Ri yazi yyatin tədri si metodi kasi

Vəkalətnaməyə verilən tələblər:

Məqalələrin kataloqu

İBTİDAİ SİNİFLƏRDƏ RİYAZİYYATIN TƏDRİSİ METODİKASI FƏNNİNDƏN SUALLAR.

1. İbtidai siniflərdə riyaziyyat tədrisinin məqsədləri.

2. Riyaziyyat tədrisi metodikasının qarşısında duran vəzifələr.

3. Riyaziyyat tədrisi metodikası hansı suallara cavab verməlidir.

4. Riyaziyyat tədrisi metodikasının elmi-tədqiqat metodları.

5. Müəyyən mövzu üzrə müəllimin iş metodu, priyomlarını öyrənmək məqsədilə aparılan müşahidənin mərhələləri.

6. Müşahidə metodunun əhəmiyyəti.

7. Qabaqcıl məktəb təcrübəsinin öyrənilməsi.

8. Pedaqoji eksperimentin mahiyyəti.

9. Pedaqoji eksperimentin nəticələrinin aşkar edilməsi.

10. Yoxlama yazı işləri vasitəsilə şagirdlərin bilik və vərdişləri səviyyəsinin öyrənilməsi.

11. Riyaziyyat tədrisi metodikasının metodoloji əsası.

12. İdrak prosesinin üç mərhələsi.

13. Riyazi anlayışların formalaşması.

14. Mücərrəd təfəkkürün inkişaf etdirilməsi.

15. Riyaziyyat tədrisi metodikasının başqa elmlərlə əlaqəsi.

16. Riyaziyyatın müvəffəqiyyətli təliminin şərtləri.

17. Riyaziyyat tədrisinin xüsusi metodikasında riyaziyyat elmi inkişafının iki istiqaməti.

18. Tədris prosesində forma və məzmun.

19. I-IV siniflərdə riyaziyyat təliminin vəzifələri.

20. I-IV siniflərdə ədəd anlayışının verilməsi və inkişaf etdirilməsi mərhələləri.

21. Riyaziyyatın ibtidai məktəb kursu quruluşunun xüsusiyyətləri.

22. I-IV siniflərdə riyaziyyat proqramı. 23. Riyaziyyatdan tədris proqramının təhlili.

24. Riyaziyyat təliminin vasitələri.

25. I-IV siniflərin riyaziyyat dərslikləri və tədris vəsaitləri.

26. İbtidai məktəbin riyaziyyat kursu üzrə əyanilik və əyani vasitələr.

27. Əyani vasitələrin təsnifi.

28. Riyaziyyat dərslərində əyaniliyin tətbiqi və ona verilən tələblər.

29. Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan didaktik prinsiplər.

30. Riyaziyyat təlimində elmilik və müyəssərlik prinsipi.

31. Riyaziyyat təlimində tərbiyə prinsipi.

32. Riyaziyyat təlimində əyanilik prinsipi.

33. Riyaziyyat təlimində şüurluluq və fəallıq prinsipi.

34. Riyaziyyat təlimində biliklərin möhkəmliyi prinsipi.

35. Riyaziyyat təlimində sistematiklik və ardıcıllıq prinsipi.

36. Riyaziyyat təlimində fərdi yanaşma prinsipi.

37. Riyaziyyat təlimində tətbiq olunan metodlar.

38. Müşahidə, təcrübə və ölçmə -empirik metodlar kimi.

39. Müqayisə və anologiya təlim metodları kimi.

40. Ümumiləşdirmə, mücərrədləşdirmə və konkretləşdirmə metodu.

41. İnduksiya və deduksiya metodu.

42. Riyaziyyat təlimində analiz və sintez.

43. Problemli təlim metodu.

44. Proqramlaşdırılmış və differensiyalı təlim metodu.

45. Riyaziyyat tədrisində evristik metod.

46. Xüsusi təlim metodları.

47. Müəllimin şərhi və çalışmalar metodu.

48. Oxşar və fərqli anlayışların birgə formalaşdırılması metodu.

49. Laborator metodu.

50. Didaktik oyunlar və əyləncəli çalışmalar metodu.

51. Şagirdlərin müstəqil işləri.

52. Riyaziyyat dərsliyi ilə təlim.

53. Bilik, bacarıq və vərdişlərin tətbiqi.

54. Şifahi hesablama üsulları və onların təlim prosesində tətbiqi.

55. Riyaziyyat dərsinin xüsusiyyətləri və ona verilən tələblər.

56. Riyaziyyatdan sinifdənxaric işlər və onların təşkili metodikası.

57. Azkomplektli məktəblərdə riyaziyyat təliminin xüsusiyyətləri.

58. Mənfi olmayan tam ədədlərin nömrələnməsinin öyrədilməsi metodikası.

59. 1-dən 10-a qədər ədədlərin nömrələnməsi.

60. 1-dən 100-ə qədər ədədlərin nömrələnməsinin öyrədilməsi metodikası.

61. 1-dən 100-ə qədər ədədlərin nömrələnməsinin öyrədilməsində tətbiq olunan metodlar və vasitələr.

62. Min dairəsində nömrələnmənin təliminin ümumi məsələləri.

63. “1-dən 1000-ə qədər ədədlərin nömrələnməsi” mövzusunun təlimi metodikası.

64. Çoxrəqəmli ədədlərin nömrələnməsinin öyrədilməsi metodikası.

65. Çoxrəqəmli ədədlərin nömrələnməsinin təlimi zamanı tətbiq olunan metodlar və vasitələr.

66. 1-dən 1000000-a qədər ədədlərin nömrələnməsi” mövzusunun tədrisi metodikası.

67. 10 dairəsində toplama və çıxmanın öyrədilməsi metodikası.

68. 100 dairəsində toplama və çıxmanın öyrədilməsi metodikası.

69. 100 dairəsində şifahi toplama və çıxmanın öyrədilməsi metodikası.

70. Ədədin cəmə əlavə edilməsi xassəsi.

71. Biliklərin möhkəmləndirilməsi.

72. 100 dairəsində yazılı toplama və çıxmanın öyrədilməsi metodikası

73. Vurma və bölmənin öyrədilməsinə hazırlıq işi.

74. Vurma və bölmənin cədvəl hallarının öyrədilməsi texnologiyası.

75. Vurma cədvəlinin tərtibi prosesində əyaniliyin tətbiqi.

76. Vurma və bölmənin cədvəllərinin əzbər öyrənilməsi metodikası.

77. Vurma və bölmənin xüsusi hallarının öyrədilməsi metodikası.

78. Şagirdlərin vurma və bölmə əməlləri xassələri ilə tanış edilməsi.

79. Vurma və bölmə əməllərinin cədvəldənkənar hallarının öyrədilməsi metodikası.

80. Qalıqlı bölmənin öyrədilməsi metodikası.

81. 1000 dairəsində toplama və çıxmanın öyrədilməsi metodikası.

82. Mövzu üzrə proqram materialının planlaşdırılması.

83. 1000 dairəsində vurma və bölmənin öyrədilməsi metodikası.

84. Yazılı vurmanın təlimi.

85. Yazılı bölmənin təlimi.

86. Çoxrəqəmli ədədlərin toplanması və çıxılmasının öyrədilməsi metodikası.

87. Çoxrəqəmli ədədlərin vurulması və bölünməsinin öyrədilməsi metodikası.

88. Çoxrəqəmli ədədin birrəqəmli ədədə vurulması və bölünməsinin öyrədilməsi.

89. İkirəqəmli və üçrəqəmli ədədlərə vurma.

90. İkirəqəmli və üçrəqəmli ədədlərə bölmə

91. Parçanın uzunluğu və onun ölçülməsinin öyrədilməsi metodikası.

92. Kəmiyyətlərin ölçü vahidləri.

93. Kütlə və onun ölçü vahidləri ilə şagirdlərin tanış edilməsi.

94. Sahə anlayışı və onun ölçü vahidləri ilə şagirdlərin tanış edilməsi.

95. Vaxt və onun ölçülməsilə şagirdlərin tanış edilməsi.

96. Cismin hərəkət sürəti haqqında intuitiv təsəvvürlərin formalaşdırılması.

97. Hissə və kəsr anlayışlarının öyrədilməsi metodikası.

98. Şagirdlərin sadə kəsrlərlə tanış edilməsi metodikası

99. Dəyişənli bərabərlik və onların tədrisi metodikası.

100. Məsələ həllinin təlim və tərbiyəvi əhəmiyyəti.

101. Hesab məsələsi və onun tərkib hissələri.

102. Hesab məsələlərinin təsnifi.

103. Məsələ həllinin mərhələləri.

104. Şagirdlərə məsələ həll etməyin öyrədilməsi.

105. Şagirdlərə məsələ tərtib etdirilməsinin öyrədilməsi.

106. Sadə məsələlərin həlli metodikası.

107. Tip məsələlər həllinin öyrədilməsi metodikası.

108. Ədədin hissəsini və hissəsinə görə ədəd tapmağa aid məsələlər.

109. Sahələrin hesablanmasına aid məsələlər.

110. Vaxtın hesablanmasına aid məsələlərin həlli metodikası.

111. Hərəkətə aid məsələlərin həlli metodikası.

112. İbtidai siniflərdə cəbr elementlərinin öyrədilməsi metodikası.

113. Ədədi ifadələrin öyrədilməsi metodikası.

114. Hərf daxil olan ifadələrin öyrədilməsi metodikası.

. Ədədi bərabərlik və bərabərsizliklərin öyrədilməsi metodikası.

116. İbtidai siniflərdə cəbr elementlərinin öyrədilməsi metodikası.

117. Tənlik anlayışı və tənliklərin həllinin öyrədilməsi metodikası.

118. Məsələlərin tənlik vasitəsilə həll edilməsi metodikası.

119. İbtidai məktəbin riyaziyyat kursunda əməllər sırasına aid qaydaların öyrədilməsi metodikası.

120. İbtidai siniflərdə həndəsə elementlərinin öyrədilməsi metodikası.

121. I-IV siniflərdə həndəsə materialının öyrədilməsi metodikası.

122. “Onluq ” konsentri üzrə həndəsə materialının öyrədilməsi.

123. “Yüzlük” konsentri üzrə həndəsə materialının öyrədilməsi

124. “Minlik” konsentri üzrə həndəsə materialının öyrədilməsi.

125. Sahə anlayışının verilməsi mərhələləri.

Əməli yazi nümunələri

(ərizə, tərcümeyi-hal, izahat, elan, bildiriş, reklam, anons, afişa, arayış, protokol, rəy, teleqram, annotasiya, akt, məktub, vəkalətnamə, əmr, etiket, hesabat, referat).

1. Ərizə

Ərəbcə «ərz» sözündən olub müraciət, ərz etmək mənasını verir. Bəzən rəsmi şəkildə yazılan müraciət də ərizə hesab edilir, lakin bu müraciət müəyyən formaya malikdir.

Ərizənin məzmuna görə iki növü vardır:

• Şikayət xarakteri daşıyan ərizə.
• Xahiş məqsədilə yazılan ərizə.

Ərizəyə verilən tələblər:

• Kimə və kim tərəfindən yazılır.
• Məzmun qısa, faktlar konkret olmalıdır.
• Ərizəçinin öz xətti ilə yazılmalıdır.
• Sonda imza və tarix: il, ay, gün göstərilməlidir.

2. Tərcümeyi-hal

Ali və orta ixtisas məktəblərinə daxil olarkən, işə girərkən, müəyyən bir təşkilata üzv olarkən, rəhbər vəzifəyə çəkilərkən, mükafata təqdim olunarkən yazılır.

Tərcümeyi-hala verilən tələblər:

• Şəxsin doğulduğu il, ay, gün, yer dəqiq göstərilir.
• Faktlar ardıcıl sadalanmalıdır.
• Şəxsin öz xətti ilə yazılmalıdır.
• Sonda imza və tarix göstərilməlidir.

3. İzahat

Ərəbcədir, «izah» sözünün cəmidir və müəyyən hərəkəti aydınlaşdırma mənasını verir. Yazılı və şifahi, sadə və müfəssəl olur.

İzahata verilən tələblər:

• Kimə və kim tərəfindən yazılır.
• Məzmunu aydın olmalıdır.
• Şəxsin öz xətti ilə yazılmalıdır.
• Sonda imza və tarix: il, ay, gün göstərilməlidir.

4. Elan

Elan çap olunmuş xəbər mənasını bildirir. Müəyyən məlumatın əvvəlcədən çatdırılması nəzərdə tutulur.

Elana verilən tələblər:

• Məzmunu aydın qeyd olunmalıdır.
• Vaxtı dəqiq göstərilməlidir.
• Tədbirin keçiriləcəyi yer yazılmalıdır.
• Tədbirin təşkilatçısı qeyd olunmalıdır.

Elanın aşağıdakı növləri vardır: bildiriş, reklam, afişa, anons.

• Bildiriş — əsl Azərbaycan sözüdür: bir məsələ barədə əvvəlcədən verilən xəbərdir.
• Reklam — latıncadır: qışqırmaq mənasını verir.
• Afişa — fransızcadır: tamaşa, konsert, idman yarışı haqqında elan deməkdir.
• Anons — fransızcadır: müəyyən bir məsələ ilə bağlı radioda, televiziyada və mətbuatda əvvəlcədən verilən elandır.

5. Arayış

Arayış əsl Azərbaycan sözüdür. Hər hansı bir şəxsin kimliyini təsdiq etmək üçün müəyyən bir təşkilat tərəfindən verilir.

Məzmununa görə sadə (şəxsə aiddir) və mürəkkəb (təşkilatlara aiddir) olur.

Arayışa verilən tələblər:

• «Arayış» sözü vərəqin ortasında yuxarıda yazılır.
• Aşağıda sol tərəfdə ştamp üçün yer buraxılır, sağ tərəfdə isə şəxs haqqında əsas məlumat verilir.
• Təqdim olunduğu yer göstərilir.
• Sonda imza və möhür

6. Protokol

Protokol yunancadır, «protok» ilk vərəq, «kolos» isə yapışdırmaq deməkdir. İkiyə qədər (az) məsələni əks etdirən sadə, ikidən çox məsələni əks etdirən mürəkkəb protokol hesab edilir.

Protokol üç halda yazılır:

• iclasdakı çıxış və qərarları əks etdirmək üçün;
• qaydanın pozulmasını bildirmək üçün;
• dövlətlərarası münasibətlər zamanı yazılır.

Protokola verilən tələblər:

• Yuxarıda vərəqin ortasında «Protokol» sözü vənömrə böyükhərflə yazılır.
• Təşkilatın adı, tarixvə yer göstərilir.
• İştirakçıların sayı göstərilir, sədrvə katib seçilir.
• Gündəlikməsələlər, Eşidildi, Çıxışlar, Qərar yazılır.
• Sonda sədr və katibin imzası

7. Rəy

Rəy ərəbəcədir, fikir, mülahizə mənasını verir. Əsər, tamaşa, kurs işi, dissertasiya işi haqqında mülahizə, fikir, resenziya deməkdir.

Rəyə verilən tələblər:

• Kimə və nə haqdayazıldığı göstərilir, səhifənin ortasında «rəy» sözü yazılır.
• Nə barədədirsə, onun müsbətvə mənfi cəhətləri göstərilir.
• Rəyçi tərəfindən irəli sürülən təklifvə tövsiyələr yığcam şəkildə ifadə olunur.
• Sonda rəyçinin adı, soyadı və atasınınadı yazılır vəimza qoyulur, tarix — gün, ay, ilbütöv şəkildə göstərilir.

8. Teleqram

Teleqram yunancadır, «tele» uzaq, «qramma» yazmaq deməkdir. Teleqramın iki növü vardır:

Teleqrama verilən tələblər:

• Şəxsin adı, soyadı və ünvan dəqiq göstərilməlidir.
• Teleqram yığcamvə aydın olmalıdır, çalışmaq lazımdır ki, az söz işlədilsin.
• Burada rəqəmlər hərflə yazılır və hər bir söz, rəqəm ayrıcapul hesablanır.

9. Annotasiya

Annotasiya latıncadır, «annotomik» sözündəndir və «qeyd aparmaq», «əlavə» deməkdir. Əsas mənası kitab, jurnal və məqalələrin məzmununun qısa şəkildə şərhidir. Annotasiyanı, əsasən, müəllifin özü yazır.

Annotasiyaya verilənt tələblər:

• Müəllifin adı və soyadı verilir.
• Kitabın adı, nəşriyyatı, çap olunduğu şəhər və həcmi göstərilir.
• Kitabın nə haqda yazıldığı bildirilir.
• Nə məqsədlə və kimin üçün yazılması öz əksini tapır.

10. Akt

Akt latıncadır, «aktos» sözündəndir və hərəkət, hadisə, cinayət işi deməkdir. Müxtəlif növləri vardır:

• cinayət aktı — cinayət işi ilə bağlı olur
• dövlət aktı — dövləti əhəmiyyəti olan fərman, qərar
• müəyyən faktı açmaq üçün olan akt-yararsız işin sübutu
• mürəkkəb (xüsusi) akt — bir neçə faktı əks etdirir.

Akta verilən tələblər:

• «Akt» sözü vərəqin yıxarı hissəsində, ortada və böyük hərflə yazılır.
• «Akt» sözündən sonra sol tərəfdə aktın tərtib edildiyi yer, sağ tərəfdə isə tarix — gün, ay, il göstərilir.
• Aktı tərtib edənlər göstərilir.
• Yoxlama haqqında dəqiq məlumat verilir və müddəti həm rəqəm, həm də hərflə göstərilir.
• Nəticə yazılır.
• Sonda aktı tərtib edənlərin imzası

11. Məktub

Məktub ərəbcədir, əməli yazının ən geniş yayılmış və sərbəst formasıdır. Məktublar iki cür olur: rəsmi və qeyri-rəsmi şəxslərin yazdıqları.

Məktub aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:

• Müraciət hissəsi — başlıq sayılır.
• Ümumi hissə — şəxslərin əhvali-ruhiyyəsi və vəziyyəti öz əksini tapır.
• Fərqləndirici hissə — məktubun əsas məzmununu əhatə edir.
• Yekunlaşdırıcı hissə — sonluq.

12. Vəkalətnamə

Vəkalətnamə ərəbcə vəkalət və farsca namə sözlərindən ibarətdir, vəkillik kağızı deməkdir. Həm təşkilatlara, həm də müəyyən şəxsə aid ola bilər. Təşkilatlara aid vəkalətnamə mətbəədə xüsusi formada hazırlanır.

Vəkalətnaməyə verilən tələblər:

• Vəkaləti verən və verilən şəxslərin adı, atasının adı, soy adı və vəzifəsi göstərilməlidir.
• Alınacaq və ya etibar ediləcək malın məzmunu və vəkalətnamənin müddəti həm rəqəm, həm də hərflə göstərilir.
• Vəkalətnaməyə məsul olan şəxsin imzası və şəxsiyyət vəsiqəsinin göstəriciləri.
• Vəkalətnamənin verildiyi

13. Əmr

Əmr ərəbcədir; hökm, göstəriş və sərəncam mənalarını verir. Rəsmi sənədlərə aiddir.

Əmrə verilən tələblər:

• Vərəqin yuxarı hissəsində müəssisənin adı, təzə sətirdə əmrin nömrəsi yazılır ( Əmr N® 1).
• Sol tərəfdə tərtib edildiyi yer, sağ tərəfdə isə tarix -gün, ay, il göstərilir.
• Əmrin məzmunu dəqiq və aydın ifadə olunur.
• Sonda təşkilat rəhbərinin adı, soyadı, atasının adı yazılır və möhürlə təsdiq edilir.

14. Etiket

Etiket fransızcadır, yarlıq mənasını verir. Satılacaq malın, yaxud eksponatın üstünə yapışdırılan və onu səciyyələndirən mətn.

15. Hesabat

Hesabat ərəbcədir, «hesab» sözünün cəmidir və görülmüş işin nəticəsi haqqında rəsmi məlumat mənasını bildirir.

Hesabata verilən tələblər:

• İnandırıcı olmalıdır.
• Faktlar və rəqəmlər dəqiq verilməlidir.
• Təkrarlara yol verilməməlidir.
• İctimai xarakter daşıyırsa, qorunub saxlanmalıdır.
• Əvvəlində onun yazan şəxsin adı, atasının adı və soyadı göstərilməlidir, sonda imza qoyulmalıdır.

16. Referat

Referat latıncadır, məruzə etmək, məlumat vermək mənalarını bildirir. Referatda elmi əsərin, kitabın xülasəsi verilir. Ədəbi yaradıcılığa həsr edilmiş məruzə mənasında da işlədilir.

Referata verilən tələblər:

• Vərəqin əvvəlində ortada «Referat» sözü, onun altında isə mövzununadı qeyd olunur.
• Planı verilir və sonra məzmunu yazılır. (Bəzən plansız da ola bilər.)
• Sonda müəllifin adı, atasının adı, soyadı və tarix yazılır.

Müəllif: KAMRAN ƏLİYEV
Mənbə: AZƏRBAYCAN DİLİ, abituriyentlər üçün köməkçi vəsait, Bakı — «Elm» — 2011, ISBN 978-9952-453-30-0

Sayıların Yazılışı

1. Sayılar harflerle de yazılabilir: bin yıldan beri, on dört gün, haf­tanın beşinci günü, üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf vb.

Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır: 17.30’da, 11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kumaş, 1.250.000 kişi vb.

Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala, saat sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda vb.

Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir: 1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon 412 milyar vb.

2. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir vb.

3. Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır: 650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşkr.)

4. Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz: %25, ‰50 vb.

5. Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır: altmışaltı, ellibir, yirmibir vb.

6. Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların nu­maralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır: II. Dünya Savaşı; XX. yüzyıl; III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward; 1.XI.1928; I. Cilt; I)… II) … vb.

7. Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur: 4.567, 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500 vb.

8. Sayılarda kesirler virgülle ayrılır: 15,2 (15 tam, onda 2); 5,26 (5 tam, yüzde 26) vb.

9. Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösteril­mesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır: 15., 56., XX.; 15’inci, 56’ncı, XX’nci vb.

UYARI: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sa­dece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz: 8.’inci değil 8’inci, 2.’nci değil 2’nci vb.

10. Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: 2’şer değil ikişer, 9’ar değil dokuzar, 100’er değil yüzer vb.

11. Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır: 4/8’i (dört bölü sekizi), 1/2’si (bir bölü ikisi) vb.

12. Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz.