Qloballaşma: tarixi, xüsusiyyətləri, səbəbləri, nəticələri

Avropada staj keçmə

Qloballaşma

Qloballaşmanın nə olduğuna dair bir çoxumuzun fikirləri olsa da, qloballaşma anlayışı mürəkkəbdir və insan hüquqları ilə əlaqələri çoxdur.
“Qloballaşma” termini son 50 illik bir dövrdə informasiya texnologiyalarında baş tutmuş çoxsaylı inqilablardan, mallar, xidmətlər və sərmayələr üzrə daim artan transmilli hərəkətlərdə milli və geosiyasi sərhədlərin azaldılmasınadək dünyada formalaşmış müxtəlif iqtisadi, mədəni, sosial və siyasi dəyişikliklərin müxtəlifliyini təsvir etmək üçün istifadə olunan bir termindir. İstehlakçı zövqləri üzrə homogenliyin artması, korporativ gücün konsolidasiyası və genişləndirilməsi, zənginlik və yoxsulluq üzrə kəskin artımlar, ərzaqların “Mc- Donaldlaşması” və mədəniyyət, və hər yerdə liberal demokratik ideyaların artması, bütünlüklə, bu və ya digər bir şəkildə qloballaşmaya aiddir. 1
Şalmali Guttal

Qloballaşma malların və xidmətlə rin beyn əlxalq ticarət həcminin və çeşidinin liberallaşdırılması və nəticələrinin artması, nəqliyyat xərclərinin düşməsi, kapitalın beynəlxalq nüfuzunun intensivliyinin artması, qlobal işçi qüvvəsində böyük artımın olması, texnologiyanın, xüsusilə də kommunikasiya texnologiyalarının yayılması ilə nəticələnməklə bütün dünya ölkələrinin daha sıx iqtisadi inteqrasiyası kimi təsvir edilə bilər.
Avropa Şurası Parlament Assambleyası

İnsanların vəziyyətinin universal olduğunu və bənzər hissləri, qorxuları, istəkləri və arzuları paylaşdığımızı bilirik, lakin bunun, sərbəst sərmaye hərəkatlarının nəticəsi kimi milli sərhədlərin “silinməsi” ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Eduardo Galeano

Bu terminə hansı formada tərif verməyimizdən asılı olmayaraq, qloballaşma günümüzdə həyatın və ictimai təşkilatların bütün əsas sahələrinə təsir göstərir. Qloballaşma hər bir yerdə mövcuddur və onun mənfi və müsbət cəhətləri vardır

Bir tərəfdən qloballaşmanın insan hüquqları pozuntularına görə məsuliyyət daşıdığı ehtimal edildiyi halda, digər bir tərəfdən qloballaşma insan hüquqları hərəkatlarına onun artıq olmasına və mənfi təsirlərinə qarşı çıxmağa imkan verir. Qloballaşma nəticəsində əkinçiyə məhsulları üçün aşağı qiymət təklif edilir və uşaq əməyinin istifadəsi daxil olmaqla istismarçı iş şəraiti yaratmaq təşəbbüsləri artır.

Ticari və iqtisadi sahələrdəki əlaqələr yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsi, tam məşğulluğun təmin edilməsi və geniş və davamlı artan real gəlir həcminin və effektiv tələbin təmin edilməsi məqsədi ilə həyata keçirilməlidir.
Ümumdünya Ticarət Təşkilatının yaradılması haqqında Saziş

Bununla yanaşı, qloballaşma qlobal insan hüquqları hərəkatlarının, məs ələn, ədalətli ticarətin yaradılması, uşaq əməyinin azaldılması və universal insan hüquqları mədəniyyətinin təbliğ edilməsi kimi hərəkatların yaranmasına gətirib çıxaran şəbəkə səviyyəsini təmin edir.

Sual: Öz təcrübənizdən, qloballaşmanın bir müsbət, bir mənfi nümunəsini verə bilərsiniz?

Qloballaşmanın təsiri

İqtisadi sahədə qloballaşma, çox zaman özü-özünü tənzimləyən bazar mexanizminə əsaslanan iqtisadi bir sistem kimi kapitalizmin inkişafı ilə müşaiyət olunur. Qloballaşma iqtisadi azadlığın yaranmasına səbəb olmuşdur və hətta nisbət baxımından zənginlər və kasıblar arasındakı fərqin artmasına baxmayaraq, ehtimal edilir ki, dünya miqyasında yaşayış standartları qloballaşma nəticəsində yüksəlmişdir.

Qloballaşma beynəlxalq ticarətdə maneələrin azalması ilə, məsələn, tariflər, ixrac haqları və idxal kvotaları və investisiya və kapitalın hərəkətinə qoyulan məhdudiyyətlərin azaldılması kimi bir çox tədbirl ər vasitəsi ilə beynəlxalq ticarətin inkişafı və malların və xidmətlərin istehsalının qlobal səviyyədə paylanması ilə əlaqəlidir. Qloballaşma xarici resurslardan istifadə etmə xidmətlərini və ofşorinq proseslərini sürətləndirmişdir. Transmilli şirkətlər (TMŞ) xarici resurslardan istifadə etdiklərindən kiçik və orta tipli müəssisəl əri dünya miqyasında mümkün olan ən aşağı qiymətə intensiv olaraq istismar edə bilərlər. Kiçik və orta ölçülü müəssisələr qlobal yarışa tab gətirməkdə və öz işçilərinin hüquqlarını təmin etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Hüquqi cəhətdən bir dövlətdə yaradılmış və digər dövlətd ə fəaliyyət göstərən korporasiya insan hüquqlarına pozuntularına görə məsuliyyət daşımasını sübuta yetirmək asan olmaya bilər.
Qloballaşma həmçinin su, səhiyyə, təhlükəsizlik və hətta həbsxananın idarə olunması kimi kommunal xidmətlərin və malların özəlləşdirilməsinə də təsir göstərmişdir. Son dövrlər, toxum və ya dərmanlar kimi digər məhsullar iqtisadi mallar hesab edilmiş və ticari razılaşmalara inteqrasiya olunmuşdur.

Qloballaşma, fəaliyyətləri xüsusilə ətraf mühitə, cəmiyyətlərə və digər obyektlərə mənfi təsir göstərən transmilli korporasiyaların öz hesabatını verməsi ilə, korporativ sosial məsuliyyətin inkişafına və qeyri-dövlət qurumlarının hesabatlılığına dair narahatlıqların aradan qaldırılmasına kömək edir. Bu gün biz həmçinin şirkətlərin fəaliyyətində davranış kodeksinin inkişafı üzrə artımı da görə bilərik. İstehlakçıların boykotları və kampaniyaları, TMŞ-lərin sosial məsuliyyətə və öz ad-sanı ilə əlaqəli risklərə daha diqqətli yanaşmasına səbəb olmuşdur.

Qlobal beynəlxalq iqtisadi qurumlar

Beynəlxalq “azad ticarət” razılaşmaları meqakorporasiyaların dövlət sektorunun əhəmiyyətli dəstəyi sayəsində yaranan dərmanların monopolist qiymətləri ilə böyük mənf əət qazanmasına imkan verən bir çox mühüm hallarda (xüsusilə də dərman preparatları ilə əlaqəli) liberallaşdırmanın və “müdafiəçiliyin” mürəkkəb birləşməsini özündə əhatə edir.
Noam Çomski

Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) üzv ölkələrə iqtisadi çətinliklərlə bağlı siyasi məsləhətl ər və maliyyələşmə təklif edir, həmçinin makroiqtisadi sabitliyə nail olmaq və yoxsulluğun azaldılmasına kömək etmək üçün inkişaf etməkdə olan ölk ələrlə işləyir. BVF-nin şərti maliyyə resursları mübadiləsində onun tələb etdiyi bir sıra siyasət və ya “tələbl ər”-dir. BVF-nin əsas maraqları iqtisadi və valyuta qərarları olduğundan, “İMG” siyasəti ilə insan hüquqları məsələləri arasında inteqrasiya çox az və ya heç yoxdur.
Dünya Bankı, xarici investisiyaların təşviq edilməsini, beynəlxalq ticarətin təşkilini və kapital sərmayələrin asanlaşdırmasını öz qərarlarında öhdəlik götürərək inkişaf etməkdə olan ölkəl ərə yoxsulluğun azaldılması üçün kreditlər verir. Dünya Bankı inkişaf etməkdə olan ölkəl ər üçün əhəmiyyətli bir gücə sahib olmasına və h ətta bu qurumda 186 ölkənin təmsil olunmasına baxmayaraq, bank kiçik sayda bir sıra iqtisadi cəhətdən güclü ölkələr tərəfindən idarə olunur. 1990-cı illərdə həm Dünya Bankı, həm də BVF bazarların inzibati tənziml ənməməsi və liberallaşdırması, özəlləşdirmə və hökumətin səlahiyyətlərinin azaldılması kimi məsələlər daxil olan siyasət hazırlamışdır.
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) beynəlxalq ticarətin idarə olunmasını və liberallaşdırılmasını təşkil edən bir təşkilatdır. 1995-ci ildə yaradılan ÜTT, iştirakçı ölkələr arasında ticarətin tənzimlənməsi ilə məşğul olur, ticarət razılaşmalarının müzakirəsi və rəsmiləşdirilməsi üçün çərçivəni və iştirakçılarınn ÜTT razılaşmalarına qoşulmalarını həyata keçirmək üçün mübahisələrin həlli prosesini təmin edir.

