Dərinlik nasos qurğuları

Şəkil 4.13.1. Dərinlik nasoslarının ümumi (sadələşdirilmiş)
təsnifatı

NEFT QUDUQLARINI SHTANGALI CHUQURLIK NASOSLARI YORDAMIDA ISHLATISH Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Plunjеr / quvurli nаsоs / nаsоs shtаngаlаri / pоrshеn / chuqurlik nаsоslаr / muvozanatlagich / tebratma dastgoh / reduktor / krivoship / shatun. / Plunger / tubular pump / pump steels / piston / depth pumps / balancer / rocking machine / reducer / krivoship / shatun.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Kamoliddin Axmet O’G’Li Uzakbayev, Abduraxim Abdurasulovich Ochilov

Bugungi kunda mаvjud nеft quduqlаrining 80-dаn оrtig’i chuqurlik nаsоsi usulidа ishlаtilаdi. Bu turdаgi nаsоslаr chuqurligi 3000 m vа undаn chuqurrоq bo’lgаn quduqlаrdаn bir nеchа kilоgrаmdаn yuzlаb tоnnаgаchа mаhsulоt оlishni tа’minlаydi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USING OIL WELLS USING SHANK DEPTH PUMPS

Most of the existing oil wells today are used in depth pump method. This type of pump provides for the extraction of products from wells with a depth of 3000 m and deeper, from several kilograms to hundreds of tons.

Текст научной работы на тему «NEFT QUDUQLARINI SHTANGALI CHUQURLIK NASOSLARI YORDAMIDA ISHLATISH»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

NEFT QUDUQLARINI SHTANGALI CHUQURLIK NASOSLARI

Kamoliddin Axmet o’g’li Uzakbayev Abduraxim Abdurasulovich Ochilov

Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Bugungi kunda mavjud neft quduqlarining 80%-dan ortig’i chuqurlik nasosi usulida ishlatiladi. Bu turdagi nasoslar chuqurligi 3000 m va undan chuqurroq bo’lgan quduqlardan bir necha kilogramdan yuzlab tonnagacha mahsulot olishni ta’minlaydi.

Kalit so’zlar: Plunjer, quvurli nasos, nasos shtangalari, porshen, chuqurlik nasoslar, muvozanatlagich, tebratma dastgoh, reduktor, krivoship, shatun.

USING OIL WELLS USING SHANK DEPTH PUMPS

Kamoliddin Axmet o’g’li Uzakbayev Abduraxim Abdurasulovich Ochilov

Bukhara engineering-technological institute

Keywords: Plunger, tubular pump, pump steels, piston, depth pumps, balancer, rocking machine, reducer, krivoship, shatun.

Neft quduqlarini favvorali usulda ishlatish uchun qatlam bosimi yetarli bo’lmagan, neft konlarining asosiy qismi shtangali quduq nasoslari yordamida ishlatiladi.Bu turdagi ishlatish jarayonining jihozlari va uni xizmat qilishining soddaligi, quduqlarning jihozlanish xarajatlarini katta emasligi, quduqning neft debiti bir necha kilogrammdan bir necha o’n tonna bo’lganda, quduqni ishlatishning iqtisodiy ko’rsatkichlarining yuqori bo’lishi bilan ajralib turadi.

Shtangali chuqurlik nasoslari yordamida chuqurligi 3000 metrgacha bo’lgan quduqlardan neft qazib olish mumkin. Chuqurlik-nasoslari yordamida quduqlarning ishlatish asosan o’rtacha debiti (30-40 t/kun-gacha) va kam debitli (1t/kun-gacha) neft quduqlarda ham qo’llaniladi.

Shtangali chuqurlik nasoslari konstruksiyasiga muvofiq tashqi va suqma turlarga bo’linadi.

Plunjer (porshen) turiga ko’ra nasoslar metalli va manjetli ko’rinishga ega.

VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021 ISSN: 2181-1601

Suqma yoki quvurli nasosning silindri to’ppadan – to’g’ri nasos quvurlariga ulanib ular bilan birga quduqqa tushiriladi, uning plunjeri esa nasos shtangalari yordamida ko’tariladi (1-rasm).

Tashqi turdagi nasosda esa silindr ham, plunjer ham birga nasos shtangalari yordamida tushirilib, nasos oldindan tushirilgan maxsus qulfli tayanchga o’rnatiladi (2-rasm).

1 – rasm.Suqma nasos sxemasi 2 – rasm. Tashqi quduq nasosi sxemasi.

1-shtok; 2-ko’targich quvurlar; 3-konus; 4-qulfli tayanch; 5-silindr; 6-plunjer; 7-yo’naltiruvchi quvur.

1-sharikli haydovchi to’sqich (klapn);2-silindr; 3-plunjer; 4-uzaytirgich patrubok; 5-so’ruvchi to’sqich; 6-konus o’rindig,i;7-ushlagich shtok; 8-haydovchi to’sqich (klapn); 9-tutqich; 10-uchlik (nakonechnik).

U yoki bu turdagi nasoslar ularning teхnik ekspluatasion ko’rsatkichlariga qarab, quduq хarakteristkasiga va chuqurligiga muvofiq ishlatiladi.

Sanoatda mavjud standart shtangali chuqurlik nasoslarining quyidagi turlarini misol keltirish mumkin:

Tashqi quduq nasosi (TQN), suqma quduq nasosi (SQN)

TQN – 1 – 28,32,43,55,68.

TQN – 2 – 28,32,38,43,55,68,82,93.

SQN – 1 – 28,32,38,43,55,58.

Bu yerda: – nasos markasidan so’ng uning klapnlari soni (ya’ni 1-bo’lsa bir dona so’ruvchi va bir dona haydovchi; 2 – bo’lsa 1 dona so’ruvchi va 2 dona haydovchi klapn), keyingi raqamlar esa nasosning nominal diametrini (mm.da) ko’rsatadi.

Nasoslarining yana bir turi TQN – 2 – 43 – 4200 – II – P – 120.

