Quran (V. Məmmədəliyev və Z. Bünyadov tərcüməsi)/Ən-Nur surəsi

55. Allah aranızdan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə – yalnız Mənə ibadət edərlər, heç nəyi Mənə şərik qoşmazlar deyə – onları özlərindən əvvəlkilər kimi yer üzünün varisləri edəcəyini (İsrail övladını yer üzündə kafirlərin yerinə gətirdiyi kimi onları da müşriklərin yerinə gətirəcəyini), onlar (mö’minlər) üçün onların Allahın Özü bəyəndiyi dinini (islamı) möhkəmləndirəcəyini (hər tərəfə yayacağını) və onların qorxusunu sonra əmin-amanlıqla (arxayınçılıqla) əzəv edəcəyini və’d buyurmuşdur. Bundan sonra küfr edənlər, şübhəsiz ki, (Allahın itaətindən çıxmış) əsl fasiqlərdir!

Quran’daki surələr surələrin okunuşu və mənası azerice

Salam aleykum baci ve ardaslar,men bu sayta teze qeydiyata kecdim,bu saytda qeydiyata kecmayimin sebebi budur ki,men heyat yoldasimi hicab ortmayi ona razi sala bilmiram,her sey eladim,neler danismadim,cennet , cehennemnen ,qiyamet gununen amma xeyri olmadi,artiq bacara bilmiram,belkem komay edasiniz.Allah sizden razi olsun.

manda sigar iki cahan yox manda sigarikan cahan .bu dogrudur.
wukurlar olsun gadir va uca ALLAHA

Allah razi olsun.Menim bir sualim var.Cavab yazsaz co sevinerem.Bele bir hedis var ki.Qelb qirmagin gunahi 70 defe Kebeni yixmaq gunahindan daha boyukdur.Bu hedisi deye bilersiz?kimin hedisidir ve ne derecede dogrudir[size=10][color=red] ;

–> –>Bizim sorğumuz –>
–> –>Saytın statistikası –>

–>Sherhler: 1635
Resmlerimiz: 1379
Müxtəlif mövzular: 601
Xeber sayi: 2668
İslamda nələr var?: 2987
Qur’ani-Kerim: 115
Qonaqlarimiz: 92
–>

–> –>Aktiv şərh yazanlar –>
–> –>Lazımlı saytlar –>
–> –> –>Son qeydiyyatçılar –>
–> –> –>Aktiv şərhçilər –>
–> –>Statistika –>
Ümumi miqdar : 1
Qonaqlar: 1
Istifadeciler 0
–>

[2009-06-27]	[Qur’ani-Kerim]
1. Həmd surəsi (3)

[2009-06-27]	[Qur’ani-Kerim]
2.əl-Bəqərə (İnək) surəsi (5)

[2009-06-27]	[Qur’ani-Kerim]
2.əl-Bəqərə (İnək) surəsi (1)

[2009-06-27]	[Qur’ani-Kerim]
3. Ali-İmran surəsi (0)

[2009-06-27]	[Qur’ani-Kerim]
4. Nisa surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
5. Maidə surəsi (5)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
6. Ənam surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
7. Əraf surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
8. Ənfal surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
9. Tovbə surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
10. Yunus surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
11. Hud surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
12. Yusuf surəsi (0)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
13. Rəd surəsi (1)

[2009-06-02]	[Qur’ani-Kerim]
14. İbrahim surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
15. Hicr surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
16. Nəhl surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
17. İsra surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
18. Kəhf surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
19. Məryəm surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
20. Ta-Ha surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
21. Ənbiya surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
22. Həcc surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
23. Muminun surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
24. Nur surəsi (0)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
25. Furqan surəsi (1)

[2009-06-01]	[Qur’ani-Kerim]
26. Şuəra surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
27. Nəml surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
28. Qəsəs surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
29. Ənkəbut surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
30. Rum surəsi (1)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
31. Loğman surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
32. Səcdə surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
33. Əhzab surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
34. Səbə surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
35. Fatir surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
36. Yasin surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
37. Saffat surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
38. Sad surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
39. Zumər surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
40. Ğafir (Mumin) surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
41. Fussilət surəsi (1)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
42. Şura surəsi (2)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
43. Zuxruf surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
44. Duxan surəsi (1)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
45. Casiyə surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
46. Əhqaf surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
47. Muhəmməd surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
48. Fəth surəsi (0)

[2009-05-31]	[Qur’ani-Kerim]
49. Hucurat surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
50. Qaf surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
51. Zariyat surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
52. Tur surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
53. Nəcm surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
54. Qəmər surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
55. Rəhman surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
56. Vaqiə surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
57. Hədid surəsi (1)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
58. Mücadilə surəsi (0)

[2009-05-30]	[Qur’ani-Kerim]
59. Həşr surəsi (1)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
60. Mumtəhənə surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
61. Səff surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
62. Cümə surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
63. Munafiqun surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
64. Təğabun surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
65. Təlaq surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
66. Təhrim surəsi (1)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
67. Mulk surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
68. Qələm surəsi (0)

[2009-05-24]	[Qur’ani-Kerim]
69. Haqqə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
70. Məaric surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
71. Nuh surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
72. Cinn surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
73. Muzzəmmil surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
74. Muddəssir surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
75. Qiyamət surəsi (1)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
76. İnsan surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
77. Mursəlat surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
78. Nəbə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
79. Naziat surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
80. Əbəsə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
81. Təkvir surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
82. İnfitar surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
83. Mutəffifin surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
84. İnşiqaq surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
85. Buruc surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
86. Tariq surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
87. Əla surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
88. Ğaşiyə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
89. Fəcr surəsi (1)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
90. Bələd surəsi (1)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
91. Şəms surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
92. Ləyl surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
93. Zuha surəsi (2)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
94. Şərh surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
95. Tin surəsi (1)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
96. Ələq surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
97. Qədr surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
98. Bəyyinə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
99. Zəlzələ surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
100. Adiyat surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
101. Qariə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
102. Təkasur surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
103. Əsr surəsi (1)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
104. Huməzə surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
105. Fil surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
106. Qureyş surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
107. Maun surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
108. Kovsər surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
109. Kafirun surəsi (0)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
110. Nəsr surəsi (1)

[2009-05-22]	[Qur’ani-Kerim]
111. Məsəd surəsi (0)

[2009-05-21]	[Qur’ani-Kerim]
112. İxlas surəsi (0)

[2009-05-21]	[Qur’ani-Kerim]
113. Fələq surəsi (0)

[2009-05-21]	[Qur’ani-Kerim]
114. Nas surəsi (2)

–>
Surələrin fəziləti
“İnşirah” surəsinin fəziləti

Allahın Rəsulu (s.ə.v.v) buyurdu: Bir kəs Ələm nəşrəh surəsini oxusa, Allah ona o Həzrəti (s.ə.v.v) qəmgin görüb, sonra o Həzrətin çöhrəsindən və qəlbindən qəm və qüssəni aparan şəxsin əcrini əta edər.

Nəbiyyi-Əkrəm (s.ə.v.v) buyurdu: Hər kəs bu surəni oxusa, mənimlə görüşmüş şəxsin muzdunu alar, və onu şəfaət etmək mənim öhdəmədir.

