Siz bunu nece ede bilersiz.web sayt ne ucun hazirlanib?

Domen nomi (domen) – manzil, masalan: web-oqila.uz, bu erda uz – domen zonasidir. Server (xosting) – internetga ulangan, web-resurs fayllari joylashgan kompyuterlar/ serverlar.

Web-sayt nima?

Web-sayt atamasi har kuni bir necha marta qulog’imizga chalinadi. Ushbu so’z internet manzil ekanligini bilamizku, ammo web-sayt tushunchasi, uning asl mohiyati, nima uchun kerakligi, nega bu qadar ommalashib borayotganligi va balki o’zimiz ham saytimizga ega bo’lishimiz kerakligi haqida o’ylab ko’rmaymiz…

Web-sayt – bu noyob manzil

Sayt yoki web-sayt inglizcha website: web – «o’rgimchak to’ri, tarmoq» va site – «joy, segment, tarmoqning bir qismi» degan ma’nolarni anglatadi. Sayt – bu bitta domen nomidan foydalanadigan, bir-biriga bog’langan web-sahifalar to’plami. Web-saytlar shaxs, guruh, korxona yoki tashkilot tomonidan turli maqsadlarda yaratilishi mumkin. Barcha ommaviy web-saytlar butun dunyodagi internet to’rini tashkil qiladi. Oddiy qilib aytganda, sayt – bu Internetda joylashgan, ba’zi ma’lumotlarni (matn, video, fotosuratlar, hujjatlar, musiqa va hk) o’z ichiga olgan manzil. Internet esa ushbu manzillar to’plamidir.

Saytlarning Turlari

Ayni paytda turli xil web-saytlar mavjud: ta’lim, yangiliklar, forumlar, ijtimoiy tarmoqlar, elektron tijorat saytlari (onlayn-do’konlar), bloglar, lendinglar va h.k.

Web-sayt – nima uchun kerak?

Hozirda mijozlarga xizmat ko’rsatuvchi va o’z mahsulotlarini taklif etuvchi shaxslar, kompaniya va tashkilotlar o’z web-saytlariga egalar. Ho’sh, internetdagi sayt ular uchun nega keak? 1. Kompaniya yoki shaxs haqidagi batafsil ma’lumotlarni taqdim etish – web-sayt orqali kompaniya, xizmatlar, buyurtma shartlari va aloqalar haqida batafsil ma’lumotlarni ommaga taqdim etish mumkin. Sayt mijozlaringizni xizmat yoki mahsulotlaringiz haqida yil bo’yi, kecha-yu kunduz xabardor qiladi. Siz o’z saytingizga havolani vizitkalar, suhbat davomida, reklama materiallari va kataloglarda, qidiruv tizimlarida va shu kabi turli ma’lumotnomalarda taqdim etishingiz mumkin. Qolaversa saytdagi ma’lumotlarni o’zgartirish va yangilash ham juda oson. Bu avvalgi reklama bukletni modellashtirish, chop etish va mijozlarga yuborish kabi sarf-harajatlarning oldini oladi. 2. Mijozlarni jalb qilish – web-sayt – xizmatlaringiz va mahsulotlaringizga buyurtma berish jarayonini soddalashtirish va mijozlarni jalb qilishda yordam beradi. Potensial mijozlar kataloglar va internet orqali qidiruvda kalit so’zlarni kiritib sizning saytingizni topadilar, xizmat, mahsulotlar va shartlar bilan tanishadilar. 3. Mijozlarga xizmat ko’rsatish – web-sayt mavjud mijozlar bilan ishlash vositasidir. Uning yordamida internet orqali mijozlarga turli xil ma’lumotlarni taqdim etishingiz mumkin. 4. Axborot almashish – web-sayt kompaniya xodimlari va rahbarlarining o’zaro axborot almashinuv vositasi sifatida ham xizmat qiladi. Agar siz hujjatlar, topshiriqlar, hisobotlar va boshqa ma’lumotlarni saytga joylashtirsangiz, kompaniya rahbariyati va boshqa xodimlari kerakli ma’lumotlarni dunyoning istalgan nuqtasidan internet orqali olishlari mumkin bo’ladi. 5. Kompaniya imidji – sayt – sizning yoki kompaniyangiz imidji hisoblanadi. Sayt mavjudligi kompaniyaning taraqqiyoti va uning zamon talablariga muvofiqligidan dalolat beradi.

SAYT TARKIBI NIMALARDAN IBORAT?

Domen nomi (domen) – manzil, masalan: web-oqila.uz, bu erda uz – domen zonasidir. Server (xosting) – internetga ulangan, web-resurs fayllari joylashgan kompyuterlar/ serverlar.

