Pul islahatının əsas üsulları

Əlbətdə ki, BMT islahatını imzalayan ölkələr və onun əleyhdarları fərqli davranırdılar. Buna baxmayaraq, islahatların aparılması lazım olduğu getdikcə daha aydın oldu və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) əslində idealdan kənar əsaslara söykənir və prinsiplərini dəyişdirmə vaxtı gəldi. Bu vaxt ABŞ da daxil olmaqla nüfuzlu partiyalar hər cür təkliflər verirlər. Görüşlər və müzakirələr zamanı bu mövzuda aktiv müzakirələr aparılır.

PUL ISLOHOTLARI

PUL ISLOHOTLARI — milliy valyutani mustahkamlash, pul birligini barqarorlashtirish va pul muomalasini tartibga solish maqsadida davlat tomonidan mamlakat pul tizimini toʻliq yoki qisman qayta tashkil etish. Pul islohotlari qogʻoz pul belgilarining hammasi yoki bir qismi qadrsizlanganda va ularning hajmi koʻpayib, yangisi (qogʻoz yoki metall) bilan almashtirish lozim boʻlganda, pulning oltin qiymati yoki valyuta kursi oʻzgarganda, pul tizimiga oʻzgartish kiritish zarur boʻlganda oʻtkaziladi. Pul islohotlari mamlakatdagi iqtisodiy holatga, pulning qadr-sizlanish darajasiga va davlatning siyosatiga bogʻliq holda turli usullar-da: ortiqcha qogʻoz pullarni yoʻq qilish yoʻli bilan pul hajmini kamaytirish (deflyatsiya); eski pul belgilarini yoʻq qilib, yangi qogʻoz pul belgilarini zarur mikdorda chikarish (nullifikatsiya); eski pul belgilarini yirikroq yangi pul belgilariga almashtirish (denominatsiya); pul birligi yoki qogʻoz pul birligi kursining metall qiymati va chet el valyutasiga nisbatan kursini pasaytirish (devalvatsiya); pul birligidagi metall qiymati yoki qogʻoz pul kursini tashki davlatlar valyutasiga nisbatan oshirish (revalvatsiya) va b. shakllarda amalga oshiriladi.

Sobiq Ittifoq (Rossiya)da 1922—23 y. larda eski 1 mln. rubl yangi 1 rublga, Germaniyada 1-jahon urushi va undan soʻnggi davrlarda pulning haddan tashqari qadrsizlanishi natijasida 1924-y. gi Pul islohotlari davrida yangi 1 marka eski 1 trln. markaga, Gretsiyada 1944-y. noyab. da 50 mlrd. draxma yangi 1 draxmaga almashtirilgan edi. 2-jahon urushi yakunlanishi arafasida va undan keyin bir qator xorijiy davlatlarda Pul islohotlari (Belgiya — 1944-y., Fransiya, Daniya, Gollandiya va Norvegiya — 1945-y., Yaponiya — 1946-y., Avstriya — 1947-y.) amalga oshirildi.

Hozirgi Markaziy Osiyo hududlarida muxim Pul islohotlari Amir Temur hukmronlik qilgan davrdan boshlangan. Uning tashabbusi bilan oʻsha davrgacha muomalada boʻlgan mayda mis tangalar oʻrniga sifat va hajm jihatdan bir necha marta ortiq boʻlgan, yirik qiymatga ega oltin va kumush tangalar zarb etila boshlagan. Amir Temur tasarrufida bir necha zarbxonalar boʻlganligi va ularda zarb etilgan tangalar Yevropada ham mashhur boʻlganligi haqida koʻp maʼlumotlar bor. Birgina Gʻarbiy Eron va Ozarbayjonda Amir Temurning nomi bitilgan 120 turdan ortiq oltin va kumush tangalar muomalaga kiritilgan. Mirzo Ulugʻbek tomonidan 1428-y. amalga oshirilgan Pul islohotlarida ilgari zarb etilgan mis tangalarning muomalada boʻlishi taqiqlangan. Bir qator shaharlarda — Buxoro, Samarqand, Toshkent, Shohruxiya, Andijon, Qarshi va Ter-mizda yangi tangalar zarb etila boshlagan. Eski tangalarni yangi tangalarga almashtirish tugallangandan keyin, fakat Buxorodagi zarbxona faoliyati saklab qolinib, qolganlari yopilgan.

Shayboniylar davrida ham tangalar zarb kilishda yangilik kiritilgan. Ol-dingi xukmdorlar tomonidan zarb etilgan tangalardagi yozuvlar ustiga yangi tamgʻalar zarb qilinib, muomalaga chiqarilgan. Bu davrda, asosan, dinor nomi bilan yuritilgan juda koʻp miqdordagi mis tangalar va vazni 3 g boʻlgan kumush tangalar muomalada boʻlgan.

