ORQAN MAFİYASI AZƏRBAYCANDAN NEÇƏ MİN İNSAN OĞURLAYIB? faktlar

Qeyd etmək üçün dövlət səviyyəsində hərtərəfli bir koordinasiya sistemi lazımdır insanların siyahısı bir nəqli və onun aktuallığını gözləyir və bu məlumatları mövcud orqanlar bankı ilə keçir. Bir orqanın transplantasiyaya hazır olduğu anda bu inzibati sistem, orqanın xəstəyə ən yaxşı qorunma vəziyyətində çatmasını təmin edən eyni dərəcədə mürəkkəb bir prosesi işə salır. Bu müddətdə çox sayda insan, təşkilat və şirkət maraqsız əməkdaşlıq edir. Aviaşirkətlərin bu mövzuda pulsuz yardım təklif etməsi çox yaygındır.

Orqan nəqli

Bir çox insan üçün orqan nəqli muxtar həyat üçün son şansdır. Əvvəllər bu, çox riskli bir cərrahi üsul idi, amma indi bir çox xəstəxanada standart bir tətbiq halına gəldi.

yeni bir həyat kirayəsi

Qısa müddətdə ölümə səbəb ola biləcək bir orqanın geri dönməz şəkildə pozulmasını nəzərə alaraq, bəzi hallarda onu başqa bir insandan sağlam bir orqanla əvəz etmək mümkündür.

Bu gün ən çox köçürülən orqanlar böyrəklər, qaraciyər, ürək və ağ ciyərlərin yanında mədəaltı vəzi və bağırsaqdır.

Bütün bu orqanlar yaxınlarda vəfat etmiş və həyatda bunları bağışlamaq istədiklərini bildirən insanlardan olmalıdır. Bəzi hallarda, böyrəkdə olduğu kimi, xəstənin adətən yaxın qohumları var, onlar orqanlarını sağlığında bağışlayırlar, çünki insan yalnız bir böyrəklə yaşaya bilər. Bundan əlavə, buynuz qişa, dəri və sümük iliyi kimi müəyyən toxumaların nəqli də mümkündür.

Hal hazırda transplantasiya üçün tibbi texnologiya çox inkişaf etmiş, müvəffəqiyyət nisbəti çox yüksəkdir və transplantasiya yolu ilə müalicə edilə bilən xəstəliklər getdikcə daha çoxdur.

Transplantasiya necə aparılır

Orqan və toxumaların axtarışı və paylanması ilə əlaqəli fəaliyyətlərin standartlaşdırılması, koordinasiyası və nəzarət edilməsi çox mürəkkəb vəzifələrdir.

Qeyd etmək üçün dövlət səviyyəsində hərtərəfli bir koordinasiya sistemi lazımdır insanların siyahısı bir nəqli və onun aktuallığını gözləyir və bu məlumatları mövcud orqanlar bankı ilə keçir. Bir orqanın transplantasiyaya hazır olduğu anda bu inzibati sistem, orqanın xəstəyə ən yaxşı qorunma vəziyyətində çatmasını təmin edən eyni dərəcədə mürəkkəb bir prosesi işə salır. Bu müddətdə çox sayda insan, təşkilat və şirkət maraqsız əməkdaşlıq edir. Aviaşirkətlərin bu mövzuda pulsuz yardım təklif etməsi çox yaygındır.

Orqan nəql edilərkən xəstə xəstəxanaya gedir və əməliyyata hazırlaşır. Orqan gəldiyi zaman vəziyyəti yoxlanılır və transplantasiya başlayır.Əməliyyatın ciddiliyi və mürəkkəbliyi elə olur ki, yeni orqanı tamamilə hazırlamadan əvvəl müdaxiləyə başlamaq lazımdır.

rədd

Transplantatlar bəzən deyilən bir müddətə görə aylar və ya illər sonra uğursuz olur rədd. Bədəndəki xüsusi mexanizmlər bədənə daxil olan xarici hüceyrələri məhv edən antikorlar istehsal edir.

Orqan nəqli edildikdə, antikor meydana gəlməsini dayandırmaq üçün dərmanlar və rentgen istifadə olunur. Ancaq bu tədbirlər bədəni infeksiyalarla mübarizə aparan əsas vasitələrdən məhrum edir.

Ən uğurlu orqan nəqli eyni əkizlər arasındakı əməliyyatlardır. Bu şəxslərin hüceyrələri genetik cəhətdən eyni olduğundan antikor əmələ gəlməz və nəticədə rədd də olmur.

Orqan nəqli tarixi

Geniş miqyaslı transplantasiya tədqiqatları 1940-cı illərin sonlarında başlamışdır.Avstraliyalı alim cənab MacFarlane Burnet bu cür transplantasiyaların mümkünlüyünü təklif etdi. o və İngilis alimi Peter B. Medawar 1960-cı ildə transplantasiyada immunologiya ilə bağlı araşdırmalarına görə Nobel Tibb Mükafatını aldılar.

İlk böyrək nəqli

1954-cü ildə ABŞ-ın Boston şəhərindəki Peter Bent Brigham Xəstəxanasının həkimləri ilk uğurlu böyrək köçürülməsini həyata keçirdi. 1959-cu ildə eyni xəstəxananın həkimləri eyni olmayan əkizlər arasında ilk uğurlu böyrək köçürülməsini həyata keçirdi.

İlk ürək nəqli

3 dekabr 1967-ci il Christiaan Neethling Barnard bir insanda ilk ürək nəqli edilərkən məşhur oldu.

53 yaşlı bir iş adamı idi. Louis Washkansky orqanı 25 yaşlı qaradərili bir qadından alıb. Washkansky diabetik idi və ürəyini zədələyən çoxsaylı infarkt keçirmişdi.

Transplantasiya əməliyyatının özü uğurlu oldu, lakin Washkansky, rədd olmasının qarşısını almaq üçün immunosupressiv dərmanların üstünlük verdiyi pnevmoniyanı aşa bilmədi və əməliyyatdan 18 gün sonra öldü. O vaxtdan bəri ürək transplantasiyası böyük müvəffəqiyyət zəmanəti ilə daha etibarlı müdaxilələrə çevrildi. Əməliyyatdan sonrakı dövr də inkişaf etdirildi, ilk transplantasiyada ortaya çıxan bir çox fəsaddan qaçındı.

Braziliyada ilk ürək nəqli 1968-ci ildə San Paulodakı Hospital das Clínicas Xəstəxanasında başçılıq etdiyi bir qrup tərəfindən edildi. İsa Zerbininin Eurclides.

O vaxtdan bəri Braziliya da daxil olmaqla bir çox ölkədə orqan nəqli adi hala çevrildi.

Transplantasiyaların etik və sosial təsirləri

Daha çox orqan əldə etməyin ən yaxşı yolu ianələri artırmaqdır. Lakin bu artım yavaş-yavaş baş verir.

Hökumətlər problemin həllini asanlaşdıran qanunvericilik qurmağa çalışırlar və bununla yanaşı məlumat kampaniyalarını inkişaf etdirirlər xəbərdar mövzu ilə əlaqədar əhali. Bununla birlikdə orqan bağışı həmrəylik aktıdır və etik, sosial və mənəvi baxımdan çoxsaylı təsirləri vardır. Birincisi, ianələrdə eyni nisbətdə artım olmadan orqanlara daha çox tələb var.

Bağış sayının az olmasının əsas səbəbi ilə əlaqəli görünür məlumat çatışmazlığıhəm potensial donorlardan, həm də icazə verməli olan ailə üzvlərindən.

Təşəbbüsün olmaması və ianə üçün razı olmamaq, aşağıdakılara bənzər qorxu və inanclar kimi bir çox səbəbdən qaynaqlanır:

• Beyin ölümünün təsdiqlənməsinə baxmayaraq donorun həqiqi ölümü ilə bağlı şübhələr.
• Cəsədlərin qazanc üçün istifadə olunacağından qorxun.
• Bir orqanı köçürərkən donorun xarakteri və ya ruhunun bəzi xüsusiyyətlərinin də nəql olunduğuna inanın.
• Orqan bağışını qəbul etməyən dini və ya sosial bir qrupa aid olma faktı. Bəzi dini qruplar qan köçürülməsinə də veto qoyurlar.
• Bu yaxınlarda vəfat etmiş bir ailə üzvünün cəsədinin kəsilməsindən qorxu.

Ölkədə fəaliyyət göstərən həm rəsmi qurumlar, həm də qeyri-hökumət təşkilatları ən şübhəli məqamları aydınlaşdıran və daha müsbət tərəflərini vurğulayan məlumatlar verirlər: transplantasiyanın həyat hədiyyəsidir.

Başına: Paulo Magno da Costa Torres

ORQAN MAFİYASI AZƏRBAYCANDAN NEÇƏ MİN İNSAN OĞURLAYIB? – faktlar

Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti (DTX) insan orqanı alveri ilə məşğul olan dəstəni ifşa edib, bir nəfər həbs olunub. Bu barədə DTX-nin İctimai Əlaqələr Mərkəzindən məlumat verilib.
Məlumatda bildirilir ki, insan orqanlarının alqı-satqı obyekti olmaması barədə Azərbaycan Respublikası qanunlarının tələblərinə zidd olaraq ölkə ərazisində orqan alveri ilə məşğul olan, Azərbaycan vətəndaşlarını asılı vəziyyətə salıb qanunsuz tələblər irəli sürən, insanları orqanlarının transplantasiyasına vadar edən transmilli şəbəkənin qanunsuz əməlləri barədə daxil olmuş məlumatlar əsasında DTX tərəfindən cinayət işi başlanılaraq araşdırmalar aparılır. Həyata keçirilmiş əməliyyat-istintaq tədbirləri nəticəsində vətəndaşlara qarşı müxtəlif cinayət əməllərinin törədilməsi, əlaqəsində olan digər şəxslər, o cümlədən xarici ölkə vətəndaşları ilə birgə Azərbaycan vətəndaşlarının orqanlarının xaricdə transplantasiyası üçün ölkədə alqı-satqısını təşkil edən Azərbaycan vətəndaşı Vahib Fəxrəddin oğlu Xudadatov müəyyən olunaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib, məhkəmə tərəfindən barəsində həbs-qətimkan tədbiri seçilib. Vahib Xudadatovun əlaqəsində olan şəxslər istintaqa cəlb ediliblər. Cinayət əməlləri nəticəsində orqanları alqı-satqı obyekti olmuş şəxslər həkim nəzarətinə götürülüb. Hazırda istintaq-əməliyyat tədbirləri davam edir.

Həbs edilən Vahib Xudadatov “Qarabağ” futbol klubunun baş məşqçisi Elşad Xudadatovun qardaşıdır. E.Xudadatov APA-ya açıqlamasında məlumatı təsdiqləyib: “Vahib mənim qardaşımdı. Açığı, özüm də bilmirəm ki, niyə həbs olunub. Qardaşımla ayda bir dəfə görüşək, ya görüşməyək. Vahibin bir avtomobili var, taksi sürücüsü idi. Ailəsi yanına gedib. Hazırda harada olduğundan xəbərim yoxdur”.

Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin üzvü Çingiz Qənizadə modern.az-a deyib ki, bu cür dəstələrin fəaliyyəti kifayət qədər ciddi məsələdir: “DTX əməkdaşları tərəfindən belə bir faktın aşkar olunması və fakt üzrə cinayət işinin başlanması, müəyyən şəxslərin artıq istintaqa cəlb edilməsi olduqca vacibdir. Çünki dünyada artıq bir neçə hallar üzrə mütəşəkkil cinayət dəstələri anlayışı yaranıb. Bunların içərisində silah, narkotik satışı, eyni zamanda insan orqanlarının alqı-satqısı ilə məşğul olan şəxslər və ya dəstələr var.

Azərbaycanda tutaq ki, bir nəfər həbs edilib, digərləri istintaqa cəlb edilirsə, bu, həmin şəxslərin mütəşəkkil cinayət dəstələrinin ölkəmizdə nümayəndələrinin olduğunu göstərir. DTX-nin əməliyyatla bağlı açıqlamasından da məlum olur ki, insan orqanlarının alqı-satqısı ilə məşğul olan dəstə həm də digər ölkə vətəndaşları ilə birgə Azərbaycan vətəndaşlarının orqanlarını xaricdə transplantasiya ediblər . Bu kifayət qədər ciddi məsələdir. Bu, cür halların aşkarlanması və şəxslərin məsuliyyətə cəlb edilməsi, həmçinin cəmiyyətə açıqlanması digər törədiləcək cinayətlərin qarşısının alınmasına xidmət edən məqamlardan biridir”.

Deputat qeyd edib ki, bu gün dünyada insan orqanlarının alqı-satqısı üçün hətta adam oğurluğu və insanların yoxa çıxması halları müşahidə edilir: “Qeyd etdiyim proseslər onu göstərir ki, bu qəbildən olan cinayətlər daha geniş vüsət alıb və çox böyük mütəşəkkil dəstələrin tam nəzarəti altındadırlar. Ö lkələrdən insanlar oğurlanır, başqa adlarla müxtəlif ölkələrə aparılır. Məsələn, Azərbaycan vətəndaşının xarici ölkəyə iş adı ilə aparılıb onun həmin yerdə yoxa çıxmasını, öldürülərək orqanlarının başqa adamlara satılmasını təşkil etməklə də törədilən cinayətlər ola bilər. Bu cür halların Azərbaycanda olduğunu demirəm, lakin digər ölkələrdə mütəmadi olaraq müşahidə etdiyimiz proseslərdir. Özəlliklə də kasıb dövlətlərdən insanlar başqa ölkələrə aparılır və qətlə yetirilərək orqanları imkanlı şəxslərə satılır”…

Deputatın vurğuladığı kimi, orqan mafiyası insan oğurluğu ilə də məşğul olur və oğurlanmış şəxslərin orqanları çıxarılaraq özləri qətlə yetirilirlər. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin ötən il yayımladığı rəsmi məlumata görə, 2000-ci ildən 2016-cı ilə qədər ölkəmizdə nə az, nə çox, düz 9 min nəfər itkin düşüb . Təkcə 2016-cı ildə ölkəmizdə 712 şəxs itkin düşüb. Dövlət Statistika Komitəsinin xəbərində qeyd olunurdu ki, onların 119 nəfəri 14-17 yaşda olan uşaqlardır.

Qeyd edək ki, Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasından verilən məlumatda Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində 3811 nəfərin itkin düşdüyü bildirilir. Qeydiyyata alınan həmin şəxslərdən 3098 nəfəri hərbçilər, 713-ü mülki şəxslər, 61-i (20 nəfər qız, 41 nəfər oğlan) uşaqlar, 255-i qadınlar, 304-ü isə (158 nəfər qadın) qocalardır.

Dağlıq Qarabağ münaqişəsində itkin düşən 3811 nəfərin düşmən tərəfindən qətlə yetirildiyi və ya əsir saxlandığı haqda ümumi məlumatlar var. Bəs itkin düşən 9 min nəfərdən yerdə qalan 5 min 189 nəfər hara yoxa çıxıb?

5 min 189 nəfərin itkin düşməsində kriminal izlər axtarılması vacib məsələdir. Bu qədər insan hara yoxa çıxıb?

Azərbaycanda orqan mafiyasının fəaliyyəti haqda “Yeni Müsavat”ın 1 avqust 2010-cu il tarixli sayında araşdırma yazı dərc etmişdik. O dövrdə Bakının mərkəzindəki Nizami küçəsi 102 ünvanında olan qul bazarında insan orqanlarının alış-verişi ilə məşğul olan şəxslərin varlığını təsbit edə bilmişdik. Məlum olmuşdu ki, qul bazarında insan orqanlarının alış-verişi ilə məşğul olanların vasitəçiləri fəaliyyət göstərir. O dövrdə Sahil adlı vasitəçi əməkdaşımıza “böyrəyi 7-8 minə, qaraciyərin də bir parçasını 10 min manata alırıq” demişdi. Hətta böyrək sövdələşməsi edən Naimə adlı həkimlə də tanış etmişdi. Topladığımız məlumatlar əsasında hazırladığımız reportajdan sonra Sahil adlı şəxs yoxa çıxmışdı. Araşdırmanın dərcindən 3 gün sonra Ukrayna DİN Kibercinayətkarlıq və İnsan Alveri ilə Mübarizə Departamentinin rəisi Yuri Kuçer mətbuat konfransı keçirərək Azərbaycanla əlaqəsi olan transmilli orqan mafiyasının 14 üzvünü həbs etdiklərini açıqlamışdı. Bildirmişdi ki, orqan mafiyası toruna düşən şəxsləri Azərbaycan və Ekvadordakı tibb ocaqlarına yollayıb və bu ölkələrdə qurbanların əzaları çıxarılıb. Y.Kuçerin bu açıqlamasından sonra Belarus hüquq-mühafizə orqanları da Azərbaycanla əlaqəsi olan orqan mafiyasının üzvlərini ifşa etmələri barədə açıqlama yayıblar. O zaman Azərbaycana istintaq qrupu da ezam edilmişdi. Sonrakı araşdırmalarımız zamanı Bakıdakı qul bazarlarından “ovlanan” məzlum vətəndaşların Badamdardakı “Nur” klinikasına aparıldığı haqda məlumatlar əldə etmişdik. Məlum olmuşdu ki, həmin şəxslər klinikada Yusif Ersin Sönməz adlı bir həkimin pasiyentlərinə çevrilirlər. Yusif Ersin Sönməz isə o dövrdə artıq orqan mafiyasının əsas həkimlərindən biri kimi tanınırdı. O, daha çox “doktor Frankeşteyn”, “Quzğun doktor” ləqəbləri ilə tanınır.

Türkiyədə orqan mafiyası ilə əlaqədə suçlu bilinərək haqqında dəfələrlə həbs qərarı verilən, hər dəfəsində isə müxtəlif vasitələrlə həbs edilməkdən canını qurtaran “Frankşteyn” Kosovada da belə qanunsuz transplantasiya ilə məşğul olub. Hətta Kosova onun haqqında İnterpol xətti ilə qırmızı bülletenlə axtarış elan edib. Məlumatda deyilir ki, Yusif Sönməz bir neçə il əvvəl Kosovadakı özəl klinikalardan birində 20 min dollar qarşılığında 23 yaşlı bir türk gəncin böyrəklərini İsrail vətəndaşına köçürüb.

Bundan sonra cinayətin üstü açılıb və onun haqqında axtarış elan edilib, yaxalanmadığı üçün isə İnterpol xətti ilə qırmızı bülletenlə axtarış qərarı çıxarılıb. 1999-cu ildə Kosova müharibəsi zamanı 300 serb əsgərin qaçırılmasının BMT tərəfindən ortaya çıxarılmasından sonra aydın olmuşdu ki, bu işin də arxasında “Frankşteyn” ləqəbli Yusif Sönməz dayanır. Serb əsgərləri öldürərək, daxili orqanlarını çıxaran və bunları başqa ölkələr göndərdiyi iddia edilən Yusif Erçin Sönməz həmin işdən sıyrıla bilmişdi. Qeyd edək ki, Yusif Erçin Sönməz adını ilk dəfə 1997-ci ildə jurnalist Uğur Dündar “Arena” proqramında “Kasıbların böyrəklərini varlılara satır” iddiası ilə ortaya çıxarmışdı. Bundan sonra 2000-ci ilə qədər 3 dəfə cərrahiyyə masası başında orqan çıxararkən yaxalanan Yusif Sönməz dünya çapında da məşhurlaşdı. Xaricdən kimsəsiz və imkansız insanları Türkiyəyə gətirib, onların daxili orqanlarını ucuz qiymətə alıb baha qiymətə satmaqla ad qazanan Yusif Sönməz haqqında ilk məhkəmə qərarı 2005-ci ildə çıxarılıb. O, qanunsuz transplantasiya əməliyyatları keçirdiyi üçün 1 il 10 gün həbs cəzası alıb. Türkiyə məhkəməsi 2005-ci ildə Yusif Erçin Sönməzin orqan mafiyası lideri olduğunu təsdiqləyib. Ancaq həmin il Türkiyədə çıxarılan yeni cəza qanununa əsasən Yusif Erçin Sönməz müəmmalı şəkildə həbsdə yatmaqdan qurtulub. Belə ki, 2 ildən az həbs cəzasına çarpdırılmış şəxslərin cəzaları ertələndiyi üçün “Frankşteyn” də həbsə göndərilmədi.

Fəaliyyətini axsatmayan Yusif Sönməz növbəti dəfə 2007-ci ildə Ankarada yenə özəl bir klinikada, lakin bu dəfə öz adını daşıyan “Sönməz Hospital”da polis əməliyyatı nəticəsində yaxalandı. Hətta həmin əməliyyat zamanı orqan mafiyasının üzvləri bir müddət polislə atışmışdı. İki nəfər polis məmurunun yaralandığı atışmada yaxalanan Sönməzin klinikada 5 nəfəri əməliyyata hazırladığı öyrənilmişdi. Bu dəfə yaxalandıqda isə iki ay istintaq müddətində həbsdə yatdı. Lakin yenə məhkum edilmədən azadlığa buraxıldı. Yusif Sönməzin Avropanın bir çox ölkələrindəki kasıb insanların böyrək və ciyərlərini ucuz qiymətə alaraq, qat-qat baha qiymətə alıcılara satması faktları da mövcuddur. Belə ki, onun Rumıniya, Bolqarıstan, Belarus, Kosova, Serbiya, Moldova və s. kimi ölkələrdən ucuz orqan alaraq, onları fransız, italyan, ingilis və yəhudilərə baha qiymətə satdığına dair yüzlərlə məlumat var. Hətta 2004-cü ilin əvvəllərində bolqar hökuməti Türkiyəyə hüquq-mühafizə orqanlarına rəsmi qaydada müraciət edərək, Bolqarıstan vətəndaşlarının daxili orqanlarını qanunsuz şəkildə əməliyyat edərək çıxarıb satan Yusif Erçin Sönməzin yaxalanaraq Bolqarıstana təslim edilməsini tələb etmişdi. Yusif Erçin Sönməzin orqan mafiyasından əldə etdiyi pullar İsraildə fəaliyyət göstərən banklara köçürülür. Onu da qeyd edək ki, “Frankşteyn” Yusif Erçin Sönməz 1999-cu ildə yenə eyni ittihamla – qanunsuz orqan dəyişdirmək ittihamı ilə Türkiyə qanunlarına əsasən cərrahlıqdan uzaqlaşdırılıb və fəaliyyətinə qadağa qoyulub…

DTX-nin son əməliyyatı “mafiya ölməzdir” fikirlərini bir daha təsdiqləmiş oldu. Hər haldaz Azərbaycanda orqan mafiyasının bu günlərədək fəaliyyətini davam etdirdiyi bir daha təsdiqləndi(musavat.com).

Ölümdən sonra orqanlar necə bağışlana bilər? – Qaydalar

1999-cu ildə qəbul olunan “İnsan orqan və (və ya) toxumalarının transplantasiyası haqqında” qanunda da meyitdən orqan köçürülməsinə icazə verilib, lakin bu, elə kağız üzərində də qalıb.

Millət vəkili, parlamentin Səhiyyə komitəsinin sədr müavini Musa Quliyev BBC-yə deyib ki, indiyədək Azərbaycanda meyitdən orqan köçürülməyib. Onun sözlərinə görə, hazırkı qanun qəbul olunan zaman dünyada orqan transplantasiyası təcrübəsi geniş yayılmamışdı, ona görə də qanunun yenilənməsi vacibdir:

“Köhnə qanunda sadəcə qeyd olunurdu ki, orqan meyitdən də köçürülə bilər, amma şərtləri və normaları qeyd olunmamışdı. Yeni qanun layihəsində isə konkret şərtlər, vəsiyyətnamə forması, protokollaşma, orqan köçürülməsi ilə məşğul olan mütəxəssis və klinikalara tələblər və s qaydalar konkret göstərilir”.

Kimlər donor ola bilər?

Donor orqan canlı insandan köçürülərsə transplantasiya nə onun, nə də orqan köçürüləcək şəxsin həyatına təhlükə törətməməlidir.

Bu zaman donor hərtərəfli tibbi müayinədən keçirilir və həkim mütəxəssislər rəy verir.

Hazırkı qanunda deyilir ki, 18 yaşından aşağı adamlar ancaq sümük iliyi donoru ola bilərlər, onlardan transplantasiya məqsədilə digər orqan və toxuma götürülməsi isə qadağandır.

Yeni qanun layihəsində isə 1 yaşından yuxarı uşaqların da donor olmasına icazə verilməsi təklif olunur.

Həbsdə olan şəxslərdən, hərbi əsirlərdən və ruhi xəstələrdən transplantasiya məqsədilə orqan və ya toxuma köçürülə bilməz.

Hər hansı şəxsi orqan və ya toxumalarının götürülməsinə məcbur etmək qanunla qadağandır və cinayət məsuliyyəti daşıyır.

Ölümündən sonraorqanlar necə bağışlana bilər?
Meyitdən orqan köçürülməsi üçün bir neçə variant var.

Əgər şəxs sağlığında orqanlarının bağışlanılması haqqında vəsiyyətnamə verirsə, bu zaman onun ölümündən sonra orqanlarının köçürülməsi üçün heç kimdən əlavə icazə almağa ehtiyac olmayacaq və yaxın qohumları buna imtina edə bilməz.

Şəxs sağlığında orqanlarının bağışlanılmasına etiraz etməsi haqda da vəsiyyətnamə verə bilər. Bu zaman şəxsin ölümündən sonra heç bir halda, yaxın qohumları meyitdən orqan götürülməsini təklif etsə belə, donorluq mümkün olmayacaq.

Əgər şəxs sağlığında nə təsdiq, nə də imtina haqqında vəsiyyətnamə verməyibsə, bu zaman ölümündən sonra orqanlarından istifadə etmək üçün yaxın qohumlarının icazəsi tələb olunur. Bu icazəni yalnız birinci dərəcəli qohumlar – ata, ana, bacı, qardaş, ər və ya arvad verə bilər.

Yeni qanun layihəsinə əsasən, bu qohumlardan birinin icazəsi kifayət edəcək, yəni, onlardan biri orqan köçürülməsinə icazə versə, digərinin imtina etməsi rol oynamayacaq, çünki “məsələ donor orqanı gözləyənin xeyrinə həll edilməlidir”.

Kimsə ölümündən sonra orqanlarının bağışlanması haqda vəsiyyətnamə verirsə, lakin sonra fikrini dəyişirsə, vəsiyyətnaməni ləğv edə bilər.

Şəxsiyyəti bəlli olmayanların orqanları isə heç bir halda köçürülə bilməz. Əgər ölən şəxsin yaxınları cəsədin kimliyini müəyyən etmirsə, bu zaman meyitdən orqan götürülmür.

Hansı orqanlar köçürülə bilər?

“İnsan orqan və (və ya) toxumalarının transplantasiyası haqqında” qanunda deyilir ki, ürək, ağ ciyər (ürək-ağ ciyər kompleksi), böyrəklər, qara ciyər, mədəaltı vəzi və onların seqmentləri, sümük iliyi, gözün buynuz qişası və siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfındən müəyyən edilən digər orqan və (və ya) toxumalar transplantasiyanın obyekti ola bilərlər.

Bu qanun reproduksiya vasitələrinə və bu məqsədlə istifadə edilən orqanlara, onların hissələrinə və toxumalara (yumurta hüceyrələri, sperma, yumurtalıq, xaya və ya embriona), eləcə də qan və onun komponentlərinə şamil edilmir.

Donorlar necə bilinəcək?

Musa Quliyev söyləyib ki, donorla bağlı bütün məlumatların yerləşdirildiyi məlumat bankı yaradılmalıdır. Bu, kimin donor olduğu, kimin orqan gözlədiyi, hansı orqanın donorluğa hazır olduğu kimi məlumatları özündə birləşdirəcək.

“Məsələn, kimsə notariusda orqanlarının bağışlanması barədə vəsiyyətnamə yazırsa, onun bütün məlumatları, tibbi göstərişləri avtomatik rejimdə orqan köçürülməsi reyestrində qeyd olunmalıdır.

Mərkəzləşdirilmiş elektron şəbəkə ona görə lazımdır ki, məsələn, Qazax rayonunda bir nəfər donor orqan gözləyir, Lerik rayonunda isə bir nəfər qəzaya düşübsə, onların tibbi göstəriciləri yoxlanılır, uyğun gələndə isə soyuducu ilə təcili oraya aparılacaq və köçürüləcək”, – millət vəkili deyib.

“Ailəm icazə verməz”

28 yaşlı Aynur Məmmədzadə deyir ki, ölümündən sonra orqanlarının bağışlanılmasını istəyər, amma ailəsinin buna qarşı çıxacağını düşünür.

“Məncə əgər ölmüşəmsə, o orqanlar mənə lazım olmayacaq, qoy, heç olmasa kiməsə kömək etsin. Amma məncə ailəm buna icazə verməz. Bir dəfə tam açıq deməsəm də, evdə bu barədə danışdım. Gördüm ki, anamın dini baxışları orqanın vacibliyini başa düşməsinin qarşısına keçir”.

Harada orqan köçürülməsi aparıla bilər?

Orqan köçürülməsi yalnız Səhiyyə Nazirliyinin müəyyən etdiyi klinikalarda həyata keçiriləcək və müəyyən standartlara cavab verəcək.

Hazırkı qanunda orqan transplantasiyasının respublika üzrə 4 xəstəxanada – M.M.Cavadzadə adına Respublika Klinik Uroloji Xəstəxana, Mərkəzi Gömrük Hospitalı, Akademik Zərifə Əliyeva adına Elmi Tədqiqat Oftalmologiya Mərkəzi və Mərkəzi Neftçilər Xəstəxanasında aparılır.