Mustaqil ravishda sayt yaratish mumkinmi?

Hozirgi kunda sayt ochish sirlari degan tushuncha eskirgan. Endilikda turli internet xizmatlari va CMS tizimidan foydalangan holda hatto 3-sinf o’quvchisi ham o’zi mustaqil ravishda sayt yaratishi mumkin. Buning uchun hech qanday maxsus bilimlar talab etilmaydi, qolaversa saytni yaratish bepul. Ammo shuni ham unutmaslik kerakki mustaqil ravishda yaratiladigan saytlarning barchasi odatiy shablon saytlar, ya’ni lending, tashrif sahifalari, bloglar, ijtimoiy tarmoqlar, internet-do’konlar faqat eng asosiy funksional imkoniyatlarga ega bo’ladi, xolos. Agar sizga nostandart echimlarga ega eksklyuziv va mukammal web-sayt kerak bo’lsa, u holda mutaxassislarga murojaat qilishingiz zarur.

Siz bunu nece ede bilersiz.web sayt ne ucun hazirlanib?

Rəqəmsal İqtisadiyyatın başlanğıcı məhz internetin yaranması və ilk “web” saytların ortaya çıxmasıdan yaranıb. Günümüzdə artıq milyonlarla internet səhifələri və “web” saytlar mövcuddur. Bu layihələri kommersiya məqsədli, informativ və qeyri-kommersiya məqsədli olmaqla bir neçə kateqoriyaya bölmək olar. Məqsədindən asılı olmayaraq bir “web” layihəni ərsəyə gətirmək üçün mütləq şəkildə development (proqramlaşdırma) biliklərinə sahib olmaq lazımdır.

Bəs bir web layihəni necə ərsəyə gətirmək olar? Nələri bilmək yaxud öyrənmək sizə bu istiqamətdə kömək edə bilər?

İlkin olaraq qeyd edək ki, hər hansı bir web sayt “CMS” modullar üzərində yaxud 0-dan developerin günlərlə çəkən əməyi ilə ərsəyə gətirilə bilər. CMS (Content Management System) adından da göründüyü kimi, məlumatın idarə olunması sistemidir. Hazırda dünyada bir çox məşhur CMS-lər mövcuddur. Bunlara hamımızın tanıdığı “WordPress”, “Joomla”, “Prestashop”, “Drupal”, “ModX” və s kimi platformaları misal göstərmək olar. Bu sistemlərin köməyilə çox sadə kodlaşdırma biliklərinə sahib olmaqla “web” layihə yaratmaq mümkündür. CMS modullar sizə işləmək üçün hazır panel təqdim edir, siz müəyyən “template” (Hazır sayt şablonları) yükləməklə, CMS modullar ilə işləyərək, çox qısa zamanda öz saytınızı hazırlaya bilərsiniz. Şirkət səhifələri, xəbər saytları və bir səhifəli digər saytların böyük əksəriyyəti CMS modullar əsasında hazırlanır. Belə olan halda həm büdcəyə həm də əməyə qənaət etmiş olunur. Əlavə olaraq qeyd edək ki, CMS modulların ən öndə gələni və dünyaca məşhuru “WordPress”dir. Dünyaca məşhur bəzi saytlar belə bu sistem üzərində hazırlanıb. Amma “WordPress”in pulsuz və biznes versiyalarını qarışdırmamaq məsləhətdir. “Worpress” premium versiyada istifadəçilərinə yeni üstünlüklər və imkanlar təqdim edir. Qısacası kontentin idarə olunması sistemləri adından da göründüyü kimi özündə kontent daşıyan saytlarda daha çox istifadə olunur. CMS modulların əksəriyyəti açıq qaynaq kodludur və developerlərin əksəriyyəti bu sistemlərdə işləməyi deyil öz yazdıqları kodu üstün tuturlar.

Bənzər xəbər

Samsung-un yeni hədəfi: Smartfonlar üçün 600 MP-lik kamera sensoru hazırlamaq

Gəldik əsas məsələyə bir “Web” layihəni hazırlamaq üçün “CMS” modullardan istifadə etmədən hansı biliklərə sahib olmaq lazımdır? Ümiyyətlə bir “web” sayt necə hazırlanır?

