Publisistik əsərlərin redaktəsi.

U badiiy uslub bilan nutqning o’ziga xosligi, jonli hissiy elementlar, metafora, taqqoslash, iboralar bilan bog’liq. Badiiy yo’nalishdan asosiy farq – bu shunchalik tazelik va hissiy rangga ega bo’lmagan hissiy ta’sir so’zlari.

Publisistik əsərlərin redaktəsi.

NƏŞRİYYAT-MÜƏLLİF-REDAKTOR İŞİNİN TƏŞKİLİ HAQQINDA DƏRSLİK

(İsmayıl Vəli Öməroğlu. Ədəbi – bədii və uşaq kitablarının redaktəsi. Ali məktəb tələbələri üçün dərslik. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Nəşriyyatı, Bakı-2002. Elmi redaktorları. Prof. B.Allahverdiyev; p.e.n., Z.Abdullayev).

Cəmiyyətin inkişaf qanunauyğunluqlarından, insanların mənəvi ehtiyac və tələbatından, ictimai həyatın məzmunudakı sosial problemlərdən doğan bədii ədəbiyyatın kamil, yetkin və mükəmməlliyi təkcə onun müəllifinin bilik və istedadından asılı deyil, həm də onunla birgə zəhmətə qatlaşan, ikinci müəllif statusu qazanan nəşriyyat redaktorunun səriştə və təcrübəsindən də çox asılıdır.

Nəşriyyat redaktoru. Ciddi və mürəkkəb yaradıcılıq prosesinin iştirakçısı. Bu ixtisasın aktuallığı harasındadır və həmin sahədə mütəxəssis hazırlığı respublikamızda nə səviyyədədir? Əvvəllər bu işlər nəşriyyatlarda tanınmış şair və yazıçılara tapşırılırdı, etibar edilirdi. Azərbaycanda bu gərəkli və maraqlı ixtisası hazırlayan fakültələr də yox idi. Milli proqram, dərsliklər, dərs vəsaitlərimiz də yox dərəcəsində idi. Təqdirolunmalı haldır ki, son illər BDU-d� «nəşriyyat işi və redaktəetmə»ixtisasının mühüm əhəmiyyəti nəzərə alınmış, mütəxəssis hazırlığına ciddi önəm verilmişdir. Azərbaycan dilində bu sahədə dərslik və dərs vəsaitlərinin olmaması da tələbələr üçün müəyyən çətinlik yaradırdı. Filologiya elmləri doktoru, professor İsmayıl Vəli Öməroğlunun «Ədəbi-bədii və uşaq kitablarının redaktəsi» kitabı, zənnimizcə, həmin boşluğu doldurmaq, tələbatı ödəmək baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Dərslik müəllifin özünün tərtib etdiyi «Ədəbi – bədii və uşaq kitablarının redaktəsi» fənnindən dərs proqramı əsasında yazılmışdır. Həmin proqramın dərsliyin sonunda verilməsini ilk təşəbbüs kimi qiymətləndirmək lazımdır. Proqramda fənnin məqsəd və vəzifələri, tələbələrin bilik və bacarıqları ilə bağlı tələblər, digər yaxın fənlərlə əlaqə, fənnin məzmunu, ədəbi-bədii əsərlərin redaktəsi, nəşrlərin tipoloji xüsusiyyətləri, müxtəlif ədəbi növlər üzrə redaktə işinin əlamətləri; uşaq ədəbiyyatının redaktəsi və s. məsələlər öz əksini tpmışdır.

«Ədəbi-bədii və uşaq kitablarının redaktəsi» fənni «Ədəbiyyatın ayrı-ayrı növlərinin (elmi-texniki, siyasi-kütləvi və s.) redaktəsi» fənninin bir hissəsidir. Bu fənnin adını sadəcə olaraq «Bədii əsərlərin redaktəsi» də qoymaq olardı. Çünki burada həm böyüklər, həm də uşaqlar üçün yazılan bədii əsərlər nəzərdə tutulur.

