Analog və Rəqəmsal Siqnal arasındakı fərq

Analoq siqnal zamanla dəyişən bir növ davamlı dalğa formasıdır. Anlaog siqnalı daha sadə və kompozit siqnallara bölünür. Sadə bir analog siqnal, daha da parçalana bilməyən bir sinus dalğasıdır. Digər tərəfdən, kompozit bir analog siqnal daha çox sinus dalğalarına ayrılmaq olar.

Komputer səsləri necə qəbul edir və burada necə saxlayır?

Bütün elektron qurğular, o cümlədən komputerlər rəqəmsal qurğulardır. Çünki həmin cihazlarda saxlanılan və emal olunan bütün məlumatlar hətta səs dalğaları belə ədədlərdən təşkil olunub.

Bəs səslər komputerə necə yüklənir?

Səslər komputerə mikrafon vasitəsilə daxil olur. Mikrafonlar səs dalğalarını analoq siqnallara çevirərək onları komputerə göndərir. Bu siqnallar səs kartına ötürülür, orada analoqdan rəqəmsala çevrilir və komputerə yüklənir.

Analoq və rəqəmsal siqnallar nədir və komputer bu siqnalları necə başa düşür?

Səs dalğaları analoq və rəqəmsal olmaqla iki hissəyə ayrılır. Analoq siqnallar kəsilməz dalğalardır və sinus oxu vasitəsilə işarə edilir.

Bu siqnallara bizim danışarkən ağzımızdan çıxan səsləri nümunə kimi göstərmək olar.

Rəqəmsal siqnallar

Rəqəmsal siqnallar ikilik say sisteminin (binary system) köməyi ilə gostərilir. 1 yüksək dəyərləri, 0 aşağı qiymətləri göstərir. Analoq siqnallardan fərqli olaraq bu siqnallar kəsiləndi.

Analoq siqnalları rəqəmsal siqnallara çevirmək üçün xüsusi çeviricidən istifadə olunur. Bu çevirici komputerdə səs kartında yerləşir. Səs kartı mikrofondan daxil olan analoq siqnalları rəqəmsal şəkilə çevirmək üçün analoq- rəqəmsal (analog to digital converter, ADC) çeviricisindən istifadə edir.

Səs kartında bu prosesin əksini edən, yəni rəqəmsal siqnalları analoq siqnallara çevirən qurğu da var. Bu qurğu rəqəm-analoq çeviricisi (digital to analog converterç DAC) adlanır.

Səslər komputerdə fayllarda saxlanılır. Bu faylların uzantıları digər fayllardan fərqlənir. Əsasən üç uzantıdan istifadə olunur: mp3, wav və ogg.

WAV. Bu fayllar musiqi parçalarından ibarətdir. Wav(ingiliscə wave — dalğa) fayllarında Windows’da eşitdiyiniz, eləcə də özümüzün yazdırdığımız bütün səslər saxlanılır. Səsləri olduğu kimi saxladığına görə bu fayllar komputerdə olduqca böyük yer tutur.

MP3. Bu fayllar sıxlaşdırılmış səs fayllarıdır və buna görə də diskdə az yer tutur. MP3 faylının hər dəqiqəsi təxminən 1 Mbaytdır. Demək olar ki, istənilən səsi mp3 formatına çevirmək olar.

OGG. Bu fayllar digərlərindən fərqli olaraq həm səs, həm də görüntü sıxlaşdıraraq eyni faylda saxlayır. MP3-dən daha çox keyfiyyət təmin edir.

Bildiyimiz kimi komputerdə bütün məlumatlar ikilik say sistemində, yəni 0 və 1 ilə göstərilir. Bəs səslər necə rəqəmlərlə göstərilə bilər?

Səslər titrəşimlərdən (vibration) ibarətdir. Bu titrəşimlər dalğa qrafikində göstərilir.

Dalğa qrafiki

Qrafikin istənilən nöqtəsi rəqəmlərlə işarələnə bilir. Beləliklə səslər rəqəmlərə çevrilir, bu rəqəmlər ikilik say sistemində göstərilir və komputerdə saxlanılır.

Dalğa qrafiki

Biz səsin komputerdə necə saxlandığı və hansı proseslərin baş verdiyi haqqında məlumat əldə etdik. Ancaq səsi necə yazıb saxlamaq və gələcək nəsillərə ötürmək üzərində insanlar daha öncədən düşünmüşlər.

İlk səsi kim və necə yazıb saxlayıb?

Məlumdur ki, titrəyən əşya səs çıxardır və ətrafdakı havanın zərrəciklərini də titrəməyə (rəqs etməyə) məcbur edir. Yaranan səs dalğaları havada yayılır və qulaq onu qəbul edir.

1876-cı ildə telefon ixtira olunanda burada səs vibrasiyaları nazik və elastik lövhə — membran tərəfindən qəbul edilirdi. Görkəmli ixtiraçı Tomas Edison lövhənin titrəyişlərini yazmaq yolunu axtarırdı.

Edison qərara gəldi ki, membrana iynə birləşdirsin. O, ağzını boruya tutub içərisinə nə isə deyəndə iynə də membran ilə titrəməyə başlayır və onun altında hərəkət edən kağız zolağını cızırdı. Beləliklə, səsi yazmaq mümkün oldu, ancaq onu necə səsləndirmək olardı? Edisonun bu dəfə kağız əvəzinə qalaydan olan folqadan istifadə etdi.Bu zaman iynə kağızda yox folqada şırım açırdı. İynənin titrəyişindən asılı olaraq bu şırımın dərinliyi dəyişirdi. Bununla da səsi yazmaq mümkün oldu.

