Rəb əlifbası ilə tanışlıq

Berat gijesine mahsus hem belli bir namaz we ybadat ýokdur. Ýöne bu gijede hem Kurany Kerim okap, doga-dilegler edilip günäleriň geçilmegini dilemelidir. Wagtynda okalmadyk namazlaryň kazasy alnyp, nepil namaz okalyp, ýoksullara ýardam edilse gowydyr.

YSLAM DININDE MÜBÄREK AÝLARYŇ WE GIJELERIŇ ÄHMIÝETI

Kamary aýlardan rejep, meret (şaban) we remezan aýlaryna «üçaýlar» diýilýär. Musulmanlaryň ruhy durmuşynda bu aýlaryň aýratyn bir ýeri bardyr, çünki bu aýlar mübärek gijelerden doludyr. Rejep aýynyň ilkinji juma gijesi regaýyp gijesi, 27-nji gijesi-de magraç gijesidir. Meret aýynyň 15-nji gijesi berat gijesi, remezan aýynyň 27-nji gijesi hem mübärek gadyr gijesidir.

Remezan aýynyň orazasyndan soňra iň kän sogap gazandyrýan oraza rejep we meret (şaban) aýlarynda tutulýan orazadyr. Meret aýy Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamyň remezan aýynyň daşynda iň köp oraza tutan aýydyr. Hezreti Aýşa (Allatagala ondan razy bolsun):

»فَمَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اِسْتَكْمَلَ صِيَامَ شَهْرٍ إلاَّ رَمَضَانَ ، وَمَا رَأَيتُهُ أَكْثَرَ صِيَامًا مِنْهُ في شَعْبَانَ«

«Allatagalanyň Resulynyň (sallallahu aleýhi we sellem) remezan aýyndan beýleki hiç bir aýy tutuşlygyna agzy bekli geçirenini görmedim. Şaban aýyndaky ýaly kän oraza tutan aýyny-da görmedim» diýipdir (Buhârî, «Savm», 52; Müslim, «Sıyâm», 34).

Kurany Kerimiň inen we oraza ybadatynyň parz edilen aýy bolan remezan aýynyň hem bu aýlaryň hataryna girmegi üçaýlary beýleki aýlardan tapawutlandyrypdyr.

Bu aýlarda musulman özüni tertibe salyp, geçmişi bilen hasaplaşyp, geljege has gaýratly gadam urmalydyr. Ol erbet işleri etmekden we ýaramaz endiklerden gaça durup, gowy işleri köp etmelidir, mümkin boldugyndan ýoksullara göz-gulak bolmalydyr. Şeýle eden ýagdaýynda, bu mübärek aýlaryň gadyryny bilip bu aýlaryň ruhy bereketinden peýdalanar.

Gadyrly jemagat!

Regaib gijesi rejep aýynyň birinji juma gününiň gijesidir. «Regaib» sözi «regibe» sözüniň köplük sanydyr. «Regibe» sözi köp yhsan we ýagşylyk diýmegi aňladýar.

Regaib gijesi Allatagalanyň rehmetini we yhsanyny bol eçilýän, dogalaryň kabul edilýän bir mübärek gijesidir. Bu gijede edilen dogalaryň we ybadatlaryň kabul edilýän we Allatagalanyň yhsanyny we ýagşylygyny bol eçilýän bir gije hökmünde gutlanylyp gelnipdir.

Bu gijä mahsus «regaib namazy» ady berilýän we okalýan namazyň hem din tarapdan ygtybarly delili ýokdur. Çünki Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam hem, sahabalar hem, tabygynlar hem şu at bilen bir namaz okamandyrlar. Bu baradaky rowaýat edilýän hadisler hem sahih (ygtybarly) däldir.

Bu gijede, beýleki mübärek gijelerde bolşy ýaly, Kurany Kerim okalmalydyr, güýjiň ýetdiginden kaza alynmalydyr we nepil namazlary kylynmalydyr. Şeýle-de Allatagaladan günäleriňi geçmegini we bagyşlamagyny dilemelidir.