Bir “web” saytı hazırlamaq haqqında danışırıqsa ilk öncə “front-end” və “back-end”anlayışlarını aydınlaşdırmalı və fərqləndirməliyik. “Front-end” – ara üzü saytın istifadəçilər tərəfindən görülən hissəsidir, buraya saytın dizaynı və istifadəçilər tərəfindən görülən istənilən hissəsi daxildir. Bir saytın “Front-end” hissəsinin hazırlanması dizaynerin və “front-end” developerin əməyi sayəsində baş verir. Dizayner, qrafik dizaynlarda saytın xəritəsinə hazırlayır və “front-end” developer sözün həqiqi mənasında həmin dizaynları koda çevirir. Bəs bir dizaynı koda çevirmək üçün “front-end” developerin bilməsi lazım olan biliklər hansılardır? Bir “front-end” developerin heç nəyi bilməsə də öyrənməsi lazım olduğu iki əsas işarələmə dili varsa, bunlar “HTML və CSS”-dir. Bu sahədə işi daha irəli daşıyan “Front-end”çilər isə “HTML, CSS” ilə yanaşı işin içinə “javascript, jQuery” proqramlaşdırma dillərini də qatırlar. Adı çəkilən işarələmə və proqramlaşdırma dillərini necə öyrənə bilərik desəz, buraya daxil olub ətraflı məlumat ala bilərsiniz. İşin ən ağır və vaxt aparan hissələrindən biri layihənin “Back-end”nin hazırlanmasıdır.”Back-end” saytın alqoritmik ierarxiyasının inşasıdır. Hazır olmuş bir “Front-end” materialında əməliyyatların icrası və funksiyaların çalışması üçün “Back-end” kodlaşdırma lazımdır. “Back-end” kobud dildə desək aysberqin görünməyən tərəfidir. Riyazi və məntiqi ardıcıllıqlara əsaslanan kodlaşdırma, funksiya və alqoritmaların tərtibatı çox yüksək bilik və bacarıq tələb edir. Bəs “Back-end” developmentlə məşğul olan proqramçılar hansı dillərdən istifadə edir? Ümumilikdə dünyada kodlaşdırma üçün istafə olunan 20-dən çox proqramlaşdırma dili mövcuddur. Bunlar arasında ən çox istifadə olunanları “Java”, “PHP”,”C#”, ‘’Ruby”, “Phyton”, “Perl”, “javascript”, “C++”, “Swift” proqramlaşdırma dilləridir. Azərbaycanda isə ən çox yayılan proqramlaşdırma dili “PHP”dir və developerlərin əksəriyyəti bu dilə üstünlük verirlər. Qısacası proqramlaşdırma dili, bir developerin komputerə bir əməliyyatı necə həyata keçirmək istədiyini rəqəmsal dildə başa salmasını təmin edən xüsusi dildir. Bir “web” layihənin yaradılması üçün lazım olan “PHP”, “DMBS MySQL” və Framework” istifadəsinin öyrənmək istəyirsinizsə buradan Azərbaycanda olan kursla tanış ola bilərsiniz. Əlavə olaraq qeyd edək ki, “Framework” və “MVC” anlayışlarını da fərqləndirmək lazımdır. “MVC” proqramlaşdırma dilinin obyekt yönümlü funksiyalarının optimal istifadə olunması üçün düşünülmüş standartlaşdırılmış strukturdur. “Framework” isə geniş istifadəyə verilmiş “MVC”-dir. “MVC” hər bir proqramçı tərəfindən tərtib edilə bilər, bunun əksi “Framework”lar isə bir proqramçı tərəfindən tərtib edilən və açıq paylaşılan, eyni zamanda daima inkişaf etdirilən “MVC”dir. Saytın hazır olandan sonra “web” layihəni istifadəçilərə təqdim etmək üçün Domen, Hostinq, Bulud Yaddaşları anlayışlarını bilmək vacibdir. Domen, qısacası saytın ünvanı hesab edilir. “.com, .az, .net, və s” kimi domenlərdə illik haqq ödəməklə saytınıza ünvan ala bilərsiniz. Yazdığınız kodların və məlumatların daima istifaçilərə əl çatan olması və domendə yerləşdirilməsi üçün lazım olan servis isə hostinq xidmətidir. Hostinqlər, iri həcmli yaddaş göstəricilərinə sahib olan komputerlərdən (serverlərdən) alınan yerlərdir. Məsələn, siz hansısa hostinq firmasından saytınızın məlumatlarını yerləşdirmək üçün yer ala bilərsiniz. Bəzən bir server daxilində bir neçə hostinq olur. İri firmalarda isə server daxilində hostinq sayı daha çox olur. Bunun üçün bəzi “web” sayt sahibləri Bulud yaddaşlardan istifadə edərək özlərinə xüsusi serverlər alırlar. Belə olan halda saytın işləmə sürəti və təhlükəsizliyi daha üst səviyyədə olur. Haqqında danışdığımız bütün bu məlumatları 0-dan öyrənmək və bir mütəxəssis kimi yetişmək istəsəniz, bu mövzuda da sizə faydamız dəyə bilər. Azərbaycanda fəaliyyətə başlamış Qlobal Akademiya olan STEP IT Akademiyasının yeni proqramı elan olunub. “Web layihələrin yaradılması və dizaynı” proqramın da yuxarıda haqqında danışdığımız bütün prosesslər tədris olunur. Kursu bitirməklə siz qlobal diploma da sahib olacaqsınız və ən əsası bir peşə sahibinə çevriləcəksiniz. Kursun proqramı ilə buradan ətraflı tanış ola bilərsiniz. Kursu bitirdikdə nələri öyrənəcəksiniz: Veb səhifələri HTML5/CCS3 + javascript texnologiyaları vasitəsi ilə tərtib etməyi CMS vasitəsi ilə sayt və portallar yaratmağı CMS üçün theme yaratmağı Saytı internetdə yerləşdirməyi Saytın düzgün işləməsi üçün veb serverin əsas sazlanmasını həyata keçirməyi PHP/MySQL vasitəsi ilə veb layihələndirmə ilə məşqul olmağı PHP/MySQL vasitəsi ilə veb tənzimləmək Saytın axtarış sistemlərində irəlilədilməsi və SEO prinsiplərini istifadə etməyi Layihələrin promotion etmək üçün SEO-dan düzgün istifadə etməyi javascript proqramlaşdırma dili və jQuery kitabxanasından istifadə edərək proqramlaşdırmağı