Müəllif redaktə işinin ciddiliyi, özünəməxsusluğu (xüsusi bilik, təcrübə və səriştə tələb etdiyini) üzərində dayanaraq göstərir ki, tələbələr-redaktorlar ilk öncə bədii ədəbiyyatın qanunauyğunluqlarınından baş çıxarmalıdır. Çünki bu qanunauyğunluqları (ədəbiyyat nəzəriyyəsi, ədəbiyyat tarixi, müasir ədəbi proses) bilmədən yaxşı redaktor olmaq çətindir.

İ.Vəli kursun vəzifələrini ümumiləşdirir. Fənnin məzmununun xarakterini açır. Bu vəzifələr ədəbi – bədii əsərlərin tipologiyası sahzəsindəki bilikləri dərinləşdirməkdən; ədəbiyyatın tiplərinə və növlərinə verilən tələbləri müəyyənləşdirməkdən və s.- dən ibarətdir.

Dərslik iki böyük hissədən ibarətdir: I hissə «Ədəbi- bədii əsərlərin redaktəsi», II hissə isə «Uşaq kitablarının redaktəsi» adlanır.

I hissənin üç bölümündə- paraqrafında bədii ədəbiyyatın mahiyyəti açılır, mədəniyyətin mühüm bir sahəsi olduğu göstərilir, ədəbi- bədii əsərlər məzmununa , oxucu təyinatına və marağına (kütləvi oxucu marağı, yüksək oxucu marağı, peşəkar marağı, tədqiqatçı marağı) görə müxtəlif tiplərə bölünür, əsərin müəllif redaksiyası anlayışı açıqlanır, redaktorun əsər üzərində işi (mətnə yanaşma, onun qiymətləndirilməsinin xüsusiyyətləri, analitik təhlil və onun metodikası), redaktorun müəlliflə əlaqəli yaradıcılıq işi, redaktorun təşkilatçılıq işi kimi mühüm nəşriyyat problemləri elmi cəhətdən təhlil olunur.

I hissənin növbəti paraqrafı ədəbi- bədii əsərin təhlili, dəyərləndirilməsi – qiymətləndirilməsi və onun əhəmiyyətinin müəyyənləşdirilməsi, oxucu üçün nə dərəcədə gərəkli olduğunu üzə çıxamaq kimi maraqlı məsələlərə həsr olunmuşdur. Redaktor üçün vacib olan elmi biliklər və təcrübi keyfiyyətlər, redaktorun ədəbi- bədii əsərin analizi və dəyərləndirilməsinə yanaşma metodu maraqlı faktlara söykənərək izah olunur. Məsələn, incəsənətin əsasını təşkil edən, əsərin ümumi ideyasının ifadəçisi olan bədii obrazın bütün keyfiyyətini bilmədən redaktor qiymət vermək istədiyi əsərə gerçəkdən yanaşa bilməz.Halbuki bədii obrazın mahiyyətini, təbiətini təşkil edən ümumi xüsusiyyətlər redaktor analizinin kriterilərinin, metodikaların, priyomların spesifikliyini əhəmiyyətli dərəcədə şərtləndirir, başqa sözlə desək, redaktorun mətn üzərində işinin əsas xüsusiyyətlərini şərtləndirir (s. 19).

Məlumdur ki, bədii əsər üzərində redaktə işi kor-koranə şəkildə aparılmır, bu mühüm işin müəyyən qayda-qanunlarla təsbitlənən mərəhələləri mövcuddur.Bu mərhələlərdə bədii mətnin dəyərləndirmə meyarları üzə çıxır.Dərslik müəllifi ilkin mərhələdən (əlyazmanın dəyərləndirilməsi mərhələsi-İ.K) başlamış sonuncu mərhələyə qədər olan redaktə işinin çətinlik və mürəkkəbliyini, spesifikliyini, əhəmiyyətli cəhətlərini saf – çürük edir, bu da həmin sənəti öyrənən tələbələrə, fikrimizcə, çox şey öyrədir. Redaktor- müəllif münasibətinin subyektiv və obyektivliyindən asılı olmayaraq, redaktə edən mütəxəssis, bir tərəfdən müəllifi dərindən «hiss» etməyi bacarmağa, əlyazmasında bədiilik fenomenini görməyə borcludur, digər tərəfdən öz təcrübəsinə əsaslanaraq əsərin gələcək oxucuya göstərəciyi təsiri qabaqcadan görməlidir. Bu cür qavramanın tamlığı redaktorun biliyindən, bədii zövqündən, ümumi mədəniyyətindən və təcrübəsindən çox asılıdır (s.20). Çıxarılan bu cür nəticə çox düzgündür, düşündürücüdür.

İ.Vəli redaktorun tənqidçilik fəaliyyətini, tənqidi təfəkkür prosesini ənənəvi bölgülərə əsaslanaraq 4 mərhələyə ayırır: bədii əsərin qavranılması mərhələsi (1), əsərin oxunuşu ilə bağlı mərhələ (2), redaktorun əsər haqqında müşahidə və mülahizələrinin ümumiləşdirilməsi mərhələsi (3), əsər üzərində redaktorun yekun fikrini rəsmiləşdirilməsi mərhələsi (4). Dərslikdə bu mərhələlərin hər birinin bütöv izahı verilir, redaktə işinin ardıcıllığı göstərilir.

Redaktor tərəfindən bədii əsərin təhlili müəyyən prinsiplərə əsaslanır. Araşdırıcının nöqteyi-nəzərincə, redaktor təhlilinin ən əsas cəhətlərindən biri əsəri ədəbi prosesə görə təhil etməkdir. Redaktor əsərə qiymət verərkən ədəbi prosesdəki məsuliyyətini dərk etməlidir. Bununla yanaşı, dərslik müəllifi ədəbi- bədii prosesdə istifadə olunan digər təhlil prinsipləri (tematikaya görə təhlil prinsipi; janr xüsusiyyətlərinə görə təhlil prinsipi; dil – üslub xüsusiyyətlərinə görə təhlil prinsipi) üzərində də müfəssəl dayanır, onların bir sıra məsələlərin müəyyənləşməsindəki rolu, dəyərləndirmədə hansının üstün mövqe tutduğu qeyd olunur, əsərin bədii, fərdi özünəməxsusluğunun müəyyən olunmasında əhəmiyyəti göstərilir.

Redaktor təhlilinin özünəməxsus tələbləri var. Bu əsas tələbləri müəllif aşağıdakı kimi müəyyənləşdirir: 1. Müasir estetik tələblər; 2. Ədəbiyyatşünaslıq tənqidinin tələbləri. 3. Müasir dilçiliyin tələbləri (s.26). Bunlar redaktor dəyərləndirməsinin istiqamətləridir.

Dərslikdə redaktorun qarşısında duran vəzifələr hər bir mövzunun izahı prosesində göstərilir. Məsələn, əsərin məzmun və formasının vəhdətindən danışan müəllif yazır ki, redaktorun ən vacib vəzifəsi ondadır ki, ideya-bədii cəhətdən az qiymətli əsərlər işıq üzü görməsin. Və yaxud, bədii həqiqət ölçülərindən bəhs olunanda redaktor öz vəzifəsini bu və ya digər faktların, təsvirlərin dəqiqliyinin, həqiqətə uyğunluğunun yoxlanması ilə məhdudlaşdırmır. O, müəllifin təsvir etdiyi hadisələri öz estetik təsir gücü ilə inandıran obrazlara diqqət yetirir, hadisənin obrazda ümumiləşdirilən xüsusiyyətlərini dəqiqləşdirməyə çalışır (s.28).

Yazıçının fərdi yaradıcılıq üslubuna diqqət yetirmək redaktə işində mühüm yer tutur. Bu baxımdan redaktorun üzərinə düşən əsas vəzifələrdən biri müəllifi anlamaq, onun istedadını, özünəməxsusluğunu müəyyənləşdirmək, əsərə yaradıcı şəkildə yanaşmaqdan ibarətdir.İ.Vəli, demək olar ki, redaktor təhlilinin bütün qiymətləndirmə məqamlarını (personajları qiymətləndirmək, obrazın bütövlüyünü qorumaqla qiymətləndirmək, müəllif ideyasını qiymətləndirmək, mövzu və hadisənin xarakterikliyini, tipikliyini dəyərləndirmək, yazıçının fakt seçmə bacarığını, faktların dəqiqliyini qiymətləndirmək, lirik qəhrəmanı dəyərləndirmək), əsərin dəyərləndirilməsinin vacib ölçülərini (bədii dəqiqlik, həyati təsvirlərin, obraz təsvirinin dəqiqliyi, təhkiyədə dəqiqlik, daxili- hissi düşüncələrin təqdimində dəqiqlik) müəyyənləşdirmişdir. İ.Vəlinin fikrinə görə, redaktorun iş metodikası bədii mətnin poetik qavranışını və onun elmi tədqiqini özündə cəmləşdirməkdir. Mətn üzərində redaktor işi iki mərhələdə həyata keçirilir. Bu mərhələlərdə mətnin dəyərləndirilməsi s u b y e k t i v- ilkin təəssürat əsasında, o b y e k t i v- mətni əsaslı, elmi təhlillə mümkün olur. Sonuncu dəyərləndirmə çox vacibdir. «Mətnin qavranılmasının əsasında ədəbiyyatşünaslığın xüsusi kateqoriya və anlayışlarda təsbit etdiyi obyektiv qanunauyğunluqlar durur. Bu qanunauyğunluqlar redaktora peşəkar elmi mülahizələrlə əsaslandırılmış fikir söyləməyə əsas verir, yəni mətnin araşdırılması metodikasının səviyyəsini, redaktorun analitik təhlil ustalığını şərtləndirir» (s.64). Bu baxımdan tələbələr ədəbiyyatşünaslığı dərindən bilməli, onun nəzəri aspektlərini qavramalı, ədəbiyyatşünaslığın təcrübəsinə əsaslanmalı, onların tənqid və təhlillərindən istifadə etməli, peşəkarlıq qabiliyyətini artırmalıdırlar. Bundan sonra öz üzərlərinə düşən vəzifələri – konkret işin strukturunun özünəməxsusluğunu hiss etməli və obrazların, vəziyyətlərin həllinin yazıçının ideyasına, yaradıcılıq üslubuna, əsərin ümumi quruluşuna uyğun-gəlib- gəlmədiyini göstərməlidir.

İ.Vəlinin redaktorun bədii əsərin bütün komponentləri (əsərin süjeti və kompozisiyası, bədii detalı və s.) üzrə redaktə işinin, təhlilinin ümumi məzmunu, qiymətləndirmənin vacib aspektləri, əsərin növ və janr xüsusiyyətləri və s. haqqındakı fikirləri də düzgün və inandırıcıdır. Ümumiyyətlə, redaktor təhlil, qiymətləndirmə zamanı nə etməlidir, nəyi aşkarlamağı, müəyyənləşdirməyi bacarmalıdır? – sualına bu əsərdə ətraflı və geniş, dolğun cavablar tapmaq mümkündür. Bu cəhətdən dərsliyin dəyəri əvəzsizdir. Dərslikdə epik, bədii- publisistik, dramatik və lirik əsərlərin (təmsil, hekayə,oçerk, roman və s.) redaktəsi, həmin növ əsərlərə verilən tələblərin nədən ibarət olduğu, redaktə zamanı hansı cəhətlərə redaktorun üstünlük verməsi (mövzunun aktuallığının müəyyənləşdirilməsi, müəllifə edəcəyi təkliflər, hansı məqamlara xüsusi diqqət yetirməsi, nəzərə alması), təhlilin aspektləri və s. kimi mühüm məsələlər təhlil edilmiş, müəyyən tövsiyyələr verilmişdir.