19-a. ning boshlaridan Buxoro amirligida vazni 4,5 g lik «tillo» nomi (oltin) bilan tangalar zarb etilgan. Kumushdan ishlangan tanga deb ataluvchi pul birliklari 1920-y. ga qadar muomalada yurgan. Buxoro amirligida 1918-y. dan boshlab muomalaga nominali 20, 60, 100, 200, 300, 500, 1000, 2000, 3000, 5000 va 10000 tangalik qogʻoz pullar chiqarilgan. 1921-y. da Buxoro Xalq banki muomalaga yangi, nominali rublda koʻrsatilgan qogʻoz pullarni chiqara boshladi. Bu pullar 3000, 10000 va 20000 rubl nominaliga ega boʻlgan. 1922-y. da Buxoro Xalq banki tomonidan denominatsiya amalga oshirilib, pulning nominali yuzlab marta kamay-tirilgan va 1, 5, 10, 25, 100 rubllik yangi pullar muomalaga chiqarildi. Ammo koʻp oʻtmasdan, kuchli inflyatsiya natijasida past nominaldagi pul belgilari bozor ehtiyojlarini qondira olmadi va 1000, 2500, 5000 rubllik pullar bosib chiqarildi. 1920—21 y. larda Xorazm Sovet Xalq Respubli-kasi (XSXR) tomonidan muomalaga 250, 500, 750, 1000, 2000, 5000 va 10000 rubl nominalida ipakdan qoʻlda toʻqilgan maxsus pul belgilari chikarilgan. Ushbu pullar XSXR tugatilganga qadar, yaʼni 1924-y. gacha muomalada boʻlgan. Yuqori inflyatsiya natijasida 1922 — 23 y. larda XSXR tomonidan denominatsiya amalga oshirilib, eski pullarning ustiga ularning yangi no-minalini koʻrsatuvchi tamgalar bosilgan. 1921—22 va undan keyingi yillarda Pul islohotlarini oʻtkazishga qaratilgan qator tadbirlar Turkiston ASSRda amalga oshirildi. 1923—24 y. larda Buxoro va Xorazm Xalq Respublikalarining pul belgilari RSFSR pul belgilari (rubl chervon) bilan almashtiriddi. Fuqarolar urushi davrida Turkiston frontlar halqasi ichida qolganda Toshkentda Turkiston ASSRning puli — turkbonlar chiqarilgan. Keyinchalik 1921-y. 1 yanv. dan boshlab Turkistonda 3 oy davomida Pul islohotlari oʻtkazilib, turkbon RSFSR pul birligiga 10:1 nisbatda almashtirildi. 1947-y. da sobiqSSSRda Pul islohotlari oʻtkazildi, mahsulotlarni taqsimlashda kartochka tizimi tugatildi va davlat kooperativ chakana savdosi nar-xida yagona tartib oʻrnatildi. Muomaladagi hamma pul belgilari 10:1 nisbatda yangi pul belgilariga almashtirildi. 1950-y. ga kelib oltin tovar za-xirasining koʻpayishi, chet el valyutasiga nisbatan pul kursining oshishi, narxlar masshtabi oʻzgarishi 1961-y. da muomaladagi pul belgilarini 10:1 nisbatda yangi pul belgilariga almashtirilishiga olib keldi.

Oʻzbekiston Davlat mustaqilligiga erishgach, Rossiya oʻz milliy valyutasini chiqargunga qadar boshqa sobiq It-tifoq respublikalari singari vaqtincha rubl zonasida qoldi va mamlakatda amalda boʻlgan iqtisodiy shart-sharoitlarni hisobga olib, oʻz milliy valyutasini muomalaga kiritishni ikki bosqichda amalga oshirdi. Bi-rinchi bosqich: 1993-y. ning 15 noyab. dan ish haqi, pensiya, stipendiya, nafaqa va aholi daromadlarining oʻz vaqtida toʻlanishini, respublika ichki isteʼmol bozorini taʼminlash maqsadida Oʻzbekiston Respublikasi hududida toʻlov vositasi sifatida 1961—92 y. lardagi rubl banknotlari va Rossiya bankining 1993-y. dagi rubli bilan parallel ravishda 1:1 nisbatda oraliq valyuta sifatida «soʻmkupon» muomalaga kiritildi. Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki muomalaga qiymati 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 200, 500, 1000, 5000, 10000 soʻmkupon qogʻoz pullarni chiqardi. Ikkinchi bosqich: 1994-y. 1-iyulidan boshlab Oʻzbekiston Respublikasining milliy valyutasi soʻm 1 soʻm = 1000 soʻmkupon nisbati bilan muomalaga kiritildi. Markaziy bank muomalaga qiymati 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100 soʻm boʻlgan bank qogʻoz pullari (banknotlar) va 1, 3, 5, 10, 20, 50 tiyin boʻlgan metall tangalar chiqardi.

Oʻzbekiston Respublikasi oʻz milliy valyutasini muomalaga kiritishi, ikki bosqichli bank tizimi va musta-qil pul tizimi tashkil etilishi pul-kredit siyosatinp erkin yuritish im-konini berdi. Hisobkitoblarni yengillashtirish maqsadida 1997-y. dan boshlab muomalaga 200 soʻmlik, 1999-y. dan 500 soʻmlik va 2001-y. dan 1000 soʻmlik bank qogʻoz pullari (banknotlar) muomalaga chiqarildi.

Related Posts:

• BOZOR ISLOHOTLARI INSTITUTI
• BOZOR ISLOHOTLARI
• SOLIQ ISLOHOTLARI
• Pul, Pul, Pul…
• Geymerlar qancha pul topishadi?
• Kibersport orqali pul ishlashga nima deysiz?

Pul islahatının əsas üsulları

ölkədə maliyyə sisteminin sabitliyi pozulması halında pul islahatı müxtəlif metodlardan istifadə. bu yaranmış qüsurları radikal aradan qaldırılması məqsədi Transformation. hökumət sabit ilə xarakterizə olunur davamlı maliyyə vahidinin, istifadə bir keçid edir alıcılıq qabiliyyəti. Bu bazar iqtisadiyyatına xas olan əlaqələrin inkişafına təmin edir.

