Saxlama cihazları: təkamül, növlər, nümunələr
Mənbə: Hannes Grobe 23:27, 16 dekabr 2006 (UTC) CC BY-SA 2.5
(https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)
Məqalələr > İnternet istifadəçiləri üçün təhlükəsizlik qaydaları
İnformasiya təhlükəsizliyi – informasiya və ona xidmət edən infrastrukturun sahibi və ya istifadəçilərinə ziyan vurmağa səbəb olan təbii və ya süni xarakterli, təsadüfi və ya qəsdli təsirlərdən informasiya və ona xidmət edən infrastrukturun mühafizəli olmasıdır. İnformasiyanın mühafizəsi – informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasına yönəlmiş tədbirlər kompleksidir.
Məqalədə informasiya təhlükəsizliyi zəncirinin ən zəif halqası olan insan-istifadəçi faktoru və ona yönəlmiş təhdidlərdən ən çox yayılan 4 növü olan: balıq ovu hücumu, güc tətbiqi hücumu, zərərverici yoluxdurma, sosial mühəndislik hücumu barədə məlumat verilərək, onlardan qorunmaq üçün hansı qaydalara riayət etmənin vacib olduğu izah ediləcək.
Təhlükələr
Təhlükələri informasiya konfidensiallığının və ya bütövlüyünün pozulmasına yönələn hücumları əsasən aşağıdakı istiqamətlərə ayırmaq olar:
• Fişinq hücumları (phishing);
• Güc tətbiqi hücumları (brute-forcing)
• Zərərverici yoluxdurma (Malware injection)
• Sosial Mühəndislik (Social Engineering)
BALIQ OVU VƏ YA FİŞİNQ HÜCUMLARI (PHISHING)
Fişinq (“Phishing”) – ingilis dilindən tərcümədə “balıq ovu” deməkdir və qlobal şəbəkədə balıq ovunu xatırladan fırıldaqçılığın bir növüdür. Kiberdələduzluğun xüsusi növü olan fişinqdə istifadəçiləri aldatma yolu ilə adətən şəxsi (məxfi) xarakterli fərdi məlumatları təqdim etməyə məcbur etməyə yönəlir. Belə ki, fırıldaqçı (fişer) sizi ilkin baxışda əsli ilə eynilik təşkil edən amma saxta(fake) olan hər hansı internet resursuna yönəltməklə sizin həmin səhifədəki bütün əməliyyatlarınızı izləməyə nail olur. Bu məlumatlar sizin adınız, soyadınız, doğum tarixiniz, id nömrəniz, e-mail ünvanınız, şifrəniz, məxfi sualınız/cavabınız, bank hesabınız, ip ünvanınız, lokasiyanız və sair bu kimi məlumatlar ola bilər.
Fişinqdən qorunmaq üçün aşağıdakı qaydalara riayət etməyiniz vacibdir:
1. Sizi hər hansı saytda, sosial şəbəkədə və ya e-mail hesabında qeydiyyat, istifadəçi adı/şifrəsinin təkrar girişi və ya dəyişdirilməsinə, bank kartı ilə alqı-satqıya, yönəldən elektron məktublardan şübhələnin;
2. Yuxarıda göstərilmiş mətn ilə şübhəli məktublar aldıqda mütləq məktubu göndərən tərəfin, e-mail ünvanının saxta olub olmamasını o cümlədən e-mailin göndərildiyi ip-nin həqiqətən də göndərilən quruma/təşkilata aid olub olmamasını yoxlamaq vacibdir;
3. Yuxarıda sadalanan məlumatları yoxlamaq və ya dəqiqləşdirmək mümkün olmadığı təqdirdə yönləndirmənin aparıldığı keçidin saxta olub olmamasını yoxlamağınız tələb olunur.