Əsərdə redaktor – müəllif münasibətləri, müəlliflərlə işin təşkili və onun xüsusiyyətləri, redaktorun təşkilatçılıq işinin xüsusiyyətləri, redaksiya işçilərinin apardığı yaradıcılıq axtarışının istiqamət və formaları, redaktor təklifi və təşəbbüsü, müəllif fəallarının yaradılması, mətnşünaslıq və redaktorun işində onun yeri, nəşrlərin janr və tipləri kimi məsələlər də yığcam, dolğun və elmi şəkildə işıqlandırılmış, həlli vacib olan cəhətlər üzə çıxarılmışdır.

Dərsliyin «Uşaq kitablarının redaktəsi» hissəsi də məzmun yeniliyi ilə seçilir; belə əsərlərin redaktəsi daha ciddi məsuliyyət tələb edir. İlk öncə, dərslik müəllifi uşaq ədəbiyyatının spesifik xüsusiyyətlərindən, həmçinin özünəməxsus mövzu, ideya, dil- üslub xüsusiyyətlərindən, onun əxlaqi-pedaqoji- tərbiyəvi yön və vəzifələrindən, bədii mətnin uşaqlar tərəfindən qavranılmasının özünəməxsusluğundan, bunların redaktor üçün vacib şərt sayıldığından bəhs etmişdir. Dərslikdə folklor yaradıcılığından başlayaraq ayrı-ayrı dövrlərin qısa icmalı, uşaq ədəbiyyatının əsas xüsusiyyətləri, tərbiyəedici və təhsilvericilik xüsusiyyətləri, uşaq kitablarının tip və yarımtipləri (siyasi- tərbiyəvi, əyləncəli, bədii kitablar), uşaq kitablarının təsnifatı, uşaq ədəbiyyatının janr və formaları, uşaq əsərlərinin redaktəsi və qiymətləndirilməsi zamanı vacib sayılan, nəzərə alınan faktorlar, uşaq ədəbiyyatına dair olan nəşrlərin tarixi və müasir vəziyyəti, uşaq dramaturgiyası, redaktəsi və nəşri məsələləri və nəhayət müasir uşaq ədəbiyyatının bir sıra problemləri qısa şəkildə şərh olunmuşdur.

Dərslik Azərbaycan dilində ilk təşəbbüs (sınaq nəşri) olduğundan bəzi qüsurlardan da xali deyildir. Bəzən ehtiyac olmadan bədii ədəbiyyatın, ədəbiyyatşünaslığın nəzərəri məsələlərinə ifrat dərəcədə aludəçilik, nəşriyyat, redaktə işi ilə bağlı çoxcəhətli problemlərin yığcam təhlilinə gətirib çıxarmışdır. Dərsliyin gələcək nəşrlərində bu cəhət, yəqin ki, müəllif tərəfindən nəzərə alınacaqdır.

Beləliklə, təhlilə cəlb etdiyimiz, məziyyətlərindən danışdığımız dərslikdən – «Ədəbi-bədii və uşaq kitablarının redaktəsi» kitabından da nəşriyyat işçiləri, redaktorlar, jurnalistlər, dil-ədəbiyyat müəllimləri, tələbələr öz elmi və təcrübi biliklərini artıra biləcək, səriştəli və peşəkar mütəxəssis kimi yetişəcəklər.

İsmayıl KAZIMOV, filologiya elmləri namizədi, AMEA- Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun baş elmi işçisi.

webmaster:CahidKaz ı mov

Publisistik əsərlərin redaktəsi.

Publisistik üslubun XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri Naxçıvan ədəbi mühiti nümayəndələrinin yaradıcılığında araşdırılması