Veb saytlar qanday turlarga bo‘linadi?

Veb sayt nima?
Veb (inglizcha Wyeb) so‘zi aslida o‘rgimchak to‘ri degan ma’noni bildiradi, internet tarmog‘i hozirda xuddi o‘rgimchak to‘ri kabi bir biriga ulanib ketgan millionlab kompyuterlardan iboratdir. Sayt esa ana shu tarmoqda joylashgan va o‘zida biror ma’lumotni jamlagan sahifalardir. Bu sahifalarda asosan matnlar (tekst), rasm, audio, video kabi ma’lumotlar joylangan bo‘ladi. Dunyoning istagan yeridan bularni ochish va ko‘rish imkoni mavjud bo‘ladi.

Veb saytlarning qanday turlari bor?
Bugungi kunda saytlarning turlarini aniq sanab aytish qiyin, chunki har sohada, har mavzuda saytlar ochilmoqda… Lekin asosiy turlarni sanab o‘tamiz. Bular:

• Ijtimoiy tarmoqlar (facebook.com, ok.ru, vk.ru, muloqot.uz, twitter.com)
• Korxona, tashkilot saytlari (apple.com, ucell.uz, gov.uz, bank.uz)
• Shaxsiy saytlar (Mashur shaxslar, qo‘shiqchilar, shoirlar, davlat arboblari haqidagi saytlar)
• Fotogallereyalar (flickr.com , shutterstock.com)
• Yangiliklar sayti yoki portal (islom.uz, kun.uz , darakchi.uz, ziyonet.uz )
• Qidiruv tizimlari (Google.uz, yandex.ru)
• Forum va chat (tforum.uz, forum.ziyouz.com, forum.islom.uz)
• Media mahsulotlari – Audio, videolar (mytube.uz, mover.uz, mp3.uz)
• Yelonlar, umumiy savdo, yoki kataloglar sayti (torg.uz, glotr.uz, zor.uz, kplus.uz)
• internet do‘konlar (Masalan: amazon.com, souq.com, esavdo.uz, korzinka.uz)

Va boshqa turdagi saytlar mavjud.
Veb sayt ochish nima uchun kerak?
Sayt ochish turli sohadagi odamlarga har xil maqsadlar uchun kerak bo‘aldi. Masalan, tadbirkorlar uchun o‘z korxonasining veb sayti bo‘lishi bu – mijozlarga qulaylik tug‘diradi. Hatto yangi mijozlar orttirishga sabab bo‘ladi. Chunki internetdan biror mahsulot yoki xizmat turini izlagan odam sizni vebsaytingizga duch keladi va sizning korxonangiz bilan tanishadi.
Agar siz ijodkor bo‘lsangiz yoki ilm-fan bilan shug‘ullansangiz, u holda o‘z sohangiz haqida veb sayt ochib bilimlaringizni boshqalarga ulashasiz. Yoki ijodingizni namoyish qilasiz. O‘zingiz bilan hamfikr odamlar bilan tanishasiz.
Savdo bilan shg‘ullansangiz, tovar va mahsulotlaringizni o‘z saytingizga joylab buyurtmalar olishingiz mumkin. Mahsulotingizni odamlarga reklama qilasiz.