4. Bu yoxlamaları özünüz araşdırmaq və ya müəyyənləşdirmək iqtidarında deyilsinizsə maildəki keçidə (link) və ya bağlamaya (attachment) keçid etmədən dərhal aldığınız mail barədə müvafiq struktura – Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti, Xüsusi Rabitə və İnformasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Agentliyinin Kompüter İnsidentlərinə Qarşı Mübarizə Mərkəzinə məlumat verin. (012-535-28-28)
GÜC TƏTBİQİ HÜCUMLARI (BRUTE-FORCING)
Brute-Force əməliyatı nədir? Brut-Force əməliyyatı sizin hər hansı hesabınıza, mailinizə edilən şifrələr toplusunun yoxlanması əməliyyatıdır. Güc tətbiqi əməliyyatı üçün xüsusi programlarla sizin mail “user”-istifadəçi adınızdan istifadə edilməklə ən çox bilinən şifrələr toplusu ilə və ya sizə aid hesab olunan məlumatlar toplusu ilə (telefon nömrələri, ad, soyad, doğüm tarixi, yaşadığı yer, maşın nömrəsi, markası, övladınızın adı, telefon markası, ləqəbiniz və s.) sizin hesabınızın şifrələri bir-bir yoxlanılaraq sizin hesabınızın şifrəsi tapılır. Bu proses texnoloji inkişaf sayəsində çox sürətlə və avtomatikləşdirilmiş proqram təminatı vasitəsiylə şəxs haqqında əldə edilmiş bütün məlumatların mümkün bütün variantlarının faktorialı çıxarılaraq edilir.
Günümüzdə sosial şəbəkələrin, oyunların və sair xidmətlərin “cross-register” – bir qeydiyyat ilə başqa xidmətlərə qoşulma imkanı və ya hesablar arası əlaqənin yaradılması şəxsi hesabın təhlükəsizliyini – ən azından şifrələrinizin təhlükəsizliyinin vacibliyini bir daha önə çıxardır. Nəzərə alsaq ki, texnoloji inkişaf “Brut-Force” əməliyyatın da inkişafına təkan verərək brut-force prosesinin dəfələrlə sürətlənməsinə səbəb olub, o zaman bizdə şifrələrimizi texnoloji inkişafın sürətinə uyğun olaraq həm mütamadi dəyişməli həmdə qarışıq simvollardan ibarət olmasına fikir verərək şifrələrimizin uzunluğunu artırmalıyıq.
Brute-Force hücumundan qorunmağın birinci yolu şifrə təhlükəsizliyidir!
Şifrə təhlükəsizliyi üçün diqqət edilməsi vacib qaydalar: (daha ətraflı keçiddə)
1. Hər bir yerdə, hər bir sahədə şifrələrinizin sistem tərəfindən verilən “default” şifrələr olaraq qalmamasına diqqət edin! (Serverlərdə, Saytlarda, Maillərdə, Program təminatlarında, İnternetə bağlandığınız Modemlərdə, Routerlərdə, Access-Pointlərdə, Wi-Fi, DVR və ya kamerlarda, Kompüterlərdə, Telefonlarda, Smart TV-lərdə, və s.)
2. Şifrələrinizin aşağıda göstərilən ən təhlükəli və ən çox rast gəlinən şifrələr silsiləsindəki şifrələrə bənzər olmamasına diqqət edin! Klaviaturada düzülən ardıcıl hərf, rəqəm, simvollardan istifadə etməyin!
3. Şifrələrinizdə yuxarıda sadalanan və sadalanmayan, şəxsi məlumatlar istifadə etməyin! (telefon nömrələri, ad, soyad, doğüm tarixi, yaşadığı yer, maşın nömrəsi, markası, övladınızın adı, telefon markası, ləqəbiniz və s.)
4. Müxtəlif hesablarda eyni şifrələrdən istifadə etməyin! (Bir çox insanlar müxtəlif maillərində və ya hesablarında eyni şifrələri istifadə edirlər. Daha kritik olan isə bir çox web-studialar və ya web-masterlər yığdıqları bütün saytlarda eyni “username” və “şifrəni”i istifadə etməklə yaratdığı bütün saytların təhlükəsizliyini, yaratmış olduğu resurslar zəncirinin zəif haqlasına bağlamış olurlar. Bu bizim bir çox analizlərdə rast gəldiyimiz yolverilməz xətadır!)
5. Müxtəlif hesablarda müxtəlif şifrələrin istifadəsi zamanı və ya eyni sistemdə müxtəlif istifadəçilərin (user) şifrələri üçün eyni şifrə Algoritmindən istifadə etməyin! (Misal: əhmədface, əhmədgmail, əhmədbaza və ya əhməd123, mamed123, sakit123. )
6. Şifrələrinizimütamadi olaraq dəyişin! Normal dəyişilmə müddəti 3 ay.
7. Hər hansı bir internet resursunu bir yerdən başqa yerə keçirərkən mütləq şifrələrini dəyişin və əvvəlki serverdən “backup”ınızı silin!
8. Şifrələrinizi heç bir zaman kağıza yazıb kompüterinizin ekranına yapıştırmayın!
9. Şifrələrinizi heç bir zaman hər hansı .txt, .word, .xls və sair fayllara yazın kompüterinizdə saxlamayın!
10. Şifrələrinizi heç bir zaman browser-lərinizinkeşində saxlamayın! (avtomatik browser yaddaşında)
11. Heç bir zaman şifrələrinizi anonim proxy-lərdə istifadə etməyin! Anonim proxy-lərdən istifadə zamanı o, sizin “username” və “şifrə”lərinizi həmişə gizli formada öz məlumat bazasında saxlayır.
12. “Doubleauthentication” (ikiqat identifikasiya) olan sistemlərdən istifadəyə üstünlük verin! Məs.: Şifrə + sms xəbərdarlıq xidmətindən istifadə edə bilərsiniz.
ZƏRƏRVERİCİ YOLUXDURMA (MALWARE INJECTION)
Zərərverici yoluxdurma metodu – hədəf şəxsə proqram, şəkil, musiqi, kino, hansısa sənəd adıyla e-mail, yükləmə saytları, yükləmə keçidləri (link) vasitəsiylə kompüterinə zərərvericinin (malware) yükləməsinə nail olmaqdır. Zərərvericilər (virus, troyan) növlərinə görə müxtəlif olmasına baxmayaraq əsas məqsədləri informasiya oğurluğu olaraq qalmaqdadır. Zərərvericilərin ən təhlükəli cəhəti yükləndikdən sonra özünü gizlətmək üçün özünü silərək başqa adla kompüterinizin yaddaşında saxlaması və bütün əməliyyatları arxa fonda gözə görsənmədən yerinə yetirməsidir. Kompüterinzə zərərvericinin yoluxması kompüterinizin 3-cü şəxslər tərəfindən idarə edilməsi və kompüterinizdəki məlumatlara 3-cü şəxslərin çıxışının mümkünlüyüdür.
Zərərvericilərdən qorunma üçün diqqət edilməsi vacib qaydalar:
1. Kompüterinizdə daima yenilənən Antivirus proqramının olması vacibdir;
2. Tanımadığınız və ya şübhəli e-mail ünvanlardan sizə bağlama (attachment) ilə gələn məktubların açılması, bağlamadakı faylın, hətta bu fayllar gündəlik istifadə də bilinən .doc, .xls, .jpg uzantılı fayllar olsa belə endirilməsi yolverilməzdir;
3. Naməlum mənbələrdən hər hansı bir proqram, şəkil, musiqi, kino və sair bu kimi informasiya növlərinin endirilməsi yolverilməzdir;
4. Sizə göndərilən faylların uzantılarında bu – exe, bat, com, scr, pif – kimi uzantılarla qarşılaşdınızsa o faylları açmaqdan qətiyyətlə imtina edin;
5. Şübhələndiyiniz faylları ilkin yoxlama üçün https://www.virustotal.com/ saytı vasitəsiylə yoxlamağınız və ya daha dəqiq analiz üçün isə həmin faylları Xüsusi Rabitə və İnformasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Agentliyi, Kompüter İnsidentlərinə Qarşı Mübarizə Mərkəzinin Labaratoriyasına göndərməyiniz vacibdir. (malware_lab@cert.gov.az)
6. Kompüterinizdə – fayllardakı dəyişiklik, siçanın tərpənməsi, yazı yazarkən əlavə şriftlərin yazılması, kompüterinizin ixtiyari sönməsi, tapşırıqlar çubuğunda əlavə tapşırıqların icrası və s. bu kimi anomaliyalar hiss etdiyinizdə bu barədə dərhal kompüterin yoxlanılması üçün, lazım gələrsə sıfırlanması(format) üçün müvafiq struktur bölməyə xəbər verin.
SOSİAL MÜHƏNDİSLİK (SOCIAL ENGINEERING)
Sosial mühəndislik lazımi məlumatın əldə edilməsi üçün yalandan və manipulyasidan istifadə etməkdir. Bu intruziyanın qeyri – texniki növüdür və əsasən insanların qarşılıqlı münasibətlərinə əsaslanaraq insanları normal müdafiə prosedurlarını məhv etməyə sürükləyir. Sosial mühəndislik insanların malik olduqları məlumatı lazımınca dəyərləndirə bilməmələri və onu qorumaq haqqında düşünməmələri faktına əsaslanır. Antivirus kompüter müdafiəsində sosial mühəndislik xakerlərin insanların təbii inam tendensiyasından ağıllı manipulyasiyasına əsaslanır. Xakerlərin məqsədi sistemdə olan hər hansı bir vacib məlumata çatmaq üçün məlumat sahibindən həmin sistemə daxil ola biləcəkləri informasiyanın sızdırılmasına nail olmaqdır. Sosial mühəndisliyin tipik nümunələrindən biri saxta profillər, sosial tanışlıqlar, virtual dostluqlar və sair vasitələrlə sizin etibarınızı qazanıb, etibarınızdan sui-istifadə etməklə sizi yuxarıda sadalanan vasitələrin biri ilə yoluxdurma və ya hər hansı məlumatı birbaşa sizdən almaqdır.