Sual: Qloballaşma təşkilatınıza və ya məktəbinizə nə kimi təsir göstərir?

Siyasi sahədə, bir ölkənin digər ölkənin daxili inkişaf artımı ilə bağlı marağı, liderlərin öz ölkələrində az legitimliyi olsa belə, xarici siyasi dəstək əldə edə bilməsinə gətirib çıxardı. İqtisadi və maliyyə gücünün konsentrasiyası milli siyasətçilərə və demokratik proseslərə təsirlərin azaldılmasına səbəb olur. Sərvətl ərin qeyri-bərabər bölüşdürülməsi ilə əlaqəli olan ümumi bərabərsizlik cəmiyyətdə gərginliklər yaradır və sosial hüquqlardan hamının səmərəli istifadə edə bilməsinə təhlükə törədir. Hökumətlər tərəfindən bir çox ticari razılaşmalara ictimaiyyətin iştirakı olmadan qərar verilir. İnsan hüquqları ilə bağlı fikirlər çox nadir hallarda ticari razılaşmalara (hətta bu razılaşmaların insan hüquqlarına təsiri olsa belə) daxil edilir.
Bununla yanaşı, qloballaşma demokratiyanın yayılmasının dəstəkləməsinə və insan hüquqlarının daha çox məlumatlandırılmasına yardımçı olur. Kütl əvi texnoloji boşluqlara baxmayaraq, siyasi təsirl ər, sosial şəbəkə saytları vasitəsilə kütləvi informasiya vasit ələrinin demokratikləşməsinə gətirib çıxarır və nəticədə siyasi açıqlığın artırılmasına, korrupsiya və hakimiyyətin sui-istifadə edilməsi ilə bağlı cəzasızlıqların aradan qaldırmasına və siyasi nümayəndəliyin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı hərəkatların təşkil olunmasına səbəb olur.

Mədəniyyət sahəsində qloballaşma, qlobal xoşbəxtlik üçün lazımlı bir addım kimi, qloballaşma ətrafında ideoloji müzakirələr və maariflənmənin həyata keçirildiyi kommunikasiya şəbəkələrinin inkişafı ilə bağlıdır.
Qloballaşma ümumi həyat tərzinin və istehlak vərdişlərinin inkişafına səbəb olmuşdur. Mədəni qloballaşma mətbuata təsir edərək, insan faciəl ərinin təcili diqqətə çatdırmasına və kütləvi əhali köçündə dünyanın vicdanının səfərbər edilməsinə şərait yaradır. “Mətbuat qloballaşması” yanlışlıqlarla dolu olma və qeyri-obyektivlik kimi riskləri özündə daşıya bilən əsas mətbuat orqanlarının bu sahədə nəzarətinə, kütləvi inhisarına gətirib çıxartdı.
Qloballaşma, cəmiyyətin müxtəlif hisslərinin, məsələn, rəqəmsal cəmiyyətl ərin mövcudluğu kimi hisslərin inkişafını yüksəltmişdir. Qloballaşma həmçinin sənətdə mübadiləni və mükəmməlliyi təşviq etmişdir və yeni musiqi janrlarının və müxtəlif mədəniyyətlərin mətbəxlərinə əsaslanan yeməklərin ortaya çıxması üçün impuls yaratmışdır! Mədəni qloballaşma, istehlak etdiyimiz mallar ilə əlaqəli narahatlıqların, məsələn, satın aldığımız məhsulların hansı iş və ətraf mühit şəraitində istehsal edildiyi ilə bağlı narahatlıqların da artmasına səbəb olmuşdur.
Qloballaşma çərçivəsində mədəniyyətlərarası dialoq həm beynəlxalq həmrəylik, həm də universal insan hüquqlarına hörmət üçün zəruri olmuşdur. Bundan başqa, qloballaşma bu prosesə müqavimət mədəniyyətinin inkişafına və “fərqli dünya” hərəkatlarının başlanmasına da səbəb olmuşdur.

Nə üçün ABŞ Birləşmiş Krallığın istehsalı olan geyimə tətbiq etdiyi vergi ilə müqayisədə Banqladeş istehsalçısı tərəfindən hazırlanan bir geyimə iyirmi dəf ə daha çox vergi tətbiq edir? Nə üçün dünya üzrə kakao bitkisinin doxsan faizini becə rən ölkəl ər, dünya üzrə olan şokoladın yalnız beş faizini istehsal edir?
Arundati Roy

Sosial sahədə qloballaşma, məşğulluq səviyyələri və şərtləri barədə və işçilərin sosial hüquqları haqqında nəticələrin olmasına gətirib çıxarmışdı. Yerdəyişmələr və ofşorinq ilə müşayiət olunan qlobal rəqabət, şirkətləri işçilərin əmək haqqlarının və sosial müdafiəsinin daha aşağı olduğu ölkələrə köçməyə və orada istehsalı həyata keçirməyə sövq edir. Nəticədə, zəngin ölkələrdə olan həmkarlar ittifaqları və işçilər daha az əlverişli şərtləri qəbul etmək “məcburiyyətində olurlar” və bu hal çox zaman sosial təxribat adlanır.
Həmkarlar ittifaqları qloballaşma prosesinin ən həssas və səs-küylü tənqidçilərindən biridirlər. Məsələn, Avropa Həmkarlar İttifaqı Konfransı davamlı inkişafı dəstəkləyən bir çərçivənin yaradılması üçün çağırışlar edir. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

• miqrantların qorunması ilə əlaqəli çoxtərəfli çərçivə;
• sosial qorunmanın təşviq edilməsi üçün çoxtərəfli çərçivə;
• yoxsulluğun azaldılması üçün əsas vasitə kimi layiqli və ədalətli işin təşviq edilməsinə dair çoxtərəfli çərçivə;
• işçilərin hüquqlarını n qorunması, qida təhlükəsizliyi, sağlamlıq, təhsil, gender bərabərliyi və qadınların tam müstəqlilliyi üçün çoxtərəfli çərçivə 2

Daha yaxşı qloballaşma?
Biz qloballaşma üzrə dominant perspektivin bazarlar ilə əlaqəli dar qayğılardan insanlar ilə əlaqəli geniş narahatlıqlara keçidinə inanırıq. Qloballaşmanın sosial ölçüsü iş, sağlamlıq və təhsil ilə bağlı olmaqla yanaşı bu çərçivələrdən də kənara çıxır. Demokratik iştirak və maddi rifah üçün insanların istəklərinin bütövlüyü onların gündəlik həyatlarında və işlərində rastlaşdıqları qloballaşmanın bir ölçüsüdür. Daha yaxşı bir qloballaşma, 21-ci əsrdə istənilən bir yerdə yaşayan insanlar üçün daha yaxşı və təhlükəsiz həyatın açarı hesab edilir. BƏT, Qloballaşmanın Sosial Ölçüsü üzrə Dünya Komissiyası

Qloballaşmanın tənqidçiləri insanların bu prosesin kənarında saxlanıldığını bildirir. Belə ki, kapital və malların azad dövriyyəsi artdığı halda, insanların azad hərəkəti dəyişən şərtl ərdə bir o qədər də nəzərə alınmır. Buna baxmayaraq, qloballaşma ya iqtisadi səbəblərdən, ya da ekoloji fəlakətlər səbəbindən qanuni və qeyri-qanuni miqrasiyaların artımı ilə müşayiət olunur.

Bu gün qloballaşma artıq qeyd olunan hadisələrlə məhdudlaşmır. Qloballaşma ilə əlaqəli mühüm bir aspekt ozonların tükənməsi, biomüxtəlifliyin azalması, torpaqların pisləşməsi, hava və suyun çirklənməsi, ekoloji fəlakətlər, neft dağılmaları, daşqınlar, iqlim dəyişikliyinə görə quraqlıqlar, tullantıların təmizlənməsi, nüvə yayılmaları, meşələrin yoxa çıxması kimi digər müxtəlif problemlər ilə bağlı olan qlobal mühitin vəziyyətidir. Qloballaşmanın ətraf mühitə təsirləri qaçqın axınlarına səbəb ola biləcəyi kimi, bunlar da insanların axınlarına təsir göstərir.

