SHARQ XALQLARI SAN’ATI TARIXI, MUSIQA MEROSI VA MAQOM IJROCHILIGI HAQIDA Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

Ushbu maqolada Sharq xalqlari badiiy san’atining shakllanishi va rivojlanishi tarixi hamda musiqa merosi hamda an’analari haqida fikr yuritilgan. Maqom va uning o’ziga xos xususiyatlari, Sharq mutafakkirlari, musiqashunos olimlari va atoqli sozandalarining maqom ijrochiligiga oid qarashlari keng yoritilgan.

Şrqi avropa xalqları tarixi

Sumqayıt Dövlət Universitetinin Elmi Şurasının 29.03.2017-ci il tarixli (06 saylı protokol) qərarına əsasən fakültələr üzrə aparılan struktur dəyişikliyinə görə Azərbaycan tarixi kafedrası Azərbaycan və Şərqi Avropa xalqları tarixi kafedrası adı ilə fəaliyyət göstərir. Kafedraya hal-hazırda tarix elmlər doktoru Səlimov Şirxan Dadaş oğlu rəhbərlik edir.

Kafedrada 3 nəfər professor, 3 nəfər dosent, 3 nəfər baş müəllim və 4 nəfər müəllim fəaliyyət göstərir.

1. T.e.d., prof. Səlimov Şirxan Dadaş oğlu (kafeda müdiri)
2. T.e.d., prof. Baxşəliyev Adil Baxşəli oğlu
3. T.e.d., prof. Bayramov Zabil Həsrət oğlu
4. Dosent Məmmədov Rafail Yusif oğlu
5. Dosent İsayev Əmirxan İsmayıl oğlu
6. Dosent Xəlilov Elmar Şirinbala oğlu
7. B.m. Qocayev Samin Məhiyəddin oğlu
8. B.m. Cəfərov Pərviz Tahir oğlu
9. B.m. Məhərrəmov Samir Qasım oğlu
10. Müəllim Hacıyeva Məhbubə Camal qızı
11. Müəllim Hacımuradova Günay Əlican qızı
12. Müəllim Şamilova Aysel Məhəmməd qızı
13. Müəllim Qasımbəyli Ceyhun Qüdrət oğlu
14. B.l. Kərimova Samirə Əkbər qızı
15. L. Mirzəyeva Kəmalə Kamal qızı
Kafedrada 2 nəfər dissertant, 6 nəfər doktorant və 3 nəfər elmlər doktoru elmi işlə məşğul olur.
Azərbaycan və Şərqi Avropa xalqları tarixi kafedrasında tədris olunan fənlərin siyahısı
Bakalavriat pilləsi üzrə:
1. Azərbaycan tarixi
2. Azərbaycan tarixinin tarixşünaslığı
3. Azərbaycan tarixinin mənbəşünaslığı
4. Azərbaycanın tarixi siyasi coğrafiyası
5. Toponimika
6. Azərbaycanda ictimai-siyasi proseslər (XX‒XXI əsrin əvvəlləri)
7. Muzeyşünaslıq
8. Azərbaycan tarixinin mənbəşünaslığı və tarixşünaslığı
9. Slavyan ölkələri tarixi
10. Şərqi Avropa xalqları tarixi
Magistratura pilləsi üzrə:
1. Azərbaycan VII‒XII əsrlərdə
2. Azərbaycan Respublikası müstəqillik yollarında
3. Azərbaycanın epik abidələrinin mənbəşünaslıq problemləri
4. Azərbaycanın tarixi demoqrafiyası
5. Azərbaycanda kapitalizmin tarixi problemləri
6. Azərbaycanın yeni və ən yeni tarixinin mənbəşünaslığı
7. H. Əliyev və Azərbaycanın milli qurtuluşu
8. XIX‒XX əsrlərdə mədəniyyət tarixi
9. Ağqoyunlu və Səfəvi dövlətlərinin Avropa dövlətləri ilə əlaqələri
10. Azərbaycan Demokratik Respublikası
11. Şəhər tarixi məsələləri
12. Xanlıqlar, sultanlıqlar və rus müstəmləkəçiliyi dövründə aqrar münasibətlər
13. Azərbaycan xalqının milli azadlıq hərəkatı tarixi
14. Azərbaycan xalqının etnogenez problemi tarixi ədəbiyyatda
15. Azərbaycan tarixinin farsdilli mənbələri
16. Səfəvilər dövlətinin dövlətçilik idarəolunma sistemi
17. “Kitabi-Dədə Qorqud” və tarix
18. Azərbaycanın qədim və orta əsrlər tarixinin mənbəşünaslığı
19. Azərbaycanın qədim və orta əsrlər tarixinin tarixşünaslığı
20. Azərbaycanın yeni və ən yeni tarixinin tarixşünaslığı