Məqalədə XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəlləri Naxçıvan ədəbi mühiti nümayəndələrinin publisistika sahəsində əməyi işıqlandırılmışdır. Ədəbi dilin inkişafında müstəsna rolu olan ədiblərin mətbuatdakı fəaliyyətləri ardıcıl olaraq izlənilmiş, eyni zamanda Azərbaycan ədəbi dilinin publisistik üslubunun dil xüsusiyyətləri tədqiqata cəlb olunmuşdur. Məqalədə həmçinin, XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri Naxçıvan ədəbi mühiti nümayəndələrinin publisistik irsi tədqiq olunmaqla yanaşı, bu sahədə çalışan M.T.Sidqini, Q.Şərifzadə, Ə.Qəmküsarın, C.Məmmədquluzadə, M.S.Ordubadi, M.Şahtaxtlı, H.Cavid, E.Sultanov, Ə.Səbri kimi ədəbi mühit nümayəndələrinin məqalələrinin dil-üslub xüsusiyyətləri də araşdırılmışdır. Naxçıvanlı ədiblərin publisistikasında yazıçı peşəkarlığı, zəngin poetik təcrübədən bəhrələnmə özünü qabarıq göstərirdi. Məqalədə, eyni zamanda görkəmli ictimai xadimlərin, ziyalıların bədii dilin zənginləşdirilməsində göstərdiyi xidmətlər, publisistikada göstərdikləri fəaliyyətləri, müstəmləkəçilik əleyhinə fikirləri, mübarizə və milli azadlıq ideyaları əksini tapmış, ədəbi dilin, milli mədəniyyətin, mətbuatın millətin özünüdərk etməsində rolu müəyyənləşdirilmişdir. XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində milli mətbuatın ədəbi dilimizin inkişafındakı rolu göstərilməklə bərabər, xalqın milli oyanışına, maariflənməsinə təsir edən mühüm amillərdən bəhs edilmişdir. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Naxçıvan ədəbi mühiti nümayəndələri publisitikada yorulmaz fəaliyyət göstərmiş, qədim və zəngin maddi-mənəvi irsimizi tanıtmaq, xalqı maarifləndirmək kimi missiyaları şərəflə yerinə yetirməklə publisistik ənənənin əsasını möhkəmləndirmişdilər. Ədəbi mühitin maarifçilik ideyalarını, klassik bədii əsərləri təbliğ edən, ədəbi dilimizi zənginləşdirən, cəmiyyətin təkamülündə misilsiz rol oynayan publisistikanın Naxçıvan ədəbi mühiti nümayəndələrinin yaradıcılığında tədqiq etmək klassik publisistikanın tarixi əhəmiyyətini artırır. Publisitik məqalələrin ideya-estetik xüsusiyyətləri, üslub zənginliyini naxçıvanlı ədiblərin yaradıcılığında diqqətlə və əhatəli araşdırmaq publisistikanın inkişafına öz töhvəsini verəcəkdir. Həmçinin görkəmli ictimai-siyasi xadimlərin, ziyalıların milli şüurun oyanışı, milli özünüdərketmənin xüsusi əhəmiyyətini konkret publisitik nümunələrlə əsaslandırılmışdır. Naxçıvanlı ədiblərin təsis və iştirak etdiyi XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərmiş mətbuat orqanlarının dil və üslub xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirilərək, “Şərqi-Rus” və “Molla Nəsrəddin” jurnalında dərc olunmuş publisistik əsərlərin sənətkarlıq xüsusiyyətləri: janr, üslub, dil, bədiilik baxımından təhlili həyata keçirilmişdir.

Naxçıvan Dövlət Universiteti Mehriban Əsədullasoy (Quliyeva)

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Nutqning Publitsistik Uslubi: Xususiyatlari, Misollari

Video: Nutqning Publitsistik Uslubi: Xususiyatlari, Misollari

Video: Uslubiyat va nutq uslublari tasnifi 2023, Qadam tashlamoq

Nutqning publitsistik uslubi axborotni jamoat va siyosiy sohalarga etkazish uchun ishlatiladi. U yig’ilishlarda nutqlarda, gazeta maqolalarida va siyosiy va ijtimoiy masalalarni ochib beradigan jurnallarda uchraydi. Nutqning publitsistik uslubi: xususiyatlari, misollari

Nutqning jurnalistik uslubining vazifalari

• gazeta va jurnalistik;
• radio va televizion jurnalistik;
• karnay uslubi.