Ədalətli ticarət standartları

Ədalətli ticarət standartları sosial məsuliyyətli istehsal və ticarət üçün minimum standartlardan ibarətdir; bu standartlar həmçinin lazımi imkanlara malik olmayan və təcrid olunmuş kiçik miqyaslı fermerlərin və əkin işçilərinin inkişafına dəstək verməyi nəzərdə tutur. Ədalətli ticarət standartları davamlı inkişafın üç sahəsinə aiddir: sosial, iqtisadi və ətraf mühitin inkişafı üzrə sahələrə.
Sosial inkişaf baxımdan fermer təşkilatları üzvləri tərəfindən effektiv nəzar əti təmin etmək üçün demokratik struktura və şəffaf idarəçiliyə malik olmalıdır; təşkilatlar da öz üzvlərinin sosial və iqtisadi inkişafını təşviq etmək potensialına malik olmalıdır; və burada heç bir ayrı-seçkilik olmamalıdır.
İqtisadi inkişaf kriteriyası təşkilatın məhsulunu effektiv şəkildə ixrac etmək və Ədalətli ticarət premiumuna (sosial, ətraf mühit və iqtisadi inkişaf layihələrində investisiya üçün razılaşdırılmış Ədalət ticarət qiymətinə əlavə ödənilən məbləğ) öz üzvləri adından şəffaf və demokratik, effektiv şəkildə nəzarət etmək keyfiyyətini təmin edir.
Ətraf mühitin inkişaf meyarları ətraf mühitin mühafizəsi məsələsini təsərrüfat idarəçiliyinin ayrılmaz bir tərkib hissəsi kimi nəzərdə tutur. Burada, kimyəvi maddələrin istifadəsi, tullantıların istifadəsi ilə əlaqədar fermerl ərin və işçilərin qorunması ilə bağlı qaydalar və təbii ehtiyatların mühafizəsi məsələləri mövcuddur. Bu standartlar həmçinin genetik cəhətdən modifikasiya olunmuş orqanizmlərin (GMO) istifadəsini də qadağan edir. 3

Qlokallaşma

Avropa Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası (ETUC), şirkətlərin yerdəyişməsi ilə əlaqəli olan sosial vəziyyəti, beynəlxalq xarici tədarük zəncirlərində “vaxtında istehsal”-ın inkişafını, iqtisadiyyatın qeyri-rəsmi komponentinın artmasını, işdə təhlükənin yüksəlməsini, kollektiv qiymət danışıqlarını və həmkarlar ittifaqı hüquqlarına qarşı olan həmlələri, xüsusilə də ixrac emal zonalarında narahatlıq yaradan vəziyyəti tənqid edir.
Avropa Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasının İcraiyyə Komitəsi

Maliyyə və iqtisadi qloballaşmaya cavab olaraq bir çox vətəndaş cəmiyyəti iştirakçıları böyük çoxmillətli korporasiyaların kifayət qədər tənzimlənməmiş gücünə, eləcə də ticarət sazişlərinin və tənzimlənməmiş maliyyə bazarlarının mənfi təsirlərinə qarşı çıxırlar. Qeyd olunan fəaliyyətlərin hər biri insan hüquqları, iş təhlükəsizliyi, ətraf mühit zərərləri ilə bağlı pozuntulara səbəb olur və hətta milli hökumətlərin bu standartları dəstəkləməsinə mənfi təsir göstərir. Bu qruplar və fərdlər özlərini adlandırdıqları kimi “insan üzü ilə qloballaşma”-nı təşviq edirlər. Bu tip qloballaşma, insanlara və insan hüquqları üzrə bərabərliklərə şirkətlərin etinasız münasibət göstərdikləri iqtisadi qloballaşmadan kəskin şəkildə fərqlənir.

Ümumilikdə, anti -qloballaşma və ya alter-qloballaşma adlandırılan bu beynəlxalq hərəkat həmkarlar ittifaqları, ətraf mühit üzrə qeyri- hökumət təşkilatları, siyasətçiləri, insan hüquqları fəallarını, alimləri, qadın təşkilatlarını və daha bərabər dünya üçün çalışan digər tərəfləri bir araya toplayır. Onların fikrincə, nizamsızlaşma və qlobal ticarətdə rəqabət iqtisadi əməkdaşlıq və inkişafın əsas dəyərlərini təşkil etdiyi müddətcə belə bir dünya mövcud ola bilməz.

Alternativ bir qloballaşma üçün hərəkatın enerjisi onun daxili müxtəlifliyindən və çoxşaxəli məqsədlərindən asılıdır.
Boaventura de Sousa Santos 5

“Qlobal Düşün, Lokal Hərəkət et” şüarı, qlokal hərəkatların necə olması ilə bağlı məşhur ifadəyə çevrilibdir. Bu ifadə ilk dəfə şəhərsalma planı ilə bağlı bir ekoloji kontekstdə istifadə edilmişdir, lakin çox tez bir zamanda sosial ədalət və təhsil sahələrinə yayılmışdır və yerli tədbirlər, yerli qərarlar və qlobal resursların istifadəsi və ya istismarı arasında əlaqələrin artması barədə məlumatlılığı göstərmişdir. Qlokal hərəkətər qloballaşan iqtisadiyyat kimi məsələlərə cavab olaraq görülə bilər. Belə ki, qloballaşan iqtisadi yyatda məhsulun istehsalı ilə əlaqədar ətraf mühit təsirləri və ya insan hüquqlarının pozulması halları onun satınalma məntəqəsindən fərqli olaraq bir başqa ölkədə baş verə bilər. Eyni zamanda, bu hərəkatlar qlobal imkanlar yaratdığından gələcəkdə yerli məqsədlər üçün də istifadə edilə bilər.

Qloballaşma məsələləri ilə əlaqəli məlumatlılıq son onilliklərdə əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmişdir və beyn əlxalq orqanlara qarşı daha böyük hesabatlılıq tələbləri də artmışdır. Əvvəllər hökumətlər, bank və ticar ət orqanları, beynəlxalq təşkilatlar və ictimai qurumlar tər əfindən qapalı qapılar arxasında qəbul edilən qərarlar indi açıq şəkildə ictimaiyyətdə müzakirə olunur. Indignados və İşğal et etirazları
qlobal bir fenomen halına gəlmişdir və bu etirazlar hər qitədə baş vermişdir. 4

Ümumdünya Sosial Forum (ÜSF)

ÜSF özünü ictimai hərəkatlar, şəbəkələr, QHT-lər və digər vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının qeyri-liberalizmə qarşı olan düşüncələrini qurmaq, fikirlərini demokratik şəkildə müzakirə etm ək, təkliflərini formalaşdırmaq, təcrübələrini sərbəst bölüşmək və effektiv şəbəkə yaratmaq üçün onların bir araya gəldiyi açıq görüş yeri kimi təsvir edir. İlk dəfə 2001-ci ildə keçirilən bu Forum o zamandan etibarən qeyri-liberal siyasət üçün alternativlər axtarmaq və qurmaq üçün daimi bir dünya prosesi forması almışdır. Ümumdünya Sosial Forumu qeyri-konfessional, qeyri-hökumət və qeyri-tərəfli olmaqla plüarizmi və müxtəlifliliyi ilə xarakterizə olunur. Ümumdünya Sosial Forumu, nə də bir təşkilat deyildir. ÜSF bir çox regional sosial forumların, eləcə də yerli və milli sosial forumların keçirilməsinə təkan olmuşdur.

Sual: Qloballaşma necə “humanist” ola bilər?

Qloballaşma və insan hüquqları

Dünyadakı qadınların maariflənməsi və gücləndirilməsi hər kəsin daha qayğıkeş, dözümlü, ədalətli və dinc bir h əyatı üçün uğursuz nəticə verə bilməz.
Aung San Suu Kyi

Qloballaşma özlüyündə insan hüquqlarını pozmur; əsas narahatlıq ondan ibarətdir ki, o hər yerdə universal insan hüquqlarının həyata keçirilməsinə mənfi təsir göstərir. Belə narahatlıqlara qeyri-dövlət orqanlarının insan hüquqları üzrə öhdəlikləri aiddir. Məsələn, iqtisadi və siyasi qloballaşma səbəbindən milli hökumətlərin sosial və iqtisadi proseslərə daha az nəzarətinin olması faktı transmilli şirkətləri bu proseslərdə daha da qüvvətləndirmişdir. Digər nümunə isə, hökumət qərarlarında insan hüquqları məsələlərinə önəm verilməsi ilə bağlıdır ki, bu da xüsusilə sual doğurur. Belə ki, hökumətlərin iqtisadi siyasətləri bazar proseslərindən və xarici investorların fəaliyyətindən, həmçinin ticarət mübahisələrinin həllindən asılıdır.

Qloballaşma ilə əlaqəli təhlükədə olan bəzi insan hüquqları aşağıdakılardır:

• Ləyaqətin bərabərliyi hüququ və ayrı- seçkiliyə yol verilməməsi hüququ: məsəl ən, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə işçilər üçün zəif sağlamlıq və təhlükəsizlik şəraiti səbəbindən yaranan təhlükələr;
• Sağlamlıq, ərzaq və sığınacaq hüququ: xüsusilə inkişaf etmə kdə olan ölkələrə ticarət maneələri tətbiq etm əklə və ya Afrika və Asiya ölkələrində ixrac məhsullarını və ya bio-yanacaq istehsal etmək üçün əkin sahələrinin alınması yolu ilə yaranan təhlükələr;
• İşləmək hüququ: məsələn, sənayenin daha ucuz işçi qüvvəsi olan və daha aşağı sosial standartlar tətbiq olunan ölkələrə köçürülməsi ilə əlaqəli olan təhlükələr;
• Yaşamaq hüququ: məsələn, kasıb ölkələrdəki insanların dərman vasitələrinə çıxış imkanına qadağa tətbiq edən ticarət müqavilələri vasitəsilə yaranan təhlükələr;
• Mülkiyyət hüququ: məsələn, boru kəmərlərinin çəkilməsi və ya b əndlərin tikilməsi kimi böyük infrastruktur layihələri səbəbindən şəxsi mülkü tərk etməklə nəticələnən təhlükələr;
• Sağlamlıq və sağlam mühit hüququ: məsələn, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə t əhlük əli tullantıların konsentrasiyası və ya hökumətlər tərəfindən nəzərə alınmalı iqlim dəyişikliyi tədbirləri ilə bağlı beynəlxalq bir konsensusun olmaması səbəbindən yaranan təhlükələr;
• Zərərli iş formasından və istismardan qorunmaq hüququ: m əsələn, xarici investorların maraqlarını itirməmək üçün zərərli iş formasını qəbul edə bilən hökumətlər tərəfindən yaradılan təhlükələr;
• Yerli xalqların öz mədəniyyətlə ri və inkişafları ilə əlaqəli hüquqlar: məsələ n, yerli əhalinin yaşadıqları ərazil ərin sənaye məqsədləri üçün istismarı və müsadir əsi ilə həmin ərazilərin meşələrinin məhv edilməsi və/və ya ağır çirklənmələrə səbəb olması ilə nəticələnən təhlükələr.