Kafedranın elmi istiqaməti. “Azərbaycanın azadlıq mübarizəsi tarixindən” mövzusu üzrə elmi tədqiqat işləri aparılır.

Kafedranın əməkdaşları tərəfindən son 5 ildə 4 dərslik, 6 dərs vəsaiti, 3 monoqrafiya, 85 elmi məqalə, 83 tezis, 34 fənn proqramı nəşr olunmuş və 30 sillabus hazırlanmışdır.

Kafedranın əməkdaşlarının A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, Bakı Dövlət Universiteti, Bakı Slavyan Universiteti və Azərbaycan Pedaqoji Universiteti ilə əlaqəsi vardır.

Mükafatlar.
prof. Ş.D.Səlimov

1. Səmərəli pedoqoji fəaliyyətinə görə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin “Qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı ilə təltif olunmuşdur. (2012)

2. Sumqayıt Şəhər İcra hakimiyyətinin Gənc nəslin təlim-tərbiyəsində Səmərəli pedaqoji fəaliyyətinə görə Fəxri fərmanı ilə təltif olunmuşdur. (2016)

3. Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası tərəfindən Fəxri fərmanla (SDU-nun 55 illiyi ilə əlaqədar) təltif olunmuşdur. (2017)

4. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 20 noyabr tarixli 1584 nömrəli “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilib

Prof.A.B.Baxşəliyev
1. 2002-ci ildə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Fəxri fərmanı ilə təltif olunmuşdur.

2. 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

Dosent Ə.İ.İsayev

1. 2012-ci ildə “Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının qərarı ilə “Təhsilin inkişafındakı xidmətinə görə” və “Sumqayıt Dövlət Universitetinin 50 illik yubileyi münasibətilə” Fəxri fərmanları ilə təltif olunmuşdur.

2. 2017-ci ildə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Həmkərlar ittifaqı tərəfindən Fəxri fərmanla təltif olunub.

3. 2019-cu il, 5 Oktyabr Müəllimlər Günü münasibətilə Fəxri fərmanla təltif olunub.

4. Sumqayıt Dövlət Universitetinin 60 illiyi münasibətilə və Azərbaycanda təhsilin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamıyla 16 noyabr 2022-ci il tarixində “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilib.

Dosent E.Ş.Xəlilov

1. Sumqayıt Dövlət Universiteti tərəfindən Təhsil işçilərinin peşə bayramı-Müəllimlər Günü münasibətilə 5 oktyabr 2007-ci il tarixli Fəxri fərmanla təltif edilib.

2. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən 14 noyabr 2008-ci ildə “Universitetin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirakına görə” Fəxri Fərmanı ilə təltif edilib.

3. Yeni Azərbaycan Partiyası Sumqayıt Şəhər Təşkilatı tərəfindən 26 dekabr 2008-ci ildə “İctimai-siyasi həyatında fəal iştirakına görə” Fəxri fərmanı ilə təltif edilib.

4. 2012-ci ildə “Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının qərarı ilə “Təhsilin inkişafındakı xidmətinə görə” və “Sumqayıt Dövlət Universitetinin 50 illik yubileyi münasibətilə” Fəxri fərmanları ilə təltif edilmişdir.

5. Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı tərəfindən 29 dekabr 2016-cı il tarixində “Şəhərin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirakına görə” Fəxri fərmanı ilə təltif edilib.