Ən çox istifadə olunan sosial mühəndislik növləri:
* Zərərverən şəxs və ya sizin etibarınızı qazanmış virtual-dostunuz sosial mühəndisliyin köməyi ilə sizə aid məlumatları toplayaraq brute-force hücum növündə və ya məxfi sualınızın tapılmasında istifadə edə və sizin hesablarınıza girə bilər.
* Zərərverən şəxs və ya sizin etibarınızı qazanmış virtual-dostunuz sizi populyarlıq qazanmış saytlarda qeydiyyatdan keçməyə dəvət edə bilər. Belə hallarda xüsusilə diqqətli olun ki, zərərverən şəxs həmin saytın bir hərfini belə dəyişərək sizə saxta səhifə təqdim edə bilər. Qeyd edək ki, bunu çoxları diqqətdən qaçırır. (məs: www.facebook.com saytı əvəzinə sizi özünün idarə etdiyi www.faceb00k.com və ya www.facelook.com saytına yönəldərək sizin istifadəçi adı və şifrənizi oğurlaya bilər.)
* Zərərverən şəxs və ya sizin etibarınızı qazanmış virtual-dostunuz sizə sizin maraq dairənizə uyğun mövzuyla hər hansı məlumatı, şəkli, musiqini, video və s. sizə yoluxdurulmuş fayl kimi göndərərək həmin faylı açmanızı və baxmağınıza təkid edə bilər. Siz isə etibar etdiyiniz virtual-dostunuzdan aldığınız fayla diqqət etmədən açıb kompüterinizə zərərvericini yükləyərək Sosial Mühəndisliyin qurbanına çevrilə bilərsiniz.
Abstract
Information security tips for internet users.
We will provide main security tips for the internet users which are the weakest ring of the information security chain. We will provide information about 4 main threat types: phishing, brute-forcing, malware injection and social engineering – which are well known and widely spread nowadays. Beside we will provide security tips that internet users need to take serious and be attentive to protect themselves from mentioned threats
Saxlama cihazları: təkamül, növlər, nümunələr
The saxlama cihazları və ya rəqəmsal yaddaş daşıyıcısı məlumatları müvəqqəti və ya daimi olaraq saxlaya bilən hər hansı bir kompüter avadanlığına aiddir. Onlar məlumat fayllarını saxlamaq, nəql etmək və çıxarmaq üçün istifadə olunur.
Onlar istifadəçiyə böyük həcmdə məlumatı nisbətən kiçik fiziki məkanda saxlamağa imkan verir və bu məlumatı başqaları ilə paylaşmağı asanlaşdırır. Bu cihazlar məlumatları müvəqqəti və ya daimi olaraq saxlamağa qadirdir.
Məlumat saxlama vasitələrindən istifadə etməyin bir çox yolu var. Məsələn, kompüterlər işləmək üçün ümumiyyətlə məlumatın saxlanmasından asılıdır.
Yaddaş qurğuları müvafiq məlumatların ehtiyat nüsxəsini çıxarmaq üçün də istifadə edilə bilər. Rəqəmsal məlumatların saxlanması etibarlılıq və davamlılıq problemlərinə səbəb ola bilər. Buna görə də, məlumatın müstəqil surətlərini çıxarmaq ehtiyat tədbiri kimi ehtiyatlıdır.
Bəzi saxlama cihazları da portativdir, yəni məlumatları bir kompüterdən digərinə ötürmək üçün istifadə edilə bilər.