Bəs bu səsi necə geri qaytarmaq olar? Edison fikirləşdi ki,əgər iynənin ucu yazılmış şırıma sürtülərək hərəkət etdirilsə, o, səsin yazılışında olduğu kimi, membranı titrəməyə məcbur edəcək. O, aparatın eskizini çəkib laboratoriyasına göndərdi.Cihaz hazır olduqda Edison onu sınaqdan keçirtdi. Əvvəlcə səsini əvvəlki qayda ilə yazdı, sonra iynənin ucunu şırımın başlanğıcına yerləşdirdi və barabanı fırladaraq səs borusundan öz yazılmış səsini eşitdi.

O, bu cihazı fonoqraf (phonograph) adlandırdı və dünyada ilk dəfə səs yazan cihaz oldu. Sonra bu cihaz inkişaf edərək qramafon və patefon yarandı. Texnologiya inkişaf etdikcə bu cihazlar əvvəlcə elektronik səs yazan cihazlara, sonra maqnetik səsyazan cihazlara və sonda rəqəmsal səs yazan cihazlara çevrildi.

Analog və Rəqəmsal Siqnal arasındakı fərq

Analog və Rəqəmsal fərqli siqnal formalarıdır. Siqnallar bir cihazdan digərinə məlumat ötürmək üçün istifadə olunur. Analoq siqnal bir müddət ərzində dəyişməyə davam edən davamlı bir dalğadır. Rəqəmsal siqnal təbiətə görə ayrıdır.

Analoq və rəqəmsal siqnal arasındakı əsas fərq, analog sinyalin sinus dalğaları ilə, rəqəmsal siqnalın isə kvadrat dalğalarla təmsil edilməsidir. Aşağıda göstərilən müqayisə cədvəlinin köməyi ilə analog və rəqəmsal siqnal arasındakı daha çox fərqi öyrənməyə imkan verir.

Müqayisə qrafiki

Müqayisə üçün əsas	Analoq siqnal	Rəqəmsal Siqnal
Əsas	Analoq siqnal bir müddət ərzində dəyişən davamlı dalğadır.	Rəqəmsal siqnal məlumatı ikili formada daşıyan ayrı bir dalğadır.
Nümayəndəlik	Analoq siqnal sinus dalğası ilə təmsil olunur.	Rəqəmsal siqnal kvadrat dalğalarla təmsil olunur.
Təsvir	Analoq siqnal amplituda, dövr və ya tezlik və faz ilə təsvir olunur.	Rəqəmsal siqnal bit sürəti və bit aralıqları ilə təsvir olunur.
Menzil	Analoq siqnalın sabit bir məsafəsi yoxdur.	Rəqəmsal siqnal sonlu rəqəmlərə malikdir, yəni 0 və 1.
Təhrif	Analoq siqnal təhrifə daha çox meyllidir.	Rəqəmsal siqnal təhrifə daha az meyllidir.
Ötürmək	Analoq siqnal məlumatları dalğa şəklində ötürür.	Rəqəmsal siqnal ikili formada məlumat daşıyır, yəni 0 nad 1.
Misal	İnsan səsi analoq siqnalın ən yaxşı nümunəsidir.	Kompüterdə ötürülmə üçün istifadə olunan siqnallar rəqəmsal siqnaldır.

Analog siqnalın tərifi

Analoq siqnal zamanla dəyişən bir növ davamlı dalğa formasıdır. Anlaog siqnalı daha sadə və kompozit siqnallara bölünür. Sadə bir analog siqnal, daha da parçalana bilməyən bir sinus dalğasıdır. Digər tərəfdən, kompozit bir analog siqnal daha çox sinus dalğalarına ayrılmaq olar.

Analoq siqnal amplituda, dövr və ya tezlik və faza istifadə edərək təsvir olunur. Genlik siqnalın maksimum hündürlüyünü göstərir. Tezlik siqnalın dəyişmə sürətini göstərir. Faza, sıfır vaxta görə dalğanın mövqeyini qeyd edir.

Analoq siqnal səs-küydən immun deyil, təhriflə üzləşir və ötürülmə keyfiyyətini azaldır. Analoq siqnalda dəyər aralığı sabit deyil.

Rəqəmsal Siqnalın tərifi

Rəqəmsal siqnallar eyni zamanda analoq siqnallar kimi məlumat daşıyır, lakin analoq siqnallardan bir qədər fərqlidir. Rəqəmsal siqnal fasiləsiz, ayrı-ayrı vaxt siqnaldır. Rəqəmsal siqnal məlumatı və ya məlumatı ikili formada daşıyır, yəni rəqəmsal siqnal məlumatı bit şəklində təmsil edir. Rəqəmsal siqnal daha çox harmonik adlanan sadə sinus dalğalarına ayrılır. Hər bir sadə dalğa müxtəlif amplituda, tezliyə və faza malikdir. Rəqəmsal siqnal bit sürəti və bit intervalı ilə təsvir olunur. Bit aralığı bir bit göndərmək üçün tələb olunan vaxtı təsvir edir. Digər tərəfdən, bit dərəcəsi bit aralığının tezliyini təsvir edir.

Rəqəmsal siqnal səs-küydən daha çox immunitetlidir; bu səbəbdən hər hansı bir təhriflə qarşılaşmır. Rəqəmsal siqnalların ötürülməsi daha asandır və analoq siqnallarla müqayisədə daha etibarlıdır. Rəqəmsal siqnal sonlu bir dəyər aralığına malikdir. Rəqəmsal siqnal 0 və 1-dən ibarətdir.

Nəticə

Rəqəmsal siqnal bu günlərdə analog siqnalın yerini alır, lakin səs ötürülməsi üçün analog siqnal yenə də yaxşıdır.