6. Sumqayıt Dövlət Universitetinin 60 illiyi münasibətilə və Azərbaycanda təhsilin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamıyla 16 noyabr 2022-ci il tarixində “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilmişdir.

Baş müəllim S.M. Qocayev

1. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Sumqayıt Dövlət Universiteti Həmkarlar İttifaqları Komitəsi tərəfindən Səmərəli elmi-pedoqoji fəaliyyətinə görə 08 dekabr 2017-ci il tarixində Fəxri fərmanla təltif edilib.( SDU-nun 55 illiyi ilə əlaqədar).

2. Uzunmüddətli səmərəli elmi-pedoqoji fəaliyyətinə, şəhərin ictimai həyatında fəal iştirakına görə və Sumqayıt Dövlət Universitetinin 60 illiyi münasibətilə, Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının 14 noyabr 2022-ci il tarixli 712 nömrəli sərəncamı ilə Fəxri Fərmanla təltif olunmuşdur.

Baş müəllim S.Q. Məhərrəmov

1. Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi, Sumqayıt Dövlət Universitetinin rektoru tərəfindən Səmərəli elmi-pedoqoji fəaliyyətinə, universitetin ictimai işlərində fəal iştirakına görə və universitetin 60 illik yubileyi münasibətilə 18 noyabr 2022-ci il tarixində Fəxri fərmanla təltif edilib.

Müəllim G.Ə.Hacımuradova

1. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Sumqayıt Dövlət Universiteti tərəfindən 08 dekabr 2017-ci il tarixində Fəxri fərmanla təltif edilib. ( SDU-nun 55 illiyi ilə əlaqədar)

SHARQ XALQLARI SAN’ATI TARIXI, MUSIQA MEROSI VA MAQOM IJROCHILIGI HAQIDA Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

Sharq xalqlari / ijrochilik maktabi / Misr san’ati / Old Osiyo / Kichik Osiyo / Hindiston / Qobusnoma / o‘n ikki maqom / Panjgoh. / Oriental Peoples / School of Performing Arts / Egyptian Art / Old Asia / Asia Minor / India / Kobusnoma / Twelve makam’s / Panjgoh.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Tulkinjon Djurayevich Muxamedov

Ushbu maqolada Sharq xalqlari badiiy san’atining shakllanishi va rivojlanishi tarixi hamda musiqa merosi hamda an’analari haqida fikr yuritilgan. Maqom va uning o’ziga xos xususiyatlari, Sharq mutafakkirlari, musiqashunos olimlari va atoqli sozandalarining maqom ijrochiligiga oid qarashlari keng yoritilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по искусствоведению , автор научной работы — Tulkinjon Djurayevich Muxamedov

ANSAMBL IJROCHILIGI FAOLIYATING TARIXI VA TARAQQIYOT BOSQICHLARI
Musiqa darslarini fanlararo aloqadorligida tashkil etish imkoniyatlari

O’QUVCHI-YOSHLARNI MUMTOZ MUSIQA ASARLARI VA XALQ OG’ZAKI IJODI NAMUNALARI BILAN TANISHTIRISHNING AHAMIYATI

Buyuk ipak yo’lining musiqiy madaniyatimiz rivojida ahamiyati
O‘zbek milliy musiqa merosining yoshlar tarbiyasidagi ahamiyati
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ABOUT THE HISTORY OF ART OF THE EASTERN PEOPLE, MUSIC HERITAGE AND PERFORMANCE

This article discusses the history of the formation and development of the arts of the peoples of the East, as well as the musical heritage and traditions. The makam and its peculiarities, the views of Eastern thinkers, musicologists and famous musicians on the performance of the status are widely covered.

Текст научной работы на тему «SHARQ XALQLARI SAN’ATI TARIXI, MUSIQA MEROSI VA MAQOM IJROCHILIGI HAQIDA»

SHARQ XALQLARI SAN’ATI TARIXI, MUSIQA MEROSI VA MAQOM

Tulkinjon Djurayevich Muxamedov

Buxoro davlat universiteti San’atshunoslik fakulteti Musiqa ta’limi kafedrasi

Ushbu maqolada Sharq xalqlari badiiy san’atining shakllanishi va rivojlanishi tarixi hamda musiqa merosi hamda an’analari haqida fikr yuritilgan. Maqom va uning o’ziga xos xususiyatlari, Sharq mutafakkirlari, musiqashunos olimlari va atoqli sozandalarining maqom ijrochiligiga oid qarashlari keng yoritilgan.