- 1 Kompüterlərin əhəmiyyəti
- 2 İlk saxlama cihazlarından təkamül
- 2.1 – Perfokartlar
- 2.2 – Maqnit saxlama
- 2.3 – Təsadüfi Giriş Yaddaşları (RAM)
- 2.4 – Optik disklər
- 2.5 – Flaş sürücülər
- 3.1 – İlkin yaddaş qurğusu
- 3.2 – İkinci dərəcəli saxlama cihazı
- 4.1 – İlkin saxlama
- 4.2 – Maqnit saxlama
- 4.3 – Optik saxlama
- 4.4 – Fləş yaddaş
- 4.5 – Bulud saxlama
- 4.6 – Kağız qurğular
Kompüterlərdə əhəmiyyəti
Bütün kompüter avadanlıqlarının əsas elementlərindən biridir. Onlar proqram təminatı istisna olmaqla, demək olar ki, bütün proqramları və məlumatları kompüterdə saxlayırlar. İstifadə olunan cihazın növündən asılı olaraq, onlar müxtəlif formalarda mövcuddur.
Məsələn, ümumi bir kompüterdə sabit disk, önbellek və RAM kimi bir neçə saxlama cihazı var. Həm də xaricdən bağlı USB sürücülər və optik disk sürücüləriniz ola bilər.
Kompüter saxlama qurğusu olmadan işləyə bilsə də, məlumatı yalnız saxlama qabiliyyətinə malik başqa bir kompüterə qoşulduqda görə biləcəksiniz. Hətta İnternetdə gəzmək kimi bir fəaliyyət də məlumatın kompüterdə saxlanmasını tələb edir.
Kompüter, saxlama cihazı olmadan heç bir məlumatı və ya ayarı yadda saxlaya bilməyəcək və buna görə də lal terminal sayılacaq.
Kompüterlər inkişaf etdikcə, yaddaş qurğuları da artan yer tələbləri, sürət və daşınma qabiliyyəti ilə yanaşı bunu edir.
İlk saxlama cihazlarından təkamül
– Perforasiya edilmiş kartlar
Bu, məlumatları bir maşında saxlamaq üçün ilk cəhd idi. Kompüterlər hazırlanmadan əvvəl məlumatları kompüterə ötürmək üçün istifadə olunurdu.
Hollerith, 1890 -cı il Amerika Birləşmiş Ştatlarının Siyahıyaalınması üçün bir punch kart məlumat emal sistemi hazırladı.
1950 -ci ilə qədər onlar artıq kompüter sənayesinin ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdilər. Onlar 1980-ci illərə qədər istifadə edilmişdir.
– Maqnit saxlama
Maqnit lentlər
1951 -ci ildə Remington Rand tərəfindən təqdim edilən ilk lent sürücüsü yalnız 224Kb məlumat saxlaya bildi. 1965 -ci ildə Mohawk Data Sciences maqnit lent kodlayıcısı təqdim etdi.
Sonrakı lent diskləri böyük həcmdə məlumatları saxlamağa qadir idi. Məsələn, 2017-ci ildə buraxılmış IBM TS1155 lent sürücüsü 15Tb yaddaş tutmağa qadirdir.
Sərt disklər
IBM maqnit disklərində yaddaşı itələdi. Həm disket, həm də sabit disk icad etdilər.
1956 -cı ildə RAMAC 305 sistemində istifadə olunan, 5Mb saxlama tutumu və dəyəri 50.000 dollar olan ilk sabit diski işə saldı.
1 giqabayt yaddaş tutumuna malik ilk sərt disk də 1980-ci ildə IBM tərəfindən hazırlanmışdır. Onun çəkisi 250 kiloqram və qiyməti 40.000 dollar idi. Seagate, 1992 -ci ildə 7200 RPM sabit disk təqdim edən ilk şirkətdir.
8 ″ disket
Onlar IBM tərəfindən son dərəcə bahalı olan sərt disklərə alternativ olaraq hazırlanmışdır. Birincisi 1971 -ci ildə təqdim edildi.
Bu disket System / 370 kompüteri üçün yaradılmışdır. 1Mb tutumlu maqnit örtüyə malik idi.
5.25 ″ disketlər
1976-cı ildə Şuqart fərdi kompüter üçün çox böyük olduğu üçün 8 ”disketin daha kiçik versiyasını hazırladı.
Yeni 5.25 düymlük diskin hazırlanması daha ucuz idi və 160 Kb məlumat saxlaya bilirdi. 1980 -ci illərdə son dərəcə populyarlaşdılar və 1990 -cı illərin əvvəllərində dayandırıldı.
3,5 ″ disketlər
1984-cü ildə IBM tərəfindən yaradılmış, onlar 5.25-dən daha populyarlaşdılar. 720Kb tutumu ilə təqdim olundu, sonra 1.4Mb -ə çıxdı.