Bu yerda 4200 – plunjerning harakat uzunligi mm.

II – tayyorlanish guruhi;

P – plunjer turi;

120 – opressovka bosimi, atm.

VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021 ISSN: 2181-1601

Quvurli nasoslar chuqurligi 1200 metrgacha bolgan quduqlarda ishlatilib, ularni ta’mirlashda yoki ayrim qismlarini almashtirishda ko’tarib-tushirish opеrasiyalariga ko’p vaqt sarflanmaydi.

Chuqurlik shtangali nasos maxsus konstruktsiyali plunjerli nasos ko’rinishidadir. Nasoslardagi uzatmali harakat yer usti orqali shtanga tizmasi orqali amalga oshiriladi. Shuning uchun ham bunday nasoslar chuqurlik shtangali nasoslar deb ataladi.

Shtangali nasos qurilmasi (3-rasm) chuqurlik plunjer (1) nasosidan tuzilgan bo’lib, NKQ (4) orqali quduqdagi dinamik sathga tushiriladi. Tebratma dastgoh quduq ustiga o’rnatiladi, quduq usti jihozlari salnikli uchlik (troynik) va planshaybadan iboratdir. Quduqqa (3) shtangalarda nasos plunjeri (2) tushiriladi.

Yuqoridagi shtanga polirovkali shtok deb atalib, (6) salnik orqali o’tib, travers va egiluvchan arqon osilmasi yordamida tebratma dastgoh muvozanatlagich (7) boshchasiga biriktiriladi. Tebratma dastgohning harakatlanishi elektrodvigatel yuritmali uzatma tizimi yordamida amalga oshiriladi. Elektrodvigatel (11) tebratma dastgohni (12) reduktor, krivoship (1) va (9) shatun yordamida (8) muvozanatlagichdagi (muvozanatlilik) ilgarilanma harakatni hosil qiladi. Bu harakat (3) tizma shtangi orqali nasos plunjeriga (2) uzatiladi. Quduq ustiga (5) uchlik (troynik) o’rnatilgan bo’lib, unga neft quduqdan kirib keladi.

Uchyoqning yuqori qismida salnikli qurilma bo’ladi, u orqali yuqori shtanga (polirovkali shtok) o’tkazilgan va u quduq ustining germetikligini ta’minlaydi hamda nasos qurilmasi ishlab turganda neftni oqib ketishiga yo’l qo’ymaydi. Uchtalikning o’rta qismida yon otilmasi bo’lib, u orqali neft quduqdan otilma tizim chizig’iga yo’naltiriladi. Chuqurlik nasosi quyidagi tartibda ishlaydi.

Plunjer (2) yuqoriga harakatlanganda (2-rasm, a) pastki suruvchi klapan suyuqlik ustun bosimi ta’sirida quvur orqa fazasiga ochiladi va neft (suyuqlik) nasos silindriga kirib keladi. Bu vaqtda yuqoridagi haydovchi klapan yopiq bo’ladi. Shunday qilib, unga nasos-kompressor quduqlardagi suyuqlik ustunining bosimi ta’sir qiladi.

3-rasm.Shtangali chuqurlik nasosini qurilmasini ishlatish sxemasi.

1-chuqurlik nasosning plunjeri;

2-plunjer nasosi; 3-shtanga; 4-NKQ; 5-uchyoq; 6-salnik; 7-tebratma dastgohining muvozanatlagichi;

8- bаlаnsir; 9-shatun;10-krivoship; 11-elektryritgich; 12-reduktor.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

Plunjer pastga harakatlanganda plunjerdagi bosim ta’sirida nasosdagi so’ruvchi klapan yopiladi, haydovchi quduqdagi klapan ochiladi va suyuqlik nasosning silindridan ko’taruvchi quvurlarga o’tadi.

1. Лутошкин Г.С. Сбор и подготовка нефти, газа и воды. – М.: ТИД Алянс, 2005. 319 с.

2.Abdurahim Ochilov, Izzat Eshmetov, Saidakbar Abdurakhimov, Bobirjon Adizov, Dilnoza Salihanova. Destruction of Sustainable Water Oil Emulsions Formed In Local Oil Sludge // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, Vol. 6, Issue 11, November 2019, – Р.

3.Очилов, А. А., & Суяров, М. Т. У. (2016). Образование устойчивых водонефтяных эмульсий. Наука и образование сегодня, (2 (3)).

4. Очилов, А. А., Кудратов, М. А., Аминов, М., & Артыкова, Р. Р. (2013). Изучения свойств деэмульгаторов используемых для разрушения эмульсий нефти. Современные материалы, техника и технология (pp. 62-64).

5. Очилов, А. А., & Камолов, Д. Д. (2016). Анализ и сравнение технологических показателей процесса на УКПГ. Наука, техника и образование, (2 (20)).

6. Салиев, И. Р., Ямалетдинова, А. А., & Комилов, М. З. (2021). ВЛИЯНИЕ МЕХАНИЧЕСКИХ ПРИМЕСЕЙ НА ИЗНОС ГЛУБИННОГО НАСОСНОГО ОБОРУДОВАНИЯ. Science and Education, 2(2).

7. Ямалетдинова, А. А., Салиев, И. Р., & Дустов, Х. Б. (2021). ВЛИЯНИЕ СОДЕРЖАНИЕ ТЯЖЕЛЫХ УГЛЕВОДОРОДОВ НА ВЯЗКОСТЬ И ТЕКУЧЕСТЬ НЕФТИ В ПРОЦЕССЕ ДОБЫЧИ. Scientific progress, 7(6), 875-879.

8. Сойибов, С. А., & Сатторов, М. О. (2016). Подготовка продукции скважин на Бухара-Хивинском регионе в период падающей добычи. Наука, техника и образование, (2 (20)).