Çoxlu xeyir və bərəkət görmək üçün hər gün Zariyat, və İnşirah, Təlaq, və Muzzəmmil surələrini oxusun.

Hər bir mühüm mətləbin hasil olması üçün aşağıdakı xətmə üç gün əməl etsin:

Hər gün yeddi dəfə həmdi (surəni) oxuyub, yeddi yüz dəfə salavat göndərib, səksən dəfə İnşirah surəsini oxusun, sonra min bir dəfə Tovhid surəsini və yenidən yeddi dəfə Həmd surəsini və yenidən yeddi dəfə həmd surəsini oxuyub, min dəfə salavat göndərsin hacəti qəbul olunar.

Pullu və qüdrətli olmaqdan ötrü səfər ayının axırıncı çaharşənbə (üçüncü gün) günü İnşirah, Tin, Tovhid surələrinin hər birini yeddi dəfə oxusun. (təcrübə olunub)

Bir məclisdə hacətinin qəbul olunması üçün bu surəni qırx bir dəfə oxu.

Deyirlər ki, doğuşun asan olması üçün İnşirah surəsini yazıb, onu yuyub, suyunu hamilə qadına içirtsəniz, doğuşu asan və tez qurtarar. Bu surənin suyu sidik kisənin daşı üçün də faydalıdır.

Yeddi yaşına çatmamış və süd dişləri tökülməmiş qız uşağı sapı yeddi qat edib Ələm nəşrəh surəsini ona oxusun hər dəfə Kaf hərfini oxudu bir düyün vursun, yeddi düyün tamam olandan sonra yeddi dəfə İnşirah surəsini oxusun, və sonra su çiçəyi olan kəsin gözünün qabağında ass, su çiçəyi sağalar.

“Bəhrul-Mənabe” kitabında yazıb ki, sinə və mədə ağrısı üçün İnşirah sursini oxuyub ağrıyan yerə üfürün.

“Tin” surəsinin fəziləti

Nəbiyyi-Əkrəm (s.ə.v.v.) buyurdu: Hər kəs Tin surəsini oxusa, Allah ona iki xisləti (xüsusiyyəti) əta edər; 1-Afiyət, (sağlamlıq) 2-Nə qədər ki dünydadır yəqini olar, və hər vaxt dünyadan köçdü, Allah bu surəni oxuyanların sayı qədər və bir oruc tutmağın savabının əcrini ona əta edər.

2-İmam Sadiq (ə) buyurdu: Bir kəs vacibi və müstəhəbbi namazlarında Tin surəsini oxusa, Behiştin hansı yerini bəyənsə, ona verərlər, inşaallah.

Quran (V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadov tərcüməsi)/Ən-Nur surəsi

1. Bu, (səmadan) nazil edib (hökmlərini) vacib buyurduğumuz bir surədir. Biz onda açıq-aşkar ayələr nazil etdik ki, bəlkə, düşünüb ibrət alasınız!

2. Zinakar kişiyi və zinakar qadına yüz çubuq vurun. Allaha və axirət gününə inanırsınızsa, Allahın dini barəsində (bu işin icrasında) ürəyiniz onlara yumşalmasın və mö’minlərdən bir dəstə də onların əzabına şahid olsun. (Bu, subay kişiyə və ərsiz qadına aiddir. Evli kişi və qadın zina etdikdə isə onların cəzası daşqalaq edilməkdir).

3. Zinakar kişi ancaq zinakar, yaxud müşrik bir qadınla evlənə bilər. Zinakar qadın da yalnız zinakar, yaxud müşrik bir kişiyə ərə gedə bilər. Bu (belə bir evlənmə), mö’minlərə haram edilmişdir.

4. İsmətli qadınla zina isnad edib, sonra (dediklərini təsdiqləyəcək) dörd şahid gətirə bilməyən şəxslərə səksən çubuq vurun və onların şəhadətini heç vaxt qəbul etməyin. Onlar sözsüz ki, (Allahın itaətindən çıxmış) əsl fasiqlərdir.

5. Bundan (namuslu qadınlara atdığı böhtandan) sonra tövbə edib özlərini islah edənlər istisna olmaqla. Çünki Allah (tövbə edənləri) bağışlayandır, rəhmlidir!

6. Arvadlarına zina isnad edib özlərindən başqa şahidləri olmayanların hər biri özünün doğru danışanlardan olduğuna dair dörd dəfə Allahın adı ilə (Əşhədu billahi – Allahı şahid gətirirəm, deyə) şəhadət verməlidir.

7. Beşinci dəfə: “Əgər yalan danışanlardandırsa, Allah ona lə’nət eləsin!” (deməlidir).

8. Qadının da (hakimin hüzurunda) ərinin yalan danışanlardan olması barədə dörd dəfə Allahı şahid tutması əzabı ondan dəf edər.

9. Beşinci dəfə: “Əgər (əri) doğru danışanlardandırsa, Allah ona (qadının özünə) lə’nət (qəzəb) eləsin!” (deməlidir).

10. Əgər Allahın sizə ne’məti və mərhəməti olmasaydı, Allah tövbələri qəbul edən, hikmət sahibi olmasaydı (halınız necə olardı)? (O, günahkarların cəzasını dərhal verib onları rüsvay edərdi).

11. Həqiqətən, (Aişə barəsində) yalan xəbər gətirənlər öz içərinizdə olan bir zümrədir (münafiqlərdir). Onu (o xəbəri) pis bir şey zənn etməyin. O, bəlkə də, sizin üçün xeyirlidir. O zümrədən olan hər bir şəxsin qazandığı günahın cəzası vardır. Onlardan günahın böyüyünü öz üstünə götürəni (Abdulah ibn Ubeyyi) isə (qiyamət günü) çox böyük (şiddətli) bir əzab gözləyir!

12. Məgər o yalan sözü eşitdiyiniz zaman mö’min kişilər və qadınlar öz ürəklərində (özləri haqqında yaxşı fikirdə olduqları kimi, dostlarının da əhli-əyalı barəsində) yaxşı fikirdə olub: “Bu, açıq-aydın bir böhtandır!” – deməli deyildilərmi?

13. (Aişəyə iftira yaxanlar) nə üçün özlərinin doğru olduqlarını təsdiq edəcək dörd şahid gətirmədilər? Madam ki, şahid gətirmədilər, deməli, onlar Allah yanında əsl yalançıdırlar!

14. Əgər Allahın dünyada və axirətdə sizə ne’məti və mərhəməti olmasaydı, o yalan sözünüzə görə sizə şiddətli bir əzab toxunardı.

15. O zaman ki, siz (münafiqlərin yaydığı) yalanı dilinizə gətirir, bilmədiyiniz sözü ağzınıza alır və onu yüngül (asan, insana günah gətirməyən) bir şey sanırdınız. Halbuki bu (Peyğəmbərin əhli-əyalı haqqında nalayiq söz danışmaq) Allah yanında çox böyük günahdır!

16. Məgər siz onu eşitdiyiniz zaman: “Bizə bunu (bu yalanı) danışmaq yaraşmaz. Aman (Allah)! Bu, çox böyük bir böhtandır!” – deməli deyildinizmi?

17. Allah sizə öyüd-nəsihət verir ki, əgər mö’minsinizsə, bir daha belə şeylər etməyəsiniz.

18. Və Allah sizin üçün ayələrini (belə ətraflı, açıq-aydın) izah edir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

19. Mö’minlər arasında (onları nüfuzdan, hörmətdən salmaq məqsədilə) pis söz yaymaq istəyənləri dünyada və axirətdə şiddətli bir əzab gözləyir. (Hamının əməlini, yayılan şayiələrin, atılan böhtanların doğru olub-olmadığını) ancaq Allah bilir, siz bilməzsiniz!