Biz növbəti maliyyə islahatları istifadə əsas üsulları hesab edir.

Baxış

üsulları pul islahatlar onların xüsusiyyətləri maliyyə sisteminin sabitləşdirilməsi diqqət qaydaları ilə müəyyən edilir. çevrilmə prosesində maneəli pul geri və əvəzinə yeni verilir.

pul vahidi dəyişdirilə bilər islahat və ya onun qızıl content, digər maliyyə sxemləri bir keçid hissəsi kimi. Bu transformasiya pul və qeyri-pul dövriyyəsinin də cəlb edir. Eyni zamanda, maliyyə islahatları heç bir üsul gələcəkdə yeni maliyyə aləti sabitliyin qorunması zəmanət vermir.

Bu baxımdan, zəruri dəyişikliklər sonra xüsusi dəstək tədbirlərin həyata keçirilməsi. bu prosesdə əhəmiyyətli rol maliyyə və kredit siyasəti ilə ifa olunur. Bu haqlı və pul və nağdsız dövriyyənin sahəni tənzimləyən yönəlmiş olmalıdır.

təsnifat

üsulları müxtəlif dərəcə, maliyyə sisteminin dövlət təsir göstərə bilər pul islahatı üsulları daxildir. elm, sabitləşdirmək üçün bir neçə yolu var. Xüsusilə, pul islahatı aşağıdakı üsulları var:

1. Diversifikasiya. Bu valyuta ehtiyat strukturunun tənzimlənməsi diqqət dövlət və banklar, bir siyasətdir. Bu proses zərərlər beynəlxalq ödənişlər və qorunması üçün müxtəlif maliyyə alətləri birləşdirən həyata keçirilir. Adətən, hadisə kövrək maddələr həyata keçirilməsini nəzərdə tutur və daha davamlı almaq.
2. Ləğv. Bu üsul maliyyə vahidinin dəyərsizləşmə və onu əvəz etmək üçün yeni alətin tətbiqi ləğv elan edir.
3. Devalvasiya. Bu pul vahidi alıcılıq azalması ilə müşayiət xarici qarşı milli valyutanın dəyişiklik edir.
4. Ad. pul islahatı keçirilməsi, bu metodu maliyyə alətinin nominal dəyəri dəyişən daxildir. Adətən bu giriş ilə müəyyən nisbəti əvəz keçmiş ədəd şəraitində həyata keçirilir.
5. Yenidən qiymətləndirmə. Bu əvvəl mövcud hesabı bölmənin qızıl məzmunu bərpa edir.

pul islahatı digər üsulları var. Deflyasiya, məsələn, pul həddindən artıq miqdarda dövriyyədən çıxarılması nəzərdə tutulur. Bu dövriyyədə pul məbləği azaldır.

transformasiya xüsusiyyətləri

Ölkənin pul sektorunun inkişafı, onların ilkin, məqsədləri və nəticələri pul islahatlar göstərir. çevrilməsi əsas vəzifəsi maliyyə alətlərinin idarə və bütün sistemin güclənməsinə aerodinamik edir.

Üsulları pul islahat müxtəlif amillərdən asılı olaraq seçilmiş:

• istehsal prosesi;
• siyasi strukturunun xüsusiyyətləri;
• cəmiyyətdə müxtəlif vəzifəsi;
• dövlət iqtisadiyyatın ümumi dövlət.

pul islahatlarının mövcud üsulları bütün maliyyə və kredit sahəsində yeni, yenidən qurulması ilə əvəz bütün aradan qaldırılması və ya kağız işarələri müəyyən bir faiz cəlb məzənnə və s dəyişikliklər.

ləğv

Bu metodun adı latın kökləri var. Bu söz nullus gəlir – “qeyri-mövcud”, “yox” və Facio – “Mən”. yalnız ekstremal hallarda, bir qayda olaraq, hökumət tərəfindən istifadə inflyasiya ilə mübarizə üsulu kimi pul islahatı. A ləğv dərin iqtisadi böhran vəziyyətdə həyata keçirilir.

Onun güc qanuni hesablanması alət itirilmiş pul çıxarılması zərurəti səbəbiylə ola bilər. Bu vəziyyət siyasi hakimiyyəti dəyişən adətən zaman, baş verir. Bəzi hallarda, ləğv devalvasiya ilə üst-üstə düşür. Bu halda, bir aşağı dərəcəsi dəyərsizləşmiş yeni əlamətləri köhnə model mübadiləsi.

valyuta islahatların Bu üsul iqtisadi böhran hesab kağız vahid qiyməti demək olar sıfır azaldılır altında belə bir tədbir, çatdı hallarda aktualdır.

ad

Bu ad da “adını” deməkdir latın sözü nominatio gəlir.

pul islahatı üsulları müəyyən bir nisbəti yeni əlamətləri köhnə mübadiləsi ilə nominal qiymət hesablanması alətləri dəyişdirmək üçün tədbirlər daxildir. s tariflər, qiymətlər, əmək haqqı, və yenidən hesablanması ilə eyni nisbətdə.

məzhəb ümumiyyətlə inflyasiya ilə pul stabilləşdirilməsi üçün istifadə olunur. Lakin, bu texnika asanlaşdırmaq və ödəniş sistemi sadələşdirmək bilər. Əslində, məzhəb dövlət valyuta gücləndirmək üçün bir yoldur.

qiymət miqyaslı konsolidasiya çizili sıfır vasitəsilə baş verir. əvəzinə 6.1 rubl – Rusiya devalvasiya 17 Avqust keçirilib, 1998 Konsolidasiya bu halda meydana gəldi demək olar ki, 4 dəfə. US $ 1. 24 rubl yaradılmışdır.