Kalit so’zlar: Sharq xalqlari, ijrochilik maktabi, Misr san’ati, Old Osiyo, Kichik Osiyo, Hindiston, Qobusnoma, o’n ikki maqom, Panjgoh.

ABOUT THE HISTORY OF ART OF THE EASTERN PEOPLE, MUSIC

HERITAGE AND PERFORMANCE

Tulkinjon Djurayevich Mukhamedov

Bukhara State University, Faculty of Art History Lecturer at the Department of Music

This article discusses the history of the formation and development of the arts of the peoples of the East, as well as the musical heritage and traditions. The makam and its peculiarities, the views of Eastern thinkers, musicologists and famous musicians on the performance of the status are widely covered.

Keywords: Oriental Peoples, School of Performing Arts, Egyptian Art, Old Asia, Asia Minor, India, Kobusnoma, Twelve makam’s, Panjgoh.

Tarixdan ma’lumki, yer yuzida yashovchi barcha xalqlarning o’z madaniyati va san’ati, shuningdek, musiqiy madaniyati mavjud bulib, ularning ma’naviy boyligi xisoblangan. Ayniqsa, Sharq xalqlarining musiqiy madaniyati xar bir xalq milliy musiqasining asosini tashkil etgan, nazariy va amaliy ijrochilik maktabiga ega bo’lgan. Sharq xalqlarining musiqiy boyligi bulgan maqom, mug’om, navba, raga, kyui singari

musiqiy ijrochilikning aniq turkumlari turli davrlarda turli ko’rinish va yo’nalishlar bilan ijro etilib kelingan va rivojlangan.

Maqom turkumlari, “Shashmaqom” ham o’zbek va tojik xalqlarining ulkan musiqiy boyligi hisoblanib, xalq bastakorlari ijodi natijasida shakllangan va boyib borgan. Hozirga kelib, bu turkum ijrolarining aniq shakliga, xarakteriga va an’anaviy ijro uslublariga to’liq egamiz deb ayta olamiz. Albatta, buning boisi, o’tgan maqomdon va bastakor ustozlarning bu borada qilgan ulkan ijodiy mehnatlarining natijasidir. Maqom ijrolari musiqiy madaniyatimizning asosini tashkil etganligi sababli bu mavzuga ko’proq to’xtalish maqsadga muvofiqdir.

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Sharq xalqlari mumtoz musiqa san’ati va madaniyati tarixi katta davrni o’z ichiga oladi. Qadimgi sharqda mavjud bo’lgan qadimgi Misr podsholigi, old Osiyodagi Shumer, Akkad, Bobil (Vaviloniya), Ossuriya, Urartu, Xett davlatlari, Eron imperiyasi, O’rta Osiyo, Xindiston, Xitoy, va Janubiy Sharqiy Osiyodagi davlat va podsholiklar jahon madaniyati tarixida o’chmas iz qoldirdilar. Sharq xalqlari yashaydigan hududda quyosh nurining mo’lligi, suvi, toshqin daryolari, serunum yerlari odamlarni erta dehqonchilik va chorvachilik bilan shug’ullanishga o’rgatdi. Qadimgi Sharqda san’at uzoq vaqt xunarmandchilikni bir qismi sifatida qoldi. Eramizdan avvalgi 5000-4000 yillardayoq bu yerlarda sinfiy jamiyat – quldorlik jamiyati shakllana boshladi va bu jamiyat yangi eraning boshlarigacha davom etdi. Quldorlik jamiyati san’atining vazifasi esa ko’pchilikni boshqaruvchi sinfga, ekspluatatorlar g’oyasini omma ichida targ’ib qilish bo’lib qoldi. Sharq xalqlarining realizmi ham o’ziga xos xususiyatga ega. U ko’pincha voqelik, kishilar va tushunchalarni fantastik obrazlarda, ramziy va shartli belgilarda tantanali, ulug’vor qilib ifodalaydi. Biz Sharq san’atini o’rganganda alohida yirik san’atkorlar ijodi to’g’risida to’xtalmaymiz. Chunki san’at namunalari omma ichidan chiqqan noma’lum iste’dod egalari tomonidan yaratilgan.