Hormatly adamlar!

«Isra» sözi «gije ýörişi» diýen manyny aňladýar. «Magraj» sözüniň bolsa «merdiwan» diýen manysy bardyr.

Isra we Magrajyň şerigat adalgasy hökmündäki manysy Allatagalanyň gudraty bilen Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamyň bir gije syýahaty we uly derejelere göterilmegidir. Allatagala ýakynlygyň iň üstün derejesi bolan magraj wakasy, adamyň aňlamagy mümkin bolmadyk bir hadysadyr. Muny tebigat kanunlary bilen düşündirmek hem mümkin däldir.

Magraj wakasy hijretden bir ýarym ýyl öň Mekke şäherinde bolup geçipdir. Ony gysgaça şeýle beýan etmek mümkin. Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam rejep aýynyň 27-nji gijesinde Käbede uklap ýatyrka, ýanyna Jebraýyl perişde gelip, onuň Allatagalanyň beýik huzuryna çagyrylandygyny habar beripdir. Şondan soňra Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam Jebraýyl perişdäniň ýolbeletliginde Burak atly bir ulaga münüp, Mekkedäki Metjid-i Haramdan Kudusdaky Metjid-i Aksa gelipdir. Magrajyň bu bölümi «Isra» süresiniň 1-nji aýatynda şeýle beýan edilipdir:

»سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آَيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ«

«Bir gije bendesini (Muhammedi) aýat-mugjyzalaryndan (käbirini) görkezmek üçin, (Mekgedäki) Mesjidi Haramdan (Kudusdaky) töweregi mübärek bolan Aksa Metjidine seýran etdiren (Alla) ähli kemçiliklerden päkdir. Ol (ähli zady) eşidýändir, görýändir».

Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam Kudusda birnäçe wagtlap galyp, iki rekat namaz okapdyr. Şondan soňra başga bir ulag bilen göklere çykypdyr. Has soňra hem hiç bir adamyň, hiç bir perişdä miýesser etmejek uly derejelere göterilip, hiç bir araçysyz gönüden-göni Allatagaladan wahyý alypdyr. Magrajyň syrlardan doly bu bölegine «Nejm» süresinde yşarat edilipdir.

Soňra Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam şol gijäniň özünde yzyna dolanyp, ýany bilen birtopar ruhy sowgatlar alyp gelipdir. Olar günde bäş wagt namaz, Allatagalanyň islese özüne şärik goşmadyk günäkär kişileri bagyşlajagy hakdaky habar we «Bakara» süresiniň iň soňky iki aýatydyr.

Allatagala bu uly wakadan söz açýan «Isra» süresinde Pygamberine wahyý eden dürli ahlak we ýagşylyk düzgünlerini mälim edipdir. Bu düzgünler gysgaça aşakdakylardan ybaratdyr:

1) Allatagala şärik goşmaň.

2) Ene-ataňyza boýun egiň we hormat goýuň.

3) Hak eýelerine haklaryny beriň.

5) Sadaka berip ýardamlaşmak.

6) Öte geçmekden häzir boluň.

7) Çagalaryňyzy öldürmäň.

8) Zyna ýakynlaşmaň.

9) Nähak ýere hiç kimi öldürmäň.

10) Ýetimlere ýagşylyk ediň.

11) Ölçegde we çeküwde hilä ýüz urmaň.

12) Özüňe degişli bolmadyk peýdasyz zatlaryň yzyna düşüp ýörmäň.

13) Ýeriň ýüzünde tekepbirsiräp we gopbamsyrap ýöremäň.

Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam daň atanyndan soňra bu bolan wakany adamlara habar beripdir. Sahabalar Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamdan hiç haçan ýalan söz eşitmändikleri üçin onuň aýdanlaryna ynanypdyrlar. Diňe mekkeli entek musulman bolmadyk adamlaryň birnäçesi bu waka barada eşidip-eşitmän, aýdylana garşy çykypdyrlar. Olar: «Bir gijede, heý-de, şunça ýeri gezip bolarmy?» diýipdirler. Çünki olaryň Magrajdaky üstün hakykatlara akyl ýetirmäge ukyplary hem ýokdy. Olar Allatagalanyň gudraty bilen adamyň güýjüni biri-birine garyşdyryp her bir zada jisimlere görä baha berýärdiler. Allatagalanyň tükeniksiz gudratyna ynanýanlar bolsa bu waka barada hiç hili şübhelenmän, onuň dogrudygyny derrew tassyklapdyrlar. Ine, magraj gijesi şunuň ýaly bir mübärek gijedir.

Bu gijede bolup geçen iň möhüm waka imanly kişiniň magrajy hasap edilýän bäş wagt namazyň parz edilmegidir.

Bu gijede ilkibaşda namaz okamalydyr. Kaza goýan namazlary bolan kişiler güýçleriniň ýetdiginden namazlaryň kazasyny almalydyrlar. Kaza goýan namazy ýok kişiler bolsa nepil namaz okap, Kurany Kerim okap, toba edip, günäleriniň geçilmegini diläp we doga edip bu gijäni tagat-ybadat bilen geçirmelidirler. Şonuň ýaly-da, bu gijede her kim güýji ýetdiginden dürli sadakalar berip sogap gazanmalydyr.

Gadyrly jemagat!

Kamary aýlardan meret (şaban) aýynyň on dördünji gününi on bäşinji gününe baglaýan gije berat gijesidir. «Berat» sözi «beraet» sözüniň gysgaldylan görnüşidir. Ol bergiden, günälerden we jezadan, hassalykdan gutulmagy aňladýar. Şerigat adalgasy hökmünde «berat gijesi» günälerden gutulyş gijesi diýmekdir. Musulmanlar tarapyndan bu gijäniň çuňňur bir hormat we joşgun bilen gutlanmagynyň sebäbi şunuň bilen baglanyşyklydyr.

Bu gijä «magfiret gijesi» hem diýlipdir. Çünki bu gijede Allatagalanyň örän köp kişiniň günäsini geçjegi Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam tarapyndan habar berlipdir. Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamyň özi hem bu gijäni ybadat edip geçiripdir.

Beýhakynyň Alä ibn Harisden rowaýat eden bir hadis şerifine görä, hezreti Aýşa (Allatagala ondan razy bolsun) şeýle diýipdir: «Pygamberimiz bir gije turup namaz okady. Ol şeýlebir uzak wagtlap sejde etdi welin, men ol ölendir öýtdüm. Muny görenimden soň turup elimi onuň aýagyna degirenimde ol gymyldady. Men muňa begenip, öz düşegime dolandym. Şeýle-de onuň sejdede:

»اَللَّهُمَ اَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَتِكَ وَ بِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ وَ اَعُوذُ بِكَ مِنْكَ لَا اُحْصِي ثَنَاءً عَلَيْكَ كَمَا اَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ«

«Allahym, gazabyňdan razylygyňa, azabyňdan bagyşlamagyňa, Senden ýene Saňa sygynýaryn. Saňa edýän senamy Seniň özüňe edýän senaňa deň hasaplamaýaryn» diýip doga edenini eşitdim diýipdir. Ol başyny sejdeden galdyryp, namazyny tamamlanyndan soň:

― Eý Aýşa, Allatagalanyň Resuly saňa haksyzlyk eder öýtdüňmi? ― diýip seslendi. Men:

― Ýok, Alla kasam edýärin eý Allatagalanyň Resuly, beýle edersiň öýtmedim. Emma uzak wagtlap sejdeden başyňy galdyrmansoň sen amanadyňy tabşyransyň öýtdüm ― diýdim. Mundan soňra Pygamberimiz menden:

