qocayev deyir ki, insanların çoxu ekoloji mühiti yalnız havanın çirklənmə dərəcəsi ilə müəyyənləşdirməyə çalışır: “Əslində isə bununla bərabər, bizim əksəriyyətimizin psixikasına çox mənfi təsir göstərən səs-küy deyilən bir ekoloji problem də var”.

Qulaq, burun, boğaz həkimi Hafiz Mehdiyev isə “Zaman-Azərbaycan”a açıqlamasında “səs-küy insan orqanizminə necə təsir edir?” sualına belə cavab verdi: “Söhbət, təbii ki, müsbət təsirdən gedə bilməz. Səs-küy musiqi kimi deyil, ahəngsiz olduğu üçün insan orqanizminə mənfi təsir göstərir”.

Həkimin sözlərinə görə, yüksək səslər akustik travmaya gətirib çıxarır, xüsusən iç qulağa mənfi təsir edir. Həkimin dediyinə görə, yüksək səs-küy insanların psixologiyasına da mənfi təsir göstərir: “İnsanlarda emosional gərginlik yaranır. Nəticədə ürək döyüntüləri artır, tənəffüs ritmi pozulur”.

Həkim bir maraqlı məqama da toxundu: “Nə dərmanlarla, nə də ki cərrahi müdaxilə ilə yüksək səs-küydən zədələnmiş eşitmə orqanını əvvəlki halına qaytarmaq mümkün deyil: “İndiki dövrdə səs-küy problemindən birdəfəlik qurtulmaq müşkül görünür. Amma hər birimiz mümkün olduğu qədər özümüzü qorumalıyıq. Məsələn, toya getmişiksə, səsgücləndiricilərdən uzaq oturmağa çalışmalıyıq. Səs-küyün çox olduğu yerlərdə yaşayanlar pik saatlarda evlərinin pəncərələrini bağlamalıdırlar. Bundan başqa, bağlı yerlərdə yüksək səslə musiqiyə qulaq asmaq məsləhət görülmür- qulaqcıqdan istifadə etmək də həmçinin”.

Azərbaycan Texniki Universitetinin Avtomobil nəqliyyatı fakültəsinin dekanı Sülhəddin Gözəlov isə insanlarımızın iri, səs-küyü çox olan avtomobillərə meyil etməsinə belə münasibət bildirir: “Qonşudan qalma geri” söhbəti bizim beynimizdən çıxmayınca bunları düzəltmək çətin olacaq. Bu məsələnin həlli mədəniyyətə də bağlıdır. Tək inzibati metodlarla bunu həll eləmək mümkün deyil”.

Statistik göstəricilərə görə, 27 yaşadək olan insanların 46, 28-37 yaşlı insanların 57, 38-57 yaşlı insanların 62, 58 və yuxarı yaşlı insanların 72 faizinə səs-küy təsir mənfi göstərir. Səs-küy şəraitində yaşayan və işləyən insanlarda yorğunluq artır, diqqətsizliyə, baş ağrısına və əsəbiliyə səbəb olur. Adi istehsalata nisbətən, səs-küylü istehsalatda çalışan insanlarda peşə xəstəlikləri 20-30 faiz çox olur.

* Mətndə orfoqrafik səhv aşkar etdinizsə, səhv olan hissəni qeyd edib Ctrl + Enter düymələrini sıxın.