Bu gün, qloballaşmanın bizi bir araya gətirdiyi dövrdə, biz bəzi kəslərin təhlükəsizliyini inkar etməyi seçsək, tezliklə onlar hamı üçün təhlükəyə çevriləcəklər.
Mohamed El Baradei

ÜTT-nin sazişlərində insan hüquqları vurğulanmasa belə, çox zaman bu sazişlər insan hüquqları üçün müsbət nəticələr verir. Məsələn, ÜTT-nin Əqli Mülkiyyət Hüququnun Ticarətlə Əlaqədar Aspektləri üzrə Sazişi (TRİPS), 2001-ci ildə qəbul edilmişdir, müəlliflik hüquqlarının qorunması üçün, o cümlədən dərman sənayesində və digər patentlər üzrə, milli qanunvericilikdə nəzərə alınmalı tələbləri əhatə edir. Patentli dərmanlara ödəniş etmək üçün maliyyə qaynaqları olmayan dövlətlərlə bağlı – və ya öz dərmanlarını istehsal etmək qabiliyyətinə malik olmayan dövlətlər üçün – bu tələb sağlamlıq hüququ ilə (və həmin dövlətin öhdəlikləri ilə) ziddiyyət təşkil edir.

2004-cü ildə Beynəlxalq Əməkdaşlıq Təşkilatının Qloballaşmanın Sosial Ölçüsü üzrə Dünya Komissiyası “Ədalətli Qloballaşma: Hamı üçün imkanlar yaratmaq” hesabatını dərc etmişdir və burada qloballaşma proseslərində insan hüquqlarına hörmətin zəruriliyi bildirilmişdir. Komissiya bu məqsədlə həyata keçiriləcək 9 tədbir müəyyənləşdirmişdir:

İnsanlara diqqət. Xalqın tələbləri qarşılanmalıdır: onların hüquqlarına, mədəni identikliyinə və müstəqilliklərinə hörmət; layiqli iş; və yaşadıqları yerli icmaların gücləndirilməsi kimi. Gender bərabərliyi də vacib məsələdir.

Demokratik və effektiv bir dövlət. Dövlət, qlobal iqtisadiyyata inteqrasiyanı idarə edə bilmə qabiliyyətinə malik olmalı və sosial, iqtisadi imkanları və təhlükəsizliyi təmin etməlidir.

Dayanıqlı inkişaf. Yerli, milli, regional və qlobal səviyyədə iqtisadi inkişafın, sosial inkişafın və ətraf mühitin qorunmasının əsaslarını möhkəmləndirmək lazımdır.

Məhsuldar və ədalətli bazarlar. Qurumlar yaxşı fəaliyyət göstərən bazar iqtisadiyyatında imkanları və müəssisələri inkişaf etdirməlidirlər.

Ədalətli qaydalar. Qlobal iqtisadiyyat bütün ölkələr üçün bərabər imkanlara və əlçatanlığa malik olmalıdır və milli potensialın müxtəlifliklərini və inkişaf ehtiyaclarını nəzərə almalıdır.

Həmrəylik ilə birgə qloballaşma. Qloballaşma həm ölk ə daxilində, həm də ölkələr arasında bərabərsizliyi aradan qaldırmağa və yoxsulluğun aradan qaldırılmasına kömək etməlidir.

İnsanlar üçün daha böyük məsuliyyət. İctimai və özəl iştirakçılar həyata keçirdikləri siyasət və hərəkətlər üçün demokratik bir şəkildə hesabat verən subyekt olmalıdırlar.

Dərin tərəfdaşlıq. Qloballaşmanın iştirakçıları – beynəlxalq təşkilatlar, hökumətlər və parlamentlər, biznes, əmək, vətəndaş cəmiyyəti – arasında olan dialoqlar və tərəfdaşlıqlar mühüm demokratik vasitədir.

Effektiv Birləşmiş Millətlər Təşkilatı. Qloballaşma üçün demokratik, qanuni və hər tərəfli bir çərçivə yaratmaqdan ötrü güclü və daha səmərəli çoxtərəfli bir sistem. 6

Məsuliyyəti kim daşıyır?

Beynəlxalq Amnistiya təşkilatı bir çox kampaniyalar, məsələn, neft ticarət şirkəti olan “Trafigura”nın hərəkətlərinə qarşı kampaniya başlatdı. Trafigura, 2010-cu ildə təhlükəli tullantıların xüsusiyyətlərini gizlədərək Amsterdama çatdırılmasına və Fil Dişi Sahilinə ixrac edilməsinə görə Hollandiya məhkəməsi tərəfindən təqsirkar hesab edildi. Bu hadisə nəticəsində 15 nəfər həlak olmuş və 100,000-dən çox insan müxtəlif sağlamlıq problemləri ilə əlaqəli tibbi yardım almışdırlar. Maraqlıdır ki, Hollandiya prokurorluq orqanları bu məsələ ilə bağlı yalnız Hollandiyada baş verən hadisəl ərə nəzər yetirirdi. Fil Dişi Sahilindəki dempinqin təsiri il ə əlaqədar bu qurumun laqeydliyi sərhədlər boyunca hərəkətlərə görə şirkətlərin ittiham edilməsi ilə bağlı olan çətinliklərə öz təsirini əks etdirmişdi.

Bu, maneəsiz axtarışa üstünlük vermək üçün bir cavab olmaqla yanaşı həmçinin də insan hüquqları sahəsində, məsələn, inkişaf hüququnun aydınlaşdırılması, iqtisadi, sosial və mədəni hüquqların ədalətliliyinin artırılması və BMT-nin Qlobal Saziş prinsiplərindən irəli gələn hüquqlar sahəsində insan hüquqları cəmiyyətləri üçün bir sıra imkanlara yol açmışdı.

BMT-nin Qlobal Saziş üzrə 10 Prinsipi 7
Prinsip 1: Müəssisələr beynəlxalq səviyədə elan olunan insan hüquqlarını dəstəkləməli və hörmət etməlidirlər.
Prinsip 2: Müəssisələr fəaliyyətlərinin insan hüquqlarının pozulması ilə nəticələnməyəcəyinə əmin olmalıdırlar.
Prinsip 3: Müəssisələr cəmiyyətin müstəqilliyini və kollektiv danışıqların tanınmasını dəstəkləməlidirlər.
Prinsip 4: Müəssisələr məcburi və icbari əməyin aradan qaldırılmasını dəstəkləməlidirlər.
Prinsip 5: Müəssisələr uşaq əməyinin ləğv edilməsini dəstəkləməlidirlər.
Prinsip 6: Müəssisələr peşə və sənətə görə olan ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılmasını dəstəkləməlidirlər.
Prinsip 7: Müəssisələr ekoloji tələblərə olan ehtiyat tədbirlərini dəstəkləməlidirlər.
Prinsip 8: Müəssisələr ekoloji öhdəlikləri həyata keçirmək üçün böyük təşəbbüs göstərməlidirlər.
Prinsip 9: Müəssisələr ətraf mühitə ziyan vurmayan texnologiyaları inkişaf etdirməli və genişləndirməlidirlər.
Prinsip 10: Müəssisələr məcburi pul almaq və rüşvətxorluq da daxil olmaqla hər növ korrupsiyaya qarşı mübarizə aparmalıdırlar.

Yer kürəsi bir dənədir, lakin dünya deyil. Bəziləri Yer kürəsinin resurslarını gələcək nəsillər üçün çox az saxlamaqla istehlak edirlər. Digərləri isə bu nemətlərdən həddindən artıq az istifadə etməklə aclıq, baxımsızlıq, xəstəlik və erkən ölüm ehtimalı ilə yaşayırlar.
Gro Brundtland

2008-ci ilin maliyyə böhranının insan hüquqlarına, xüsusi lə də daha çox qlobal maliyyə hərəkatlarının nəticələrinə mənfi təsiri Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili tərəfindən 2012-ci ilin may ayında Portuqaliyaya səfər zamanı vurğulanmışdır. “Portuqaliyada indiy ə qədər həyata keçirilən maliyyə üzrə sərt qənaət tədbirləri nisbətən daha həssas olan sosial qrupların, xüsusilə uşaqların, yaşlıların və qaraçıların insan hüquqlarına qeyri-müt ənasib təsir göstərmişdir. Portuqaliya sosial məhdudiyyətl ər və ya yoxsulluq vəziyyətində yaşayan və ya yaşamaq təhlükəsi altında olan bütün şəxsləri səmərəli şəkildə qorumaq üçün öhdəlik götürmüş Avropa Sosial Xartiyasına tərəfdaş dövlətdir. Məşğulluq, mənzil, təhsil, sosial və tibbi yardım hüququ iqtisadi dövrlərdə belə inkar edilməyən mühüm sosial hüquqlardır.“ Nils Muižnieks demişdi. Komissar narahatlıqla bildirmişdir ki, uşaqlar və böyüklərin 20%-dən çoxu kasıblıq riski altında hesab edilmişlər.

Sual: Mobil telefonunuzun harada dizayn olunduğunu, istehsal edildiyini, yığıldığını və qablaşdırıldığını bilirsiniz?