21-ci əsrin əvvəllərindən bəri disketləri olan kompüterlər istehsal olunmur. CD-R diskləri ilə dəyişdirildi.
– Təsadüfi giriş yaddaşları (RAM)
Boş borular
1948 -ci ildə professor Williams kompüterin sürətini artıraraq proqramlaşdırma təlimatlarını saxlayan ilk RAM yaddaşını hazırladı.
Açma/söndürmə açarı kimi çıxış edən və 1024 bit məlumat saxlayan bir sıra katod şüa borularından istifadə etdi.
Maqnetik Əsas Xatirələr
1950 -ci ildən başlayaraq bu tip yaddaş inkişaf etdirildi. Sistem, kabellərin kəsişdiyi yerdə dövr edən ip şəklində maqnitlərlə cərəyan keçirən kabellər şəbəkəsindən istifadə etdi.
1953-cü ildə MIT bu texnologiyadan istifadə edən ilk kompüter hazırladı. Bu xatirələr yumruq kartlarından daha sürətli və daha təsirli olduğu üçün tez bir zamanda populyarlaşdı. Ancaq onları hazırlamaq çox çətin və vaxt aparan iş idi.
Bu yaddaş inteqral sxemlər yarımkeçirici yaddaşın rəqabət qabiliyyətli olmasına imkan verən 1970-ci illərə qədər üstünlük təşkil etdi.
Yarımkeçirici xatirələr
1966-cı ildə Intel 2000 bit yaddaşa malik yarımkeçirici çipi satmağa başladı. Bu çip məlumatları yaddaş hüceyrələrində saxlayır.
Bu hüceyrələr, açma / söndürmə açarı kimi fəaliyyət göstərən miniatürləşdirilmiş tranzistorlardan ibarətdir.
– Optik disklər
1960-cı illərdə işıqdan musiqi yazmaq və sonra yenidən istehsal etmək üçün bir mexanizm kimi istifadə etmək ideyası üzərində iş aparıldı. Sony bu layihəni 1980-ci ildə başa vurdu. Bunun nəticəsində CD, DVD və Blu-Rays yarandı.
– Fleş disklər
2000 -ci ilin sonlarında bazara çıxdılar. Hərəkətli hissələri yoxdur, əksinə maksimum funksionallıq üçün çipləri və tranzistorları birləşdirirlər. Onlar disketləri portativ yaddaş kimi əvəz etdilər.
Növləri
– Əsas saxlama cihazı
Kompüter işləyərkən məlumatları müvəqqəti olaraq saxlamaq / saxlamaq üçün istifadə olunur. Əsas yaddaş və ya daxili yaddaş kimi də tanınır.
Saxlama cihazlarının ən sürətlisi olmaqla sistemə daxilidir. Ümumiyyətlə, hazırda işlədilən bütün məlumatların və tətbiqlərin bir nümunəsini saxlayırlar.
Kompüter, proses tamamlanana və ya məlumatlara ehtiyac qalmayana qədər əsas saxlama cihazındakı məlumatları və faylları alır və saxlayır.
Təsadüfi giriş yaddaşı, qrafik kartı yaddaşı və önbellek bu cihazların nümunələridir.
Daha az giriş vaxtı və daha yüksək performansa malik olmasına baxmayaraq, ikincil yaddaşdan daha bahalıdır.
Birincil və ikincil saxlama arasındakı əsas fərq, birbaşa CPU ilə əldə edilə bilməsidir, üstəlik saxlama uçucu və çıxarıla bilməz.
– İkinci dərəcəli yaddaş qurğusu
Kompüterin daxili və ya xarici olan hər hansı bir uçucu olmayan saxlama cihazına aiddir. Silinənə və ya yenidən yazılana qədər məlumatların daimi saxlanmasına imkan verir.
Alternativ olaraq xarici və ya ikincil yaddaş və köməkçi yaddaş adlanır. Ümumiyyətlə bir neçə meqabaytdan petabayta qədər olan məlumatların saxlanmasına imkan verir.
Bu cihazlar əməliyyat sistemi, cihaz drayverləri, proqramlar və həmçinin istifadəçi məlumatları daxil olmaqla, kompüterdə saxlanılan praktiki olaraq bütün proqram və proqramları saxlayır.
Optik saxlama cihazları
Lazerlə oxunan hər hansı bir mühitdir. Ən çox yayılmış optik media növləri Blu-ray, CD və DVD-dir.
Kompüterlər CD və DVD yazan sürücülərdən istifadə edərək CD və DVD oxuya və yaza bilərlər. Blu-ray Blu-ray sürücüsü ilə oxunur.
