Sossürə görə Dil – Dilçilik

COSTA, M.A. Strukturalizm. MARTELOTTA, ME (Org.) Et al. Dilçilik Təlimatı. São Paulo: Kontekst, 2008.

Sössür ümumi dilçilik kursu

1. Fazili A. Atropatena e. ə. IV – er. VII əsri. Bakı – Elm – 1992, 214 s.
2. Ferdinand de Sössür. Ümumi dilçilik kursu. Bakı – BDU nəş., – 2003, 407 s.
3. Fərəcov Ə. Qrammatik məfhumların mənimsənilməsi. “Maarif” – Bakı – 1967, 120 s., (2 ədəd)
4. Fəzlullah Rəşidəddin. Oğuznamə. Bakı – 1992, 71 s.
5. Fəridə Ləman. Azərbaycan bədii dilinin epitetlər lüğəti. Bakı – Elm – 1995, 217 s.
6. Fərzəliyeva M. Fel əsaslarından ad düzəldən qeyri-məhsuldar –q, – k şəkilçisi. Bakı – 1999, 134 s.
7. Filoloji fakultəsinin əsərləri. Azərbaycan Universiteti nəşriyyatı – Bakı – 1958, 234 s., (2 ədəd)
8. Filologiya məsələləri (V buraxılış).Bakı – 1995, 91 s.
9. Filologiya məsələləri: nəzəriyyə və metodika (I buraxılış). Bakı – 1994, 137 s.
10. Filologiya məsələləri: nəzəriyyə və metodika (II buraxılış). Bakı – 1994, 115 s.
11. Filologiya məsələləri: nəzəriyyə və metodika (III buraxılış). Bakı – 1995, 101 s.
12. Filologiya məsələləri: nəzəriyyə və metodika (IV buraxılış). “Mütərcim” – Bakı – 1995, 133 s.
13. Filologiya məsələləri (VI buraxılış). “Örnək” – Bakı – 1996, 121 s.
14. Filologiya məsələləri (VII buraxılış). “Örnək” – Bakı – 1996, 115 s.
15. Filologiya məsələləri: nəzəriyyə və metodika (VIII buraxılış). Bakı – Siyasət – 1997, 139 s., (2 ədəd)
16. Filologiya məsələləri nəzəriyyə və metodika (IX buraxılış). Bakı – 1998, 173 s., (2 ədəd)
17. Füzuli Bayat. Oğuz epik ənənəsi və “Oğuz Kağan” dastanı. “Sabah” – 1993, 194 s.
18. Füzuli Bayat. Xoca Əhməd Yəsəvi və xalq sufizminin bəzi problemləri. Bakı – 1997, 101 s.
19. Füzulinin dili (məqalələr). Bakı – Elm – 1997, 192 s., (2 ədəd)
20.Faruq Sümər. Oğuzlar. Bakı – Yazıçı – 1992, 421 s.
21. Ferdinand de Sössür. Ümumi dilçilik kursu. Bakı – BDU – 2003, 407 s.
22. Fəxrəddinqızı G. Türk dillərində zaman kateqoriyası. Bakı – Nurlan – 2010, 241 s., ( 3 ədəd).
23. Fəridə Ləman. Təəssüb. Bakı – 2011, 43 s.
24. Filologya məsələləri. 6-cı nömrə. Bakı – 2008, 318 s. (2ədəd)
25. Füzulinin dili. Bakı-Elm-1997, 193 səh.

Ünvan: AZ1073, Bakı şəhəri, H.Cavid prospekti, 115

Qaynar xətt: (+994 12) 5372081

Elektron poçt: ilinguistics@lan.ab.az

Faks: (+994 12) 5104187

Haqqımızda

• Rəhbərlik
• İnstitutun tarixi
• Elmi şura
• Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurası
• Həmkarlar təşkilatı

• Tədqiqlər jurnalı
• Dilçilik Araşdırmaları
• Türkologiya

© Bütün hüquqlar qorunur. Yazılardan istifadə edərkən sayta istinad edilməlidir . Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. 2022
Baxış sayı

Sossürə görə Dil – Dilçilik

Üçün Soussure “Elmimizin statik tərəfi ilə əlaqəli hər şey sinxron, təkamüllə əlaqəli hər şey diaxronikdir. Eynilə, sinxronizasiya və diaxroniya müvafiq olaraq dil vəziyyətini və təkamül mərhələsini təyin edəcəkdir ”(SAUSSURE, 1995, s.96).

Dil dedikdə həm paradiqmatik, həm də sintaqmatik birləşmədə eyni vaxtda öyrənilə bilən bir sıra elementlər nəzərdə tutulur. Həmrəylik, bir elementin digərinin meydana gəlməsindən asılı olduğunu söyləmək üçündür.

Üçün Ferdinand Saussure The dil sosial və fərdi; ekstrasens; psixo-fizioloji və fiziki. Buna görə Dil və nitqin qaynaşması. Onun üçün Dil, dilin sosial hissəsi olaraq təyin olunur və yalnız bir fərdin onu dəyişdirə bilməyəcəyini ifadə edir. Dilçi, “dil bir toplum üzvləri arasında ünsiyyət vasitəsi olaraq istifadə edilən fərdi supra sistemdir”, bu səbəbdən “dil dilin vacib hissəsinə uyğundur və fərd təkcə dil yarada və ya dəyişdirə bilməz” (COSTA, 2008, s.116).