Features terminologiya

bütün hallarda hesab dəyişikliklər bölmənin xarakterizə istifadə edilən anlayışlar siz dəqiq tədbirlər mahiyyətini qiymətləndirmək üçün imkan verir. Məsələn, ad adətən verilmiş maliyyə alətlərinin nominal baxımından azalma deməkdir. Bu xarakterik Rusiyada baş verən islahatlar təhlili üçün məqbuldur.

Xüsusilə, müddət əvvəl nəşr yerini il 1000 simvol rubl azad 1922-ci ildə denominasiya aiddir. Bu il hesablanmış əlamətləri 1 kimi 1922-ci ilə verilmiş ədəd bağlı idi azad In məzhəbin oxşar xüsusiyyətləri 1923-cü islahatı aiddir: 100.

1961-ci ildə yeni bir əvəz ifa edilmişdir. Əvvəllər bu tədbir 1961-ci ildə nəşr 1 vahid 10 nisbətində yeni mənə pul azad hesablanması alət nominal dəyəri dəyişmək idi. Bu dövlət daxilində maliyyə dövriyyəsi əsasən əhəmiyyətli idi. Eyni zamanda, hesablanmış məzhəb qızıl content vahidi ilə birlikdə 4,5 dəfə azalıb. Bu tədbir müstəqil kimi qiymətləndirilir və xarici ölkələrlə əməliyyatlar əsasən bağlı idi.

Bu dəqiq 04/08/1997 təsdiq Prezidentinin Fərmanı ilə ad, ad deyil, bir yol “çizili adet sıfır” dir. 1000: 1998-ci ildə ölkədə məzhəb 1 bir nisbətində həyata keçirilmişdir. Fərmana uyğun olaraq, lakin pul vahidi, əlamətləri redaktə nominal dəyəri təmin edir. Eyni ad, onun mahiyyəti, bu həm də nağdsız əməliyyatlar istifadə olunan maliyyə alətləri, pul məhdud deyil.

təsiri

böhran şəraitində, 2009-cu ildə rubl tədricən amortizasiya $ 1 bahalaşmasına səbəb olub. Bu dəyişiklik, bəzi mənfi təsiri var. Xüsusilə:

1. ixracatı artan maraq artır. rubl çox miqdarda xarici valyuta mənfəətin vahidi əldə edilə bilər, çünki bu.
2. daxili bazarlarda məhsulların dəyərinə artırın. Bu idxal mallara münasibətdə xüsusilə nəzərə çarpır. Bu, öz növbəsində, əhalinin maddi vəziyyəti mənfi təsir göstərir.
3. rubl qənaət dəyəri azalma.
4. xarici avadanlıq təchizatı şəraitinin pisləşməsi.

bu təsirlərin hamısı pul islahatı üsulları seçmək üçün hökumət tərəfindən nəzərə alınmalıdır. rubl məzənnə və əhalinin və müəssisələrin azaldılması mənfi təsirlərini aradan qaldırmaq üçün tədbirlər təmin etmək üçün zəruri dəyişikliklərin bir hissəsi kimi.

devalvasiya

Bu ad latın devalvatio gəlir. , “Var” “dayanmaq” – bu sözlə, prefiks de aşağı hərəkət və VALEO deməkdir.

pul islahatı üsulları hesab vahidi rəsmi qiyməti azaltmaq üçün tədbirlər daxildir. O, metal əlamətləri əməliyyat zamanı maliyyə sisteminin transformasiya yoldaşlıq etdi. devalvasiya qanunvericilik maliyyə vahidinin qızıl məzmunu azaldılması və ya xarici valyuta və ya qızıl nisbətən pul dərəcəsi azaltmaq eyni zamanda həyata keçirilib.

Bu metodun istifadəsi müasir şəraitdə ölkənin valyuta böhranı sahələri və ya pul (fasiləsiz) cari açığın əhəmiyyətli amortizasiya göstərir.

devalvasiya ixracatı təşviq olunur, lakin bu idxal məhsullarının qiymətinin artması dövlətin xarici borcunun həcmi artırır zaman. Nəticədə, iqtisadi sistem mövcud siyasi və iqtisadi ziddiyyətlər daha da.

yenidən qiymətləndirilməsi

pul islahatı üsullardan biri ölkəyə xarici spekulyativ kapital axınını məhdudlaşdırmaq üçün. Yenidən qiymətləndirmə (bərpa) Siz artımı saxlamaq üçün imkan verir pul kütləsinin və daxili qiymətlərin artımı yavaş.

Məsələn, İngiltərədə ilk Dünya sonra, illər 1925-1928 hökumət müharibədən əvvəl mövcud funt, qızıl məzmunu bərpa edilmişdir. Yenidən qiymətləndirmə dollara qarşı milli valyutanın rəsmi məzənnəsi artırılması ilə həyata keçirilmişdir.

Rusiya 1895-1997 gg da dəyişikliklər.

