YANGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING RIVOJLANISH TENDENSIYALARI VA ULARGA MISOLLAR Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

2. Gimush R.I., Matmurodov F.M. Innovatsion menejment. O’quv qo’llanma. – Toshkent: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashiyoti, 2008.- 143 b.

Fənn (kod, adı, kreditlər)

Davamiyyət tələbələrin bütün dərslərdə iştirakı vacibdir. Yalnız üzürlü səbəb olduqda dekanlığa və müəllimə xəbərdarlıq etməklə dərs buraxıla bilər.

Gecikmə Tələbə dərsə 10 dəqiqədən artıq gecikmişdirsə ,onun dərs otağına daxil olması və dərsə maneçilik törətməsinə icazə verilmir.

İmtahanlar İmtahanda iştirak etməmə yalnız dekanlığın icazəsi ilə mümkündür. İctimai fəaliyyətlə əlaqədar imtahanlardan yayınma hallarına yol verilmir . İmtahanlar kumulyativ xarakterli olmalıdır . Son imtahanda sualların əksəriyyəti aralıq imtahandan sonra keçirilmiş materialların əsasında tərtib olunur.

Tələbənin kursu başa vurması 60% və daha artıq bal toplamış tələbə kursu bitirmiş hesab olunur. Əks halda tələbə bu kursu yenidən keçməlidir.

Pozuntu halları Aralıq və son imtahanlarda mövcud qayadaların pozulması ( köçürmə cəhdləri və digər qanunsuz hərəkətlər ) hallarında tələbənin imtahan işi ləğv olunur .

YANGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING RIVOJLANISH TENDENSIYALARI VA ULARGA MISOLLAR Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Polatova Dilfuza Askarovna

Ushbu maqolada hozirgi kundagi va yaqin kelajakdagi kutilyaotgan zamonaviy innovatsion texnologiyalar haqida ma’lumotlar va ularning bir nechtasiga misollar keltirilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по социальной и экономической географии , автор научной работы — Polatova Dilfuza Askarovna

YANGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR VA ULARNI TA’LIM OLISH MUHHITIDA QO’LLANISHI

IQTISODIYOT VA UNING TARMOQLARINI RAQAMLASHTIRISH. IQTISODIYOT SOHASIGA RAQAMLI TEXNALOGIYALARNI OLIB KIRILISHI

AXBOROT KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINI TIZIMLI TAHLIL QILISH USULLARI ASOSIDA LOYIHALASH

QISHLOQ XO’JALIGI MAHSULOTLARINI RAQOBATBARDOSHLIGINI TA’MINLASHDA KLASTER TIZIMINI JORIY QILISH MEXANIZMLARI

HOZIRGI ZAMON IQTISODIY TARAQQIYOTIDA TASHKILOTNING INNOVATSIYON FAOLIYATINING AHAMIYATI
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «YANGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING RIVOJLANISH TENDENSIYALARI VA ULARGA MISOLLAR»

YANGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING RIVOJLANISH TENDENSIYALARI VA ULARGA MISOLLAR

Po’latova Dilfuza Askarovna

Yuqori Chirchiq tumani Qangli mahallasi 22-umumta’lim maktabi texnologiya fani

Annotatsiya: Ushbu maqolada hozirgi kundagi va yaqin kelajakdagi kutilyaotgan zamonaviy innovatsion texnologiyalar haqida ma’lumotlar va ularning bir nechtasiga misollar keltirilgan.

Kalit so’zlar: Innovatsiya, AI, VR & AR, texnologiya, Big Data, innovatsion faoliyat.