Qadimgi sharq san’atida qadimgi Misr san’ati alohida o’rin tutadi. Qadimgi Misr san’ati deyarli 4000 yilni o’z ichiga olgan davrda tasviriy va amaliy san’at, me’morchilikning nodir durdonalari dunyoga keldiki bugungi kunda ham o’zining mahobati, badiiyligi bilan barchani hayratga soladi. Bu yerda birinchi marta inson va uning mehnati san’atkor asarida o’z ifodasini topdi. Qadimgi Misr san’atining yana bir o’ziga xos xususiyati shundaki, u din bilan aloqada va unga tobe bo’lgan. Misr ehromlari qatoridan joy olgan uch dinastiya firavni Joser maqbarasi, IV dinastiya fíravnlari Xufu, Xafra va Minkiura piramidalari Fifadagi Karnak va Luksor ibodatxonalari gigant me’morchilik san’atining nodir namunalaridir. Qadimgi Misr tasviriy san’ati me’morchilik bilan bog’liq holda rivoj topdi. Misr san’ati umumjahon san’ati taraqqiyotida o’ziga xos qaytarilmas o’rinni egallaydi.

Old Osiyo san’ati deganda o’rta yer dengizi, havzasining sharqiy qismi sohillari, Kichik Osiyoning tog’li tumanlari chegaralarida eramizdan avvalgi Shumer, Akkad, Ossuriya, Urartu, Bobil kabi qator davlatlar mavjud bo’lib, ular jahon san’ati tarixiga o’z hissalarini qo’shganlar. Bu yerda haykaltaroshliknining go’zal asarlari yaratildi, devoriy suratlar, nozik amaliy-dekorativ buyumlar ishlandi. Akkad podsholigi davrida Old Osiyo yagona davlatga birlashtirildi. Shu davrda tasviriy san’at realizmi ortdi. Ayni shu davrda Shumer dostoni “Gilgamish» yaratildi. “Sargon haykali”, “Semit portreti”, “Narasmin stellasi” o’sha davrning mashhur asarlaridandir. Old Osiyo san’atida nodir me’morchilik va tasviriy san’at yodgorliklari yuzaga keldi.

Qadimgi Sharqda o’ziga xos hisoblangan Hindiston san’ati ham qator taraqqiyot bosqichlarini bosib o’tdi. Bu taraqqiyot jarayonida hind san’atiga goh Shumer, goh Grek san’atining ta’siri bo’lgan. Lekin shunga qaramay, uning san’atida o’ziga xoslik mavjud bo’lib, u asosan xalq san’ati, ayniqsa hunarmandchilik ta’sirida bo’lgan. Hindiston san’ati qadimdan har-xil dinlar ta’sirida rivoj topgan. Qadimgi Hindiston san’atining gullagan davri Mauriya sulolasi (e.av. 272-232 y)da sodir bo’ldi. Ashoka hukmronligi davrida buddizm keng tarqaldi. Ibodatxonalar qurilishiga, tasviriy san’at asarlariga keng e’tibor berildi. Adjantadagi g’or ichidagi ibodatxona va shunga o’xshash qator san’at asarlari qadimgi hind madaniyatining nodir namunalaridir.

Buyuk Turon zaminida musiqa madaniyati va ijrochilik san’atining rivojlanishi qadim zamonlarga bog’lanib ketadi. Buyuk Sharq allomalari Muhammad Al- Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, Ahmad al Farg’oniy, Abu Ali ibn Sino, Pahlavon Mahmud, Umar Hayyom, Mirzo Ulug’bek, Zaxiriddin Muhammad Bobur, Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Pahlavon Muhammad, Najmiddin Kavkabiy, Darvish Ali Changiy va boshqa ulug’ bobokalonlarimiz o’zlarining risolalarida ijrochilik san’ati, musiqa ilmi va tarixi, cholg’u sozlarining tuzilishi, ijroviy uslublari, san’atkorlik qonun – qoidalariga oid qimmatli ma’lumotlarni bayon etib ketganlar. Mashhur didaktik asar «Qobusnoma»da ham hofizlik va san’atkorlikning qoidalariga bag’ishlangan alohida bob o’rin olgan.

Zaminimizda o’tkazilgan tarixiy qazilmalar natijasida topilgan dutor, surnay, qonun, nayga o’xshash sozlar, toshlarga o’yib bitilgan sozandalarning soz chalib turganidagi tasvirlari, miniatura asarlaridagi sozanda va hofizlarning rasmlari o’lkamizda ijrochilik san’ati qadimdan rivojlanib kelganligidan dalolat beradi. Sharq xalqlarining musiqiy merosi bo’lmish Maqom, Mug’om, Dastgoh, Navba, Raga, Kyui kabi ijrochilikning murakkab turkumlari avloddan – avlodga og’zaki ravishda o’tib kelgan. Tarixiy manbalar, bilimdon ustoz san’atkorlarning fikri hamda ilmiy

tadqiqotlarga qaraganda, XIII-XVII asrlarda O’rta Osiyo, Xuroson va Ozarbayjon xalqlari musiqasida quyidagi o’n ikki (davozdax) maqom mavjud bo’lgan. Bular «Ushshoq», «Navo», «Buzalik», «Rost», «Husayniy», «Hijoz», «Rohaviy», «Zangula», «Iroq», «Isfahon», «Zirofqand», «Buzurg»dir.

Yana bir tarixiy manbaga murojaat qiladigan bo’lsak, ulug’ olim Mirzo Ulug’bek Tarag’ayning «Risola dar ilmi musiqa» (Musiqa ilmi haqida risola) kitobining «Dar bayoni duvozdah maqom» (o’n ikki maqom zikrida) bobida shunday fikrlar keltiriladi: Xoja Abdulqodir ibn Adurahmon Marog’iy, Xoja Sayfidin Abdulmo’min, Sulton Uvays Jaloiriylarning so’zlariga qaraganda, avvalda maqomlar yettita bo’lgan : «Maqomi rost», «Maqomi Ushshoq», «Maqomi Navo», «Maqomi Roho», «Maqomi Hijoz», «Maqomi Iroq», «Maqomi Husayniy». Yana ushbu risolada ulug’ bobomiz Ulug’bekning o’zi tanbur va nog’orani juda yaxshi chalganligini, «Bulujiy», «Shodiyona», «Axloqiy», «Tabriziy», «Usuli ravon», «Usuliy otlig’» singari kuylarni ixtiro qilganligini ta’kidlab o’tadi.

Yuqoridagi fikrlarga suyangan holda, shunday xulosa qilish mumkinki, tarixiy sharoitda yangi ijro yo’llari sayqallangan ko’rinishlari bilan jilolanib kelgan. Keyinchalik xalqning etnik joylashishi, yashash sharoitlari, turmush tarziga qarab ularning turlicha madaniy rivojlanish davriga asoslanib har xil maqom yo’llari ham o’z o’rnini topganligi ehtimoldan holi emas.

Natijada XVIII asrga kelib Buxoroning «Shashmaqom» (Olti maqom)i: «Buzruk», «Rost», «Navo», «Dugoh», «Segoh», «Iroq» maqomlari o’zining nasr va mushkulot qismlari bilan rivojlangan bo’lsa, Farg’onaning «Chor maqom»i (To’rt maqom), «Dugoh Husayniy»ning yettita yo’li, «Chorgoh»ning oltita ijrochilik yo’li, «Shahnozi Gulyor»ning oltita ijrochilik yo’li hamda «Bayot» yo’llarining savti va taronalari bilan jilolanib, ijro etib kelingan.