― Bu gijäniň haýsy gijedigini bilýäňmi? ― diýip sorady. Men:

― Ony Allatagala we Onuň Resuly has gowy biler ― diýdim. Pygamber aleýhissalam:

― Bu gije meret (şaban) aýynyň on bäşinji gijesidir. Allatagala meret aýynyň on bäşinji gijesinde gullaryna rehmeti bilen aýan bolup, günäleriniň geçilmegini dileýänleri bagyşlar, merhemet isleýänlere rehim eder, kalby ýigrençden doly kişileri özbaşlaryna goýar ― diýdi» (Muslim, »Eddua« 222).

Mälim bolşy ýaly, yslam dininiň ýüze çykan ilkinji ýyllarynda Käbäniň butlardan doly bolandygy sebäpli, Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam namazlary Beýtül-Mukaddese tarap bakyp okaýardy. Şol bir wagtyň özünde-de göwni kyblanyň üýtgedilmegini isleýärdi. Bu ýagdaý Pygamberimiz Medinä hijret edeninden soňra hem on alty aýdan gowyrak dowam etdi. Hijretiň ikinji ýylynyň meret (şaban) aýynyň on bäşinji güni Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam seleme tiresiniň ýaşaýan ýurduna zyýarata gidip, şol ýerdäki metjitde öýle namazynyň ikinji rekatyny okaýarka, kyblanyň üýtgedilendigi hakdaky «Bakara» süresiniň 144-nji aýaty inýär. Bu aýatda şeýle diýilýär:

»قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ«

«(Eý Muhammet!) Biz seniň (habara garaşyp) ýüzüňi asmana öwürýäniňi görýäris. Biz seni öz razy boljak kyblaňa hökman öwreris. Bes sen (namazda) ýüzüňi Mesjidi- Harama (Käbä) tarap öwür! (Eý musulmanlar!) Siz nirede bolsaňyz hem (namazda) ýüzüňizi oňa (Käbä) tarap öwrüň!»

Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam derrew namaz okap duran ýerinde Käbä tarap öwrüldi. Jemagat hem sap halynda ýüzüni Käbä tarap öwürdi.

Ine, agzybirligiň nyşany bolan bu taryhy waka berat gijesini gymmatly eden esasy sebäpdir. Pygamberimiz bu nygmaty beren Allatagalanyň öňündäki şükür etmek borjuny ýerine ýetirmek üçin bu gijäni uklaman ybadat bilen geçirýärdi. Merhumlar we diriler üçin doga edip, olaryň günäleriniň geçilmegini dileýärdi.

Berat gijesine mahsus hem belli bir namaz we ybadat ýokdur. Ýöne bu gijede hem Kurany Kerim okap, doga-dilegler edilip günäleriň geçilmegini dilemelidir. Wagtynda okalmadyk namazlaryň kazasy alnyp, nepil namaz okalyp, ýoksullara ýardam edilse gowydyr.

Namazlaryny wagtynda okaman kaza goýanlaryň bu gijede iň az bir günlük namalarynyň kazasyny almaklary maslahat berilýär.

Hormatly adamlar!

Remezan (oraza) aýy bereketden doly bir aýdyr. Adamzadyň garaňkylyga bürenen gözýetimini aýdyňladan Kurany Kerim şu aýda inmäge başlapdyr. Yslam dininiň bäş esasyndan biri bolan orazanyň hem şu aýda tutulmagy emir edilipdir. Bu barada Kurany Kerimiň «Bakara» süresiniň 185-nji aýatynda şeýle diýilýär:

»شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآَنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ«