Bu dövrdə pul islahatı S. Yu. Vitte keçirdi. Dəyişikliklərin səbəb edilmişdir:

1. maliyyə sisteminin qeyri-sabitlik.
2. xarici və daxili iqtisadi əlaqələrin inkişaf etməməsi.
3. təhkimçilik qaldırılması. Due qəbul qanuna ölkədə azad bir çox insan var idi.
4. Avropa kapitalist inkişafı fonunda dövlət feodal geriliyi.
5. xarici kapitalın qəbul olmaması.

pul islahatı Witte devalvasiya tərəfindən reallaşdırıldı. hesab vahid qızıl content 1/3 azalıb. Mint mark qızıl rubl hesab edilmişdir. pul State Bank 1,095 milyard rubl təşkil edib ki, yaradıldı .. Eyni zamanda, maliyyə institutu banknotların vermək imkanı var idi çağırıb. məbləği 1,121 milyard rubl olmaq idi .. və yaradılan pul qızıl təmin edir. dəyişikliklər nəticəsində:

1. maliyyə alətləri dövriyyəsi strukturu yaxşı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmişdir.
2. Ruble sərbəst dönərli bütün valyutalar arasında birinci yer tutur bacardı. Eyni zamanda, o, ABŞ dolları və funt sterlinq oldular.
3. xarici vəsait almağa başladı.
4. Rusiya etibarlı iqtisadi tərəfdaşı və solvent kimi tanınır, və kapitalist xətləri başlamışdır edilmişdir.

mühüm amil

Bu valyuta islahatı amillər dəyəri fərqli qeyd etmək lazımdır. Tez-tez yalnız çevrilməsi üçün bütün lazımi şərait iştirakı ilə uğurlu ola bilər. Witte islahatlar halda zəruri ilkin şərtlər istehsal artımı və demək olar ki, balanslaşdırılmış büdcə şəklində mövcuddur. transformasiya qızıl pul bir pulsuz mübadiləsi keçid nəzərdə Lakin, xüsusi əhəmiyyəti müvafiq ehtiyat yaratmaq üçün lazım idi. Şüarı “başa deyil, lakin çıxarmaq” Buna nail olmaq üçün irəli sürülüb. Və ixrac sayəsində zəruri kapitalı Yığılmış.

1922-1924 konvertasiyası.

Bu islahat Vətəndaş müharibəsi və Birinci Dünya müharibəsinin doğurduğu mənfi təsiri müraciət yönəlib. Əsas məsələ müalicə hesab sürətlə dəyər itirən bölmənin qaldırılması idi. 1922-1924 gg edir. dəyişiklik üçün heç bir zəmin, lakin islahat tələb şərait var idi.

Bu amillər dövriyyədə olan xarici valyutanın çəki milli markaları həlli məbləği üstün başladı ki, daxildir. Çevrilmə qızıl ədəd buraxılması ilə başladı. islahat üçün zəruri şəraitin olmaması yalnız 1924-ci ildə başa çatıb

Bu istehsal artım dəyər qeyd etmək lazımdır. Xüsusilə kənd təsərrüfatı məhsullarının payı artıb. Bu amil islahatlar kursu üzrə müsbət təsir göstərmişdir. hökumətin sərəncamında böyük kifayət qədər qızıl ehtiyatı idi, lakin əhəmiyyətli də var idi büdcə kəsiri. Bu keçid müddəti təsir aradan qaldırmaq üçün lazım idi.

Ümumi tələblər

pul islahatı həyata keçirilməsində ölkəmizin tarixi təcrübə onların uğur üç əsas amillər müəyyən etməyə imkan verir:

1. artım istehsalı. Bu məhsul qiymətlərində artım təchizatı və məhdudlaşdırılması həcminin artım təmin edir. bu amillər hesabına vahidi sabitliyi qoruyaraq böyük əhəmiyyət kəsb edir.
2. büdcə kəsirinin olmaması. Bu xərclərini ödəmək üçün kredit resurslarının cəlb edilməsi valyuta məsələni istifadə deyil imkan verir. Buna görə məhdud alıcılıq və çox güman ki, qiymət artımı onun təsiri.
3. kifayət ehtiyatlarının mövcudluğu. Bu zəruri əgər məhsullarının idxal və bazarda öz təchizatı artırmaq, milli valyutanın sabitliyi saxlamaq üçün imkan verir.

Test suallar

Rusiyanın tarixi yol öyrənilməsi xüsusi diqqət onlardan çıxış alınan böhran və hökumət tədbirlər ödənilir. Siz aşağıdakı suallara cavab özünüzü test edə bilərsiniz, informasiya yuxarıda verilmiş internalized necə anlamaq üçün:

1. Nə valyuta islahat üsulları var.
2. ilkin Nə islahatların uğurla həyata keçirilməsi üçün mövcud var?
3. rubl məzənnə azaldılması zaman mənfi nə nəticələri verə bilər?
4. 1895-1997 illərdə islahatlar barədə xüsusi nədir.?
5. 1922-1924 pul islahatı təsviri verin? onun müddəti səbəbi nədir?

Əlbəttə, indi iqtisadi vəziyyət əvvəllər idi bir çox fərqlidir. Lakin sabitləşdirici tədbirlər inkişaf nəzərə son illər təcrübəsi almaq lazımdır.