Xorazm maqomlarida ham yuqorida ta’kidlangan olti maqom ijrosini alohida uslubiy va o’ziga xos yo’nalishini kuzatish mumkin. Bunda faqat keyinchalik yettinchi maqom sifatida chertim yo’lidagi «Panjgoh» maqomi kiritilgan. Shuning uchun avloddan-avlodga o’tib kelgan bebaho musiqiy boyligi sanalmish Buxoro, Xorazm, Farg’ona, Toshkent maqomlari, betakror ashula va katta ashulalar singari durdonalar bizga berilgan ulug’ ne’mat sifatida ardoqlanadi.

1. SH. M. Mirziyoev, Buyuk kelajagimizni mard va oliy janob xalqimiz bilan birga quramiz. Toshkent “O’zbekiston” – 2017 y.

2. I. A. Akbarov, Musiqa lug’ati. Toshkent G’. G’ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti – 1987 y.

3. F. M. Karamatov, “O’zbek xalq musiqa merosi”. Toshkent G’. G’ulom nomidagi nashriyot – 1978 y.

4. Madrimov, B. X. (2018). O’zbek musiqa tarixi. O ‘quv qo ‘llanma, 120.

5. Madrimov, B. X. (2020). Representation of teachers of music culture and pedagogical creativity and pedagogical technology. Bulletin of science and education, (21-2), 99.

6. Мадримов, Б. Х. (2020). Бухарский шашмаком-феномен в культуре Центральной Азии. Наука, техника и образование, (10 (74)).

7. Ярашев, Ж. Т. (2021). МУЗЫКАЛЬНАЯ ТЕРАПИЯ. Scientific progress, 7(5).

8. Yarashev, J. Т. (2013). “Bukhorcha” and “Mavrigi” song classes-as a national and noetic spiritual values of the Uzbek nation. ТРАДИЦИОННАЯ И СОВРЕМЕННАЯ КУЛЬТУРА: ИСТОРИЯ, АКТУАЛЬНОЕ ПОЛОЖЕНИЕ, ПЕРСПЕКТИВЫ, 114.

9. Yarashev, J. T. (2019). Research on Bukhara music heritage through axiologic features. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 7(12).

10. Мухамедов, Т. Д. (2020). Способы направления студентов на информационные технологии. Вестник науки и образования, (21-2 (99)).

11. Мухамедов, Т. Д. (2021). СПОСОБЫ И СРЕДСТВА РАЗВИТИЯ МУЗЫКАЛЬНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ МУЗЫКИ. Проблемы науки, 43.

12. К, Ш. (2019). Ахлокий поклик рухий камолот асоси. “Жауон маданий цивилизацияси контекстида хожагон,нацшбандия тасаввуфий таълимотлари илмий-маънавий меросининг умумбашарий ауамияти”, 1 бет.

13. К, Ш. (2019). Мусика таълими жараёнида мустакил ишларнинг самарадорлигини ошириш. “Бухоро шашмацоми: тарихий-назарий ва амалий масалалари “, 2 бет.

14. Камолов, Ш. (2018). Касб-хунар коллежларида муаммоли таълимдан фойдаланиш. Международный сборник научных статей по теме: “Перспективы развития психологии на современном этапе”, 2 бет.

15. Хасанов, Х. Р. (2020). Культура и искусство в эпоху Амира Темура и темуридов. Вестник науки и образования, (21-2 (99)).

16. Ахтамов, И. И. У. (2021). МАКСОМ АНЪАНАВИЙ КАСБИЙ МУСИКА НАМУНАЛАРИНИ УРГАНИШДА ОВОЗ ХУСУСИЯТЛАРИ. Scientific progress, 1(5).

17. Кушаев, И. А., & Ахтамов, И. И. (2020). ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ТРАДИЦИОННОЙ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ МУЗЫКИ (НА ПРИМЕРЕ ИСКУССТВА ДАСТАНА). Academy, (11 (62)).

Şərqi Avropa ölkələrinin xəritəsi

Bu regional təriflər mənbədən mənbəyə bir qədər fərqlənir. “Şərqi Avropanın” daha dəqiq olaraq başqa bir şey kimi təsnifləşdirilə biləcəyi bölgələr üçün hərtərəfli bir müddət olduğunu nəzərə alsaq da vacibdir.

Hər bir ölkənin xəritələrini ayrı-ayrılıqda görmək üçün qalereya ilə vurduğunuza əmin olun.