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar jarayoni ta’lim fa’liyatini yurituvchi subyekt^ faoliyatini sezilarii darajada o’zgaгtiгishni, ulaг faoliyatini bozor talablariga moslashtirishni talab qilmoqda. Bozor raqobati sharoitida ishlab chiqarish va xizmat ko’гsatish sohalaгining samaгali rivojlanishini ta’minlovchi innovatsion faoliyatni boshqaгishga alohida e’tiboг qaгatishni talab qilmoqda. Innovatsion faoliyat bozor munosabatlari shaгoitida tadbrikoriikning ilg’oг shakli bo’lib hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti fan-texnika taraqqiyoti uchun real imkoniyatlar yaratadi. Mamlakatimizda iqtisodiyotning гaqobatbaгdoshligini oshiгishning muhim omili bo’lgan innovatsiyala^a ustuvoг yo’nalish sifatida e’tiboг qaratilmoqda. Raqobatbaгdosh iqtisodiyotni shakllantirmasdan turib, raqobatbardosh mamlakatni barpo etish, tarmoqni, tovarni yaratish biгmuncha mushkuldiг. Bu xususda mamlakatimiz Pгezidenti ta’kidlaganlaгidek, «. raqobatdoshlikka erishish va dunyo bozorlariga chiqish, birinchi navbatda, iqtisodiyotni izchil isloh etish, ta^ibiy jihatdan o’zgaгtiгish va diverafikatsiya qilishni chuqurlashtirish, yuqori texnologiyalarga asoslangan yangi korxona va ishlab chiqarish tarmoqlarining jadal гivojlanishini ta’minlash, faoliyat ko’reatayotgan quvvatlami modemizatsiya qilish va texnik yangilash jarayonlarini tezlashtirish hisobidan amalga oshirilishi mumkin». Bulardan kelib chiqqan holda, dunyo bozorlariga chiqishda innovatsion texnologiyalaridan samarali foydalanish talab etiladi.

Innovatsion rivojlanishning mohiyati va mazmunini o’rganishdan oldin “innovatsiya” iborasi to’g’risida tasavvur hosil qilish zarur. Ushbu tushuncha ingliz tilidan olingan bo’lib, “innovation”, ya’ni yangilik, yangilik kiritish degan ma’noni anglatadi. Innovatsiya – bu yangi texnologiyalarda mujassamlashgan yangi bilimlar, nou-xau, ishlab chiqarish omillarining yangi kombinatsiyalarini qo’llash bilan bog’liq, shuningdek yuqori bozor salohiyatiga ega bo’lgan yangi vazifalarni bajara oladigan yangi mahsulotlar yaratish yoki destruktiv jarayonlarning salbiy oqibatlarini yo’kotish maqsadini o’z oldiga qo’ygan faoliyat yoki faoliyat natijasidir. Ya’ni, innovatsiyalarni g’oyalar, izlanishlar, ishlanmalar, yangi yoki mukammal ilmiy-texnik yoki ijtimoiy-iqtisodiy qarorlar transformatsiyasining natijasi sifatida qarash mumkin. Demak, “innovatsiya” so’zi “yangilik” (“novatsiya”) va “yangilik kiritish” (innovatsiya) ma’nolarini anglatadi. Innovatsiyalar to’g’risidagi ilmiy qarashlar rivoji o’z tarixiga ega bo’lib, klassik, neoklassik maktab vakillari tomonidan izchil o’rganilgan. Klassik iqtisodiy maktab vakili, taniqli ingliz iqtisodchisi Adam Smit (17291790) iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish va talab bilan taklif o’rtasidagi muvozanatni ta’minlash nafaqat bozor tizimi, balki narxlarni pasaytirish va sifatni yaxshilash orqali ortib borayotgan ehtiyojni qondirish bilan bir qatorda buni yangi texnologiyalarga o’tish, ya’ni innovatsiyalar yordamida samarali amalga oshiruvchi raqobat kapitalizmning tashkiliy mexanizmi bo’lib xizmat qilishini qayd etgan. Agar iqtisodiy o’sishni ta’minlashda korxonalar innovatsiyalardan iste’mol uchun kurash jarayonida amaliy omil sifatida foydalanayotganini hisobga olsak, Adam Smitning ushbu ta’limoti hozirgi kunda ham dolzarbligini saqlab turibdi. Innovatsion amaliyot ko’p ming yillardan buyon mavjud bo’lishiga qaramay, innovatsiyalarni ilmiy jihatdan maxsus o’rganish faqat XX asrda boshlandi. Rus iqtisodchisi N.D.Kondratev iqtisodiyotni yuksaltirishning innovatsion yo’li nazariyasini rivojlantirishga ulkan hissa qo’shdi. U innovatsiyalarni davriylikning sabablaridan biri sifatida qayd etgan. Amerikalik iqtisodchi va jamiyatshunos Yozef Alois SHumpeter Kondratev singari iqtisodiyotda innovatsiyalarning rolini oshirishga katta hissa qo’shgan. U o’zining “Iqtisodiy rivojlanish nazariyasi” nomli asarida innovatsiyalarni iqtisodiyot va jamiyatni rivojlantirishning asosiy shartlari sifatida qaradi. Shumpeter “tadbirkorlikning innovatsion nazariya”sini yaratdi va iqtisodiy rivojlanishda novator-