CD-lər 700 Mb-a qədər, DVD-lər isə 8,4 Gb-a qədər məlumat saxlaya bilər. Blu-ray diskləri 50 GB-a qədər məlumat saxlaya bilir.
Maqnit saxlama cihazları
Hal -hazırda kompüterlərdə istifadə olunan ən çox yayılmış saxlama növlərindən biridir. Bu sinif cihazları əsasən sabit disklərdə tapmaq olar.
Elektromaqnit yazma başlığı ikilik rəqəmləri 1 və ya 0-ı təmsil etmək üçün sabit diskin kiçik hissələrini yuxarı və ya aşağı (açmaq / söndürmək) istiqamətləndirir.
Məlumat sabit diskə yazıldıqdan sonra, yazılan məlumatları başa düşmək üçün diskin hər bir hissəsinin polarizasiyasını aşkar edən oxu başlığı tərəfindən oxunur.
Flash yaddaş qurğuları
Kompüterlərə USB konnektoru ilə qoşulur, onları kiçik bir cihaz halına gətirir, asanlıqla çıxarıla bilər və eyni zamanda çox portativdir.
Sınırsız sayda yenidən yazıla bilər və elektromaqnit müdaxiləsindən təsirlənmir.
Onlar ucuzlaşdıqca ən etibarlı və səmərəli həll yolu kimi əksər optik və maqnit daşıyıcılarını əvəz etdilər.
Kağız saxlama cihazları
Uzun müddət, xüsusən də fərdi kompüterlər mövcud olmadan əvvəl, avtomatik emal üçün məlumatları saxlamaq üçün istifadə olunurdu.
Məlumat kağızda və ya kartonda deşiklər açmaqla qeydə alındı və ortada müəyyən bir yerin bir çuxur olub olmadığını müəyyən etmək üçün mexaniki olaraq oxundu.
Saxlama cihazlarına nümunələr
– İlkin saxlama
Təsadüfi giriş yaddaşı
Kompüterlərdə istifadə olunan cihaz ümumiyyətlə anakartda olur. Uçucu olur, kompüteri söndürdüyünüz zaman RAM -da saxlanılan bütün məlumatlar itir.
Yalnız oxunan yaddaş (ROM)
Məzmunu dəyişdirilə bilməyən uçucu yaddaş çipi. Başlanğıc prosedurlarını kompüterdə, məsələn, BIOS -da saxlamaq üçün istifadə olunur.
Gizli yer
Kompüter prosessoruna məlumatlara yüksək sürətli giriş imkanı verən, tez-tez istifadə olunan proqramları və məlumatları saxlayan kiçik uçucu yaddaş. O, birbaşa prosessora və ya RAM-a inteqrasiya olunur.
VRAM
İkiqat portlu yaddaş olaraq da bilinən VRAM (Video RAM), ümumiyyətlə video kartın ümumi sürətini artıraraq video yaddaşı olaraq istifadə olunur.
– Maqnit saxlama
Maqnit lenti
Mənbə: Hannes Grobe 23:27, 16 dekabr 2006 (UTC) CC BY-SA 2.5
(https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)Təkərin ətrafına sarılan və məlumatları saxlayan nazik, maqnitlə örtülmüş plastik lent.
Bu, digər saxlama qurğularından daha ucuzdur, lakin daha yavaşdır, çünki giriş ardıcıldır.
HDD
Məlumatları kompüterdə daimi olaraq saxlayın. Məlumatların hamısı möhürlənmiş bir yuva içərisində bir maqnit başı ilə yazıldığı bir və ya daha çox lövhədən ibarətdir.
Disket
Quraşdırılması asan, lakin zədələnməsi çox asan, başlıqdan istifadə edərək məlumatları saxlamağa və oxumağa qadir olan portativ cihaz. Fərqli diametrlərdə gəlir: 3.5 “, 5.25” və 8 “. Sabit diskdən fərqli olaraq baş diskə toxunur, nəticədə onu aşır.
SuperDisk
Disk sürücüsü 1997 -ci ildə 3M tərəfindən təqdim edildi. Ənənəvi 1.44Mb disketlə eyni ölçüdə bir diskdə 120Mb saxlaya bilər. Sonradan 240 Mb yaddaş saxlaya bildi.
Maqnit kartı
Məlumat olan kənarda bir cisim və ya maqnit şeridi olan düzbucaqlı kart. Kredit kartındakı kredit və ya bir otağa girmək üçün giriş kodu kimi məlumatları ehtiva edə bilər.