Gənclər təşkilatları və qloballaşma

Qloballaşma və gənclər

Gənclər, artıq yetkinlik həyatına keçid ilə əlaqədar olaraq, cəmiyyətdəki digər qruplara nisbətən iqtisadi, sosial, mədəni və siyasi quruluşun dəyişməsinə daha həssas olan qruplardır. BMT-nin 2011-ci il üzrə Dünya Gənclər Hesabatı 8 göstərdi ki, 2010-cu ildə qlobal gənclərin işsizlik səviyyəsi 12,6%-ə bərabər olmuş və bununla da böyüklər üzrə qlobal işsizlik səviyyəsindən 4,8% çox olmaqla onu kəskin bir şəkildə kölgədə qoymuşdur. 2011-ci ildə təxminən 152 milyon gənc işçi yoxsulluq xəttindən aşağı olan evlərdə yaşayırdı və kasıb yaşayan ümumi işçilərin 24% -ni təşkil edirdi. Yetkinlik həyatına keçid daha uzun sürür. Gənc qadınlar üzrə işsizlik səviyyəsi Orta Şərqdə 39,4%, Şimali Afrikada isə 34.1% olmaqla xüsusilə diqqət çəkirdi. 2011-ci ildə, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə gənclərin 87%-i yaşayırdı, onlar ya işsiz qalır, ya da qeyri-formal iqtisadiyyatda ağır şərtlərdə işləyirdilər.

Mən hər bir şeyimi supermarketdə itirdim.
Mən artıq xoşbəxt alış-veriş edə bilmərəm.
Mən bu xüsusi təklif üçün buraya gəldim.
Zəmanətli şəxs
The Clash

Gənclər üçün qloballaşma, hətta bütün gəncləri nəzərə almasa belə, onların mədəniyyət və həyat tərzi seçimləri üzrə müxtəlifliklərdə daha çox məlumat, daha çox mobil olmaq üçün daha geniş imkanlar anlamına gəlir və dünya miqyasında öz yaşıdları ilə şəbəkələri genişləndirmək və həmrəylik nümayiş etdirmək üçün daha çox imkanlar təklif edir. Gənclər dəyişən qloballaşma hərəkətlərində də fəaldırlar və qlobal əhatəli bir çox gənclər təşkilatları daha ədalətli qloballaşma üçün proseslərin və tərəfdaşlıqların qəhrəmanları olmağa çalışırlar.

Ən kasıb 48 ölkənin ümumi borcu 168 milyard ABŞ dollarıdır və ümumilikdə ən kasıb 128 ölkənin borcu isə 3,7 trilyon ABŞ dollarından artıqdır. 11 Milyarderlər – yalnız 497 nəfərdir (dünya əhalisinin təqribən 0.000008%- i) və onların sərvəti 3.5 trilyon ABŞ dolları dəyərindədir. 12

2004- cü ildə Avropa Şurasının gəncl ər sektoru “Sənin Dünyan nə qədər Böyükdür?- Avropa, Gənclər və Qloballaşma” adlı tədbir təşkil etmişdilər. 83 ölkədən 317 gənc qloballaşma şəraitində yaşamla bağlı fikirlərini və təcrübələrini, Avropanın dünyadakı yerini müzakirə etmək, yaxşı idarəçiyi və dünya üzrə insan ləyqaətinin qorunmasını təşviq etmək məqsədilə qloballaşmanın təsirlərinə cavab vermək üçün effektiv tədbirlər irəli sürmək məqs ədilə bir araya gəlmişdilər. İştirakçılar əsas narahatlıqlar kimi bəzi sosial hüquqlara, məsələn, iş və təhsil hüquqlarına və layiqli yaşayış standartlarına çıxışın olmaması məsələlərini diqqətə çatdırmışdılar. Tədbir iştirakçıları iqtisadi qloballaşma proseslərindən daha çox fayda götümüş bir bölgə kimi Avropanın xüsusi məsuliyyətini vurğuladılar və onun dünyanın digər ölkələri üçün nümunə olaraq göstərilən liberal demokratiyanın məskəni sayıla biləcəyini bildirdilər, el əcə də gəncləri gələcəyin (mövcud böyüklərin gücə malik olmayacağı bir gələcək) aktyorları kimi deyil, günümüzün fəalları olaraq nəzərdən keçirilməsi üçün çağırışlar etdilər. 9

Avropada staj keçmə

Qloballaşma kontekstində gənclər əmək bazarının kəskin rəqabətinə daxil olmaq üçün yüksək təzyiqlərə məruz qalırlar və öz bacarıqlarını artırmaq üçün stajkeçmə kimi təcrübə imkanlarından istifadə edirlər. Avropa Gənclər Forumu, avropada çalışmış təxminən 4000 stajçının dəlillərindən toplanan bir araşdırma vasitəsilə Avropada gənclər üçün çox vacib sayılan sahəyə, yəni stajkeçmə məsələsinə diqqət yetirmişdir. Onların 25% -i müvafiq məvacib aldıqlarını, 37%-i isə üç və ya daha çox təcrübə keçdiklərini söylədilər.
Dörd təcrübə proqramı keçmiş bir stajçı, təcrüb ələri haqqında fikirlərini ümumilikdə belə bildirdi: “Universiteti təzə qurtarmış məzunların təcrübəyə “ehtiyacı” olduğundan işəgötürənlər bilirlər ki, stajçılara bu halda məvacib verməyə də bilərlər, nəticədə işəgötürənlər istənilən bir şəxsin işə başladığı ilk gündən onlardan hər bir şeyi bilmələrini gözləyirlər “. 10

Ədalətli bir qloballaşma üçün gənclərin fəallıq nümayişləri təhsil və məlumatlandırma kampaniyaları, etirazlar, fəaliyyət kampaniyaları, nəşrlər və tətillər şəklində olur. Onlar fərdlərdən, xüsusi təşkilatlardan və geniş koalisiyalardan yarana bilərlər. Onlar həmçinin yerli, milli və ya beynəlxalq ola bilərlər. Müntəzəm olaraq insan qloballaşması üçün təşkil edilən gənclər təşkilatlarının kampaniyaları Avropa Gənclər Mərkəzlərinin illik fəaliyyət proqramlarına daxil edilir. Aşağıda qeyd olunanlar gənclər təşkilatlarının hərəkətlərinin yalnız bir neçə nümunəsidir:

Via Campesina Avropa Koordinasiyası

ECVC daha çox legitimlik, ədalət, həmrəylik və dayanıqlılığa əsaslanan müxtəlif ərzaq və kənd təs ərrüfatı siyasətləri ilə bağlı kampaniyalar aparan fermer və kənd təsərrüfatı işçiləri təşkilatlarını bir araya gətirir.

Avropa Yaşıl Gənclər Federasiyası – qlobal gündəlik

AYGF Avropada fəaliyyət göstərən gənc ekoloji və “yaşıl” siyasi qrupları bir araya gətirir. AYGF öz ümumi siyasi bəyanatında transmilli şirkətlərin ətraf mühitə təsiri və Dünya Bankı, BVF və ÜTT kimi təşkilatlarda demokratik idarəetmənin olmaması ilə bağlı narahatlıqları göstərir və mücərrəd pul köçürmələri üzrə Tobin-vergi tətbiq olunmasını və nəqliyyat, enerji və telekommunikasiya infrastrukturuna demokratik qurumlar tərəfindən nəzarət edilməsini tələb edir.

Beynəlxalq Şahin Hərəkatı – Sosialist Təhsil İnternasionalı (İFM- SEİ)

IFM – SEI 2011-ci ildə Afrika, Asiya, Avropa və Latın Amerikasından olan gənc könüllülərin güclü şəbəkəsini inkişaf etdirmək məqsədi ilə gənclərin yoxsulluğuna dair məlumatlılığın artırılması və layiqli iş uğrunda mübarizənin gücləndirilməsi üçün Yoxsulluğa qarşı Könüllülük layihəsini həyata keçirtmişdir.

Mülki Xidmətlər İnternasionalı “SCİ”- könüllü işçi düşərgələri

SCI yerli icmalara dəstək verməkl ə sülhün mədəniyyətini təşviq etmək və qurmaq üçün 90 ildən çox müddətə könüllü layihələr təşkil edir. Hər il minlərlə könüllü dünyanın müxtəlif ölkələrində təşkil edilən beynəlxalq könüllü layihələr üzərində işləyirlər.

Qadın bələdçilərin və Qadın skautların Ümumdünya Assosasiyası-Qlobal Qızlar Fondu

Bu təşəbbüs dünyadakı bütün qızları və gənc qadınları qiymətli bacarıqlar, bilik və imkanlarla təmin etmək ilə onların həyatlarını dəyişdirməyə kömək etmək məqsədi daşıyır. Fondun məqsədi 2014- cü ilin iyununa qədər 10 milyon funt sterlinq toplamaqla, hər bir qızın öz potensialını tam şəkildə reallaşdırması üçün imkan yaratmaq məqsədilə müvafiq layihə və proqramları işləyib hazırlamaq və inkişaf etdirməkdir.

Qloballaşma: tarixi, xüsusiyyətləri, səbəbləri, nəticələri

The qloballaşma Planetin müxtəlif ölkələrini birləşdirən, bazarlarını və sosial xüsusiyyətlərini bir-birinə bağlayan geniş miqyaslı siyasi, sosial, texnoloji, iqtisadi və mədəni bir prosesdən ibarətdir. Əsasən texnologiyaya və bu gün mövcud olan geniş kommunikasiya şəbəkəsinə əsaslanan dinamik bir prosesdir.