tadbirkorning rolini yuqori baholadi, “innovatsiya” atamasini 1911 yilda ilmiy atamalar qatoriga kiritdi. U quyidagi beshta o’zgarishda tadbirkorlik ruhi bilan rag’batlantirilgan yangi fan-texnika omillari yig’indisini nazarda tutadi:

1. Yangi texnika, yangi texnologik jarayonlar yoki ishlab chiqarishning yangicha bozor ta’minotini qo’llash.

2. Yangi xususiyatlarga ega mahsulotni joriy qilish.

3. Yangi xom ashyodan foydalanish.

4. Ishlab chiqarishni tashkil qilish va uning moddiy-texnika ta’minotidagi o’zgarishlar.

5. Yangi sotish bozorlarining paydo bo’lishi.

Demak, Shumpeterning fikriga ko’ra, tadbirkorlarning roli yangi tovarlar ishlab chiqarish va eski tovarlarni yangi uslubda ishlab chiqarish uchun ixtirolardan foydalanib, yangi xom ashyo va materiallar manbalari yoki yangi bozorlarni ochib hamda sohani qayta tashkil etgan holda ishlab chiqarishni isloh qilish va inqiloblashtirishdan iborat. O’sha davrda temir yo’llar qurilishi boshlanishi, elektr energiyasi ishlab chiqarish, avtomobilsozlik rivoji kabilar tadbirkorlarning yangiliklardan foyda olishga intilishiga yorqin misol bo’la oladi.

Hozirgi kunda innovatsiyalarga misollar:

1. Sun’iy intellekt. Sun’iy intellekt (AI) odamlar kabi fikrlash va ularning harakatlarini taqlid qilish uchun dasturlashtirilgan mashinalarda inson aqlini simulyatsiya qilishni anglatadi. So’nggi bir necha yil ichida sun’iy intellektga katta moliyaviy investitsiyalar kiritilmoqda. Forbes ma’lumotlariga ko’ra, korxonalarning 80 foizi hozirda unga sarmoya kiritmoqda yoki agar ular allaqachon mavjud bo’lsa, AI investitsiyalarini kengaytirishni rejalashtirmoqda.

2. Virtual haqiqat (VR) – bu kompyuter tomonidan yaratilgan muhit bo’lib, u haqiqiy ko’rinadigan sahnalar va ob’ektlarga ega bo’lib, foydalanuvchi o’zini o’z ichiga sho’ng’iganligini his qiladi.

3. To’ldirilgan reallik (AR) – real dunyo muhitining interfaol tajribasi bo’lib, unda real dunyoda yashovchi ob’ektlar kompyuter tomonidan yaratilgan pertseptiv ma’lumotlar, ba’zan bir nechta sensorli usullar, jumladan vizual, eshitish, haptik, somatosensor va hidlash orqali yangi komponentlar bilan to’ldiradi.

4. Narsalar Interneti (IoT) jismoniy ob’ektlarni (yoki bunday ob’ektlar guruhlarini) Internet yoki boshqa aloqa tarmoqlari orqali boshqa qurilmalar va tizimlar bilan bog’laydigan va ma’lumotlarni almashinadigan sensorlar, ishlov berish qobiliyati, dasturiy ta’minot va boshqa texnologiyalar bilan tavsiflaydi.

5. Bulutli hisoblash – bu foydalanuvchi tomonidan to’g’ridan-to’g’ri faol boshqaruvsiz kompyuter tizimining resurslari, ayniqsa ma’lumotlarni saqlash (bulutli saqlash) va hisoblash quvvatining talab bo’yicha mavjudligi.

6. Katta ma’lumotlar – bu har kuni korxonalarni suv bosadigan katta hajmdagi, boshqarish qiyin bo’lgan ma’lumotlar – tuzilgan va tuzilmagan – tavsiflovchi atama. Lekin bu nafaqat ma’lumotlarning turi yoki miqdori, balki tashkilotlarning ma’lumotlar bilan nima qilishi muhim.

7. Mashina o’rganish (ML) – bu sun’iy intellektning (AI) bir turi bo’lib, dasturiy ta’minot ilovalariga aniq dasturlashtirilmagan holda natijalarni bashorat qilishda aniqroq bo’lishga imkon beradi. Mashinani o’rganish algoritmlari yangi chiqish qiymatlarini bashorat qilish uchun kirish sifatida tarixiy ma’lumotlardan foydalanadi.

Fyuchers strategi va Rethinkery Labs asoschisi Devin Fidler shunday deydi: “Yangi tashkiliy texnologiyalar kelgusi o’n yil ichida sezilarli ta’sir ko’rsatishi aniq. Muhimi, bu qiymat yaratish uchun raqamli platformalarda mavjud resurslarni birlashtirishga qaratilgan dasturiy ta’minot bilan belgilangan tashkilotlarning paydo bo’lishini o’z ichiga oladi. Ajablanarlisi shundaki, ushbu vositalarni joriy etish o’z-o’zidan boshqariladigan transport vositalarining birinchi keng tarqalgan tarqalishidan ancha tezroq bo’lishi mumkin. Misol uchun, avtonom tarzda 1) kam baholanadigan ko’chmas mulkni aniqlash va 2) qaysi choralar qiymatni oshirishi mumkinligini aniqlash, so’ngra 3) avtonom tarzda aniqlash va joylashtirish uchun ish platformalaridan foydalanish uchun mo’ljallangan mashinani o’rganishga asoslangan tizimni tasavvur qiling. Nihoyat, 4) sotish narxini maksimal darajada oshirish uchun mashinani o’rganishdan oldin o’zlarini ushbu aniq ta’mirlash uchun eng yaxshisi ekanligini ko’rsatgan quruvchilar. Ushbu turdagi “yopiq tsikl” avtonom yoki dasturiy ta’minot bilan aniqlangan kompaniyani o’rganish Rethinkerydagi hozirgi ishimizning asosiy yo’nalishidir. Yuqoridagi misolda bugungi kunda hech bo’lmaganda

texnik jihatdan mumkin bo’lmagan hech narsa yo’q. Bu erda ta’sir juda ijobiy va juda salbiy bo’lishi mumkin. Siz, masalan, yaratilgan o’zgaruvchanlikdan (masalan, qisqa savdo) foyda olish uchun ma’lum bir aktiv, valyuta yoki mintaqaga nisbatan qo’rquv va noaniqlikni davom ettiradigan ommaviy axborot vositalarini sezilarli darajada kuchaytirish uchun fikr-mulohazalar orqali o’rganadigan mashinani o’rganish tizimini tasavvur qilishingiz mumkin. umuman tizimning barqarorligi xarajati. Siz hatto bu hodisaning bir versiyasi aslida bizning demokratik siyosiy tizimlarimizda o’ynayotganini ko’rayotgan narsadir, deb bahslashishingiz mumkin. Oldinda hali ko’p narsa bor. Ushbu yangi tashkiliy texnologiyalar endi ommaviy ravishda asosiy ilmiy-tadqiqot ishlaridan foydalanish bosqichiga o’tish jarayonida. Barcha dizayn jarayonlari singari, bu jarayon tizim atrofida qurilgan qadriyatlar va manfaatdor tomonlar tomonidan shakllantiriladi. Hech bo’lmaganda, agar biz umuman ijtimoiy “Operatsion tizim”ni buzish ehtimolini oldini olish uchun ushbu yangi tashkiliy texnologiyalar yaratadigan beqarorlashtiruvchi salbiy tashqi ta’sirlarni aniqlash va loyihalash juda muhimdir.

1. Komiljonov B. I. “Innovatsiyaviy menejment uslublarini takomillashtirish”. Monografiya.-Tashkent, FAN, 2007.-186 b.

2. Gimush R.I., Matmurodov F.M. Innovatsion menejment. O’quv qo’llanma. – Toshkent: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashiyoti, 2008.- 143 b.

3. Rakhimov, M., Yuldashev, A., & Solidjonov, D. (2021). THE ROLE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN THE MANAGEMENT OF E-LEARNING PLATFORMS AND MONITORING KNOWLEDGE OF STUDENTS. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(9), 308-314.

4. Бердиева, Д. Ш. (2019). Роль экологической культуры в повышении экологических отношений. Евразийское Научное Объединение, (10-6), 455-458.

5. Бердиева, Д. Ш. (2019). ЗАГРЯЗНЕНИЕ ПОЧВЫ ТЯЖЁЛЫМИ МЕТАЛЛАМИ В ДЖИЗАКСКОЙ ОБЛАСТИ. Оказова Зарина Петровна, доктор, 82.

6. Бердиева, Д. Ш. (2019). ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ И ВОСПИТАНИЕ-ЗАЛОГ УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ. In Экология: вчера, сегодня, завтра (pp. 8893).

7. Бердиева, Д. Ш., & Асатов, Б. А. (2020). ВЛИЯНИЕ НЕФТЕПРОДУКТОВ НА ОКРУЖАЮЩЕЮ СРЕДУ. In Арктика: современные подходы к производственной и экологической безопасности в нефтегазовом секторе (pp. 22-25).

8. Тайлаков, А. А., Бердиева, Д. Ш., Караев, Г. Р., & Камолова, Ш. М. (2015). Научные основы и обоснование размещения сети мониторинга подземных вод горных массивов, предгорных зон, конусов выноса малых рек. In Инновационные технологии в сельском хозяйстве (pp. 55-57).

9. Бердиева, Д. Ш., & Тайлаков, А. А. ОЦЕНКА И ПРОГНОЗИРОВАНИЕ ФОНОВЫХ ЗАГРЯЗНЕНИЙ ГОРОДА ДЖИЗАКА. УЧЕНЫЙXXIВЕКА, 22.

10. Solidjonov, D. Z. O. (2021). THE IMPACT OF THE DEVELOPMENT OF INTERNET TECHNOLOGIES ON EDUCATION AT PANDEMIC TIME IN UZBEKISTAN. In СТУДЕНТ ГОДА 2021 (pp. 108-110).

11. Solidjonov, D. Z. (2021). The impact of social media on education: advantage and disadvantage. Экономика и социум, (3-1), 284-288.

12.Solidjonov, D., & Arzikulov, F. (2021). WHAT IS THE MOBILE LEARNING? AND HOW CAN WE CREATE IT IN OUR STUDYING?. Интернаука, (22-4), 19-21.