Sumqayit şƏHƏr səMƏd vurğun adina məRKƏZİ Kİtabxana

əmin inkişafı (filogenez). Təkamül biologiyası

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Q.Gül 1909-cu il dekabrın 31-də Şama­xı şə­hərində anadan olmuşdur. 1933-cü ildə Lenin­qrad Dəniz Nəqliyyatı Mühən­disləri İnstitutunu bitirmişdir.

Q.Gül 1947-ci ildə coğrafiya üzrə fəlsəfə dok­toru, 1951-ci ildə coğrafiya üzrə elmlər doktoru elmi dərəcələrini və profes­sor elmi adını almış, 1968-ci ildə Azərbay­can Elm­lər Akademiyasının (AEA) müxbir üzvü seçilmişdir.

Q.Gül 24 yaşında Bakı Dəniz Texnikumuna (indiki Azərbaycan Döv­lət Dəniz Akademiyası) ilk azərbaycanlı rəis təyin edilmişdir. O, Azərbay­can Dövlət Univer­sitetində (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Fiziki coğrafiya kafedrasının müdiri, 1954-1957-ci illərdə həmin universitetin elmi işlər üzrə prorektoru vəzifələrində işləmişdir. 1957-1962-ci illərdə AEA Coğrafiya İnstitutunun direk­toru, Xəzər prob­lemləri bölməsinin rəhbəri vəzifələrində çalışmışdır. Q.Gül Azərbaycan Dövlət Universitetinin Coğrafiya kafedrasın­da dərs demiş, həm də tədris və elmi hissə üzrə prorektor köməkçisi (1938-1941) vəzifələrində çalışmışdır. Müharibə illərində o, SSRİ Xalq Müdafiə Komitəsinin rabitə kurslarının siyasi rəhbəri olmuş (1941-1942), yerli səna­ye­yə rəhbərlik etmiş, Azərbaycan SSR Balıq Sənayesi Xalq Komi­təsinin flaq-şturmanı təyin edilmişdir.

Q.Gül Azərbaycanda okeanologiya məktəbinin banisi, Azərbaycanda ilk coğ­rafiya elmləri doktoru, coğrafiya sahəsində ilk professor, AEA-nın ilk coğrafi­ya­çı müxbir üzvü, ilk Xəzərşünas-okeanoloq olmuşdur. Xəzər dəni­zinin hidrolo­giyası ilk dəfə professor Q.Gülün doktorluq dissertasiyasında və bir sıra mono­qrafiyalarında dərin təhlil olunmuşdur.

Q.Gül 100-dən artıq elmi əsərin və 5 tədris kitabının müəllifidir. Azər­bay­canda fiziki coğrafiya üzrə ilk orta məktəb dərsliyi onun tərəfindən ha­zır­lan­mışdır. «Xəzər dənizi», “Qızılağac körfəzinin coğrafiyası», «Dənizdə neft mədən­ləri rayonlarının coğrafiyası», «Xəzərin qərb sahillərində dalğa­ların rejimi və dinamikası», «Meteorologiya və iqlimşünaslıq» kimi elmi əsərlərin müəllifidir.

Q.Gülün Azərbaycanda coğrafiya elminin inkişafında, xüsusilə Xəzər dənizi problemlərinin elmi həlli məsələsində dəyərli xidmətləri olmuşdur. 1959-cu ildə Nyu-Yorkda keçirilən okeanoloqların 1-ci Ümumdünya Qu­rultayında və 1960-cı ildə İsveçin Stokholm şəhərində beynəlxalq konfrans­da məruzələrlə çıxış etmişdir.

Q.Gülün Azərbaycanda coğrafiyaşünas alim kadrların hazırlanma­sın­da xid­mətləri böyükdür. O, milli dənizçi kadrlarının hazırlanması üçün Bakı Dəniz Texnikumu (indiki Azərbaycan Dövlət Dəniz Akademiyası) tarixində ilk dəfə türk (Azərbaycan) dilində tədris qrupunu yaratmışdır. Doğma dildə dərs və­saitlərinin olmadığı üçün o, rus dilindən “Naviqasiya”, “Dəniz prak­tikası”, “Dəniz astronomi­yası” və s. kitabları tərcümə edərək əlyazması şək­lində tələ­bələrə çatdırmışdır. 1957-1972-ci illərdə keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyası Okeano­qrafiya İnstitutu Aral-Xəzər Bölməsinin və AEA-nın Xəzər Komissi­ya­sı­nın (1953-1972), 1958-1970-ci illərdə isə Azərbaycan SSR Coğrafiya Cəmiyyə­tinin sədri olmuşdur.

Q.Gül “Şərəf nişanı” ordeni ilə təltif olunmuş, bir çox diplom və fəxri adlara layiq görülmüşdür. Onun şərəfinə adlandırılmış “Professor Gül” bərəsi 1986-cı ildən Xəzər dənizində üzür.