BMT islahatının mahiyyəti

Davamlı konsolidasiya və yaxınlaşma ilə insanlıq fövqəlmilli təşkilatlar yaratmağa çalışdı. Uzun müddət bunlar yalnız regional bloklar idi, lakin iyirminci əsrdə qlobal hərbi və dinc təşkilatlar meydana çıxdı. Əvvəlcə Millətlər Birliyi, daha sonra ən azı on illərdir dünya proseslərini tənzimləyən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı idi. Lakin son illərin hadisələri göstərir ki, BMT-nin islahatları açıq şəkildə tələb olunur. Bu gün məqaləmiz çərçivəsində danışacağımız onlar haqqında.

BMT problemləri

BMT-nin “sürüşdüyü” bütün müasir problemləri iki qrupa bölmək olar:

• təşkilatın dünyadakı qeyri-sabit və qeyri-müəyyən mövqeyi;
• BMT-nin özünün inzibati quruluşu.

Vəziyyət, təşkilatın davam edən müharibə şəraitində, iki supergüclü iki qütblü bir dünya formalaşarkən və dünyanın əksəriyyətinin müstəmləkə vəziyyətində olduğu bir dövrdə qurulması ilə mürəkkəbləşir.

O vaxtdan bəri yeddi ildən çox vaxt keçib və BMT heç vaxt ciddi şəkildə islah olunmayıb. Hal-hazırda, tərəddüd etmədən, bu təşkilatı tamamilə təsirsiz hala gətirən bir çox problemi saya bilərsiniz. BMT-nin dünyadakı mövqeyi və gücü nəzərə alınaraq, bu sadəcə qəbuledilməzdir. Problemlər on illər boyu yığıldı, lakin ehtiyatlı siyasətçilər hələ də mövcud vəziyyəti aşağı salmaqdan qorxaraq kiçik dəyişikliklərlə məhdudlaşaraq ciddi dəyişikliklər etməyə cəsarət etmədilər. Bu, dəyişikliyin zəruriliyi barədə danışmaqdan çəkinməyən eksantrik Amerika Prezidenti D. Tramp meydana çıxana qədər idi. Bu təşkilatda köklü dəyişikliklər etməyə qərar verən Amerika liderinin BMT-dəki islahatının mahiyyəti nədir?

BMT-nin quruluşuna və mövqeyinə düzəlişlər

BMT-nin mövcudluğunun ilk onillikləri Soyuq müharibə hadisələri və super güclərin təsir dairələrinə görə rəqabəti ilə əlaqəli idi. O zaman, əslində, BMT islahatlarından əvvəl heç deyildi. Hər iki tərəf təşkilatdakı təsirlərini yalnız öz maraqları naminə istifadə etmək və hərbi müttəfiqləri dəstəkləmək istədi.

Əlbətdə ki, belə şəraitdə ciddi dəyişikliklərə yer ola bilməzdi. Nadir islahatlar arasında Təhlükəsizlik Şurası üzvlərinin sayının 11-dən 15-ə qədər genişləndirilməsini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu hərəkət BMT üzv dövlətlərinin sayının 1945-ci ildəki 51-dən 1963-cü ildə 113-ə yüksəlməsi və inkişaf etməkdə olan dövlətlərin Təhlükəsizlik Şurasının fəaliyyətində iştirak etmək hüququ ilə təmin edilməsindən qaynaqlandı.

Qarşıdurma bitdikdən sonra, keçən əsrin doxsanlı illərində həyata keçirilmiş qətnamələrin sayı artdı və BMT-nin dünyadakı varlığı gücləndi. Təhlükəsizlik Şurası tədricən millətlərarası bir hökumətin ayrı-ayrı funksiyalarını əldə edir (qeyri-daimi rəhbərliklər yaratmaq, sanksiyalar tətbiq etmək və s.). 2017-ci ilin payızına qədər hadisələr belə inkişaf etdi. BMT islahatı başlayanda ABŞ bu təşkilatın xarici və daxili mövqeyini kökündən dəyişdirməyə başladı.

Trampın çıxışı

Amerika Prezidenti 2017-ci ilin payızında BMT tribunasından bu mövzuda ilk dəfə dünyaya müraciət etdi və bu təşkilatı dəyişdirməyin vacibliyini qeyd etdi.

Tramp, BMT-nin səhv idarəetmə və bürokratiyanın hər şeyə qadir olduğu səbəbindən təsirli bir şəkildə işləyə bilməyəcəyindən kədərləndi. Əsrin əvvəllərindən bəri BMT-nin maliyyələşməsinin iki dəfədən çox artdığını, lakin təşkilatın fəaliyyətinin aşağı səviyyədə qaldığını qeyd etdi. ABŞ Prezidenti növbəti Məclisdə on bəndlik bəyannaməni dəstəkləyərək BMT-də islahatların aparılmasını təklif etdi. Sənədin məzmununu hələ heç kim bilmirdi.

Daha

O vaxtdan bəri Trampın BMT-dəki islahatı sahəsində bir çox hadisələr dönməyə başladı. Onun çevrilməsinin məqamları bir çox insana aid idi. Qeyd edək ki, Tramp BMT-nin çatışmazlıqları barədə dəfələrlə ABŞ-ın büdcəsinə ən böyük məbləğdə töhfə verdiyinə işarə edərək bildirmişdi.Amerikanın hər il BMT-yə təxminən 10 milyard dollar xərcləməsini səhv hesab etdi – təşkilatın qalan hissəsinin sərmayələrindən daha çox pul.