20. Əgər Allahın sizə ne’məti və mərhəməti olmasaydı, Allah şəfqətli, rəhmli olmasaydı (Halınız necə olardı)? (Dediyiniz yalanlara, yaxdığınız iftiralara görə sizi dərhal məhv edərdi).

21. Ey iman gətirənlər! Şeytanın yolunu tutub getməyin! Kim Şeytanın getdiyi yolla getsə, o, (insanlara) çirkin, pis işlər görməyi (zina etməyi, yalan danışmağı, özgələrə böhtan atmağı) əmr edər. Əgər Allahın sizə ne’məti və mərhəməti olmasaydı, sizdən heç kəs heç vaxt (günahdan) pak olmazdı. Lakin Allah dilədiyini (günahdan) pak edər. Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir!

22. Aranızda olan fəzilət və sərvət sahibləri qohum-əqrabaya, miskinlərə və Allah yolunda hicrət edənlərə (heç bir şey) verməyəcəklərinə and içməsinlər. (Onları) əfv edib, (cəzalandırmaqdan) vaz keçsinlər! Məgər siz (bu yaxşılıq müqabilində) Allahın sizi (günahlarınızı) bağışlamağını istəmirsiniz? Allah (bəndələrini) bağışlayandır, rəhm edəndir!

23. Zinadan xəbəri olmayan namuslu, ismətli mö’min qadınları zinada ittiham edənlər dünyada və axirətdə lə’nətə düçar olarlar. Onları (qiyamət günü) çox böyük bir əzab gözləyir.

24. Qiyamət günü (onlar dünyada qazandıqları günahlarını dandıqda) dilləri, əlləri və ayaqları etdikləri əməllər barəsində onların əleyhinə şəhadət verəcəkdir.

25. O gün Allah onların cəzasını layiqincə verəcək və onlar Allahın (Allahın onlara verdiyi və’din) açıq-aşkar bir haqq olduğunu biləcəklər!

26. Murdar qadınlar murdar kişilərə, murdar kişilər isə murdar qadınlara, eləcə də təmiz qadınlar təmiz kişilərə, təmiz kişilər də təmiz qadınlara layiqdirlər. (Pis sözlər pis adamlara, pis adamlar pis sözlərə, eləcə də yaxşı sözlər yaxşı adamlara, yaxşı adamlar da yaxşı sözlərə layiqdirlər). Bunlar (Aişə və Səfvan kimi pak adamlar) onların (münafiqlərin) dediklərindən (yalan, pis sözlərdən) uzaqdırlar. Onları (günahlardan) bağışlanma və (Cənnətdə) tükənməz (minnətsiz) ruzi gözləyir!

27. Ey iman gətirənlər! Başqalarının evlərinə (sizin olmayan evlərə) sahiblərindən icazə almadan və onlara salam vermədən girməyin. Bu, (ədəb-ərkan baxımından) sizin üçün daha yaxşıdır. Bəlkə, (Allahın bu əmrinin hikmətini) düşünüb anlayasınız (və həmişə yadda saxlayıb ona əməl edəsiniz).

28. Əgər orada heç kəsi tapmasanız, sizə icazə verilməyənədək içəri girməyin. Sizə “Geri dönün!” – deyilsə, geri dönün. Bu, Allahın yanında sizin üçün daha təmiz bir davranışdır. Allah nə etdiklərinizi biləndir!

29. İçərisində əşyanız olan (karvansara, mehmanxana, ümumi istifadə yerləri kimi) qeyri-məskun evlərə (icazəsiz) daxil olmaq sizin üçün günah deyildir. Allah sizin aşkar etdiklərinizi də, gizli saxladıqlarınızı da (aşkarda da, gizlində də nə etdiyinizi) bilir!

30. (Ya Rəsulum!) Mö’min kişilərə de ki, gözlərini haram edilmiş şeylərdən çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini (zinadan) qorusunlar (və ya örtülü saxlasınlar). Bu onlar üçün (ədəb-ərkan, təmizlik baxımından) daha yaxşıdır. Şübhəsiz ki, Allah onların nə etdiklərindən xəbərdardır!

31. Mö’min qadınlara de ki, gözlərini haram buyurulmuş şeylərdən çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini (zinadan) qorusunlar (və ya örtülü saxlasınlar); öz-özlüyündə görünən (əl, üz) istisna olmaqla, zinətlərini (zinət yerləri olan boyun, boğaz, qol, ayaq və s. naməhrəmə) göstərməsinlər; baş örtüklərini yaxalarının üstünə çəksinlər (boyunları və sinələri görünməsin); zinət yerlərini ərlərindən, yaxud öz atalarından, yaxud ərlərinin atalarından (qayınatalarından), yaxud öz oğullarından, yaxud ərlərinin oğullarından, yaxud öz qardaşlarından, yaxud qardaşlarının oğullarından, yaxud bacılarının oğullarından, yaxud öz (müsəlman) qadınlarından, yaxud sahib olduqları (müşrik) cariyələrdən, yaxud kişiliyi qalmamış (onlarla birlikdə yemək yeyən) xidmətçilərdən, yaxud qadınların məhrəm yerlərini hələ anlamayan uşaqlardan başqasına göstərməsinlər; gizlətdikləri bəzək şeylərini (xalxallarını) göstərmək üçün ayaqlarını (yerə və ya bir-birinə) vurmasınlar. Ey mö’minlər! Hamınız Allaha tövbə edin ki, nicat tapasınız! (Mətləbinizə çatasınız!)

32. (Ey mö’minlər!) Aranızda olan subay kişiləri və ərsiz qadınları, əməlisaleh (yaxud evlənməyə qabil) kölə və cariyələrinizi evləndirin. Əgər onlar yoxsuldurlarsa, Allah öz lütfü ilə onları dövlətli edər. Allah (lütfü, mərhəmətilə) genişdir, (hər şeyi) biləndir!

33. Evlənməyə qüvvəsi çatmayanlar (maddi imkanı olmayanlar) Allah öz lütfü ilə onlara dövlət verənə qədər iffətlərini qoruyub (özlərini zinadan) saxlasınlar. Kölələrinizdən mükatəbə etmək (əvvəlcədən bağlanılmış yazılı müqaviləyə əsasən müəyyən məbləğ pul qazanıb ağasına vemək şərtilə köləlikdən azad olmaq) istəyənlərlə – əgər onlarda bir xeyir (müqavilədəki şərtlərin yerinə yetirilməsi üçün qüdrət) görürsünüzsə – mükatəbə edin. Onlara Allahın sizə verdiyi maldan verin. (Zəkatdan onlara o qədər verin ki, özlərini satın alıb azad edə bilsinlər). Əgər cariyələriniz ismətlərini qoruyub saxlamaq istəsələr, fani dünya malı əldə etmək xatirinə onları zinaya məcbur etməyin. Kim onları (cariyələri zinakarlığa) məcbur edərsə, (bilsin ki) onların bu məcburiyyətindən sonra, əlbəttə, Allah (zinakarlığa vadar olanları) bağışlayar, rəhm edər. (Zinakarlığa vadar edilən cariyələrin günahı onlar bu işlə öz xoşuna deyil, zor gücünə məşğul olduqları üçün həmin cariyələrin özlərinə deyil, onları pul qazanmaq məqsədilə zinakarlığa sövq edən ağalarının boynuna düşər).

34. Həqiqətən, Biz (Qur’anda) sizə (haqqı nahaqdan ayırd edən) açıq-aşkar ayələr, sizdən əvvəl gəlib-gedənlər (keçmiş ümmətlər) barəsində məsəllər (hekayətlər) və müttəqilər üçün öyüd-nəsihət nazil etdik.

35. Allah göylərin və yerin nurudur. (Kainatı yaradıb ona nur verən, yer və göy əhlinə haqq yolu göstərən xaliqdir). Onun (Peyğəmbərimizin və mö’minlərin qəlbində olan) nuru, içində çıraq olan bir taxçaya (çıraqdana) bənzər; taxçadakı o çıraq bir qəndilin içindədir, o qəndil isə, sanki parlaq bir ulduzdur. O çıraq nə şərqdə, nə də qərbdə (aləmin ortasında) olan mübarək bir zeytun ağacından yandırılır. (Şərqdə deyildir ki, günəş batdıqda, qərbdə də deyildir ki, günəş doğduqda qaranlıqda qalsın). Onun (zeytun ağacının) yağı özünə od toxunmasa da, sanki (haradasa) işıq saçır. O, nur üstündə nurdur. Allah dilədiyiniz öz nuruna qovuşdurur (istədiyinə öz nurunu bəxş edib cənnət yolu olan islam dininə yönəldir). Allah (həqiqəti anlaya bilsinlər deyə) insanlar üçün misallar çəkir. Allah hər şeyi biləndir!

36. (Həmin taxça və çıraq) Allahın tikilib ucaldılmasına və Öz adının zikr edilməsinə izin verdiyi o evlərdədir (o məscidlərdədir) ki, orada səhər-axşam Onu təqdis edib şə’ninə tə’riflər deyərlər.

37. O kəslər ki, nə ticarət, nə alış-veriş onları Allahı zikr etməkdən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz. Onlar qəlblərin və gözlərin haldan-hala düşəcəyi (dəhşətdən ürəklərin duymaqdan, gözlərin görməkdən qalacağı) bir gündən (qiyamət günüdən) qorxarlar.

38. (Onların vaxtli-vaxtında, lazımınca ibadət etmələri, Allahdan qorxub pislikdən çəkinmələri ona görədir ki) Allah onlara etdikləri əməllərin ən gözəl mükafatını (yaxud gördükləri ən yaxşı işlərin əvəzini) versin, onlara olan lütfünü artırsın. Allah dilədiyinə saysız-hesabsız ruzi verər.

39. (Allahın vəhdaniyyətini danan, Qur’anı yalan hesab edən) kafirlərin əməlləri ucsuz-bucaqsız çöldəki (səhradakı) ilğıma bənzər ki, susuzluqdan ürəyi yanan onu su bilər. Nəhayət, gəlib ona yetişdiyi zaman onun heç nə olduğunu görər. O öz əməlinin yanında ancaq Allahın cəzasını tapar. (Allah da) onun cəzasını (layiqincə) verər. Allah tezliklə haqq-hesab çəkəndir.

40. Yaxud (onların əməlləri) zəngin dənizin zülmətinə bənzər. Onu bir dalğa, o dalğanın üstündən bir dalğa, onun da üstündən bir bulud (dalğa) – zülmət üstündən zülmət örtər. O, əlini çıxartdıqda, hardasa onu görməz. Allah bir kəsə nur bəxş etməsə, onun nuru olmaz.

41. (Ya Rəsulum!) Məgər göylərdə və yerdə olanların (mələklərin, insanların, cinlərin), qanadlarını açıb (qatar-qatar) uçan quşların Allahı təqdis edib şə’ninə tə’riflər dediklərini görmürsənmi?! Allah onlardan hər birinin duasını, şükür-sənasını (yaxud onların hər biri öz duasını, şükr-sənasını) bilir. Allah onların nə etdiklərini (layiqincə) biləndir!

42. Göylərin və yerin hökmü Allahındır. Axır dönüş də Allahadır!

43. Məgər görmürsənmi ki, Allah buludları qovar, sonra onları bir araya toplayar, sonra da üst-üstə yığıb topa halına salar. Və görürsən ki, (o buludların) arasından yağmur çıxar, sonra Allah göydən dağlar kimi (çox və böyük) dolu yağdırar, sonra da onunla istədiyini bəlaya düçar edər, istədiyindən də onu sovuşdurar. Buludların şimşəyinin parıltısı az qala gözləri kor edər.

44. Allah gecəni gündüzə (gündüzü də gecəyə) çevirər. Həqiqətən, bunda (gecə və gündüzün bir-birinin ardınca gedib-gəlməsində) bəsirət sahibləri üçün bir ibrət vardır.

45. Allah hər heyvanı (canlını) bir sudan (nütfədən) yaratmışdır. Onların bə’zisi qarnı üstə sürünür, bə’zisi iki, bə’zisi isə dörd ayaq üstündə gəzir. Allah istədiyini yaradır. Həqiqətən, Allah hər şeyə qadirdir!

46. Həqiqətən, Biz (hökmlərimizi, halal və haram buyurduqlarımızı, haqq yolu) açıq-aydın (bildirən) ayələr nazil etdik. Allah dilədiyini doğru yola (islam dininə) yönəldər.

47. (Münafiqlər: ) “Allaha, Peyğəmbərə iman gətirdik, itaət etdik!” – deyər, bundan sonra isə onlardan bir dəstə (Peyğəmbərdən) üz çevirər. Belələri mö’min (dilləri ilə ürəkləri bir olan müsəlman) deyillər.

48. (Münafiqlər) aralarında hökm etmək üçün Allahın (Allahın kitabının) və Peyğəmbərinin yanına çağırıldıqda onlardan bir dəstə (onun yanına gəlməkdən, haqqa boyun qoymaqdan) dərhal üz çevirər.

49. Əgər haqq onların tərəfində olsa, itaət edib (tez) onun yanına gələrlər.

50. Onların qəlblərində mərəzmi (şəkk, nifaq mərəzimi) var? Yaxud Allahın və Peyğəmbərinin onlara cövr, haqsızlıq edəcəklərindən qorxurlar? Xeyr, onlar özləri zülmkardırlar! (Allaha asi olmaqla özləri-özlərinə zülm edirlər!)

51. Aralarında hökm vermək üçün Allahın (Allahın kitabının) və Peyğəmbərinin yanına çağırıldıqları zaman mö’minlərin sözü ancaq: “Eşitdik və itaət etdik!” – deməkdən ibarətdir. Nicat tapanlar da məhz onlardır!

52. Allaha və Onun Peyğəmbərinə itaət edənlər, Allahdan qorxub çəkinənlər – məhz belələri uğura çatanlardır (əbədi səadətə – Cənnətə qovuşanlardır).

53. (Ya Rəsulum, münafiqlər) onlara əmr etdiyin zaman mütləq (cihada) çıxacaqları haqda Allaha çox möhkəm and içdilər. Onlara de: “(Yalandan) and içməyin, itaətiniz mə’lumdur (yaxud sizdən tələb olunan and yox, adicə itaətdir). Həqiqətən, Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır!”

54. De: “Allaha itaət edin, Peyğəmbərə itaət edin. (Çünki Peyğəmbərə itaət etmək elə Allaha itaət etməkdir). Əgər (Peyğəmbərin əmrindən) üz döndərsəniz, (bilin ki) onun vəzifəsi ancaq ona tapşırılanı, sizin də vəzifəniz ancaq sizə tapşırılanı yerinə yetirməkdir. Əgər ona itaət etsəniz, doğru yolu tapmış olarsınız. Peyğəmbərin öhdəsinə düşən isə yalnız (dini, Allahın hökmlərini, risalətini) açıq-aşkar təbliğ etməkdir.

55. Allah aranızdan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə – yalnız Mənə ibadət edərlər, heç nəyi Mənə şərik qoşmazlar deyə – onları özlərindən əvvəlkilər kimi yer üzünün varisləri edəcəyini (İsrail övladını yer üzündə kafirlərin yerinə gətirdiyi kimi onları da müşriklərin yerinə gətirəcəyini), onlar (mö’minlər) üçün onların Allahın Özü bəyəndiyi dinini (islamı) möhkəmləndirəcəyini (hər tərəfə yayacağını) və onların qorxusunu sonra əmin-amanlıqla (arxayınçılıqla) əzəv edəcəyini və’d buyurmuşdur. Bundan sonra küfr edənlər, şübhəsiz ki, (Allahın itaətindən çıxmış) əsl fasiqlərdir!

56. Namaz qılın, zəkat verin və Peyğəmbərə itaət edin ki, sizə rəhm olunsun!

57. (Allahın vəhdaniyyətini inkar edən) kafirlərin yer üzündə (öz Rəbbini) aciz edə biləcəyini (Allahın əzabından qaçıb canlarını qurtara biləcəklərini) güman etməyin. Onların məskəni Cəhənnəmdir. O, necə də pis sığınacaqdır!

58. Ey iman gətirənlər! Sahib olduqlarınız (kölə və kənizlər), həddi-büluğa çatmayanlar (yanınıza daxil olmaq istədikdə) bu üç vaxtda sizdən icazə alsınlar: sübh namazından əvvəl, günorta (yatıb dincəlmək, istirahət etmək üçün) paltarınızı çıxartdığınız zaman və gecə namazından sonra. (Bu vaxtlar insan paltarını çıxarda bilər, zövcəsi ilə bir yerdə uzanıb ixtilat edə bilər və i. a.) bu üç vaxt sizin üçün xəlvət vaxtdır (paltarsız ola bilərsiniz). Qalan vaxtlarda bir-birinizin yanına (icazəsiz) girib-çıxmaqda sizə də, onlara da heç bir günah yoxdur. Allah ayələri sizə belə izah edir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

59. Sizdən olan uşaqlar da həddi-büluğa çatanda (yanınıza daxil olmaq istədikləri zaman) özlərindən əvvəlkilər kimi izin istəsinlər. Allah Öz ayələrini sizə belə izah edir. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!

60. (Heyzdən və doğuşdan kəsildikləri üçün) ərə getməyə ümidi qalmayan yaşlı qadınların qadağan olunmuş zinətlərini (zinət yerlərini naməhrəmə) göstərmədən üst paltarını (çarşab, niqab, bürüncək və s.) çıxarmasında günah yoxdur. Bununla belə, (həmin geyimləri soyunmaqdan) çəkinmələri onlar üçün daha yaxşıdır. Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir!

61. Kora, çolağa, xəstəyə (başqaları ilə bir yerdə oturub yemək yeməkdə) günah yoxdur. Sizin özünüzə də öz evlərinizdə, yaxud atalarınızın evlərində, yaxud analarınızın evlərində, yaxud qardaşlarınızın evlərində, yaxud bacılarınızın evlərində, yaxud əmilərinizin evlərində, yaxud bibilərinizin evlərində, yaxud dayılarınızın evlərində, yaxud xalalarınızın evlərində, yaxud açarları əllərinizdə olan (səlahiyyətiniz çatan) evlərdə, yaxud dostlarınızın evlərində yemək yeməkdən heç bir günah gəlməz. Bir yerdə, yaxud ayrı-ayrılıqda yeməyinizdə də heç bir günah yoxdur. Evlərə daxil olduğunuz zaman özünüzü (bir-birinizi, qohum-əqrəbanızı, dostlarınızı və dindaşlarınızı) Allah dərgahından bərəkət və xoşluq diləyən bir salamla salamlayın. Allah ayələri sizə belə izah edir ki, düşünüb daşınasınız!

62. Həqiqətən, mö’minlər ancaq Allaha və Onu Peyğəmbərinə iman gətirən, ümumi bir iş (cihad, cümə xütbəsi, məsləhət-məşvərət) üçün Peyğəmbərlə bir yerdə olduqda ondan izin almamış bir yerə getməyən kimsələrdir. (Ya Rəsulum!) Səndən izin istəyənlər – məhz belələri Allaha və Onun Peyğəmbərinə inananlardır. Əgər onlar bə’zi işləri üçün səndən izin istəsələr, onlardan özün istədiyinə (yanından getməyə) izin ver və onlar üçün Allahdan bağışlanma dilə. Həqiqətən, Allah (bəndələrini) bağışlayandır, rəhm edəndir!

63. Peyğəmbəri çağırmağı öz aranızda bir-birinizi çağırmağınızla eyni tutmayın! (Peyğəmbəri özünüz bir-birinizi çağırdığınız kimi çağırmayın. Ona “Muhəmməd, nə deyirsən?” yox, “Bəli! Buyur, ey Allahın elçisi, ey Allahın peyğəmbəri!” – deyə cavab verin. Və ya Peyğəmbərin duasını öz duanız kimi hesab etməyin. Onun duası, sizinkilərdən fərqli olaraq, Allah dərgahında mütləq qəbul olunar). Həqiqətən, Allah sizlərdən (xütbə zamanı məsciddən) xəlvət sovuşub aradan çıxanları bilir. Onun (Allahın, yaxud Peyğəmbərin) əmrinə qarşı çıxanlar başlarına gələcək bir bəladan, yaxud düçar olacaqları şiddətli bir əzabdan həzər etsinlər!

64. Bilin və agah olun ki, göylərdə və yerdə nə varsa, (hamısı) Allahındır. O, həqiqətən, sizin nə əməl sahibi olduğunuzu (hansı məzhəbə qulluq etdiyinizi) bilir. Allah (məxluqatın, yaxud münafiqlərin dirilib) Onun hüzuruna qaytarılacaqları gün (qiyamət günü) onlara (dünyada) nə etdiklərini bildirəcəkdir. Allah hər şeyi biləndir!

• Nur surəsi
• Quran (V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadov tərcüməsi)

Quran’daki surələr surələrin okunuşu və mənası azerice

Digər bir adı “Fatihətul-kitab” olan “Həmd” surəsinin yeddi ayəsi var. (Səma qatlarının, həftənin günlərinin, Kəbə ətrafında təvaf dövrlərinin, Səfa və Mərvə arasındakı səylərin, şeytana atılan daşların da sayı yeddidir.) Hər bir müsəlmana vacibdir ki, gündəlik (yövmiyyə) namazlarında ən azı on dəfə bu surəni oxusun. Əks təqdirdə, namaz batildir. Hədisdə buyurulur: “Fatihətul-kitabsız namaz yoxdur.”(Müstədrək”, c. 4, h. 4365. )

Cabir ibn Abdullah Ənsarinin həzrət Peyğəmbərdən (s) rəvayətinə görə, bu surə Quranın ən dəyərli surələrindəndir. İbn Abbasın nəql etdiyinə görə “Həmd” surəsi Quranın əsasıdır. Bir hədisdə isə belə nəql olunur: “Əgər bu surəni ölüyə yetmiş dəfə oxusanız və o dirilsə, təəccüb etməyin.”(“Bihar”, c. 92, s. 257)

Surənin “Fatihətul-kitab” adlandırılmasından məlum olur ki, Quranın bütün ayələri Allah rəsulunun zamanında toplanılmış və kitab şəklinə gətirilmişdir. Onun əmri ilə “Həmd” surəsi ilahi kitabın başlanğıcında yerləşdirilmişdir.

“Səqəleyn” hədisində oxuyuruq ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: “Mən sizin aranızda iki qiymətli şey qoyuram: Allahın kitabı və Əhli-beytim.”(“Bihar”, c. 2, s. 100. ) İlahi ayələrin peyğəmbər zamanında Allahın kitabı şəklində toplanması və bu adla müsəlmanlar arasında tanınması yuxarıdakı hədisdən də görünür.

Mübarək “Fatihə” surəsinin ayələrində Allah və Onun sifətlərinə, məad məsələsinə, doğru yolun və bu yolda rəhbərin tanınması Allahın hakimiyyətinin və səltənətinin qəbulu mövzularına işarə olunur. Eləcə də, ilahi övliyaların yolunun davamına məhəbbət və azğınların, qəzəbə düçar olmuşların yolundan imtina izhar olunur.

Quran kimi “Həmd” surəsi də şəfa səbəbidir. Bu surə həm cismani, həm də ruhani xəstəliklərin məlhəmidir. (Əllamə Əmini “Fatihətul-kitab” təfsirində bu barədə xeyli rəvayət nəql etmişdir.)

Həmd surəsinin tərbiyəvi dərsləri

Həmd surəsinin təfsirindən qabaq, ona aid dərs mövzularını müəyyənləşdirib, növbəti söhbətlərimizdə həmin mövzuları şərh edəcəyik:

1. İnsan “həmd” surəsinin tilavətində “Bismillah” deməklə Allahdan başqalarından ümidini kəsir.

2. “Rəbbil aləmin” və “Maliki yəvmiddin” deməklə hiss edir ki, o yaranmışdır, maliki var. Beləcə, eqoistlik və qüruru kənara qoyur.

3. İnsan “Aləmin” sözünü deməklə özü ilə varlıq aləmi arasında rabitə yaradır.
4. “Ər-Rəhmanir-Rəhim” deməklə insan özünü Allahın lütf kölgəsində bilir.
5. “Maliki yəvmiddin” deməklə qəflət və diqqətsizliyi öz gələcəyindən silib atmış olur.
6. “İyyakə nəbudu” deməklə riyakarlıq və şöhrətpərəstlik aradan götürülür.
7. “İyyakə nəstəin” deməklə fövqəl-qüdrətlərdən qorxuya son qoyulur.
8. “Ənəmtə” deyən insan anlayır ki, nemətlər Allahın əlindədir.
9. “İhdina” deməklə haqq və doğru yol istənilir.
10. “Siratəlləzinə ənəmtə ələyhim” deməklə insan haqq yolda olanlara bağlılığını elan edir.
11. “Ğəyril məğzubi ələyhim vələzzallin” deməklə batil və batil əhlindən uzaqlıq bildirilir.
1. بِسْمِ اللهِ الرَّحْـمنِ الرَّحـيمِ
“Rəhman və Rəhim Allahın adı ilə”

Dünya xalqları arasında belə bir adət var ki, mühüm və dəyərli işlərə möhtərəm və sevimli böyüklərin adı ilə başlanılsın. Belə bir başlanğıc işin gözəllik, bərəkət, müvəffəqiyyətlə başa çatması səbəbi sayılır. Belələri istər doğru, istərsə də çaşqın etiqadlarına əməl edirlər. Kimi yardım üçün bütlərə və zalım hakimlərə, kimi də Allaha və Onun övliyalarına əl uzadırlar. Yada salaq ki, Xəndək döyüşündə yerə ilk külüncü həzrət peyğəmbər vurdu.(“Bihar”, c. 20, s. 218. )

İlahi kitabın müqəddiməsi “Bismillahir-rəhmanir-rəhim”dir. “Bismillah” təkcə Quranın yox, bütün ilahi kitabların başlanğıcında olmuşdur. Bütün peyğəmbərlər öz işlərinə “Bismillah”la başlamışlar. Həzrət Nuhun gəmisi tufan zamanı dəli dalğalar arasına düşdüyü vaxt Nuh öz yoldaşlarına dedi: “Süvar olun, bu gəminin hərəkəti və dayanması Allahın adı ilədir.”(Bax: “Hud”, 41. ) Həzrət Süleyman Səba mələkəsini (qadın hakim) imana çağırdığı vaxt öz dəvətnaməsini “bismillahir-rəhmanir-rəhim”lə başladı.(Bax: “Nəml”, 30. )

Həzrət Əli (ə) buyurmuşdur: “Bismillah” işlərin bərəkət mayası, onu tərk etmək isə müvəffəqiyyətsizlikdir.” Həzrət “bismillah” yazan bir kişiyə deyir: “Onu gözəl yaz.”(Kənzül-ümmal”, h. 29558. )

Bütün işlərdən qabaq “bismillah” demək tapşırılmışdır. Yeməkdən və yatmazdan, yazmaqdan və oxumağa başlamazdan, süvar olmazdan və yola çıxmazdan qabaq “bismillah” demək tövsiyə edilir. Hətta “bismillah” deyilmədən kəsilən heyvanın əti haram sayılır. Belə görünür ki, təkallahçı insanların yeməyi də ilahi rəngdə olmalıdır.

Hədisdə oxuyuruq: “Hətta bir beyt şer yazarkən də “bismillah”ı unutma. Uşağa ilk dəfə “bismillah” öyrədən şəxsin mükafatı haqqında rəvayət nəql olunmuşdur(“Təfsiri-bürhan”, c. 1, s. 43. )

Sual: Nə üçün bütün işlərdən qabaq “bismillah” demək tapşırılmışdır?

Cavab: “Bismillah” müsəlmanlığın simvoludur. Müsəlmanın hər bir işində ilahi rəng olmalıdır. Hər hansı bir müəssisənin istehsal etdiyi bir məhsulun öz nişanı olduğu kimi, müsəlmanlığın da əlaməti var. Bu nişan həm cüzi, həm də külli ola bilər. Məsələn, bir müəssisə istehsal etdiyi bütün qablara böyük-kiçikliyindən asılı olmayaraq nişan vura bilər. Dövlət idarələrinin üstünə sancılmış, dövlət məmurlarının stolu üstünə qoyulmuş, dövlətə aid gəmilərin uca bir nöqtəsində dalğalanan bayraqları da misal göstərmək olar.

Sual: “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim” müstəqil ayədirmi?

Cavab: Başqa fiqh rəhbərlərindən yüz il qabaq fəaliyyətə başlamış, Allah yolunda şəhadətə çatmış, Quranda paklığı yad edilmiş peyğəmbər Əhli-beytinin (ə) etiqadına görə, “bismillahir-rəhmanir-rəhim” ayəsi Qurana daxil olan müstəqil bir ayədir. Fəxr Razi öz təfsirində “bismillah”ın surə tərkibi olmasına on altı dəlil gətirir. Alusi də belə bir etiqaddadır. Əhmədin “Müsnəd”ində də “bismillah” surə tərkibi sayılmışdır.(“Müsnəd”, c. 3, s. 177; c. 4, s. 85.)”Bismillah”ı surədən saymayan və ya onu namazda tərk edənlər etirazla qarşılanmışlar. Hakimin “Mustədrək”ində deyilir: “Bir gün Müaviyə namazda “bismillah” demədi. Xalq ona etiraz edərək dedi: “Ayəni oğurladın, yoxsa yaddan çıxardın?”(Müstədrək”, c. 3, s. 233. )

Məsum imamlar israr etmişlər ki, namazda “bismillah” ucadan deyilsin. İmam Baqir (ə) namazda “bismillah” deməyənlər haqqında buyurmuşdur: “Quranın ən üstün ayəsini oğurladılar.”(“Bihar”, c. 85, s.20. )Beyhəqinin “Sünən”ində bir hədisdə belə deyilir: “Nə üçün bəziləri “bismillah”ı surədən saymırlar?(“Sünəne-Beyhəqi”, c. 2, s. 50.)

Şəhid Mütəhhəri həmd surəsinin təfsirində İbn Abbası, Asimi, Kəsayini, İbn Öməri, İbn Zübeyri, Ətaini, Tavusu, Fəxr Razini, Süyutini “bismillah”ı surədən sayanlar kimi tanıtdırır.

“Təfsiri-Qurtəbi”də imam Sadiqdən (ə) belə nəql olunur: “Bismillah” surələrin tacıdır.” Yalnız “Bəraət” (“Tövbə”) surəsinin başlanğıcında “bismillah” gəlməmişdir. Həzrət Əlinin (ə) buyruğuna əsasən, bunun səbəbi kafirlərdən və müşriklərdən üz döndərməyi əmr edən “Bəraət” surəsi ilə mərhəmət dolu “bismillah” kəlməsinin uyğun gəlməməsidir.(“Təfsiri-Məcməul-bəyan”; “Təfsiri-Fəxr Razi”. )

“Bismillah”ın siması:

1. “Bismillah” ilahi rəng göstəricisi, tövhid cəhətinin nişanıdır. İmam Riza (ə) buyurmuşdur: “Bismillah” insanın özünə Allah bəndəsi nişanı vurmasıdır.”(“Təfsiri-Nurus-səqəleyn”. )

2. “Bismillah” tövhid rəmzidir. Bu ad əvəzində başqa adın çəkilməsi küfr rəmzi sayılır. “Allah” adını başqa adlarla bir tutmaq isə şirk əlamətidir. Nə Allahın adı ilə yanaşı, nə də Onun adının yerinə başqa ad çəkməyək. Allahın təkcə zatı yox, adı da şəriksizdir. İşə Allah və Məhəmməd (s) adı ilə başlamaq da qadağan olunmuşdur(“İsbatul-huda”, c. 7, s. 482. ).

3. “Bismillah” davam rəmzidir. Çünki Allah boyasında olmayan hər bir şey fanidir.(Bax: “Qəsəs”, 88. )

4. “Bismillah” Allaha eşq və Ona təvvəkkül rəmzidir. Rəhman və Rəhim olan kəsə sevgi göstərək, işimizi Ona təvəkküllə başlayaq. Onun adını çəkmək mərhəmətinin cəlb olunması səbəbidir.

5. “Bismillah” təkəbbürdən uzaqlaşma və ilahi dərgaha acizliyin izharı rəmzidir.
6. “Bismillah” bəndəlik yolunda ilk addımdır.
7. “Bismillah” şeytanın qaçması səbəbidir. Allaha yaxın olan insana şeytan təsirsizdir.
8. “Bismillah” işlərin paklıq və sığortalanma səbəbidir.
9. “Bismillah” Allahın zikridir. Yəni “bismillah” deyən kəs Allahı unutmadığını bəyan edir.

10. “Bismillah” insanın məqsədini açıqlayır. İnsan “bismillah” deməklə izhar edir ki, Pərvərdigara, hədəfim xalq, zalım hakimlər, görüntülər, həvəslər yox, yalnız Sənsən!

11. İmam Riza (ə) buyurmuşdur: “Bismillah” ismi-əzəmə gözün qarası ağına yaxın olduğundan da yaxındır.”(“Təfsiri-Rahnüma”. )

Bildirişlər

1. Surənin başlanğıcında “bismillahir-rəhmanir-rəhimin” kəlməsi surədəki mətləblərin haqq və mərhəmət sahibi tərəfindən nazil olmasının rəmzidir.

2. Kitabın “bismillahir-rəhmanir-rəhimlə” başlaması bildirir ki, hidayət, doğru yol yalnız Allaha üz tutmaqla gerçəkləşir.

3. Allah öz bəndələri, bəndələr isə öz məbudları ilə sözə “bismillah”la başlayırlar.
4. Allahın mərhəməti də Onun zatı kimi əbədi və həmişəlikdir.
5. Allahın mərhəmətinin müxtəlif formalarda bəyanı onun israrı nişanəsidir.

6. İlahi kitabın “Rəhman və Rəhim” kəlmələri ilə açılması Quranın ilahi mərhəmət cilvəsinə işarə ola bilər. Necə ki, yaranışın özü və peyğəmbərin göndərilməsi (besət) Allahın lütf və mərhəmət cilvəsidir.

2. اَلْـحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ
“Həmd aləmlərin rəbbi olan Allaha məxsusdur.”

“Bir şeyin həm sahibi, həm də tərbiyəçisi olan varlıq “Rəbb” adlanır. Varlıq aləminin həqiqi sahibi isə Allahdır. O bu aləmi yaratmış və həmin bu aləmlə bağlı tədbirlərini davam etdirməkdədir. Demək, bütün varlıq aləmi təkamül yolundadır. O, Allahın müəyyənləşdirdiyi yola hidayət olunur, istiqamətləndirilir.

“Həmd” surəsindən əlavə daha dörd surə (“Ənam”, “Kəhf”, “Səba”, “Fatir”) “əlhəmdulillah” cümləsi ilə başlayır. Amma yalnız “həmd” surəsində “əlhəmdulillah” kəlməsindən sonra “rəbbil aləmin” ifadəsi işlədilmişdir.

“Həmd” dedikdə mədh və şükür nəzərdə tutulur. İnsan kamillik və gözəllik qarşısında sitayiş edir, başqalarının xidmət və ehsanına görə təşəkkürünü bildirir. Allah-təala öz kamal və camalı, ehsan və nemətləri ilə sitayiş və şükrə daha layiqdir.

“Əlhəmdulillah” Allaha ən üstün təşəkkür formasıdır. İstənilən bir yerdə, istənilən bir dildə, istənilən şəkildə kamillik və gözəlliyə sitayiş edən insan əslində həmin kamillik və gözəlliyin mənbəsinə sitayiş edir. Əlbəttə, Allahın əmri ilə, Allah yolunda Onun məxluquna təşəkkür Allaha təşəkkürə zidd deyildir.

Allah bütün yaranmışların inkişaf və tərbiyə yolunu müəyyənləşdirmişdir: “Rəbbimiz hər şeyə vücud neməti vermiş və sonra kamal yoluna hidayət etmişdir.”(“Taha”, 50) O, bal arısına hansı otlardan şirə çəkməyi, qarışqaya qış üçün azuqə toplamağı öyrətmişdir. İnsan orqanizmi ehtiyac duyduğu qanı yaratmaq istedadına malikdir. Belə bir Allah, əlbəttə ki, həmd-sənaya layiqdir.

Allah bütün yaranmışların xaliqidir: “O hər şeyin Rəbbidir.”(“Ən`am”, 164. ) Göylərdə, yerdə, göylə yer arasında olanların xaliqi Odur: Göylərin, yerin və onların arasında olanların xaliqi Odur.”(“Şuəra”, 24.) Həzrət Əli (ə) buyurur: “O, cansızların və canlıların Rəbbidir.” Başqa bir yerdə oxuyuruq: “Yaradan da, idarə edən də odur. O hər şeyin Rəbbidir.”

“Aləmin” dedikdə yalnız insanlar nəzərdə tutula bilər. Necə ki, Lutun qövmü həzrət Luta dedi(Hicr, 70.): “Məgər biz sənə xalqla (aləmlə) görüşü qadağan etməmişikmi?” Amma “aləmin” dedikdə bütün varlıq aləmi də nəzərdə tutula bilər. “Aləm” yaranmışlar mənasında, “aləmin” bütün yaranmışlar mənasında işlədilmişdir. Ayədən belə anlaşılır ki, bütün varlıq aləminin bir yaradıcısı var. Cahiliyyət dövründə və bəzi millətlərdə hər bir hadisənin öz Allahının olması etiqadı batil inancdır.

Bildirişlər
1. Bütün sitayişlər Onun üçündür. (“Əlhəmdulillah”)

2. Allah varlığın tərbiyə və inkişafında məcburiyyətə əl atmır. Ona görə də həmd məcburi olmayan işlər üçündür.

3. Bütün varlıq və ondakı tədbirlər gözəldir. Ona görə də həmd gözəllik və yaxşılıq üçündür.
4. Bizim sitayiş dəlilimiz Onun Rəbb olmasıdır. (“əlhəmdulillahi rəbbil-aləmin”)

5. Allahın Öz məxluqları ilə rabitəsi daimi və sıx rabitədir. (Rəssam və memar öz işini görüb gedir. Mürəbbi isə daim nəzarət etməlidir.)

6. Bütün varlıq aləmi bir Allahın tərbiyəsi altındadır. (“Rəbbul-aləmin”)
7. Bütün mövcudlarda inkişaf və tərbiyə istedadı vardır.

8. Allah insanları peyğəmbərlərin göstərişləri ilə (təşrii tərbiyə), digər canlı və cansız aləmi isə bilavasitə (təkvini tərbiyə) tərbiyə edir.

9. Möminlər Quranın başlanğıcında Allah dərgahına üz tutaraq deyirlər: “Əlhəmdu lillahi rəbbil-aləmin.” İşin sonunda behiştdə isə bu şüarı verirlər: “Həmd olsun aləmlərin rəbbi olan Allaha.”(“Yunus”, 10. )

3. الرَّحْـمنِ الرَّحـيمِ
“Bağışlayan və mehribandır.”

“Rəhman” sözü rəhmət və onun genişliyinin mübaliğəli, şiddətli ifadəsidir. Quranda “Rəhman” və “Rəhim” kimi iki sifətin işlədilməsindən aydın olur ki, Allah bütün məxluqata qarşı rəhman, insana və vəzifəli mövcudlara qarşı isə rəhimdir.

Allah rəhməti özü üçün vacib saymışdır: “Rəbbiniz Özü Özünə rəhimli olmağı yazmışdır.”(“Ən`am”, 54. ) Allahın rəhməti, hər şeyi əhatə edir: “Mərhəməti hər şeyi əhatə etmişdir.”(“Ə`raf”, 156. ) Allahın peyğəmbəri də, kitabı da Onun rəhmətindəndir.” Səni də (Ya Məhəmməd) aləmlərə ancaq bir rəhmət olaraq göndərdik”.(“Ənbiya”, 107. )Allahın xəlq etməsi və tərbiyəsi Onun rəhmətinə əsaslanır. Onun cəzası da lütf üzündəndir. Günahların bağışlanması, bəndələrin tövbəsinin qəbul edilməsi, onların eyblərinin örtülməsi, günahları aradan qaldırmaq üçün fürsət verilməsi Allahın rəhmət və mehribanlıq təzahürləridir.

Bildirişlər

1.İlahi tədbir və tərbiyə məhəbbət və rəhmətlə müşayiət olunur. (“Rəbb” sözü ilə yanaşı “Rəhman” sözü işlədilir) “Rəbbul” aləmin, ər-rəhmanir-rəhim”

2. Doğrudan da, təlim rəhm və mehribanlığa ehtiyaclıdır: “Rəhman (rəhimli olan) Quranı öyrətdi.”(“Ər-rəhman”, 1, 2. ) Tərbiyə və təzkiyə (paklama) da rəhm və mehribanlığa əsaslanmalıdır.

3. Allahın rəhmaniyyəti ona sitayiş dəlilidir.
4. مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ
“Cəza gününün malikidir.”

Allahın malikliyi həqiqidir. Bu malikliyin əhatəsi və səltənəti var. Etibari malikiyyətdə isə gerçək səltənət yoxdur və malikin səltənəti məhduddur.

Allah hər şeyə hər zaman həqiqi malik olsa da, Onun malikiyyəti qiyamətdə başqa bir cilvə alır.
–Həmin gün bütün vasitələr və səbəblər gücdən düşür.(“Bəqərə”, 166. )
–Bütün yaxınlıq və qohumluq əlaqələri qırılır.(“Mo`minun”, 101)
–Var-dövlətdən, övladlardan səmərə olmur.(“Şuəra, 88. )
–Ən yaxın adamlar da faydasız olur.(“Mumtəhinə”, 3. )

–Dil üzr istəyə bilmir, düşüncə tədbir tökməkdə aciz olur. Yeganə çıxış yolu həmin gün ixtiyar sahibi olan Allahın lütfüdür.

“Din” sözü müxtəlif mənalarda işlədilmişdir:
a) Səmavi qanunlar məcmusu(“Ali-İmran”, 19. )
b) Əməl və itaət(“Zümər”, 3. )
v) Hesab və cəza(“Həmd”. )

“Yəvmud-din” sözü Quranda mükafat və cəza günü olan qiyamət gününə işarədir. Quranda oxuyuruq: “Soruşarlar ki, qiyamət günü nə vaxtdır?”(“Zariat”, 12. )Quran bu günü belə tanıtdırır: “Ey peyğəmbər (s), bilmirsənmi din günü hansı gündür? Elə bir gün ki, kimsə kimsənin karına gəlməz. Həmin gün hökm yalnız Allaha məxsusdur.”(İnfitar”, 18, 19. )

“Maliki yəvmid-din” xəbərdarlıq və qorxutma növüdür. Amma bu cümlə ilə yanaşı “ər-rəhmanir-rəhim” cümləsinin işlədilməsindən aydın olur ki, müjdə və qorxutma yanaşı olmalıdır. Necə ki, digər bir şərif ayədə buyurulur: “Ya Məhəmməd, bəndələrimə xəbər ver ki, Mən həqiqətən bağışlayan və rəhm edənəm. Eyni zamanda əzabım da çox şiddətli bir əzabdır.”(“Hicr”, 49, 50. ) Digər bir ayədə isə belə buyurulur: “Günahları bağışlayan, tövbələri qəbul edən, cəzası şiddətli, kərəmi isə böyük olan Allah. ”(“Ğafir”, 3. )

Quranın ilk surəsində Allahın malik (hakim, ixtiyar sahibi) olmasından danışılır: “Maliki yəvmud-din”. Quran yenə də həmin məsələyə toxunmaqla başa çatır: “Məlikin-nas, “yəni xalqın maliki, ixtiyar sahibidir(“Nas”, 2. )