«Remezan aýy ynsanlara dogry ýoly (hidaýaty) görkezýän we dogry (hak) bilen egri ýoly (batyly) biri-birinden tapawutlandyrýan äşgär alamatlary (özünde jemleýän) Kuranyň inderilen aýýdyr. Kim bu aýa ýetse, onda agyz beklesin! Sizden her adam (bu aýda) hassa ýa-da ýolagçy bolsa, ol (tutup bilmedik) sanalgy günleriniň (kazasyny) başga günlerde tutar. Alla (ybadatlaryň) siziň üçin ýeňil bolmagyny isleýär, size kyn bolmagyny islemeýär. Bular siziň (oraza aýynyň) sanalgy günlerini doly tutmagyňyz we (Onuň) sizi dogry ýola gönükdirenligi üçin, Allany (hamdy-sena) bilen wasp we şükür etmegiňiziz üçindir».

Remezan aýy sogabyny Allatagaladan umyt edilip yhlas bilen köp ybadat edilýän aýdyr. Bu aýda käbir ybadatlary beýleki aýlardan tapawutly has köp ýerine ýetirmelidiris. Ol ybadatlaryň esasylary gysgaça şulardan ybaratdyr:

1) Oraza tutmak. Oraza tutmak dinimiziň esasy parz ybadatlarynyň biridir.

2) Terawih namazyny okamak. Bu namaz remezan aýynyň gijelerini nurlandyrýan we metjitlerimiziň jemagat bilen dolup daşmagyna sebäp bolýan diňe remezan aýyna mahsus bolan bir namazdyr. Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam:

»مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَاناً واحْتِسَاباً غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّم مِنْ ذَنْبِهِ«

«Kim remezan aýynyň artykmaç bir aýdygyna ynanyp we Allatagalanyň sogabyny bermegini umyt edip, terawih (tarawa) namazyny okasa, onuň geçmişde eden günäleri bagyşlanar» diýipdir (Buhârî, «Terâvih», 1; Müslim, «Salâtü’l-müsâfirîn», 25).

3) Kurany Kerimi hatym etmek. Her ýylyň remezan aýynda Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam Jebraýyl aleýhissalama azyndan bir gezek Kurany Kerim okap beripdir. Biz musulmanlaryň hem Pygamber aleýhissalama eýerip azyndan bir gezek Kurany Kerimi hatym etmegimiz örän sogaply ybadatdyr.

Ubeýý ibn Kagb, Abdullah ibn Mesgud we Muaz ibn Jebel (Allatagala olardan razy bolsun) ýaly kary we alym sahabalar remezan aýynda Kurany Kerimi hatym eder ekenler. Kary bolmadyk sahabalar bolsa ýat tutan aýatdyr sürelerini okar ekenler.

Remezan aýynda metjitlerde Kurany Kerim okalmagy Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamyň, sahabalaryň we uly yslam alymlarynyň durmuşlary bilen baglanyşykly örän sogaply ybadatdyr.

Gadyrly jemagat!

Kurany Kerimde agzalýan ýeke-täk gije bu iň bereketli gije bolan gadyr gijesidir.

Adamzada dogry ýoly görkezmek üçin gönderilen iň soňky kitap bolan Kurany Kerim şu gijede inmäge başlapdyr.

Bu gijede ýerine ýetirilen ybadatyň öz içinde gadyr gijesi bolmadyk müň aýyň dowamynda ýerine ýetirilen ybadatdan haýyrlydygy mälim edilipdir.

Kurany Kerimiň şu gije bilen atdaş süresinde şeýle diýlipdir:

»إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ«

«Takyk, Biz ony (Kurany) Gadyr gijesinde inderdik. Sen Gadyr gijesiniň nämedigini nädip biljek?! Gadyr gijesi müň aýdan hem haýyrlydyr. Ol gijede Perişdeler we Ruh (Jebraýyl) özleriniň Perwrdigäriniň rugsady bilen (özlerine tabşyrylan) ähli işleri (berjaý etmek) üçin (ýere) inerler. Ol gije, tä daň atýança, salamatlyk bolar».