Dərinlik nasos qurğuları

5.3.1. Dərinlik nasos qurğusunun elektrik avadanlığı quyunun konduktoru və ya texniki kolonu vasitəsilə yerləbirləşdirilməlidir. Konduktor (texniki kolon) mancanaq dəzgahının gövdəsinə ən azı 2 polad keçirici ilə birləşdirilməlidir. Bu polad keçiricilər konduktorun (texniki kolonun) və mancanaq dəzgahının gövdəsinə müxtəlif yerlərdən qaynaqlanmalı və torpağa 0,5 m-dən az olmayan dərinliyə basdırılmalıdır (sancılmalıdır). Keçiricilərin en kəsiyi 48 mm 2 az olmamalıdır. Yerləbirləşdirici keçiricilərin birləşmələri baxış üçün əlverişli yerdə olmalıdır. Yerləbirləşdirici keçirici kimi dairəvi, zolaq, bucaqlı və digər profilli poladdan istifadə edilə bilər. Bu məqsədlər üçün polad burazların (kanatların) istifadəsinə yol verilmir. 5.3.2. Elektrik mühərrikinin mancanaq dəzgahının yerləbirləşdirilmiş gövdəsində quraşdırılmasından asılı olmayaraq onun gövdəsi yerləbirləşdirilməlidir. Elektrik mühərrikləri dönən kirşələrdə (salazka) quraşdırıldıqda en kəsiyi 35 mm 2 -dan az olmayan əyilgən polad naqillərlə yerləbirləşdirilməlidir. 5.3.3. Mancanaq dəzgahının elektrik intiqalına (ötürücüsünə) və işəsalma qurğusuna xidmət etmək üçün metal

və ya qeyri metal döşəməsi olmalıdır. Qeyri metal quraşdırılmalıdır. Döşəmə
olan məhəccərli ümumi meydança döşəmə metal əsas üzərində və ya metal əsas mancanaq

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 dəzgahının yerləbirləşdirilmiş gövdəsinə ən azı dörd yerdən qaynaq edilməlidir. 5.3.4. Işəsalma quruluşunun gövdəsi taxta dayaq üzərində quraşdırıldıqda, o, en kəsiyi 35 mm 2 -dan az olmayan polad naqil vasitəsilə metal döşəməyə etibarlı birləşdirilməli, metal dayaqda və ya konstruksiyada quraşdırıldıqda isə sonuncular (metal dayaq və ya konstruksiya) döşəməyə ən azı 2 yerdən qaynaq edilməlidir. Bu zaman gövdənin metal konstruksiya ilə etibarlı kontaktı təmin olunmalıdır. 5.3.5. Işçi heyət tərəfindən operativ (əməliyyat) çevirmələr dielektrik əlcəklərlə yerinə yetirilirməlidir. 5.3.6. Ştanqlı açarın elektrik intiqalının (ötürücüsünün) ayaqla idarə olunması yolverilməzdir. 5.3.7. Işə salınması avtomatik, məsafədən və ya əl ilə yerinə yetirilən vaxtaşırı işləyən quyularda avadanlıqlara baxış keçirməzdən və ya onların təmirinə başlamazdan əvvəl elektrik intiqalı açılmalı, işəsalma quruluşunda isə «Qoşma! Adamlar işləyir» yazısı olan plakat asılmalıdır. 5.3.8. Mancanaq dəzgahı avtomatik və məsafədən idarə olunan quyularda işəsalma quruluşunun yaxınlığında nəzərə çarpan yerdə «Diqqət! Işəsalma avtomatikdir» yazısı olan plakat bərkidilməlidir. Belə bir yazı işəsalma quruluşunun üzərində də olmalıdır. Dalma elektrik nasosları (mərkəzdənqaçma və yivli) 5.3.9. Dalma mərkəzdənqaçma və yivli elektrik nasoslarının elektrik avadanlığı quyunun konduktoru və ya texniki kolonu vasitəsilə yerləbirləşdirilməlidir. Yerləbirləşdirici polad keçiricinin en kəsiyi 48 mm 2 az olmamalı və quyunun konduktoruna (texniki kolonuna) iki yerdən etibarlı qaynaqlanmalı və torpağa 1 m-dən az olmayan dərinliyə basdırılmalıdır (sancılmalıdır).

vk.com/club152685050 | vk.com/id446425943 5.3.10. Dalma elektrik nasoslarının yerüstü elektrik avadanlığı budkada quraşdırıldıqda idarəetmə stansiyası elə yerləşdirilməlidir ki, onun qapısı açıq vəziyyətdə olduqda xaricə sərbəst çıxış təmin olunsun. Budkanın qapısı xaricə açılmalıdır. Bu cür elektrik avadanlıqları talvar altında və ya açıq meydançada quraşdırıldıqda, həmin sahə çəpərlənməli və işçi meydançanın döşəməsi isə yer səthindən 0,2 m-dən az olmayaraq yuxarı olmalıdır. 5.3.11. Idarəetmə stansiyasının qapısı qıfıllı olmalı, açarı isə qurğuya xidmət edən elektrotexniki heyətdən olan şəxsdə olmalıdır. 5.3.12. Zirehli kabel quyu ağzına xüsusi dayaqlar üzərində çəkilməlidir və onun çəkildiyi tras boyu 50 m-dən bir xəbərdaredici nişanlar quraşdırılmalıdır (olmalıdır). Zirehli kabelin uzunluğu 50 m-dən az olduqda bir ədəd xəbərdaredici nişan quraşdırılır. Kabelin qəbul körpüsü tərəfdən və səyyar qaldırıcı bucurqad üçün nəzərdə tutulmuş yerdən çəkilməsi qadağandır. 5.3.13. Endirmə – qaldırma əməliyyatlarından əvvəl kabel qidalanma mənbəyi tərəfdən, aparatdan açılmalıdır. 5.3.14. Endirmə – qaldırma əməliyyatları zamanı kabelin üzərində (kabeldə) hər hansı bir işin aparılması qadağandır. 5.3.15. Quyuların istismarında uzunmüddətli fasilələr olduqda (fasilədən əvvəl) dalma elektrik nasosu qurğusundan gərginlik tamamilə açılmalıdır. Nasos – kompressor borularını və ştanqları açıb-bağlayan mexanizm 5.3.16. Mexanizmin elektrik intiqalının elektrik şəbəkəsinə qoşulması, mexanizm və onun intiqalı və kommutasiya quruluşları tam yığıldıqdan sonra yerinə yetirilməlidir.

92582.pdf [Aksial-porshenli nasos]

xarakteristikaları
Nasosun faydalı gücü, kVt
108
Dişli çarxlı intiqalın ötürmə
ədədi
22
Əndazə ölçüləri: 2410
mm
х 810 mm х 2280 mm
Kütləsi, kq
2890
Nasosun verimi və vurma təzyiqi
İkili gedişlərin
dəqiqədə sayı
Silindrin
oymaqlarının
diametri, mm
Nəzəri verim,
dm³/san(m³/saat)
Vurma təzyiqi,
МPа
90 12,3
(44,3) 9,5
100 15,6
(56,2) 7,5
115 21,2
(76,3) 5,5
133
127 26,0
(93,6) 4,5
90 2,8
(10,1)
40,0
100 3,5
(12,6) 32,0
115 4,8
(17,3) 23,0
30
127 6,0
(21,6) 18,5

Qazıma nasoslarının texniki xarakteristikaları

Parametrlər
БрН
1
НБТ
-600
У
8-6
МА
2
У
8 7
МА
2
УНБТ
– 800
УНБТ
– 950
УНБТ
-1180
Nasosun gücü, kVt
365 600 585 850 800 950 1180
Nasosun faydalı gücü, kVt
330 540 500 710 720 855 1060
Porşenlərin sayı
2
3
2
2
3
3
3
Nasosun işçi kameralarının sayı
4
3
4
4
3
3
3
Porşenin 1 dəqiqədəki ikili
gedişlərinin sayı
72 135 66 66 135 125 125
Porşenin gedişi, mm
300 250 400 400 250 290 290
maksimal 180 180 200 200 180 180 180
Silindr oymaqlarının
daxili diametri, mm minimal
130 120 130 140 130 140 140
maksimal 34,8 42,9 50,9 50,9 41,4 46,0 46,0
Verimi, dm
3
/san:
minimal
16,4 19,1 18,9 22,7 22,4 28,8 28,8
maksimal
9,8 11,3 9,6 14,2
17
19 24
Nasosun çıxışındakı
təzyiq, MPa
minimal
20 25 25 32
32
32 40
Porşen ştokunun diametri, mm
65 65 80 80
70
60 60
Tranmisiya valının maksimal
fırlanma tezliyi, dövr/dəq
330 425 325 337 412 566 566
Dişli cütün ötürmə ədədi
4,15 3,15 4,92 5,11 3,05 4,53 4,53
Klapan yəhərinin keçid deşiyinin
diametri, mm
145 145 145 145 135 145 145
uzunluğu 4160 4460 5000 5340 4470 5550 5550
eni
2430 2720 3000 3340 2980 5250 5400
Nasosun əndazə
ölçüləri, mm:
hündürlüyü 2710 1640 3240 3400 22000 3250 3400
Qasnaqla birgə nasosun çəkisi, t 13,2 19 27,7 37,3 22,4 22,7 23,5

Cədvəl 4.12.4
Üçplunjerli ПТ 3/10 markalı nasosun əsas texniki
göstəriciləri

Nasosun gücü, kVt
13
Plunjerlərin sayı
3
Plunjerin 1 dəqiqədəki ikili gedişlərinin sayı
210
Plunjerin gedişi, mm
80
Plunjerin diametri, mm
36
Verimi, dm
3
/san:
0,7
Nasosun çıxışındakı təzyiq, MPa
10
Nasosun FİƏ, %
75
Nasosun sorma hündürlüyü, m (su, t 4.13. Quyu ştanqlı nasosları
Quyu dərinlik nasosları iki növ olur:
1. ştanqlı nasoslar – bunlarda hərəkət yer səthindəki
mühərrikdən ştanqlar vasitəsilə quyu içərisindəki nasosa ötürülür;
2. ştanqsız nasoslar – bu nasoslar mühərriklə birlikdə
quyunun istənilən dərinliyinə buraxılır.
Dərinlik nasoslarının növlərinin ümumi təsnifatı şəkil
4.13.1-də verilib.
4.13.1. Quyu ştanqlı nasos qurğusu
və onun işləmə prinsipi
Dərinlik quyu ştanqlı nasos qurğusu neftin çıxarılmasında
tətbiq olunan ən geniş yayılmış nasos avadanlığıdır. Onun geniş
tətbiq olunmasının əsas səbəblərindən biri konstruktiv cəhətdən
nisbətən sadə, az və orta məhsuldarlıqlı quyuların istismarında
əlverişli olmasıdır. Quyu ştanqlı nasosla gün ərzində 500 m
3
-ə
qədər mayeni yer səthinə qaldırmaq mümkündür.
Quyu ştanqlı nasos qurğusu quyudaxili və quyuüstü
avadanlıqlar sistemindən ibarətdir. Quyudaxili avadanlıqlar
qrupuna daxildir:
–

quyu ştanqlı nasosu;
–

nasos-kompressor boru (NKB) kəmərləri;
–

qoruyucu tərtibatlar.
Quyuüstü avadanlıqlar qrupuna isə aiddir:
– bütövlüklə intiqal;
–

üçboğazdan ibarət quyuağzı sarğı;
–

quyuağzı kipləşdirici və s.
Ştanqlı dərinlik nasos qurğusunun ümumi görünüşü şəkil 4.
13.2-də verilir. Onların əsas hissələri: filtr 7, dərinlik nasosu 6,
qondarılan nasos qıfılının dayağı 5;
nasos-kompressor boruları 3,

nasos ştanqları 4, üçboğaz və quyuağzı kipləşdirici 2 və
mancanaq qurğusudur 1.
1920-ci ildən başlayaraq bu günə kimi neftin hasil

edilməsində ştanqlı quyu nasosları geniş miqyasda istifadə
olunmaqdadır. Bu dövr ərzində ştanqlı quyu nasoslarının
konstruksiyaları istismar şəraitinin tələblərinə uyğun olaraq daimi
təkmilləşdirilir.
Ştanqlı quyu nasosları ölkəmizdə indiki Suraxanı
maşınqayırma zavodunda Amerika Neft İnstitutunun (ANI) API
Specıfıcatıon 11AX (Spec 11AX) standartı əsasında Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Standartı Az 3012-98-ə uyğun istehsal
olunur.
Dərinlik nasosları adi, birbaşa keçiricili və plunjerlidirlər.
Nasos polad örtük içərisində iki bərkidici mufta arasında yerləşən
çuqun oymaqlardan ibarətdir ki, bunlar da işçi silindri təşkil edir.
Silindrin aşağı hissəsində kürəvi sorucu klapan olur. Vurucu
kürəvi klapan isə hərəkət edən plunjerin axırında xüsusi qəfəs
içərisində yerləşdirilir. Silindr nasos boruları üzərində maye
səviyyəsinin altına, plunjer isə ştanqlar ilə birlikdə buraxılır.
Plunjer vurucu klapanın qəfəsi vasitəsilə ştanqlardan asılır.
Ştanqın yuxarı hissəsi mancanağın balansirinin başı ilə
birləşdirilir. Mancanaq sürgüqolu-çarxqolu vasitəsilə yırğalanma
hərəkəti edir və bununla da plunjerlə birləşmiş ştanqlar irəli-geri
gedir.
Elektrik mühərrikindən enerji ötürücü ilə keçərək
çarxqolunu fırladır.
Dərinlik nasosunun iş prinsipi belədir: plunjer yuxarı
getdikdə vurucu klapan üzərindəki maye sütununun təzyiqi
təsirindən qapanır. Sorucu klapan isə klapanın batma dərinliyinə
uyqun maye sütununun təzyiqi təsirindən açılır və neft nasosa
daxil olur – sorma prosesi gedir.
Plunjer aşağı getdikdə isə əks proses baş verir, yəni vurucu
klapan açılır, sorucu klapan qapanır. Nəticədə nasos borularında
maye səviyyəsi quyu ağzına kimi qalxır. Nasosun bundan sonrakı
işində maye yer səthinə qaldırılır. Dərinlik nasosu iş zamanı çətin
şəraitdə olur. Nasosun məhsuldarlığı bir çox amillərdən, məsələn
ştanqların və boruların elastiki uzanmasından, boruların
kipliyindən, silindr ilə plunjer arasındakı aralıqda təzyiq
düşküsünün qiymətindən, sorulan mayedə qum və qazın

miqdarından və borulara parafinin çökmə intensivliyindən asılıdır.
Çıxarılan mayedən qum və qazı ayırmaq üçün nasosun
qəbulunda qaz və qum lövbərləri qoyulur.
Dərinlik nasoslarının sadələşdirilmiş təsnifatından (şəkil
4.13.1) görünür ki, ştanqlı dərinlik nasosları iki növ ola bilər:
1)

borulu (qondarılmayan) və
2)

taxma (qondarma) nasoslar.
Qeyd etmək lazımdır ki, qəbul olunmuş AZS-012-98
standartına əsasən Suraxanı maşınqayırma zavodunda ştanqlı
quyu nasosları qondarma (R) və boru (T) tipli olmaqla oymaqsız
və oymaqlı silindrlərlə istehsal olunur (cədvəl 4.13.1).
Taxma (qondarma) nasoslarda (R tipli) silindr ilə plunjer
ştanqlar vasitəsilə quyuya salınır və qaldırılır (şəkil 4.13.2, a).
Silindr nasos borularının içərisində olan dayaq üzərinə qoyulur.
Plunjer isə vurucu klapan ilə ştanq üzərində quyuya salınır.
Borulu (qondarılmayan) nasoslarda (T tipli) isə silindr nasos
borularının davamıdır (şəkil 4.13.2, b). Borulu (qondarılmayan)
və taxma (qondarılan) nasosların iş prinsipi eyni, quruluşları
müxtəlifdir.
Borulu nasoslarda sorucu klapan tutucu ştok ilə çıxarılır.
Tutucu ştok dairəvi poladdan hazırlanır və onun diametri və
uzunluğu nasosun ölçüsündən asılı olaraq müxtəlif olur. Bir
ucunda yastı başlıq, digər ucunda sorucu klapanın qəfəsinə
birləşmək üçün yiv vardır. Klapanı çıxarmaq üçün plunjer
qaldırılır və aşağı qayka vasitəsilə ştokun başlığı tutulur.
Taxma nasoslarda da silindr hərəkətsiz, plunjer hərəkətlidir.
Səyyar nasoslarda isə əksinə, plunjer hərəkətsiz qalır, silindr
ştanqlarla birlikdə hərəkət edir.
Taxma nasoslarda silindr plunjerlə birlikdə nasos ştanqları
ilə yer səthinə qaldırılır. Təmir zamanı (məsələn, nasos
dəyişdirilən zaman) nasos borularını quyudan qaldırmaq lazım
gəlmədiyi üçün xeyli vaxta qənaət etmək olur. Buna görə də
taxma nasoslar borulu nasoslardan əlverişlidir. Bu nasoslar nasos
boruları içərisində yerləşdiklərindən, onların diametri borulu
nasosların diametrindən kiçik olur. Taxma nasosu mürəkkəb
quruluşlu olduğundan bir hissəsi xarab olan kimi nasosun işi

tamam pozulur. Odur ki, bunların tətbiqi bir qədər məhdudlaşır.
Məsələn, 2″ (≈ 50 mm) borularda plunjerin diametri 28 mm-dir.
Bu nasoslar iki və dörd klapanlı olur və dərin quyularda işləyir.
Qumlu quyularda səyyar nasoslardan istifadə edilir.
Silindrin hərəkət etməsi nasosun ətrafında qumun çökməsinə
imkan vermir.
Müxtəlif markalı nasosların silindrinin diametri və uzunluğu
müxtəlif olur.
Dərinlik nasoslarının xüsusiyyətləri onların ikiqat
gedişlərinin sayının az, gediş yolunun böyük olmasıdır.
Quyu ştanqlı nasosların normal işləməsinə mənfi təsir
göstərən başlıca səbəb onun quyudan vurduğu mayenin
tərkibində:
– qazın;
– qumun;
– korroziya edici elementlərin (karbon qazı CO
2,
hidrogen
sulfid H
2
S), müxtəlif duzların, parafinin;
– mayenin yüksək özlülüklü emulsiyasının
və s. olmasıdır.
Bu göstərilən amillər nasosun vurduğu mayedə olmayanda
yaxud az təsir edən miqdarda olanda, nasosun aşağı ucunda qəbul
hissəsinə adi sadə süzgəc və separatorlar qoyulur.
Vurulan mayenin özlülüyü az və qum dənələrinin ölçüsü
böyük olduqda bu separatorların səmərəliliyi çox olur.
Vurulan mayenin tərkibində qazın miqdarı çox olduqda,
onunla mübarizə üçün nasosun quyuda mayeyə batırılma
dərinliyini artırmaq, nasosun ölü fəzanı azaltmaq və xüsusi
konstruksiyalı nasosların tətbiqindən başqa, nasosun qəbulunda
qoyulmuş xüsusi qaz separatorları da tətbiq olunur.
Müxtəlif konstruksiyalı qaz separatorları mövcuddur.
Bunların iş prinsipləri qravitasiyaya, ətalətliliyə yaxud onların
birliyinə əsaslanır.
Quyu ştanqlı nasos qurğularında müxtəlif növlü intiqallar
tətbiq olunur. Enerji növünə görə mexaniki, elektrik, istilik
mühərrikli hidravliki və pnevmatik intiqallar mövcuddur.
Mexaniki intiqallarda əsas vəzifəni mexaniki ötürücülər

yerinə yetirir. Ötürücü bənd kimi hidravlik intiqallarda – maye,
pnevmatik intiqallarda isə – hava istifadə olunur.
Hidravliki və pnevmatik intiqallar nisbətən az tətbiq olunur.
Bir sıra nöqsanları olduğundan onların quyu ştanqlı nasos
qurğularında tətbiqi məhduddur.
Quyu ştanqlı nasos qurğularında ən geniş tətbiq olunan
elektrik mühərrikli mexaniki intiqallardır. Elektrik mühərrikləri
mədən şəbəkəsindən enerji ilə təchiz olunurlar.
İstilik (daxili yanma) mühərrikləri kimi əsasən maye
yanacaq, yaxud mədən qazı ilə işləyən daxili yanma mühərrikləri
istifadə olunur.
Quyu ştanqlı nasos qurğularının (şəkil 4.13.2) əsas işçi
mexanizmi olan quyu ştanqlı nasosu silindr 6 və içi boş plunjer
10-dən ibarətdir. Nasosun silindrində sorucu klapan 8, plunjerində
isə vurucu klapan 9 olur. Nasos nasos-kompressor boru kəməri 3
ilə əlaqələndirilir. Plunjer yuxarı hissəsi pardaqlanmış ştokla
(quyuağzı ştok) nasos ştanqları kəmərinə (kolonuna) 4 bağlanır.
Nasos ştanqları kəməri kanat vasitəsilə mancanaq (balansir)
başlığına 1 birləşdirilir. Birləşmə nöqtəsi nasos ştanqları
kəmərinin asqı nöqtəsi adlanır.
Quyuağzı ştok nasos-kompressor boru kəmərinin yuxarı
hissəsində yerləşən nippeldə oturmuş kipləşdiricinin 2 içərisindən
keçir.
Mancanağın çarxqolu-sürgüqolu (çarxqolu 12, sürgüqolu
11) çevirici mexanizmi vasitəsilə О nöqtəsi (balansirin yastığı)
ətrafında yırğalanma dönmə hərəkətinə gətirilir. Çarxqolunun
dönməsi elektrik mühərrikindən 13 reduktorun 14 giriş (aparan)
valına ötürülən fırlanma hərəkəti ilə icra olunur.
Beləliklə, elektrik mühərrikinin 13 valının fırlanma hərəkəti
mancanağın yırğalanma hərəkətinə çevrilərək nasos ştanqları 4
kəmərinin və eləcədə nasosun plunjerinin 10 irəli və geri (yuxan-
aşağı) hərəkət etməsinə gətirib çıxardır.
Nasosun aşağı uc nöqtəsindən quyu ağzınadək olan məsafə
nasosun asqısı adlanır. Nasos verilmiş rejimdə müəyyən müddət
işlədikdən sonra quyuda mayenin qərarlaşmış səviyyəsindən
sorucu klapana qədər olan məsafəyə nasosun mayeyə batırılma

dərinliyi deyilir. Nasosun asqısı hal-hazırda 4000 m-ə çatır. Onun
mayeyə batırılma dərinliyi quyu şəraitindən asılı olaraq 10. 100
m-ə qədər və daha çox ola bilir.
Nasos ştanqları kəməri 4 aşağı istiqamətdə hərəkət etdikdə
plunjer 10 silindr 6 daxilində aşağı enir və bu zaman silindrdə
olan maye plunjerdə yerləşdirilmiş vurucu klapanın 9 dəliyindən
ardıcıl olaraq plunjerin daxili boşluğundan keçərək silindrin üst
hissəsinə və eləcədə nasos-kompressor boru kəmərinə daxil olur.
Bu zaman sorucu klapan 8 bağlı halda olur.
Ştanq kəməri yuxarı istiqamətdə hərəkət etdikdə vurucu 8
klapan bağlanır və plunjer onun üstündə olan mayeni qaldırır.
Beləliklə, maye yer üstünə nəql olunur və birləşdirici borudan
keçərək yığım çəninə axıdılır. Nasos ştanqlarının yuxarı hərəkəti
vaxtı sorucu klapan açılır və maye quyudan plunjerin altına
sorulur. Sonra sikl təkrar olunur.
УНР tipli dərinlik quyu ştanqlı nasos qurğularının əsas
göstəriciləri cədvəl 4.13.2-də verilmişdir.
4.13.2. Boru tipli (qondarılmayan) ştanqlı nasoslar
Bu nasoslarda (şəkil 4.13.3) silindr quyuya nasos-
kompressor boru kəmərinin aşağı uc hissəsinə bağlanılaraq
plunjersiz buraxılır. Silindr quyuda asılı vəziyyətdə saxlanılır.
Sonra isə plunjer sorucu və vurucu klapanlarla birlikdə ştanqlar
vasitəsilə quyuya buraxılaraq silindrə daxil edilir. Sorucu klapan
silindrin aşağı hissəsində konusvari yuvada oturdulur.
Klapanların bu yuvalardan qaldırılmasına gəldikdə boru tipli
nasoslar tutucu ştoklu və xüsusi tutucuya (15) malik olmaqla iki
yerə ayrılır. Birinci konstruksiyada tutucu ştokun aşağı hissəsi
sorucu klapanın gövdəsi ilə əlaqəlidir. Onun yuxarı hissəsi isə
plunjerin daxilində yerləşir. Tutucu ştokun plunjerin daxilindən
çıxmaması üçün onun baş hissəsi çıxıntıya malikdir.
Ştokun uzunluğu plunjerin müəyyən olunmuş gedişini təmin
edir (bu nasoslarda plunjerin gedişi məhduddur). Eyni zamanda
ştokun diametri plunjerin aşağı ucundakı keçidinin diametrindən
kiçikdir və neftin plunjerə sərbəst daxil olmasına mane olmur.
Qaldırıcı boru kəmərini neftdən azad etmək üçün ştanq

kəmərinin köməyi ilə nasosun plunjerini quyu ağzına qaldırırlar.
Plunjer nasosun silindrindən çıxdıqda onun aşağı ucu tutucu ştoku
dartır və sorucu klapan yuvadan çıxır. Qaldırıcı kəmərdəki neft
həmin yuvanın keçidindən quyuya axıdılır.
Bu konstruksiyada (şəkil 4.13.3) sorucu klapan xüsusi qısa
tutucu ştokla təmin edilir. Onun yuxarı ucunda xaçvarı çıxıntı
düzəldilib və birinci konstruksiyadan fərqli olaraq iş prosesində
plunjerlə əlaqəsi olmur. Plunjerin aşağı ucu fiqurlu (bayenetli)
kəsiyi olan tutqacla təmin olunub.
Təmir zamanı qaldırıcı boru kəmərini neftdən azad etmək
üçün ştanq kəmərini bir qədər aşağıya endirirlər. Nəticədə tutqac
ştoka keçirilir və sonra quyu ağzından ştanq kəmərini müəyyən
qədər fırlatmaqla ştokun çıxıntılarının tutqacın fiqurlu kəsiyinə
daxil olunub ilişməsini təmin edir.
Bundan sonra ştanq kəməri köməyi ilə plunjer sorucu
klapanla birlikdə quyu ağzına qaldırılır. Boru kəmərindəki neft isə
yenə də sorucu klapanın oturtma yuvasının keçidindən quyuya
axıdılır.
4.13.3. Qondarma tipli ştanqlı nasoslar
Bu nasoslarda (şəkil 4.13.4) silindr yığım halında plunjer və
klapanlarla birlikdə ştanqlar vasitəsi ilə əvvəlcədən quyuya
endirilmiş nasos-kompressor boru kəmərinin daxili ilə quyuya
buraxılır. Bu halda quyu ştanqlı nasos nasos-kompressor boru
kəmərinin aşağısında yerləşdirilmiş xüsusi oturtma konusunda
(qıfıl dayağı) oturdulur və kipləşdirilir. Nasosun qıfıl birləşməsi
onun aşağı hissəsində və ya yuxarı hissəsində ola bilər.
Qondarma nasoslarının hər hansı səbəbdən quyudan
qaldırmaq üçün ştanqları qaldırmaq kifayətdir ki, bu zaman
onunla birlikdə nasos yığım halında quyudan qaldırılmış olur.
Bu nasosların üstün cəhəti onun qaldırılması zamanı bütün
hissələrinin yer səthinə çıxarılması, nasosun dəyişdirilməsi ilə
əlaqəli nasos-kompressor boru kəmərinin qaldırılmaması, vurucu
klapanın plunjerin aşağı ucunda olması hesabına nasosda zərərli
həcmin az olmasından ibarətdir.
Mənfi cəhətinə gəldikdə isə onun nasos-kompressor boru

kəmərinin daxili ilə buraxıldığından sonuncunun diametri böyük
olmasının və böyük diametrli boruda mayenin qalxma sürətinin
kiçik olması hesabına mayedə olan qumun çökməsini göstərmək
olar.
Quyu ştanqlı nasosların şifrlənməsi aşağıdakı kimi aparılır.
Qondarma tipli nasos (R), şərti diametri 1,5 düymə (38,1 mm) 100
dəfə artırılmaqla, bütöv qalın divarlı silindrlə (H) uzunluğu 10 fut
(3048 mm), mexaniki birləşmə ilə (M), qıfıl birləşməsi silindrin
yuxarısında olduqda (A), metal plunjerlə uzunluğu 4 fut (1219
mm), ümumi uzunluğu 4 fut (1219 mm) olan silindr uzadıcılı, 2,5
düymə (73 mm) şərti diametrli nasos-kompressor boru kəməri ilə
buraxıldıqda 10 dəfə artırılmaqla normal icralı olarsa – Nasos 25-
150 RHAM 10-4-4 kimi işarə olunur.
Eyni qayda ilə nasos boru tipli olarsa (T), şərti diametri 2,25
düymə (57,15 mm) 100 dəfə böyüdülməklə, oymaqlı silindrlə (L),
oymaqlar sayı 15 ədəd, uzunluğu 4 fut (1219 mm), metillik
plunjerlə, manjetli (C), sorucu klapan bərkidildikdə, ümumi
uzunluğu 4 fut (1219 mm) silindr uzadıcı ilə, 2,5 düymə (73 mm)
10 dəfə artırılmaqla şərti diametrli nasos-kompressor boru kəməri
ilə buraxıldıqda – Nasos 25-225 TLC 15-4-4 kimi işarə olunur.
Diametrlərindən asılı olaraq qondarılmayan nasosların
maksimal asqı dərinliyi təxminən 700. 1500 m, qondarma
nasosların isə 1200. 2500 m bərabərdir.
Plunjerlər əsasən 45 markalı və 20Х2МФА markalı
poladlardan hazırlanır. Onların səthi yeyilməyə qarşı davamlı olan
xrom və ya xəlitədən hazırlanmış ovuntu material ilə örtülür.

Dərinlik nasosu
Ştanqsız (batırılmış
Ştanqlı
mühərrikli)

Şəkil 4.13.1. Dərinlik nasoslarının ümumi (sadələşdirilmiş)
təsnifatı

Elektrik
mühərrikli
Hidravlik
mühərrikli
Borulu
(qondarılmayan)
Taxma
(qondarma)
Teleskopik
Plunjerli
Stasionar
Səyyar

Şəkil 4.13.2. Dərinlik quyu ştanqlı nasos qurğusunun sxemi:
a) R – qondarma tipli nasosla qurğu;
b) T – qondarılmayan tipli nasosla qurğu;
1 – mancanaq dəzgahı; 2 – quyuüstü kipkəc; 3 – nasos-kompressor
boruları sütunu (NKB); 4 – nasos ştanqları sütunu; 5 – qıfıl dayağı;
6 – quyu nasosları; 7 – süzgəc; 8 – sorma klapanı; 9 – vura klapanı;
10 – plunjer; 11 – sürgüqolu; 12 – çarxqolu; 13 – elektrik mühərriki;
14 – reduktor

Şəkil 4.13.3. Qondarılmayan (boru tipli) dərinlik
nasosunun sxemi.

1 и 13 − nasosun oturdulması üçün muftalar; 2 − vurma
klapanının qəfəsi, 3 və 17 − klapanlar, 4, 11 və
18 − klapanların yəhərləri; 5 − nippel; 6 − nasosun plunjeri;
7 − silindr-oymaq; 8 − örtük; 9 − klapanın gövdəsi;
10 − klapanın stəkanı; 12 − tutucu; 14 − uzunlaşdırıcı
borucuq; 15 − tutucunun ştoku; 16 − sorma klapanının
qəfəsi; 19 − konuslu ucluq; 20 − konusunun yəhəri

Şəkil 4.13.4. Qondarılan dərinlik nasosun sxemi.

1 − ştokun keçicisi; 2, 17 − kontrqayka; 3 − istiqamətləndirici nippel;
4 − konusun gövdəsi; 5 − keçici; 6 − quma qarşı klapan; 7 − kipləşdirici
konus; 8 − dayaq həlqəsi, 9 − yaylı nübər; 10 − dayaq nippel; 11 − ştok;
12 − dayaq mufta; 13 − dayaq; 14 − silindrin keçiricisi; 15 − dayağın
örtüyü; 16 −

örtük; 18 − plunjerin qəfəsi; 19 − oymaq; 20 − quma qarşı
plunjer; 21 − istiqamətləndirici mufta; 22, 26 − klapanın gövdəsi;
23, 27 − klapanın stəkanı; 24, 29 − klapanın yəhəri; 25 − ucluq;
28 − kürə; 30 − konus-ucluq.

Cədvəl 4.13.1
Quyu ştanqlı nasoslarının tipi, icra növləri və diametri
NKB şərti diametri, mm (duymlə)
Tip və icra
48 (15)
60 (20)
73 (25)
89 (30)
114(40)
RHA
26,99(106) 26,99(106) 38,1 (150)
–
RHB

31,75(125) 44,45(175)
57,15
(225)
–
RLA
–
28,95(114) 38,1 (150)
–
RLB
–
31,75(125) 44,45(175)
–
–
RWA
28,95(114) 31,75(125)
–
RWB
31,75(125) 38,10(150)
50,80 (200) 63,50 (250)
–
RSA
–
31,75(125) 50,80 (200) 63,50 (250)
–
28,95(114)
31,75(125)
TH
38,10(150)
38,10(150) 57,15(225) 69,85 (275) 95,25 (375)
28,95(114) –
–
–
TL
31,75(125)
44,45(175)
– – –
Cədvəl 4.13.2
УНР tipli dərinlik quyu ştanqlı nasos qurğularının göstəriciləri
Göstəricilər
1УНР
-44
В
-35-D
1УНР
-57
В
-35-D
1УНР
-44H-35D
1УНР
-57H-35D
1УНР
-70H-35D
Nasosun diametri, mm
44
57
44
57
70
Plunjerin gedişi, mm
3500
Gedişlərin sayı 10 dəq
-1
olduqda
ideal verim, m
3
/sut
76,6 128,5 76,6 128,5 193,9
Pakerin maksimal buraxılma
dərinliyi, m
3500
İşçi təzyiq, MPa
15
12
15
12
10
Qaldırıcı boruların diametri, mm
73
89
73
73
89

Dərinlik nasos qurğuları

NEFT QUDUQLARINI SHTANGALI CHUQURLIK NASOSLARI YORDAMIDA ISHLATISH Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Kamoliddin Axmet O’G’Li Uzakbayev, Abduraxim Abdurasulovich Ochilov

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Kamoliddin Axmet O’G’Li Uzakbayev, Abduraxim Abdurasulovich Ochilov

USING OIL WELLS USING SHANK DEPTH PUMPS

Текст научной работы на тему «NEFT QUDUQLARINI SHTANGALI CHUQURLIK NASOSLARI YORDAMIDA ISHLATISH»

Dərinlik nasos qurğuları

92582.pdf [Aksial-porshenli nasos]

Related posts: