Proqramlaşdırma sistemi nədir

– standart funksiyalar və prosedurların quraşdırılmış kitabxanaları;

Mövzu 8. PROQNOZLAŞDIRMA METODLARI

89
Mövzu 8. PROQNOZLAŞDIRMA METODLARI

Proqnozlaşdırma
zamanı
tətbiq
edilən
vasitə
və
metodlar
proqnozlaşdırmanın metodoloji əsasını təşkil edir. Proqnozlaşdırılan obyektə
uyğun model qurulur, tədqiqat obyektinin gələcək vəziyyəti haqqında
məlumat almağa imkan verir. 20-yə qədər proqnozlaşdırma metodları
fərqləndirilir. Bir çox proqnozlaşdırma metodları bir-birindən üsulları və
mərhələləri ilə, o cümlədən bu üsul və mərhələlərin ardıcıllığı ilə fərqlənir.
Təsnifat əlamətləri kimi aşağıdakı metodlar fərqləndirilir: metodun
formalaşdırma səviyyəsi, metodun məlumat əsasları, proqnozlaşdırma
metodlarının fəaliyyət prinsipləri və s. Proqnozlaşdırma metodlarının
formalaşdırma səviyyəsi intuitiv və formal olmasına görə seçilir. İntuitiv
metodların proqnozlaşdırma obyekti mürəkkəb olduğundan bir sıra amillərin
təsirini nəzərə almaq mümkün olmadıqda istifadə edilir. Bu zaman ekspert
qiymətləndirilməsi əsas götürülür. Fərdi ekspert qiymətləndirməsi dedikdə,
məsələn, intervü, analitik və ssenari yazılması nəzərdə tutulur. Kollektiv
ekspert qiymətləndirməsi isə əsasən ən az kvadratlar metodu, sürüşkən
ortaqlar metodu və s. ilə bağlıdır. Proqnozlaşdırma metodlarının digər təsnifatı
«metodun təsnifat əsaslılığı»na görə müəyyənləşir.
I mərhələdə – «İnformasiyaya əsaslanan metodlar» üç sinfə bölünür:
faktoqrafik, ekspert və kombinələşmiş.
Ekspert metodları – ixtisasçı ekspertlərin fikirlərinin və tədqiqatlarının
ümumiləşdirilməsi əsasında təqdim edilən məlumatlar kimi istifadə edilir.
Özlüyündə həm faktoqrafik, həm də ekspert metodları informasiyanın işlənmə
səviyyəsinə görə alt mərhələlərə, metodlara bölünür. Ekspert metodları 2 alt
sinfə bölünür: birbaşa ekspert qiymətləndirilməsi ekspert kollektivinin
rəyindən asılı olmayan, hər bir ekspert tərəfindən müstəqil şəkildə toplanmış
və ümumiləşdirilmiş və bir-birinə təsir göstərməyən məlumat əsasında
qurulur. Ekspert qiymətləndirilməsində bilavasitə kollektivin rəyinin təsiri ilə
qurulan qiymətləndirmə ikinci alt sinfi təşkil edir.
Faktoqrafik metodlar – proqnozlaşdırma obyektinin indiki vəziyyəti və
keçmiş inkişafı haqqında faktiki məlumata əsaslanır. Faktorqrafik metodlara
analogiya, statistik və qabaqlayıcı metodlar daxildir. Belə metodlara tarixi və
riyazi analogiya metodları aid edilir. Riyazi analogiya metodlarında
obyektivin analoqu kimi inkişaf prosesinin riyazi təsvirinə malik olan və
proqnozlaşdırma obyekti ilə üst-üstə düşən digər fiziki təbiətli obyektlər, digər
elm və texnika sahələri istifadə edilir.
Statistik metodlar – proqnozlaşdırma obyekti haqqında əhəmiyyətli
məlumatın işlənməsinə əsaslanır. Statistik metodlar rəqəmli göstəricilər və