Ymam Buharynyň kitabynda beýan edilen birnäçe rowaýatdan çen tutup, gadyr gijesiniň remezan aýynyň soňky on gijesiniň birine gabat gelýändigini çak etmek mümkin. Çünki Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam remezan aýynyň soňky on gününde metjitde guran kiçeňräk bir çadyrynyň içinde ygtykafa oturyp, bütin durky bilen ybadata berlerdi. Bulardan başga-da Pygamberimiz Muhammet aleýhissalamyň gabatlaşan gadyr gijeleri baradaky rowaýatlaryň arasynda bu gijäniň remezan aýynyň 27-nji gijesine deň gelýändigi baradaky rowaýaty alymlaryň köpüsiniň gollamagy netijesinde bu gije gadyr gijesi hökmünde gutlanypdyr.

Aslynda wagtyň gadyryny bilýän, özüni ýaradan, sansyz nygmatlar we gowulyklar bagyş eden Allatagalanyň razylygyny gazanmak niýetinde bolan kişiler üçin her gije gadyr gijesidir. Ylahy aşyklaryň biri bolan Ibn Fariz: «Dost bilen her bir tapyşma pursatynyň juma bolşy ýaly, bütin gijeler hem, Hak nesip etse, gadyr gijesi bolar» diýmek bilen, bu hakykaty örän gowy beýan edipdir.

Gadyr gijesini ybadat bilen geçirmek örän möhümdir. Çünki bu gijede edilen ybadat müň aýda edilen ybadatdan has haýyrlydyr.

Bu gijä mahsus bolan aýratyn bir ybadat bolmasada, bu gijäni Kurany Kerim, namaz okap, doga edip, bilip we bilmän edilen günälere toba edip, Allatagaladan günäleriň bagyşlanmagyny diläp geçirmek iň gowusydyr. Hezreti Aýşadan (Allatagala ondan razy bolsun) rowaýat edilmegine görä, Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam remezan aýynyň gijelerini şu hili ybadatlary ýerine ýetirmek bilen geçirer eken. Kaza goýan namazlary bolan kişiniň bu gijede iň bolmanda bir günlük namazyň kazasyny almagy ýerlikli bolar. Şeýle etmek bilen hem namaz borjuny ödär, hem gijäni uklaman ybadat bilen geçirdigi bolar.

Bu gije edilýän doga-dilegler babatda aýdylanda bolsa, hezreti Aýşa (Allatagala ondan razy bolsun) enemiz şeýle diýipdir: «Allahyň Resulyndan (sallallahu aleýhi we sellem): «Eý Allanyň Resuly! Gadyr gijesinde nähili doga edeýin?» diýip soradym. Ol: «اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي» («Allahumme inneke afuwwün tühibbül-afwe fagfü anni» = «Allahym, sen bagyşlaýjysyň, bagyşlamagy halaýarsyň. Meniň eden günälerimi-de bagyşla!») diýip doga et!» diýdi» (Tirmizî, «Da’avât, 84; İbn Mâce, «Du’a», 5).

Pygamberimiz Muhammet aleýhissalam gadyr gijesinden söz açyp: «مَنْ قام لَيْلَةَ القَدْرِ إِيمَاناً واحْتِسَاباً، غُفِرَ لَهُ مَا تقدَّم مِنْ ذنْبِهِ» («Kim gadyr gijesiniň derejesiniň uludygyna ynanyp hem-de Allatagalanyň razylygyndan we onuň sogabyndan umydygär bolup, bu gijäni uklaman ybadat edip geçirse, onuň kiçi günäleri bagyşlanar») diýipdir (Buhârî, «Terâvih», 2; Müslim, «Salât», 25).

Hormatly adamlar!