Trump Bəyannaməsi

Yayılmış bəyannamədə BMT islahatının 10 bəndi yer alır. Bunda, Birləşmiş Ştatlar, BMT sistemində bütün sahələrdə performansı artırmaq üçün islahatlar təklif edir. Bu, Trampa görə, təşkilatdakı işçilərin sayını azaltmaqla edilə bilər.

ABŞ nümayəndə heyəti bu sənədi 2017-ci ilin sentyabr ayında keçirilən ilk iclaslardan əvvəl də BMT-yə üzv dövlətlərin bütün nümayəndəliklərinin işçilərinə yazdı və göndərdi. Hamı əvvəlcədən məqamlarla tanış idi.

Maliyyə

Nəzərə alınmalıdır ki, Trampın layihəsi əsasən dünya təşkilatının maliyyə sahəsinə yönəlib. BMT-nin çevrilməsinə dair təklif olunan bəyannamənin əsas hissəsi müəyyən dərəcədə pul sektoru ilə əlaqədardır. Məsələn, sənəddə BMT-nin sərəncamına gələn pul bölgüsü üzərində nəzarəti gücləndirməyin, maliyyələşdirmə xərclərinin şəffaflığını artırmağın, BMT-nin aparıcı strukturlarının mandatlarının təkrarlanmasının və ya artıqlığının azaldılmasının vacibliyi barədə mübahisələr var. Trump-ın BMT-nin İslahat Bəyannaməsində, təşkilatda olan bütün ölkələrin öz iqtisadi vəziyyətlərinə görə tamamilə cavabdeh olduqlarına dair bir bənd var.

ABŞ siyasəti

Trampın aktiv siyasətləri dünyanı onun çevrilmələrinin əleyhdarlarına və tərəfdarlarına bölməsinə səbəb oldu. ABŞ prezidentinin sözlərinə görə, BMT islahatının 10 bəndi dəyişir və ciddi amillərin təsiri altındadır. Birincisi, ABŞ Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olaraq imtiyazlı mövqeyindən və həlledici səsindən məhrum olmaq istəmir. İkincisi, ABŞ-ın bütün sahələrdə mövcud gücü o qədər böyükdür ki, rəsmi imtiyazlar olmadan da, ikinci eşelonun əhəmiyyətli bir hissəsinin liderlərini nəzarətdə saxlaya və bu yolla öz mənafelərinə uyğun olaraq lazımi üstünlüyü yarada bilər.

Üçüncüsü, son illərdə ABŞ-ın dünyadakı hakim mövqeyini itirmə tendensiyası var. Onların müttəfiqləri və peykləri üzərindəki iqtisadi, maliyyə və siyasi nəzarətləri illər keçdikcə azalır və azalır. Çin getdikcə liderliyi ələ alır. Ardınca bir sıra yeni böyük iqtisadiyyatlar (BRİKS üzv dövlətləri daxil olmaqla) gəlir. Gələcəkdə zəifləyən bir super gücün sıxılma təhlükəsinin ortaya çıxma ehtimalı açıqdır. Bu və digər amillər, çox ziddiyyətli və çox səviyyəlidir, ABŞ-ın mövqeyini birmənalı və tərsləşdirir, BMT islahatının mahiyyətini kökündən dəyişdirir. Ümumiyyətlə, bu məsələdə hələ bir aydınlıq yoxdur.

Transformasiya tərəfdarları

BMT islahatı bəyannaməsini imzalayan ölkələrin dərhal 130 olduğu ortaya çıxdı.
Bir həftə sonra, 190-dan çox dövlətdən 142 dövlət, BMT-nin işi əsnasında təşkilatın çevrilməsinə dair bu Amerika sənədini təsdiqləməyi qəbul etdi. Hətta BMT Baş katibi Antonio Gutterisə Trampın bəyannaməsinin məzmununun təcili olaraq həyata keçirilməsini tələb edən bir açıqlama verdilər. Deyə bilərik ki, ABŞ-ın mövqeyini nümayiş etdirən belə güclü bir dəstək, ən azından özlərini bu supergücün peykləri kimi görmələrini təklif edir. Sadəcə, BMT-dəki mövqelərindən narazı olan bir çox dövlət var.

BMT İslahat Bəyannaməsini hansı ölkələr imzalayıb? Nisbətən desək, indi mövqelərində dəyişiklik tələb edən bir neçə dövlət qrupu var:

• regional və qlobal məkanda böyük rol oynayan, lakin BMT-də nisbətsiz dərəcədə təvazökar bir rola sahib olan iqtisadi və siyasi baxımdan güclü ölkələr (ilk növbədə Almaniya və Yaponiya);
• 1944-cü ildə müstəmləkə və ya yarı müstəmləkə olan ölkələr, lakin iyirmi birinci əsrin əvvəllərində artıq dünyada həddindən artıq yüksək rol oynayan ölkələr (Hindistan, bir sıra Latın Amerikası ölkələri və s.);
• nəhayət, ümumi iqtisadi artım digər ölkələrin başqalarına yaxınlaşmasına və şəxsən özləri üçün xüsusi bir yer tələb etməməsinə, heç olmasa nümayəndələri üçün imkan yaratdı.

ABŞ tərəfdarlarının sayını artırmaq və eyni zamanda maddi yükünü azaltmaq üçün bu ölkələrin tələblərini ödəməyə getdi.