Zip disket
Standart 1.44Mb disket sürücüsü kimi işləyən Iomega tərəfindən hazırlanmış cihaz. Onu unikal edən 100 MB -a qədər məlumat saxlamaq qabiliyyətidir.
– Optik saxlama
CD-ROM
Yaddaşı yalnız oxunan olan audio məlumatları və ya proqramı olan disk. Onu oxumaq üçün optik CD-ROM sürücüsü istifadə olunur. Bu qurğular səs CD -lərini oxuya və məlumat CD -lərini oxuya bilər.
CD-R
Yazıla bilən kompakt disk. Məlumat diskə bir dəfə yazıla və sonra dəfələrlə oxuna bilər. Yazılan məlumatlar silinə bilməz.
DVD + RW
DVD diskləri yaratmağa qadir olan yazıla bilən DVD sürücüsü. DVD diskləri yaratmaq üçün bir çox standart var. Tutumu 4,7Gb və ya ikitərəfli disklər üçün 9,4Gb təşkil edir.
DVD-RAM
Ənənəvi DVD -dən fərqlənir ki, məlumatlar eyni vaxtda oxuma və yazma əməliyyatlarına imkan verən sabit disk kimi konsentrik yollarda saxlanılır.
Blu-ray
On üç elektronika və PC şirkəti tərəfindən hazırlanmış optik disk formatı. İki qatlı bir diskdə 25 Gb və 50 Gb -a qədər saxlaya bilər. Disk standart CD ilə eyni ölçüdədir.
– Əlavə yaddaş
USB flash sürücü
İnsan baş barmağı ölçüsündə portativ cihaz. USB port vasitəsilə kompüterə qoşulur.
Onun hərəkət edən hissələri yoxdur, əksinə məlumatların saxlanması üçün istifadə olunan inteqrasiya edilmiş sxem yaddaş çipi var. Ölçüləri 2Gb -dən 1Tb -ə qədər dəyişir.
Yaddaş kartı
Fotoşəkilləri, videoları və ya rəqəmsal kameralar, rəqəmsal videokameralar, MP3 çalarlar, PDA’lar, cib telefonları, oyun konsolları və printerlər kimi elektron cihazlarda digər məlumatları saxlamaq üçün istifadə olunur.
Qatı Hal Cihazı (SSD)
Flaş yaddaşdan istifadə edərək məlumatları daimi saxlamaq üçün yaddaş olaraq inteqral sxemlərdən istifadə edir. Sərt diskdən daha sürətli giriş və daha az gecikmə müddətinə malikdir.
– Bulud saxlama
“Bulud” şəbəkə üzərindən uzaq serverlər dəsti tərəfindən təqdim olunan xidmətləri təsvir edir.
Veb brauzeri ilə İnternetə qoşulmuş hər hansı bir cihazdan əldə edilə bilən bir saxlama qabiliyyəti təmin edir.
– Kağız cihazları
Perforasiya edilmiş kart
Mənbə: Mutatis mutandis CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)
İlkin kompüterlərdə istifadə olunan məlumatların saxlanması üçün ümumi üsul. Əsasən əl və ya maşınla yaradılmış delikləri olan karton kartdan ibarət idi.
Delikli lent
Məlumatları saxlamaq üçün deşiklərin açıldığı uzun bir kağız zolağıdır. 20 -ci əsrin çox hissəsində teleprinter ünsiyyəti üçün istifadə edilmişdir.
İstinadlar
- Kompüter Ümid (2019). Saxlama cihazı. Alınan yer: computerhope.com.
- Techopedia (2019). Saxlama Cihazı. Alınmışdır: shippedia.com.
- Paul Goodman (2019). Kompüter Əsasları: Rəqəmsal Məlumat üçün 10 Saxlama Cihazı Nümunəsi. Turbo Gələcək. Turbofuture.com saytından götürülmüşdür.
- Kompüter Elmləri (2019). Saxlama Cihazları. Alınan yer: computercience.gcse.guru.
- Vikipediya, pulsuz ensiklopediya (2019). Kompüter məlumatlarının saxlanması. Alındı: en.wikipedia.org.
- Kompüter Elmlərini öyrət (2019). Saxlama Cihazları. Alınan yer: teachingcomputerscience.com.
- Keith D. Foote (2017). Məlumat saxlamanın qısa tarixi. Dataversity. Alınan yer: dataversity.net.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.