Qloballaşma, inkişafı boyu fərqli təriflərə malik olan kompleks bir anlayışdır. Professor James H. Mittelman (1944), məsələn, qloballaşmanın bir millətin mədəniyyətinə, siyasətinə və epistemologiyasına başqa bir ölkəyə nüfuz etməsinə imkan verən daxili proseslərin beynəlxalq proseslərlə birləşməsindən ibarət olduğunu iddia edir.

Qloballaşma əsasən texnologiyaya və bu gün mövcud olan geniş kommunikasiya şəbəkəsinə əsaslanan dinamik bir prosesdir. Mənbə: pixabay.com

Bundan əlavə, Mittelmanın fikrincə, qloballaşma bazar (yəni ölkələr arasında iqtisadi mübadilə) tərəfindən induksiya olunur və siyasətlə idarə olunan bir proses deyil. Bu müəllif üçün qloballaşma, müxtəlif ölkələri eyni sistemdə birləşdirməyi mümkün edən kapital tarixində bir mərhələdir. Ona görə də onu xalqlar arasında davamlı dialektika kimi qəbul etmək olar.

Digər tərəfdən, professor Rodolfo Cerdas (1939-2011) qloballaşmanın insanla əlaqəli bütün sahələrdə, xüsusən də hərbi, maliyyə, iqtisadi və İT aspektlərində, texnoloji və mədəni sahələrdə inkişaf edən sürətlənmiş bir proses olduğunu müəyyən etdi.

Eyni şəkildə müəllif Klaus Bodemer də öz mətnində Qloballaşma. Bir anlayış və onun problemləri (1998) qloballaşmanın iki perspektivinin olduğunu təsdiqləyir; biri pessimist, biri optimist. Pessimist nəzəriyyəçilər üçün qloballaşma kapitalın azlıq üzərində üstünlük təşkil etməsindən ibarətdir ki, bu da üçüncü dünya ölkələrindən böyük miqrasiyaya səbəb olacaq.

Qloballaşmanın maddi və iş təhlükəsizliyi ilə yanaşı gəlir və iş yerlərinin də itirilməsinə səbəb olacağını iddia edənlər də var. Başqa sözlə, bərabərsizlik və yoxsulluq artacaq.

Digər tərəfdən, əsasən neoliberalların müdafiə etdiyi optimist versiya, qloballaşma proseslərinin kiçik ölkələr üçün imkanları olan yeni bir zənginlik və böyümə dövrünü simvollaşdırdığını düşünür. Bu fikrə görə, qloballaşma bütün dünyada mənfəəti artırır. Bununla belə, beynəlxalq və milli səviyyədə bölüşdürmə mübarizəsi tanınır.

• 1 Qloballaşma tarixi
  • 1.1 Arxa fon
  • 1.2 Bu gün qloballaşma prosesi
  • 2.1 Bu dinamik bir prosesdir
  • 2.2 Yeni bazarların yaradılması
  • 2.3 Telekommunikasiya bazarının istismarı
  • 2.4 Kompüter cəmiyyətinin mənşəyi
  • 2.5 Sərbəst ticarətin qurulması
  • 2.6 Beynəlxalq maliyyə sistemi
  • 2.7 Fərqli mədəniyyətlər arasında mübadilə
  • 2.8 Beynəlxalq qaydalar
  • 2.9 Suverenliyə təhdidlər
  • 2.10 Beynəlxalq ictimai hərəkatlar
  • 2.11 Daha çox tolerantlıq
  • 5.1 Mədəni qloballaşma
  • 5.2 İqtisadi qloballaşma
  • 5.3 Siyasi qloballaşma

  Qloballaşmanın tarixi

  Fon

  Columbus’un enişi, Dióscoro Puebla [İctimai sahə], Wikimedia Commons vasitəsilə

  Qloballaşmanın başlanğıcı ilə bağlı bir çox nəzəriyyə mövcuddur. İqtisadçı Aldo Ferrer (1927-2016) üçün bu fenomen 1492-ci ildə Yeni Dünyanın kəşfi meydana gəldiyində başladı, çünki bu andan etibarən planeti birləşdirən bir dəniz şəbəkəsi quruldu.

  Digər tərəfdən, filosof Marshall McLuhan (1911-1980), 1960-cı illərdə medianın ölkələri real vaxtda əlaqədə saxlayacaq qlobal bir əlaqə qurduğunu düşünürdü.

  Digər müəlliflər iddia edirlər ki, qloballaşma 1958 -ci ildə insanların Aya gəlməsi ilə birlikdə çipin icadından başladı. Bu prosesin həm də bəşər tarixində ən mühüm və inqilabi ixtiralardan biri olan 1969-cu ildə internetin yaradılması ilə başladığı hesab edilir.

  Bununla birlikdə, qloballaşmanın başlanğıcı ümumiyyətlə Soyuq Müharibənin sonu, Sovet İttifaqının dağılması və 1989 -cu ildə Berlin Divarının süqutu ilə baş verir. Bu tarix Sovet İttifaqının dağılması hesab edildiyi üçün seçildi. millətlərin cəmiyyətlərin bağlandığı və qorunan bazarlara malik olan layihələri davam etdirməsinin mümkün olmadığını nümayiş etdirdi.

  Bu gün qloballaşma prosesi

  Hazırda özünü Dünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT), İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) və Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) kimi qloballaşmanın təşəbbüskarı hesab edən bəzi beynəlxalq təşkilatlar var.

  Bununla belə, qloballaşma siyasi institutlardan asılı olmayaraq idarə olunan sivil və kommersiya prosesidir. Buna baxmayaraq, məqsədi Dünya İqtisadi Forumu olaraq bilinən və qloballaşma prosesini dəstəkləmək olan özəl bir qurum var.

  Qloballaşmanın xüsusiyyətləri

  Bu dinamik bir prosesdir

  Qloballaşma hər bir millətin qanunlarına uyğunlaşmayan dinamik və davamlı bir fenomendir.

  Yeni bazarların yaradılması

  Qloballaşma ölkələr arasındakı fiziki maneələrin kəskin şəkildə azaldılmasını nəzərdə tutur. Bu, bazarın şaxələndirilməsinə və genişlənməsinə, mal və xidmətlərin istehsalını artırmağa imkan verib.

  Şaxələndirmə nəticəsində yeni bazarlar meydana çıxdı. Bəzi qloballaşma tənqidçiləri bunun zəngin ölkələr üçün yoxsul ölkələrlə işləməkdən faydalanmaq üçün ideal bir platforma yaratdığını qeyd edirlər, çünki bu ölkələrdə işçi qüvvəsi daha ucuzdur.

  Telekommunikasiya bazarının istismarı

  Qloballaşma telekommunikasiya bazarını daim qidalandırır, çünki o, millətlər arasında iştirak və ittifaq şəbəkələrinin yaradılmasına cavabdehdir. Klaus Bodemerin mətninə görə, 1995 -ci ildə bu bazar bir trilyon üç yüz min milyon dollara çatdı.

  Kompüter cəmiyyətinin mənşəyi

  Qloballaşma fenomeni, yaxın gələcəkdə əhalinin iki sinfə bölünəcəyi bir rəqəmsal cəmiyyətin yaranmasına səbəb oldu: rəqəmsal savadlı və ünsiyyət sistemləri və ya texnoloji iştirakı olmayanlar.

  Sərbəst ticarətin qurulması

  Qloballaşma prosesi sərbəst ticarəti dəstəkləyir və artırır, nəticədə dünya ölkələri arasında xidmət və malların alqı -satqısı müqavilələrinin həyata keçirilməsi ilə nəticələnir; istehsalını genişləndirmək və iqtisadiyyatını artırmaq məqsədi ilə.

  Beynəlxalq maliyyə sistemi

  Qloballaşmanın gəlişi ilə maliyyə sistemi beynəlmiləlləşməli oldu ki, bu da dünya kapital bazarının yaranmasına səbəb oldu. Hal -hazırda Beynəlxalq Valyuta Fondu və Dünya Bankı kimi təşkilatlar var ki, onların məsuliyyəti qlobal korporasiyaları qoruyan maliyyə siyasəti hazırlamaqdır.

  Fərqli mədəniyyətlər arasında mübadilə

  Qloballaşma prosesi dünya ölkələrinin dəyərlər, ənənələr və adətlər mübadiləsinə səbəb oldu. Rabitə şəbəkələri sayəsində insanlar minlərlə mil uzaqda olsalar da əlaqə saxlaya bilirlər. Lakin bu, daha mühafizəkar olan cəmiyyətlərdə də mübahisələrə səbəb olub.

  Beynəlxalq qaydalar

  Qloballaşan dünya, hər bir ölkənin və ya bölgənin qaydalarına nisbətən qlobal qaydalara üstünlük verir. Bu, cinayət, biznes, əqli mülkiyyət, ətraf mühitin mühafizəsi, əmək standartları, sağlamlıq imkanları, rəqabət siyasəti və digər aspektlər kimi müxtəlif məsələlər üzrə beynəlxalq qaydalar hazırlayan dünya təşkilatlarına səbəb olur.

  Beynəlxalq qaydalar, bir çox hallarda, yerli qaydalardan daha çox dəyərə malikdir. Qloballaşmanın bəzi pisləyicilərinə görə, bu vəziyyət bəzi ölkələr üçün zərərli ola bilər, çünki muxtariyyəti azalda bilər.