Albaniya xəritəsi

Belarus xəritəsi

Bosniya Herseqovina xəritəsi

Bolqarıstanın xəritəsi

Xorvatiya xəritəsi

Xorvatiyanın əsas şəhəri və paytaxtı göstərən xəritəsi. Xorvatiya xəritəsi. Texas Universiteti Xorvatiya, Cənub-Şərqi Avropada cazibədar sahilləri, romantik adaları və araşdırılmasını gözləyən maraqlı şəhərlər ilə məşhur bir yerdir. Xorvatiya Adriatik dənizində yerləşir. Onun paytaxtı Zaqreb , içəridə yerləşir. Səyyahlarla məşhur olan şəhərlər Dalmatiya sahilindəki (Dubrovnik, Split ) və İstri yarımadasında olanları (Rovinj, Pula ) əhatə edir. Xorvatiya çimərlikləri sevənlər ilə məşhurdur, eyni zamanda, Roma qalıqlarının zənginliyi, dadlı milli mətbəxi, unikal şərabları və yerli hazırlanan ruhları, klapa musiqisi və dini yürüşlər kimi ənənələr – həyəcanla saxlanılan, tarixi yaxından əlaqəli olanlar İtaliya və qonşu ölkələri ilə, miraslarını və ölkələrini qürurlandıran dost, canlı insanlar.

Xorvatiya və Xorvatiya səyahətləri haqqında daha çox məlumat əldə edin:

• Xorvatiya Ölkə profili
• Xorvatiyanın şəhərləri və şəhərləri
• Xorvatiya Milad ənənələri

Xorvatiya səyahət xəritəsi –

Çex Respublikasının xəritəsi

• Çexiya Xaricilərini al
• Prag Haritalarını satın al

• Çexiya Respublikası
• Çex Səyahət Əsasları
• Fotoşəkillərdə Çex Mədəniyyəti
• Çexiya fotoşəkilləri

Estoniya xəritəsi

Macarıstan xəritəsi

Kosovo xəritəsi

Latviya xəritəsi

Litva xəritəsi

Makedoniya xəritəsi

Moldova xəritəsi

Çernoqoriya xəritəsi

Polşa xəritəsi

• Polşa xəritələrini al
• Varşava xəritələrini al

• Polşa
• Polşa səyahət əsasları
• Polşada Foto Mədəniyyət
• Polşa Fotoları

Rumıniya xəritəsi

Rusiya xəritəsi

Böyük şəhərlər və Rusiyanın paytaxtı Rusiya xəritəsini əhatə edən Rusiya xəritəsi. Texas Universiteti Rusiya Şərqi Avropanın ən böyük ölkəsidir. Onun iki ən məşhur şəhəri – Moskva və Sankt-Peterburq – Rusiyanın qərb hissəsində yerləşir. Rusiya çox böyük bir millətdir və Şərqi Avropa ölkələrinin ən şərqidir. İki qitənin və 11 vaxt zonasını əhatə edir. Böyük şəhərlər, kənd mənzərələri, meşələr, dağlar, dağlar və hətta tosgalar ərazisini təşkil edir. Onun paytaxtı Moskva ən məşhur səyahət yerlərindən biridir, sonra onun “ikinci” paytaxtı Sankt-Peterburq . Ancaq Rusiyaya gələn qonaqlar bu mədəni və tarixi zəngin ölkənin bu iki şəhərə kəşfiyyatını məhdudlaşdırmırlar – çay turları və geniş bir ray sistemi səyahətçilərə daha çox Rusiyanı görməyə imkan verir.

Rusiya xəritələri

• Rusiya Xaricilərini al
• Moskva Xaricilərini al
• Sankt-Peterburq Rusiya xəritələrini al

• Rusiya
• Rus mədəniyyəti
• Rusiya Səyahət əsasları
• Rusiya Fotoları

Serbiya xəritəsi

Slovakiya xəritəsi

Sloveniya xəritəsi

Ukrayna xəritəsi

Şərqi Avropa 2006 xəritəsi

• Serbiya xəritəsi
• Çernoqoriya xəritəsi
• Kosovo xəritəsi