90
proqnozlaşdırma obyektinin dəyişkənlik xüsusiyyətləri əsasında riyazi
qanunauyğunluğun aşkar edilməsinə yönəlir. Statistik metodun tətbiq edilməsi
proqnozun obyekti, məqsədi, mövcud məlumatın həcmi və tərkibi, proqnoz
verənin səviyyəsi və s. ilə müəyyən edilir. Statistik metodlar modelləşdirmə,
ekstrapolyasiya, korelyasiya, reqressiya kimi alt siniflərə bölünür.
Proqnozlaşdırmanın qabaqlayıcı metodları elmi-texniki məlumatların
ümumiləşdirilməsi və elm və texnikanın tərəqqisini qabaqlayan göstəricilərin
nəzərə alınması prinsiplərinə əsaslanır. Qabaqlayıcı metodlara – elm və
texnikanın dinamikası haqqında məlumatların tədqiqi, bu məlumatların
tərkibində dinamik sıraların qurulması, bu əsasda inkişaf edən obyektin analizi
və proqnozlaşdırılması ilə bağlıdır. Qabaqlayıcı metodlar kimi texnikanın
səviyyəsinin tədqiqi və qiymətləndirilməsi, elmi-texniki məlumatın kəmiyyət
və keyfiyyət analizi metodları da istifadə edilir.
Proqnozlaşdırmanın ən geniş yayılmış metodları ekstrapolyasiya, ekspert,
Delfi metodu, Edip effekti, morfoloji sintez, proqnoz ssenariləri və cədvəlləri,
optimal qərar qəbul edilməsi modelinin hazırlanması metodlarıdır.
Ekstrapolyasiya metodu
Bu metod proqnozlaşdırılan prosesin zamanca xeyli əvvələ aid olan retro
və gələcəkdə mümkün ola biləcək dinamik göstəricilərinin (riyazi, statistik,
yaxud məntiqi) qurulması ilə bağlıdır. Mümkün dəyişikliklərin, meyl və
proseslərin
miqyasının
dəqiq
qiymətləndirilməsi
üçün
mürəkkəb
ekstrapolyasiya, ehtimal nəzəriyyəsi, oyunlar nəzəriyyəsinin, müasir
riyaziyyat və kibernetikanın alətlər komplektinin istifadəsi səmərəli nəticə
verə bilər. Bu metodun əlverişliliyi inkişaf əyrilərinin «absurd»
ekstrapolyasiyası əsasında müəyyənləşir. Bu zaman fəaliyyətdə olan
mexanizmin gələcəkdə dəyişmə imkanları, əvvəlcədən proqnozlaşdırılmamış
funksiyalaşma meylləri təsvir edilir. Düzgün nəticə əldə etmək üçün riyazi
modellər, məntiqi analiz, eksperiment qiymətləndirmə və normativ hesabatlara
əsaslanan kompleks yanaşma vacibdir.
Ekspert metodu
Buraya ekspert qiymətləndirmə, analitik qeydlər, fərqli ekspert
göstəricilərinin müqayisəsi, kütləvi müzakirə, dəyirmi masalar, zehni həmlə
və s. metodlar daxildir. Ekspert metodu aşağıdakı mərhələlərdə tətbiq edilir:
– ekspertlər tərkibinin seçilməsi və onların səriştəliliyinin qiymətləndirilməsi;
– ekspertlərin sorğusu üçün anket tərtib edilməsi;
– ekspert nəticələrin əldə edilməsi;
– ekspert rəylərinin uyğunluğunun qiymətləndirilməsi;
– nəticələrin etibarlılığının qiymətləndirilməsi;
– ekspert nəticələri üçün proqramın tərtib edilməsi.

Dostları ilə paylaş:

Proqramlaşdırma sistemi nədir

Proqramlaşdırma sistemi ilə yeni proqramları inkişaf etdirmək və düzəltmək üçün nəzərdə tutulmuş proqram vasitələrinin bütün kompleksi və ya sistemi nəzərdə tutulur. Bu sistemlərdə son məhsulun yaradılması proqramlaşdırma dillərindən biri ilə həyata keçirilir. Bu cür komplekslər proqramlar üzərində işi asanlaşdırır, mütəxəssisin işini daha məhsuldar və məhsuldar edir.

Proqramlaşdırma nədir?