  Suverenliyə təhdidlər

  Qloballaşma çərçivəsində beynəlxalq qurumlar bir çox hallarda ölkələrin yerli qaydalarından kənara çıxan qaydaları irəli sürür.

  Alimlər bunun, hər bir xalqın daxili qanunlarının dəyərləndirilməməsi ilə nəticələnə biləcəyini, ticarət, iqtisadi, sosial və mədəni kimi fərqli sahələrdə mənfi nəticələr verə biləcəyini göstərir.

  Beynəlxalq ictimai hərəkatlar

  Qloballaşma müxtəlif ölkələrdən olan insanlara oxşar narahatlıq və ya maraqlara uyğun olaraq qarşılıqlı əlaqədə olmağa və qruplar yaratmağa imkan verir.

  Bunun sayəsində ətraf mühitin mühafizəsi, qaçqınların müdafiəsi, imkansız insanlara qayğı və digər sahələrdə həssaslıqla yanaşan ictimai hərəkatların yarandığını görmək mümkündür.

  Daha böyük tolerantlıq

  Qloballaşma müxtəlif regionlardan olan insanların ümumi məkanda birlikdə yaşamalarına səbəb olub ki, bu da onları müşahidə etməyə və qarşılıqlı əlaqəyə sövq edir.

  Qloballaşma, başqa təzahürlər arasında, kino, televiziya, ədəbiyyat və incəsənət vasitəsi ilə fərqli həqiqətləri tanımağımıza da imkan verir və bunları öz kontekstindən anlamağa yer verir.

  Səbəblər

  Qloballaşmanın səbəblərindən biri hesablama inqilabıdır ki, onun nailiyyətləri real vaxt rejimində əlaqə yaratmağa imkan verən texnologiyaları inkişaf etdirmişdir. Mənbə: pixabay.com

  Qloballaşmanın əsas səbəblərindən biri Soyuq Müharibənin sonunda bütün dünyada baş verən geosiyasi yenidənqurma idi. Bu ona görə baş verdi ki, bu qarşıdurmadan sonrakı illər dünya iqtisadi hərəkatlarında yeni tendensiyaların başlanmasına təkan verən dəyişikliklərlə dolu idi.

  Bu hadisəyə real vaxt əlaqələrinin qurulmasına imkan verən texnologiyaları inkişaf etdirən Hesablama İnqilabı da əlavə edildi. Bütün dünyada fond bazarlarının və kapital bazarlarının azad edilməsinə səbəb olan iqtisadi açılışların sürətləndirilməsini də əlavə etmək lazımdır.

  Nəticələr

  Qloballaşma kompüterə çıxışı olanlarla olmayanlar arasında güclü uçurum yarada bilər. Əslində rəqəmsal savadlı insanlar ümumiyyətlə sənayeləşmiş ölkələrdə yaşayırlar, lakin əhalinin yarısını belə təşkil etmirlər; reallıqda insanların 80%-nin telekommunikasiya mediasına çıxışı olmadığı təxmin edilir.

  Məsələn, dünya əhalisinin 12%-nin yaşadığı Afrikada əhalinin yalnız 2%-nin əlaqələrə çıxışı var. Bu vəziyyət illər keçdikcə yaxşılaşa bilər, lakin əksər tədqiqatçılar qloballaşmanın millətlər arasındakı texnologiya boşluğunu artırmağa davam edə biləcəyi ilə bağlı xəbərdarlıq edirlər.

  Bununla belə, bütün nəticələr mənfi deyil; Bəzi müəlliflər, qloballaşmanın dünya əməkdaşlığını artırdığını təsdiqləyirlər, çünki ölkələr müəyyən bölgələri əhatə edən siyasi və sosial problemlərin dialoqu və təhlili üçün bir yer açdılar.

  Qloballaşmanın növləri

  Mədəni qloballaşma

  Mədəniyyət daxilində qloballaşma müxtəlif cəmiyyətlər arasında inteqrasiya və əlaqə yaradır. Məsələn, hazırda hər kəs başqa qitədə yerləşən bir sənətçiyə məxsus film, musiqi və ya ədəbiyyatı istehlak edə bilər.

  Stili Cənubi Koreyada istehsal olunmasına baxmayaraq Amerika qitəsində nəzərəçarpacaq dərəcədə populyarlıq qazanan K-pop kimi tanınan musiqi janrına aiddir. Oxşar hadisə artıq bir neçə onilliklər ərzində şöhrəti bütün dünyaya yayılan Hollivudda istehsal olunan filmlərdə baş verir.

  Bəzi sosioloqlar müəyyən edirlər ki, mədəni qloballaşmanın mənfi cəhətləri var, çünki o, müəyyən bir cəmiyyətin və ya müəyyən bir həyat tərzinin yox olmasına təsir göstərə bilər. Məsələn, yerli insanlara texnoloji irəliləyişlər gətirilərsə, onlar öz ənənələrini tərk edərək Qərb adətlərini mənimsəyə bilərlər.

  İqtisadi qloballaşma

  İqtisadi qloballaşma, xidmətlərin, texnologiyaların, malların və kapitalın sərhəd əməliyyatlarının artması ilə dünyanın milli və regional iqtisadiyyatlarının müstəqilliyinə və inteqrasiyasına aiddir.

  Bu qloballaşma, digər aspektlərlə yanaşı, yeni istehsal üsulları, kommersiyalaşdırma modelləri haqqında məlumatların əhəmiyyətli dərəcədə artması ilə əlaqədardır. Öz növbəsində, qloballaşma fenomeninin bu tərəfi maliyyə, texnologiya, bazar, korporasiyalar və iş yerlərinin beynəlmiləlləşməsindən ibarətdir.

  Siyasi qloballaşma

  Siyasi qloballaşma əhatə dairəsinə görə qlobal olan qanunların yayılmasına cavabdeh olan institutların və mexanizmlərin yaradılması və inkişafı prosesinə aiddir; digər qloballaşma növlərini təşkil etmək və məhdudlaşdırmaq məqsədi ilə.

  Başqa sözlə, siyasi qloballaşma bütün dünyada müxtəlif iqtisadi və sosial hadisələri tənzimləyən və ya bloklayan təşkilatlar qurur. Bu təşkilatların nümunəsi, bütün ölkələrin xeyrini təmin etmək üçün təlimatların qurulduğu Birləşmiş Millətlər Təşkilatı ola bilər.

  Siyasi qloballaşma həm də hökumət liderləri tərəfindən silahların hazırlanması və istifadəsini tənzimləməyə imkan verir. Müdaxiləçi xarakterli hərbi fəaliyyətləri də məhdudlaşdırır.

  İstinadlar

  1. Bodemer, K. (1998) Qloballaşma. Bir anlayış və onun problemləri. 24 yanvar 2020-ci ildə library.ues.edu.sv saytından alınıb
  2. Flores, M. (2012) Qloballaşma siyasi, iqtisadi və sosial hadisə kimi. 24 yanvar 2020-ci ildə Redalyc.org saytından alınıb
  3. Mittelman, J. (1996) Qloballaşma: tənqidi düşüncələr. 24 yanvar 2020-ci ildə rienner.com saytından alınıb
  4. Morales, A. (s.f.) Qloballaşmanın 7 əsas xüsusiyyəti. 24 Yanvar 2020 tarixində Significados.com saytından əldə edildi
  5. Morales, F. (s.f.) Qloballaşma: anlayışlar, xüsusiyyətlər və ziddiyyətlər. 24 Yanvar 2020 tarixində Dialnet.net saytından əldə edildi
  6. S.A. (2004) Ədalətli qloballaşma: hamı üçün imkanlar yaratmaq. 24 yanvar 2020 -ci ildə Google kitablarından alındı: books.google.com
  7. S.A. (s.f.) Qloballaşma. 24 Yanvar 2020 tarixində Wikipedia: eswikipedia.org saytından alındı
  8. Sassen, S. (2007) Qloballaşmanın sosiologiyası. 24 yanvar 2020-ci ildə Scielo.org saytından alınıb

  Qloballaşma nümunələri

  Qloballaşma dünya miqyasında böyüməkdir. Bu, iqtisadiyyatların və mədəniyyətlərin inteqrasiya prosesi və beynəlxalq təsiridir. Aşağıdakı qloballaşma nümunələrində yalnız mal mübadiləsi deyil, həm də fikir mübadiləsi və hətta antiterror qorumaları olduğunu görəcəksiniz. Nə qədər texnologiya inkişaf etsə və nəqliyyat nə qədər yaxşılaşsa, bir o qədər qlobal satış nöqtələri ortaya çıxır. Gəlin qloballaşma metodları ilə dünyanın inkişaf yollarını nəzərdən keçirək.

  İqtisadiyyatda qloballaşma

  Beynəlxalq iqtisadiyyatlar arasında qarşılıqlı asılılıq, qloballaşma anlayışını axtararkən əla bir başlanğıc nöqtəsidir. Daha çox mal mübadiləsi edilə bilər və istehsal üsulları inkişaf etdirilə bilər. Bəzi nümunələr:

  • Çoxmillətli korporasiyalar çoxsaylı yerlərdə peyk ofisləri və filialları ilə qlobal miqyasda fəaliyyət göstərirlər. Bu, çoxmillətli şirkətlərin demək olar ki, 24 saat açıq qala biləcəyi və müştərilərə harada yerləşməsindən asılı olmayaraq xidmət göstərə biləcəyi deməkdir.
  • Autsorsinq, çox çətinlik çəkən iş yerləri gətirərək, çətinlik çəkən bir ölkənin iqtisadi inkişafına əlavə edə bilər. Güclü bir təşkilat çağrı mərkəzini inkişaf etməkdə olan bir ölkəyə təhvil verə bilirsə, bu, başqa cür imkanı olmayan insanlar üçün yeni iş yerləri yaradır.
  • Bəzi avtomobillər digər ölkələrin hissələri istifadə edir. ABŞ-da yığılan avtomobil hissələri Yaponiya, Almaniya və ya Koreyadan idxal edə bilər. Bu, ticarət üçün yeni bir prospekt yaradır, Birləşmiş Ştatlar dünyanın müxtəlif yerlərindən pul ödəməli, onların göndərilməsini gözləməlidir və daha sonra yerli istehsalını bərpa etməlidir.
  • Avropa Birliyi 28 ölkənin iqtisadi və siyasi birliyidir. Bu ölkələrin bir araya toplaya biləcəyi qaynaqları nəzərdən keçirdikdə daha güclü olduqlarını söyləmək olar. Bir ölkədən digərinə köç etmək daha asandır, valyutalar daha asan mübadilə olunur və turizm təşviq olunur.
  • ABŞ-da satılan bir köynəyin Taylanddakı işçilər tərəfindən Çin pambığından necə hazırlandığını düşünün. Oradan həmin köynək bir İspan heyətini qəbul edən bir Fransız yük gəmisinə göndərilmiş ola bilər. İndi, dörd fərqli ölkədən olan insanlar, köynəyin satışa çıxarılması üçün beşinci bir ölkəyə gəlməmişdən əvvəl istehsal prosesində bir əli var.

  Mədəniyyətlərin Qarışmasında Qloballaşma

  Dünya iqtisadiyyatları qloballaşmadan faydalanarkən, yeni mədəniyyətlərin yayılması eyni dərəcədə ürəkaçandır. Gəlin qloballaşmanın daha çox şəxsi faydalarına nəzər salaq.

  • Yunan mədəniyyəti, Böyük İskəndərin hakimiyyəti altında Afrika, Avropa və Asiyada yayılmışdır. Misir, Türkiyə, İran və Pakistan da daxil olmaqla İskəndərin adını daşıyan onlarla şəhərin səbəbi budur.
  • İpək Yolu Çin ilə Aralıq dənizi bölgəsi arasında ticarət yolu idi. Yalnız malların deyil, həm də mədəniyyət və biliklərin mübadiləsinə imkan verdi. Tacirlər, ticarətlərini Çin mədəniyyətini anlamağa başladıqca, Çin mədəniyyətinə olan qiymət, Çin sərhədlərindən kənarda da inkişaf etməyə başladı.
  • Avropadan gələn xristian missionerlər xristianlığın qloballaşmasına əlavə etdilər. Bir ölkədən digər ölkəyə köçdükcə daha çox insan yeni mənəvi həyat tərzinə keçir.
  • İnsanlar daha yaxşı bir iş və ya daha yaxşı bir həyat üçün hərəkət etdikləri üçün inkişaf etmiş səyahət qloballaşmanın böyüməsini asanlaşdırdı. Miqrantlar da təhlükədən və ya zülmdən qaçdılar. İnsanlar bütün əşyalarını yığıb dünyanın hər yerinə göndərə bilərlər. Təyyarələr daha sürətli, tez-tez və çox vaxt daha sərfəlidir.
  • Qloballaşmanın başqa bir amili də yeməkdir. Məsələn, hind yeməkləri, şübhəsiz ki, yalnız Hindistanla məhdudlaşmır. Daha doğrusu, Amerikada, bütün Avropada və xaricində Hindistan ləzzətlərini yeyə bilərik. Digər mədəniyyətlərə olan müəyyən məhəbbətlər bir ləzzətli yeməklə başlaya bilər və sonra digər mədəni məkr sahələrinə doğru irəliləyə bilər.

  Texnologiyada Qloballaşma

  Texnologiyanın qloballaşmaya aparan bir vasitə olduğunu mübahisə etmək asandır. Onlayn məlumat dağlarına giriş imkanı sayısız qapı açdı. Texnologiya hədiyyəsi ilə bizə gətirilən qloballaşmanın bəzi nümunələri:

  • İnternet yalnız texnoloji olaraq deyil, mədəni sənət mübadilələri kimi digər sahələrdə də qloballaşmaya böyük töhfə verir. Dünyanın hər yerindən onlayn təhsil proqramlarına necə daxil ola biləcəyimizi və praktik olaraq hər mövzuda yeni məlumatlar əldə edə biləcəyimizi düşünün.
  • CNN kimi qlobal xəbər şəbəkələri, məlumatların yayılmasına kömək edir. Dünya miqyaslı xəbərlər canlı yayımla olmasa da demək olar ki, dərhal, sonra onlayn xəbər agentliklərinə davamlı yeniləmələr vasitəsilə bildirilir.
  • Cib telefonları dünyanın hər yerindəki insanları əvvəllər olmadığı kimi birləşdirir. Facebook Messenger, WhatsApp, Instagram və Snapchat daxil olmaqla insanların da ünsiyyət qura biləcəyi çox sayda platforma var.
  • Strateji Silahların Azaldılması Müqaviləsi və ya antiterror razılaşmaları kimi ölkələr arasındakı hərbi əməkdaşlıq qloballaşmaya əlavə olunur. İki və ya daha çox güclü qüvvənin bir araya gəldiyi yerdə daha çox hərbi güc beynəlxalq terror qruplarına yerləşdirilə bilər.
  • Xlorofluorokarbon (CFC) emissiyalarının azaldılmasına və ozonun tükənməsini ləngitməyə kömək etmək üçün ətraf mühit sahəsində əməkdaşlıq genişlənmişdir. Bir nümunə Montreal Protokoludur. Amerika Birləşmiş Ştatları, Avropa Birliyi üzvləri və digər ölkələr bu müqaviləni yaratmaq üçün bir araya gəldiklərindən Antarktidadakı ozon çuxuru bərpa olunmağa başladı.

  Digər Qloballaşma Nümunələri

  Texnologiya, nəqliyyat və incəsənət qloballaşma vasitəsi olan əsas motivatorlar olsa da, beynəlxalq idmandan Qırmızı Xaç kimi yardım qruplarına qədər digər xoşagələn komponentlər də var. Budur bir neçə son nümunə:

  • Olimpiadalar qədim Yunanıstanda başladı və bu gün də davam edir. İndi dünyanın hər yerindən insanlar bir sıra idman və oyunlarda yarışmaq üçün bir araya gəlirlər.
  • FIFA Dünya Kubokunun dünyanın digər idman yarışlarından daha çox izləyicisi var. Finala qədər yalnız bir neçə ölkə rəqabət etsə də, dünyanın hər yerindəki insanlar oturub yerlərindən asılı olmayaraq eyni matçı TV-də izləyirlər.
  • Səyahət və turizm pul, mədəniyyət, fikir və bilik mübadiləsi kimi bir çox şeyin qloballaşmasına imkan verir. Büdcə havayolları və aşağı qiymətli pansiyonlar daxil olmaqla səyahətləri daha sərfəli etmək üçün saysız-hesabsız seçim var. Bu, insanların əvvəllər mümkün olduğundan daha geniş və daha geniş araşdırmalarına imkan verir.
  • Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, insan hüquqları, sülh və iqtisadi inkişaf da daxil olmaqla bir çox sahədə əməkdaşlığı təşviq edən hökumətlərarası bir təşkilatdır. Bir telefon zəngi və ya e-poçt ilə dünyanın hər yerindən insanlar insan hüquqlarının qorunmasını təmin etmək üçün bir araya gələ bilərlər.
  • Qırmızı Xaç kimi təşkilatlar dünyadakı fəlakətlərə daha sürətli cavab verə bilərlər. Daha geniş bir şəbəkəyə, daha çox ofisə və təbii fəlakətlərdən sonra səyahət etmək və ya köçməyə hazır olan işçilər var.

  Qızıl Qloballaşma

  Qloballaşan bir dünyaya mənfi cəhətləri görmək çətindir. İnsanlar daha savadlı olurlar. Mallar hər zamankindən daha uzaq və daha geniş mübadilə olunur və bir neçə min mil uzaqlıqdakı mədəniyyətlərə qiymət verilməsinə səbəb olur. Bütün bunları texnologiya, nəqliyyat və beynəlxalq rəsmilər arasında əməkdaşlıq idarə edir.

  ABŞ-da satılan, lakin Taylandda yığılmış bir köynək nümunəsini götürsəniz, bunun bir Amerikalıın yerinə yetirə biləcəyi bir iş olub olmadığını düşünə bilərsiniz. Bəzi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələr işçi qüvvəsinin bir hissəsini itirə bilər. Sonra vergi məsələləri var. Avropada satılan mallar, idxal olunan məhsula bahalı bir qiymət etiketi qoyan əlavə dəyər vergiləri (ƏDV) ilə gəlir.

  Yenə də onlayn öyrənmə, davamlı ünsiyyət və bir məlumat dünyası kimi faydaları parmaklarınızın ucunda düşündüyünüzdə, qloballaşma gümüşdən daha çox qızıla sahibdir. Bu barədə daha çox məlumat üçün bu Mədəniyyət Nümunələrindən zövq alın.

  Related posts:

  1. Azrbaycan tarixi drslik
  2. Azrbaycada shiyy tarixi li i nsanov
  3. Ferqane eliyeva muasir teim texnologiyalari
  4. Mühəndisi geologiya suallar doktorantura