Uslubning asosiy xususiyatlari

Uslubning muhim xususiyati – bu xabar va ta’sirning kombinatsiyasi. Notiq, uni zarur bo’lganda, nafaqat ma’lumotni etkazish, balki tinglovchilarga ta’sir o’tkazish, ularni harakatga undash uchun ham ishlatadi. Bundan tashqari, muallif har qanday dalillarni auditoriyaga etkazish bilan, ular bilan bevosita aloqasini ko’rsatadi.

Jurnalistlik uslubi nomuvofiqlik va noaniqlik bilan ajralib turadi. U odamlarni boshqarish uchun zarur bo’lgan tarzda dalillarni taqdim etish uchun ishlatilishi mumkin.

Aytaylik, ma’lum bir voqea yuz berdi. Ba’zi bir aholi punktida (bu Murashino qishlog’i bo’lsin), meteorit parchalari tushdi. Ommaviy axborot vositalarida ushbu ma’lumotlar turli xil talqinlarga ega bo’lishi mumkin:

1. Bugun noyob voqea yuz berdi! Murashino qishlog’ining aholisi, erta tongda uyg’onganida, erga mayda toshlar sepilganligini ko’rishdi. Endi kichkina qishloq aholisiga asfalt yo’llar kerak emas. Murashinoga sayyohlik turlarini tashkil etishga qaror qilindi. Har bir inson g’ayrioddiy tabiiy hodisadan bahramand bo’lishi mumkin!
2. Bugun Murashino qishlog’ida tosh yog’ingarchilik bo’lib, hosilga zarar etkazdi va mahalliy aholining uylariga ozgina zarar yetdi. Ayni paytda uylarning yaxlitligini tiklash bo’yicha ishlar yakunlandi, odamlar o’zlarining odatiy hayotlariga qaytishdi.

Jurnalistik uslubning lug’ati ijtimoiy ahamiyatga ega baho bilan hissiyotlarga asoslangan ekspresiv xarakterga ega. Bu shuni anglatadiki, ushbu yo’nalishda ijobiy va salbiy baholarga ega so’zlar mavjud. Bundan tashqari, ma’ruzachi quloq tomonidan osongina qabul qilinadigan har qanday analog va metaforalardan foydalanadi.

Uslubning yana bir xususiyati – bayon etilganlarning hujjatli aniqligi, tuzilgan zanjirlarning izchilligi va ularning izchilligi, shuningdek umumiy mavjudligi. Muallif matn tuzayotganda turli xil auditoriyaga ishonishi kerak.

Ko’pincha jurnalistik matnda so’zlashuv lug’atining kitob bilan malakali birikmasidan foydalaniladi.

Vaqtlilik va samaradorlik uslubning boshqa o’ziga xos xususiyatlari. Jurnalistik maqolalar uchun ular muvaffaqiyat va jamoatchilik javobini kafolatlaydi.

Jurnalistikaning boshqa nutq uslublari bilan aloqasi

Jurnalistik yo’nalish ilmiy va badiiy uslublar o’rtasida joylashgan. Uning interstilga tegishli ekanligini aytishimiz mumkin. Publitsizm o’zining mantiqiy bog’liqligi, aniq faktlarni, batafsil bayonlarni taqdim etish, mantiqiy paragraflarga ajratish ketma-ketligining ilmiy uslubiga yaqin.

U badiiy uslub bilan nutqning o’ziga xosligi, jonli hissiy elementlar, metafora, taqqoslash, iboralar bilan bog’liq. Badiiy yo’nalishdan asosiy farq – bu shunchalik tazelik va hissiy rangga ega bo’lmagan hissiy ta’sir so’zlari.

Jurnalistikadagi janrlar

Jurnalistik uslubga xos bo’lgan muhim xususiyat – bu xulosa. Agar uslub janrlarga bo’linadigan bo’lsa, quyidagi toifalarni ajratish mumkin: suhbat, sharh, insholar, sudyaning nutqi, ko’rib chiqish, xat, ma’ruza, reportaj, murojaat, eslatma, risola, televidenie va radio nutqlari, uchrashuvlar, ma’ruzalar, yozishmalar., apellyatsiya, feleton (bugungi mavzudagi gazetadagi maqolalar, ular satirik yoki hazil uslublaridan unumli foydalanadilar).

Matnning janriga qarab, standart yoki matnli ifoda birinchi o’ringa chiqishi mumkin.

Jurnalistik uslubning sintaktik xususiyatlari

Ba’zi sintaktik xususiyatlar jurnalistik matnlarga xosdir. Masalan, ritorik semantik savollar: “Olmos osmonini tepada ko’rish uchun qancha pul talab qilinadi?” Yoki savol-javob: «Aleksandr Sergeevich Pushkin doimo rus xalqiga bo’lgan sevgisini tan olganmi? Ammo yo’q, u o’z xalqi uchun ishlagan! ” Takrorlashlar ham qo’llaniladi: «G’oliblar – eng yaxshi tomon intilganlar! G’oliblar to’xtamaydiganlardir! “. Ko’plab undov gaplari: «Siz nima qilyapsiz! Siz jinoyatchilarni tug’dirasiz! ” So’zlarning teskari yoki noto’g’ri buyrug’i ko’pincha ishlatiladi: “Arxangelsklik tadbirkorlar tomonidan biznes yuritishning yangi usullari taklif etiladi”.

Jurnalistik uslub jumlalarda murojaat, adabiyotdan iqtiboslar, maqollar, aforizmlar, maqollar, ko’p sonli bir hil a’zolardan foydalanish bilan tavsiflanadi.

Jurnalistikaning leksik tomoni

Publitsistika axloq, axloq, madaniyat, iqtisodiyot bilan bog’liq tushunchalardan foydalanish bilan tavsiflanadi. Ko’pincha matnlarda siz insonning hissiy tajribalarini bildiruvchi so’zlarni topishingiz mumkin.

Jurnalistikada ko’pincha murakkab / murakkab qisqartirilgan tushunchalar, shuningdek barqaror aylanmalar qo’llaniladi. Anti-, a-, de-, times (s), inter- (antimonopol, apatiya, idoralararo) prefiksidan foydalanishni toping; -i (i), -izatsi (i), -cy (i) qo’shimchalari (xususiylashtirish); ma’nosi jihatidan super-, all-, general- (super-task, universal) qo’shimchalariga o’xshash ildizlar.

Jurnalistik uslubda yozilgan maqolalarda ko’pincha gazetachilik deb nomlangan tayyor til andozalari mavjud: parlament tergovi, qizg’in muhokamalar, koalitsiya, jamoatchilik roziligi, demokratiya, saylov kampaniyasi, reyting va boshqalar.

Matnlarni yozishda iqtisodchilar quyidagi tushunchalardan foydalanadilar: bojxona to’lovlari, byudjet, auditorlik, aktsiyalar narxi, bankrotlik, mehnat bozori, inflyatsiya va boshqalar.

Ta’lim, ijtimoiy himoya va sog’liqni saqlash mavzulariga oid materiallarda: turmush darajasi, davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash, maktab o’quv dasturini tushirish, tibbiy sug’urta, giyohvand moddalar uchun imtiyozlar va boshqalar kabi iboralar qo’llaniladi.

Jamoat tartibi davlatining mavzusi o’z terminologiyasidan foydalanishni o’z ichiga oladi, uning o’ziga xos aniq iboralari mavjud: prokuror tekshiruvi, fuqarolarning huquqlarini himoya qilish, sud ishi va boshqalar.

Publisistika zamonaviy inson hayotida muhim o’rin tutadi. Bu zamon ruhini his etishga, voqealar markazida bo’lishga, mamlakatda va dunyoda bo’layotgan voqealarga daxldorlikni his qilishga, shaxs sifatida shakllanishga yordam beradi. Bundan tashqari, maqola va insholarni o’rganish, hisobotlarni ko’rish ekspresiv uslubning lingvistik vositalarini ong ostiga singdirilishiga yordam beradi, bu nutq madaniyati darajasida ijobiy aks etadi.