AMEA-nın müxbir üzvü Qasım Gül 1972-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.

(1909-1972)

Sumqayit şƏHƏr səMƏd vurğun adina məRKƏZİ Kİtabxana

İşlətmələri Şirkəti. – n. y. y. : n. y., n. i. y. – 145 s.

Qaplan, Əsli.

Nə? Necə? Nə üçün? / Ə. Qaplan ; tərc. T. Vahidoğlu ; red. F. Səfərli. – II

nəşr. – Bakı : Bərəkət, 2013. – 112 s.

Ətrafımızda olan dəyişikliklər, hadisələr hər kəslə yaxından bağlıdır. Hər

gün bir çox hadisə ilə qarşılaşır, yeni çıxan cihazlarla tanış olur, çox vaxt da məsələlərin təfərrüatına

varmadan keçib gedirik. Yəni bizim üçün adi görünən bir məsələ, bəlkə də, mahiyyətcə çox maraqlıdır.

Məsələn, siz heç düşündünüzmü “Metal soyuqdur, yoxsa taxta?”, “Gözümüzü qırpmasaq, nə olar?”,

“Günəş nə qədər istidir?. Və bu kitab məhz bu kimi neçə-neçə sualları işıqlandırır.

26 Yer haqqında elmlər

26.23 Meteorologiya

Gül, Qasım Kazım oglu.

Meteorologiya və iqlimşünaslıq : dərs vəsaiti / Q. K. Gül ; bur. məsul V.

Bəhmənli ; red. Ə. Əsədzadə ; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və

Turizm Nazirliyi, Azərbaycan Milli Kitabxanası. – Bakı : Renessans-A,

Azərbaycan dilində hidrometeorologiya və iqlimşünaslıqa həsr olunmuş bu

ilk dərs vəsaiti dövlət universitetlərinin coğrafiya fakultəsinin tədris proqramı əsasında tərtib

28.02 Üzvi al

əmin inkişafı (filogenez). Təkamül biologiyası

Axundov, Mirzə Fətəli.

Darvinizm və təkamül təliminin tarixi : dərslik / M. F. Axundov ; red. Ə.

Əsədzadə ; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi,

Azərbaycan Milli Kitabxanası. – Bakı : Xatun Plus, 2014. – 268 s.

Kitab universitetin bioloji fakültəsi və pedaqoji institutların təbiət

fakültəsində keçilən “Darvinizm” fənninə aid Azərbaycan dilində ilk dərslikdir. Müəllif kitabın

yazılmasında ali məktəblərdə həmin fənni tədris etmək sahəsində özünün 25 illik təcrübəsindən,

respublikanın təbiətindən və Azərbaycanda təbiət elmlərinin inkişafından bəhs edən tarixi

materiallardan istifadə etmişdir.

Mikrobiologiya

Mikologiyadan praktikum : dərs vəsaiti / N. R. Namazov, N. H.

Sultanova ; elmi red. A. Ş. İbrahimov. – Sumqayıt : Sumqayıt Dövlət

Meteorologiya və iqlimşünaslığın məqsəd və vəzifələri

Meteorologiya atmosfer, onun tərkibi, quruluşu, xüsusiyyətləri, onda gedən fiziki və kimyəvi proseslər haqqında elmdir. Meteorologiyanın əsas vəzifəsi atmosferin vəziyyətinin lıazırki fiziki anivaxtda və gələcəkdə proqnozunu təsvir etməkdir.

Meteorologiya atmosfer, onun tərkibi, quruluşu, xüsusiyyətləri, onda gedən fiziki və kimyəvi proseslər haqqında elmdir. Meteorologiyanın əsas vəzifəsi atmosferin vəziyyətinin lıazırki fiziki anivaxtda və gələcəkdə proqnozunu təsvir etməkdir. İqlimşünaslıq meteorologiyanın bölməsi adlanır və iqlimlərin formalaşmasmm qanunauyğunluğunu, Yer kürəsində onların paylanmasım, keçmişdə və sələcəkdə dəyişməsini öyrənir.

iqlim xüsusi və ya lokal (yerli) iqlim mənasında çoxillik dövrdə bu və ya digər yerin coğrafi şəraitinə xas olan atmosfer şəraitinin birliyidir. Bu anlayışda iqlim bir yerin (ərazinin) fiziki-coğrafi xüsusiyyətidir.

İqlim insanı əhatə edən mühitin bir fiziki-coğrafi xüsusiyyəti olub, insanın təsərrüfat fəaliyyətinə; kənd təsərüfatının ixtisaslaşmasına, sənaye obyektlərinin yerləşməsinə, hava, su və yerüstü nəqliyyata və.s. həlledici təsir göstərir.

İqlimin qanunauyğunluqlarını başa düşmək atmosfer prosesləri tabe olan ümumi qaıımıauğunluqlaıı öyrənmək əsasında mümkündür.

Əzizağa Əhmədov