Danışıq, sonsuz xarakterli fərdi bir hərəkətlə formalaşan Dilin fərdi hissəsidir. Saussure üçün bu “fərdi iradə və zəka hərəkəti” dir (SAUSSURE, 1995, s.22).

Dil və nitq, nitqin dilin meydana gəlməsinin şərt olması ilə əlaqədardır.

Dil işarəsi, mənanı və işarəni təyin etmək üçün müəyyən bir icma üzvləri arasında keçirilən bir konvensiyadan irəli gəlir. Bu səbəbdən bir səs məna götürdüyü bir dil içində varsa, yalnız özündə bir səs olsaydı, baş verməyəcək bir şey.

Beləliklə, “dil işarəsinin Saussure kimi təsadüfən olduğunu təsdiqləmək, onun arasında zəruri, təbii bir reaksiya olmadığını qəbul etmək deməkdir akustik görüntü (onun işarəsi) və məna bizi (onun işarəçisini) göndərir. ” (COSTA, 2008, s.119).

Fraza əlaqələndirilə bilən sözlərin birləşməsidir, buna görə sözləri paradiqma ilə müqayisə etmək olar.

“Söylədikdə, terminlər zəncirvari xüsusiyyətlərinə görə dilin xətti xarakterinə əsaslanan münasibətləri öz aralarında qururlar ki, bu da eyni zamanda iki elementin tələffüz edilməsini istisna edir. Bunlar nitq zəncirində bir-birinin ardınca düzülür. Genişləndirməyə güvənən bu cür kombinasiyalar adlandırıla bilər ifadələr. ” (SUSSURE, 1995, s.142)

Paradiqmatik münasibətlər sintaktik kontekstdə bir termin arasındakı əlaqə ilə xarakterizə olunur. Məsələn, pişik və mal-qara. Paradiqmatik hissələr bir araya gəldikdə, sintaqma meydana gəlir. Ümumiyyətlə,

“dillər müəyyən bir konteksti (cümlədə müəyyən bir mövqe) tutan dil vahidi ilə mövcud olmayan bütün vahidlər arasında meydana gələn zehni birlik ilə əlaqəli paradiqmatik və ya assosiativ əlaqələr təqdim edir, çünki onlar eyni sinifə aiddirlər. mövcud olanı eyni məzmunda əvəz edə bilər. ” (COSTA, 2008, s. 121)

Bu assosiativ əlaqənin meydana gəlməsi üçün ifadələrin və paradiqmaların dil qaydalarına əməl etdiyini vurğulamaq vacibdir. Buna görə də

“paradiqmatik münasibətlər münasibətlər kimi özünü göstərir qiyabiBeləliklə, müəyyən bir sintaktik kontekstdə mövcud olan və bu kontekstdən kənar olan, lakin müxalif baxımdan xarakterizə edilməsi üçün vacib olan bir terminlə əlaqəni xarakterizə etdikləri üçün. ” (COSTA, 2008, s. 121)

“Sintaqmatik münasibətlər və paradiqmatik münasibətlər eyni vaxtda baş verir” olduğu qənaətinə gəlinir. (COSTA, 2008, s.122)

Kitabda Ümumi Dilçilik Kursu, Sossür “dilçiliyin özündə və özündə düşünülən dildə yeganə və həqiqi obyekt var” deyərək, Sossürün postulatlarını başa düşməyimiz üçün bu əsasdır.

Saussurean bəyanatı, dilçiliyin müstəsna olaraq dil öyrənilməsi ilə əlaqəli olduğunu açıq şəkildə göstərir, çünki bu, müəyyən bir toplumun öz aralarında ünsiyyət və anlaşma üçün istifadə etdiyi qaydalar və təşkilatlar sistemidir.

Sossür üçün “dilçilik, şifahi dilə xüsusi maraq göstərdiyinə görə daha spesifik bir xarakter təqdim edən bir semiologiyanın bir qolu olardı.” (MARTELOTTA, 2008, s.23)

İsveçrə dilçisi üçün dilçilik düşünür

“Əhatə edə biləcəyi bütün dillərin təsviri və tarixini hazırlamaq, yəni: dil ailələrinin tarixini yaratmaq və mümkün qədər hər ailənin ana dillərini bərpa etmək; bütün dillərdə daimi və hərtərəfli oynayan qüvvələri axtarmaq və tarixin bütün özünəməxsus hadisələrinin istinad edə biləcəyi ümumi qanunları çıxarmaq; özünü ayırın və özünü müəyyənləşdirin. ” (SUSSURE, 1995, s.13)

Hər bir dilin konkret bir quruluşu var və bu quruluş üç səviyyədə sübut olunur: fonoloji, morfoloji və sintaktik, fonunda fonoloji və yuxarıda sintaktik olan bir iyerarxiya təşkil edir. Buna görə hər bir vahid, özündən əvvəlki və tikintidə onu izləyən elementlərə görə struktur mövqeyi baxımından müəyyən edilir.

BİBLİOQRAFİK İSTİFADƏLƏR

COSTA, M.A. Strukturalizm. MARTELOTTA, ME (Org.) Et al. Dilçilik Təlimatı. São Paulo: Kontekst, 2008.

SOSSURE, F. Ümumi Dilçilik Kursu. Trans. Antônio Chelini, José Paulo Paes və Izidoro Blikstein tərəfindən. São Paulo: Cultrix, 1995.

Başına: Miriam Lira