Rəqiblər

BMT islahatının mahiyyətinə qarşı çıxan və ya bitərəf mövqe tutan dövlətlər xeyli az idi. Əvvəla, bunlar nüfuzlarının itirilməsindən qorxan qlobal siyasi rəqiblər (Rusiya, Çin), Şimali Koreya, Venesuela və s. Kimi “yaramaz ölkələr”, növbəti islahatların təməllərinin adi müxalifləri. Onların üçdə biri az olduğundan bu, mövqeyin zəifliyini əvvəlcədən müəyyənləşdirir. Digər tərəfdən, islahatların əleyhdarları arasında Təhlükəsizlik Şurasının üç daimi üzvü də var (60%) və doğrudan da, hər üçdə birinin Trampın islahatlarına qarşı olması əsas mövqeyini qoruyaraq güzəştə getməyin zəruriliyindən bəhs edir.

Bir sıra mənbələr dəyişikliklərin “mümkün intriqası” barədə məlumat versə də. Ölkəmiz BMT Təhlükəsizlik Şurası kimi vacib bir qurumun daimi üzvü, veto hüququnun sahibi olaraq qalmağa davam edəcəkmi? Əvvəllər, bir çox tanınmış siyasətçi onu vəzifəsindən məhrum etməyi təklif etdi, Ukraynadan gələn nümayəndələr xüsusilə aktiv idi. Axı Rusiyanın Təhlükəsizlik Şurasına üzvlüyünü qorumaq üçün heç bir səs alınmadı. Ancaq çox güman ki, bütün bunlar sonrakı islahatlar üçün istifadə ediləcəkdir.

İslahat Müzakirəsi

Əlbətdə ki, BMT islahatını imzalayan ölkələr və onun əleyhdarları fərqli davranırdılar. Buna baxmayaraq, islahatların aparılması lazım olduğu getdikcə daha aydın oldu və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) əslində idealdan kənar əsaslara söykənir və prinsiplərini dəyişdirmə vaxtı gəldi. Bu vaxt ABŞ da daxil olmaqla nüfuzlu partiyalar hər cür təkliflər verirlər. Görüşlər və müzakirələr zamanı bu mövzuda aktiv müzakirələr aparılır.

Aydındır ki, müzakirə zamanı yalnız mövqelərin kristallaşması deyil, həm də yaxınlaşmaları baş verir. İndi Rusiya yalnız transformasiya prinsipləri və onların detalları üzərində dayanaraq onsuz da islahatlarla razılaşdı. ABŞ da öz növbəsində mövqeyini yumşaldır. Nə də olsa, bütün tədbirli siyasətçilər üçün aydındır ki, Makkeyn və Klimkin açıq şəkildə onların arasında deyil) təşkilatdakı dəyişikliklərin yalnız uzlaşma əsasında mümkün olduğu açıqdır.

Buna görə də, bu gün dünya siyasətinin əsas iştirakçıları vəziyyəti araşdıraraq qısa müddətdə (bu gün) və uzunmüddətli (gələcək üçün) onlar üçün hansı məqamın ən faydalı olduğunu və BMT islahatlarının aparılmasının nə qədər zəruri olduğunu düşünürlər.

Perspektivlər

Mütəxəssislər, BMT-nin islahat bəyannaməsini və sonrakı hadisələri ortaya qoyan bu islahatlar zamanı təşkilatın aşağıdakı prinsiplərinin həyata keçiriləcəyinə inanırlar.

1. İkinci Dünya müharibəsi nəticəsində qalib gələn dövlətlərin imtiyazlı dairəsinin ləğvi.
2. Veto hüququnun tamamilə ləğvi (bunun müsbət addım olduğu deyilə bilməz, amma yenə də).
3. Bütün üzv dövlətlərin bərabər hüquqları (“bir dövlət – bir səs” konsepsiyasına və ya ən azı hüquqların əhalinin sayına nisbətdə bölüşdürülməsinə və ya nümayəndəliyin arxasında yerləşən vətəndaş qrupunu göstərən başqa bir xüsusi əmsala əsaslanan).
4. Əsas qərarların yalnız BMT Baş Məclisi tərəfindən təsdiqlənməsi.
5. Ən vacib qərarlardan bəziləri (silahlı qüvvələrin tətbiqi, iqtisadi və xarici siyasət sanksiyaları və s.) Birlikdə qəbul edilməlidir (yalnız bir ölkənin “əleyhinə” səs verməsi həlledici ola bilər).
6. Təşkilatın qərarları xaricində yuxarıda göstərilən kritik məsələlərə dair tədbirlər (güc tətbiqetmə, sanksiya və s.) Qadağan edilməli, nizamnamənin və beynəlxalq hüququn kobud şəkildə təhrif edilməsi kimi təhlil edilməli və fəal pozucuları özləri imperativ olaraq cəzalandırılmalıdırlar.

Nəticə

Trampın islahat təşəbbüsü proqnozlaşdırıla bilirdi. Təşkilat bu dinamik dövrdə açıq şəkildə anaxronizmə çevrilirdi.Buna görə də obyektiv təməl çox möhkəm bir təməl üzərində quruldu. Suallar fərqli idi: müəllif kim olacaq və hansı istiqaməti seçəcək? Ekstravaqant Trump, dəyişikliklərin sürətini, yollarını və əhəmiyyətini vurğulayaraq qərar verdi. İndi yalnız nə olacağını və yeniliklərin nə qədər perspektivli olacağını gözləmək qalır.