Şu günki juma gününde edýän ähli tagat-ybadatlarymyz, dileg-dogalarymyz Beýik Biribaryň dergähinde kabul bolsun! Türkmen halkynyň eşretli, bagtyýar, bolelin durmuşda ýaşamagy üçin uly alada edýän Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň jany sag, başy dik, mertebesi belent bolup, il-ýurt bähbitli işleri hemişe rowaç bolsun! Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistan döwletimiziň ömri dowamat-dowam bolsun, ýurdumyz parahat, ilimiz aman bolsun! Allatagala her bir ojaga jan-saglyk we rysgal-döwlet eçilsin!

Wagzy taýýarlan: A.Saparmyradow

Ərəb əlifbası ilə tanışlıq

Maraqlı və mühüm bölümü öyrənməzdən öncə, aşağıdakı suallara cavab verək:

• Hansı nəticələri gözləyirik?
• Bölümü bitirdikdən sonra hansı bacarıqlar əldə edəcəyik?
• Nə etmək lazımdır?

“Ərəb əlifbası” bölümünü bitirdikdən sonra mən nə biləcəyəm?
Hansı çalışmaları həll etmək lazımdır.

Gəlin, ərəb əlifbası ilə tanış olaq. İlk hərf “əlif” adlanır. Bu şəkildədir: ‎ا‎

ا hərfinin tələffüzü və yazılışı
Şparqalka ا
ا hərfinin yazılışı
“ا hərfi” mövzüsunda materialın təsbiti
‎ب‎ ‎ت‎ ‎ث‎ hərfləri

Bu bölüm ərəb əlifbasının ‎ب‎ ‎ت‎ ‎ث‎ hərflərinə həsr olunub. Sizin də gördüyünüz kimi, onlar bir-birlərinə bənzəyir. Sadəcə nöqtələrə görə fərqlənirlər.

ب hərfinin tələffüzü və yazılması
Köçürmək ب hərfi
ت hərfinin tələffüzü və yazılması
Köçürmək ت hərfi
ت hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək ث hərfi
ب ت ث hərflərinin yazılışında bənzərlik
ب ت ث hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: ب ت ث hərfləri
‎ج‎ ‎ح‎ ‎خ‎ hərfləri

Bu bölümdə siz növbəti hərfləri – ‎ج‎ ‎ح‎ ‎خ‎ öyrənəcəksiniz. Siz onların necə düzgün yazılmasını, tələffüzündəki bəzi xüsusiyyətləri biləcəksiniz. ‎ج‎ ‎ح‎ hərfləri incədir, ‎خ‎ hərfi isə qalındır. Bundan başqa ‎ح‎ və ‎خ‎ hərflərinin tələffüzlərini çox zaman qarışdırırlar.

ج hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək ج hərfi
ح hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək ح hərfi
خ hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək خ hərfi
ج ح خ hərflərinin yazılışında bənzərlik / ح خ hərflərinin tələffüzündə bənzərlik
ج ح خ hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: ج ح خ hərfləri
‎د‎ ‎ذ‎ hərfləri

Bu bölümdə siz ərəb əlifbasının iki hərfi – ‎د‎ ‎ذ‎ öyrənəcəksiniz. Siz bu hərflərin yazılışı və tələffüzü haqqında ətraflı məlumat alacaq, onların tələffüzü ilə bağlı geniş yayılmış səhvlərdən xəbərdar olacaqsınız. Bölümün sonundakı test tapşırıqları sizə əldə edilmiş biliklərin yoxlanılması imkanı verəcək.

د hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək د hərfi

ذ hərfinin tələffüzü və yazılışı/ dişlər arası tələffüz olunan ث ذ hərflərinin tələffüzünün müqayisəsi

Köçürmək ذ hərfi
د ذ hərflərinin yazılışında bənzərlik
د ذ hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: د ذ hərfləri
‎ر‎ ‎ز‎ hərfləri

Bu bölümdə siz əlifbanın daha 2 hərfi – ‎ر‎ və ‎ز‎ öyrənəcəksiniz. Bu hərflər yazılışda çok bənzərdirlər, sadəcə nöqtəyə görə fərqlənirlər. Tələffüzlə bağlı hər iki hərfin özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Məsələn, ‎ز‎ hərfi vıyıltılı hərflərə aiddir.

ر hərfinin tələffüz və yazılışı / ر د hərflərinin yazılışında bənzərlik
Köçürmək ر hərfi
ز hərfinin tələffüz və yazılışı / ز ذ hərflərinin yazılışında bənzərlik
Köçürmək ز hərfi
ر ز hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: ر ز hərfləri
‎س‎ ‎ش‎ hərfləri

Bu bölümün dərsləri ‎س‎ ‎ش‎ həsr olunub. Bu hərflər tələffüzdə bəzi xüsusiyyətlərə malikdir. ‎س‎ hərfi vıyıltılı, ‎ش‎ hərfi isə fışıltılı hərfdir. Həmçinin, yazılışa görə bu hərflər bənzərdir.

س hərfinin tələffüzü və yazılması
Köçürmək س hərfi
ش hərfinin tələffüz və yazılışı / س ش hərflərinin yazılışında bənzərlik
Köçürmək ش hərfi
س ش hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: س ش hərfləri
‎ص‎ ‎ض‎ hərfləri

Bu bölümdə siz əlifbanın növbəti hərfləri ‎ص‎ və ‎ض‎ öyrənəcəksiniz. Bu hərflər qalındır. ‎ض‎ hərfi sadəcə ərəb dilində mövcud olan unikal səs verir. Buna görə bəzən ərəblər deyir ki, ərəb dili ” ‎ض‎ hərfinin dilidir”.

ص hərfinin tələffüzü və yazılması
Köçürmək ص hərfi
ض hərfinin tələffüz və yazılışı / ص ض hərflərinin yazılışında bənzərlik
Köçürmək ض hərfi
ص ض hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: ص ض hərfləri
‎ط‎ ‎ظ‎ hərfləri

‎ط‎ və ‎ظ‎ hərfləri bu bölümün mövzusudur. ‎ط‎ hərfi ərəb dilinin ən qalın və möhkəm hərfidir. Yeni başlayan tələbələr çox zaman bu hərfi ‎ت‎ ilə qarışdırırlar.

‎ظ‎ hərfi də qalın hərfdir. Yazılışa görə ‎ط‎ hərfinə bənzəyir və sadəcə nöqtə ilə fərqlənir. Bu hərfin bir başqa xüsusiyyəti budur ki, dişlər arası tələffüz olunur və onun tələffüzündə vıyıltı olmamalıdır.

ط hərfinin tələffüz və yazılışı / ط ت hərflərinin tələffüzünün müqayisəsi
Köçürmək ط hərfi

Произношение и написание буквы ظ / схожесть в написании букв ط ظ/ сравнение произношения межзубных букв ث ذ ظ

Köçürmək ظ hərfi
ط ظ hərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: ط ظ hərfləri
‎ع‎ ‎غ‎ hərfləri

Bu bölümün mövzusu ‎ع‎ ‎غ‎ boğaz hərfləridir. Yazılış və tələffüzünə görə bənzər olduqlarından yeni öyrənənlər tez-tez bu hərfləri qarışıq salır. ‎ع‎ hərfi incə, ‎غ‎ hərfi isə qalındır.

ع hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək ع hərfi
غ hərfinin tələffüzü və yazılışı
Köçürmək غ hərfi
ع غ hərflərinin yazılış və tələffüzündə bənzərlik.
ع غhərflərinin yazılışı
Mövzunun təsbiti: ع غ hərfləri

Bu bölüm ərəb əlifbasının növbəti hərfi – ‎ف‎ həsr olunub. Bu bölümü öyrəndikdən sonra siz, ‎ف‎ hərfini düzgün tələffüz edib, yaza biləcək, onun bəzi xüsusiyyətlərini yadda saxlayacaqsınız.