Proqramlaşdırma yeni proqramların dizaynı, inkişafı, yazılması və yoxlanılması kimi başa düşülür. Proqram bir komanda sırası kimi başa düşülür, bundan sonra kompüter texnologiyası vasitəsi ilə müəyyən bir nəticə əldə edilir. İndi məktəblilər də bilirlər ki, kompüter və digər kompüterlər xüsusi maşın dilində verilmiş əmrlərə reaksiya verirlər. Bütün siqnallar sıfırdan və birdən ibarət olan ikili kodla şifrələnir. Əlbəttə ki, belə bir mürəkkəb və çətin tipli qeydlərdən istifadə etməklə mütəxəssislər üçün tam iş proqramları hazırlamaq çətindir. Buna görə də, müəyyən bir komanda dəsti olan xüsusi proqramlaşdırma dilləri icad edilmişdir.

Proqramlaşdırma dilləri

Proqramlaşdırma dillərində yazılmış əmrlər, xüsusi proqramları – tərcüməçilərdən istifadə edərək, maşın koduna (sıfır və digərləri) çevrilir. Eyni tərcüməçilərə bir proqramlaşdırma sistemi daxildir. Bu cür dillər çox idi. Hər birinin üstünlükləri və mənfi cəhətləri vardır. Beləliklə, C dili (C + +) sistem proqramçıları tərəfindən daha tez-tez istifadə olunur. İnternet proqramlarını inkişaf etdirmək üçün html və ya php tətbiq edin.

Proqramlaşdırma sistemi adlanan kompleksə nə daxildir

Proqramlaşdırma sisteminə əsasən bir mütəxəssisin işini asanlaşdıran bütün proqram kompleksi başa düşülür. Ancaq dillər və proqramlaşdırma sistemləri yaxından əlaqələndirilir. Belə bir sistem mütləq bu cür komponentləri ehtiva edir:

– proqram-tərcüməçi (tərcüməçi, kompilyator);

– Proqramın mətnini daxil etmək və dəyişdirmək üçün xüsusi bir redaktor;

– standart funksiyalar və prosedurların quraşdırılmış kitabxanaları;

– ərizəni pozduqda proqram paketləri;

Müasir proqramlaşdırma sistemləri mütləq inkişaf prosesini asanlaşdıran vizual mühitlə təmin olunur. Onlar mütəxəssis sahələrə bir sıra standart formaları təklif edirlər ki, bu sahələr giriş sahələri, düymələr, açarları yerləşdirilə bilər. Öz komponentlərinizi yaratmaq və onları kitabxana və resurs fayllarına saxlamaq mümkündür. Hər hansı bir proqramlaşdırma sistemi ilə təchiz edilmiş funksional kitabxanalar hazırlanmış kodun bütün hissələrini istifadə edərək inkişafı əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırmağa imkan verir. Hata ayıklama, hər hansı bir proqramın inkişafında, həmçinin proqramlaşdırma sisteminin tətbiq olunduğu hallarda ən çox vaxt alan və mürəkkəb mərhələlərdən biridir. Daxili debuggerlər, sabit olmayan və dəyişikliklər edən bir kod parçasını tez bir şəkildə tapmağa kömək edir.

Delphi, Visual Si, Turbo Paskal, Visual Basic və s. Kimi kompleks proqramlar, müxtəlif səviyyəli tətbiqlərin inkişaf etdiricilərinə sadə, kompleks və sistemdən səmərəli istifadə etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Proqnozlaşdirma strateji planlaşdirma v mi lli proqramlaşdirma drslik

(+994 12) 493 30 77

• Fəlsəfə
• Tarix
• Azərbaycan tarixi
• Sosiologiya
• Etnoqrafiya
• İqtisadiyyat
• Dövlət və hüquq
• Siyasət. Siyasi elmlər
• Elm və təhsil

• Mədəniyyət
• Kitabxana işi
• Psixologiya
• Dilçilik
• Ədəbiyyatşünaslıq
• Folklor
• Bədii ədəbiyyat
• İncəsənət
• Kütləvi informasiya vasitələri

Proqnozlaşdırma, strateji planlaşdırma və milli proqramlaşdırma

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

Copyright © 2013 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.