Tədiyyə balansı

Bir məsələni dəqiq bilməyik ki, təkcə idxal-ixrac əməliyyatları ölkəyə daxil olan və çıxan xarici valyuta haqqında tam məlumat verə bilmir. Çünki, ölkəyə xaricdən yaşayan bir şəxs ailəsi üçün pul da göndərə bilər, xarici şirkət gəlib ölkədə yeni zavod da tikə bilər, xarici vətəndaş bu ölkədəki hər hansı bir bankına depozit də yerləşdirə bilər. Bütün bunları nəzərə alaraq, sırf idxal-ixrac əməliyyatlarının əks etdirildiyi xarici ticarət balansına baxmaqla ölkəyə gələn və gedən xarici valyutanın həcmini dəqiq müşahidə etmək olmur. Burada daha optimal variant Tədiyə Balansına baxmaqdır. Çünki, Tədiyə Balansı xarici ticarət balansından da genişdir və onunla birlikdə həm ölkələrarası kapital və maliyyə axınını, həm də ölkədəki valyuta ehtiyatlarının necə dəyişdiyini də əks etdirir. Başqa sözlə, bu balans bizə ölkəyə istənilən bir mənbədən daxil olan və çıxan xarici valyutanın həcmini izləməyə imkan verir.

Tədiyyə balansı

Ölkəyə daxil olan və çıxan valyutanın həcmini, o cümlədən, ölkənin dünyanın geridə qalan hissəsi ilə apardığı ticarət əməliyyatlarını, investiisya qoyuluşlarını, həmçinin pul köçürmələrini, xaricdən əldə edilən divident ödənişlərinin həcmini, eləcə də humanitar yardımları və s. biz Tədiyə Balansı vasitəsi ilə izləyə bilərik. Bekə ki, Tədiyə Balansı ölkənin xariclə apardığı bütün əməliyyatların pul formasında əks etdirildiyi hesablar toplusudur.

Bir məsələni dəqiq bilməyik ki, təkcə idxal-ixrac əməliyyatları ölkəyə daxil olan və çıxan xarici valyuta haqqında tam məlumat verə bilmir. Çünki, ölkəyə xaricdən yaşayan bir şəxs ailəsi üçün pul da göndərə bilər, xarici şirkət gəlib ölkədə yeni zavod da tikə bilər, xarici vətəndaş bu ölkədəki hər hansı bir bankına depozit də yerləşdirə bilər. Bütün bunları nəzərə alaraq, sırf idxal-ixrac əməliyyatlarının əks etdirildiyi xarici ticarət balansına baxmaqla ölkəyə gələn və gedən xarici valyutanın həcmini dəqiq müşahidə etmək olmur. Burada daha optimal variant Tədiyə Balansına baxmaqdır. Çünki, Tədiyə Balansı xarici ticarət balansından da genişdir və onunla birlikdə həm ölkələrarası kapital və maliyyə axınını, həm də ölkədəki valyuta ehtiyatlarının necə dəyişdiyini də əks etdirir. Başqa sözlə, bu balans bizə ölkəyə istənilən bir mənbədən daxil olan və çıxan xarici valyutanın həcmini izləməyə imkan verir.

Göründüyü kimi Tədiyə Balansı olduqca genişdir və bu səbəbdən onu hissələrə bölürlər. Azərbaycan Mərkəzi Bankının təsnifatına əsasən, Tədiyə Balansı aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:

– Cari əməliyyatlar hesabı – buraya ölkənin xarici ticarəti (idxal-ixrac), əldə edilmiş və göstərilmiş xidmətlər, əldə edilmiş və ödənilmiş ilkin gəlirlər (əmək haqqı, dividend, faiz, renta və digər bu tip ödənişlər) və təkrar gəlirlər (pul baratları – köçürmələri, humanitar yardımlar, qrantlar və s.) aiddir.

– Kapitalın hərəkəti hesabı – bu hesab əsasən ölkənin qalan dünya ilə istehsal edilməmiş qeyri-maliyyə aktivlər üzrə əməliyyatlarını (məsələn, idmançıların transferləri), həmçinin kapital yönümlü digər transfertləri (məsələn, avadanlıq formasında edilmiş humanitar yardım) əks etdirir.

– Maliyyə hesabı – Maliyyə hesabı ölkənin xalis xarici maliyyə aktivlərini və xalis xarici maliyyə öhdəliklərini əks etdirir. Buraya müxtəlif növ sərmayə axınları, yaranmış maliyyə öhdəlikləri və tələbləri aiddir (birbaşa (məsələn, bina tikintisi) və portfel (məsələn, qiymətli kağız) investisiyalar, kreditlər və ssudalar, nağd valyuta və depozitlər və digər).

– Ehtiyat aktivlər – bu maddə cari əməliyyatlar və kapital hesabı, maliyyə hesabında baş vermiş əməliyyatların nəticəsi olaraq ölkənin valyuta ehtiyatlarının artıb/azalmasını ifadə edir. Belə ki, əgər ölkəyə gələn puldan daha çoxu və ya azı çıxıbsa, bu ölkənin ehtiyatlarına təsir edəcəkdir. Burada Mərkəzi Bankın ehtiyatları da nəzərdə tutulur. Bu hesabda “+” işarəsi göstərilirsə, demək ki, əvvəlki 3 hesabın cəmində ölkədən əlavə xarici valyuta getməli olub və ehtiyatların bir həssi bazara çıxarılıb (+ buradan gəlir), nəticədə ehtiyatları azalıb. Əksinə “-“ göstərilirsə, demək ki, əvvəlki 3 hesabın cəmində ölkədə əlavə valyuta yaranıb və əlavə pul ehtiyatlara cəlb edilib, nəticədə ehtiyatları artıb.

– Balanslaşdırıcı maddələr – Nəzəri baxımdan yuxarıda göstərilən hesab növlərinin cəmi “0”a bərabər olmalıdır. Çünki, əlavə pul bizim ehtiyatımıza gedir, əksinə əksiklik isə ehtiyatlar hesabına bağlanır. Yəni hər iki halda Tədiyə Balansının hesablarının cəmində “0” olmaıdır. Lakin reallıqda heç bir ölkənin tədiyə balansının tərtibatında bu maddənin “0”-a enməsinə nail olmaq mümkün deyildir. Xüsusilə ölkənin xarici iqtisadi əlaqələrinin sürətlə genişlənməsi şəraitində bir sıra əməliyyatların dəqiq qeydiyyatını aparmaq daha da çətin olur (informasiyanın tam olmaması, informasiya mənbələri arasında vaxt intervalı, qiymətləndirmələrdə kənarlaşmalar və s.). Əksər hallarda bir əməliyyatın kredit və debet tərəflərini qeyd etmək üçün müxtəlif informasiya mənbələrindən istifadə olunur. Bu mənbələrin biri və ya bir neçəsi natamam olduqda müəyyən fərq yaranır. Bu fərqlərin cəmi yekunda balanslaşdırıcı maddələr hesabına bağlanır.

Tədiyə balansı

Tədiyə balansı və ya ödəniş balansı – müəyyən dövr ərzində rezidentlər və qeyri-rezidentlər arasında aparılmış bütün iqtisadi əməliyyatları əks etdirən statistik sistemdir.

Tədiyyə balansının tərtibi zamanı əldə rəhbər tutulan əsas prinsip ikili yazılış sistemidir. Bu prinsip ona əsaslanır ki, tədiyyə balansında əks etdiriləş istənilən əməliyyat xarakterindən, növündən asılı olmayaraq bərabər miqdarda iki dəfə qeyd olunur. Belə yazılışlardan biri müsbət işarəli kredit, digəri isə mənfi işarəli debet adlanır.

Qaydalara müvafiq olaraq kredit üzrə aşağıdakı əməliyyatlar əks etdirilir: 1) real resurslar maddələri üzrə ixrac, 2) maliyyə resursları maddələri üzrə mövcud ölkənin rezidentlərinə məxsus xarici aktivlərin azalmasına, yaxud ölkənin xarici öhdəliklərinin artmasına gətirib çıxaran əməliyyatlar.

Debet üzrə isə əksinə, 1) real resurslar maddələri üzrə idxal, 2) maliyyə resursları maddələri üzrə ölkə rezidentlərinə məxsus xarici aktivlərinartmasına, yaxud ölkənin xarici öhdəliklərinin azalmasına gətirib çıxaran əməliyyatlar qeyd olunur.

Başqa sözlə, aktivlər üçün onun real, yaxud maliyyə aktivi olmasından asılı olmayaraq müsbət rəqəm (kredit) onun ehtiyatlarının azalmasını, mənfi rəqəm (debet) isə artmasını əks etdirir. Müvafiq olaraq öhdəliklər üçün müsbət kəmiyyət artmanı, mənfi kəmiyyət isə azalmanı xarakterizə edir.

Standart tədiyə balansının strukturu aşağıdakı kimidir:

1. Cari əməliyyatlar hesabı 1.1. Ticarət hesabı 1.2. Xidmətlər hesabı 1.3. Gəlirlər hesabı 1.4. Cari transfertlər

2. Kapital və maliyyənin hərəkəti hesabı 2.1. Kapital hesabı 2.2. Maliyyənin hərəkəti hesabı 2.2.1. Birbaşa xarici investisiyalar 2.2.2. Portfel investisiyalar 2.2.3. Digər investisiyalar

3. Səhvlər və buraxılmalar

4. Ehtiyat aktivlər

Avqust 12, 2021
Ən son məqalələr

Kiçik Su pərisi (personajlar)

Kiçik Su pərisi (seriyalar)

Kiçik Samolit dağı

Kiçik Saray

Kiçik Sarıyal

Kiçik Sipahi Mustafa Paşa

Kiçik Tava

Kiçik Ulukul

Kiçik Vedi

Kiçik Venesiya şəhərciyi

Ən çox oxunan

Nigar Həsənzadə (aktrisa)

Nigar Mahmudova

Nigar Seyidova (Nəsibova)

Nigar Qarayeva

Nigar Rəfibəyli

tədiyə, balansı, ödəniş, balansı, müəyyən, dövr, ərzində, rezidentlər, qeyri, rezidentlər, arasında, aparılmış, bütün, iqtisadi, əməliyyatları, əks, etdirən, statistik, sistemdir, tədiyyə, balansının, tərtibi, zamanı, əldə, rəhbər, tutulan, əsas, prinsip, ikil. Tediye balansi ve ya odenis balansi mueyyen dovr erzinde rezidentler ve qeyri rezidentler arasinda aparilmis butun iqtisadi emeliyyatlari eks etdiren statistik sistemdir Tediyye balansinin tertibi zamani elde rehber tutulan esas prinsip ikili yazilis sistemidir Bu prinsip ona esaslanir ki tediyye balansinda eks etdiriles istenilen emeliyyat xarakterinden novunden asili olmayaraq beraber miqdarda iki defe qeyd olunur Bele yazilislardan biri musbet isareli kredit digeri ise menfi isareli debet adlanir Qaydalara muvafiq olaraq kredit uzre asagidaki emeliyyatlar eks etdirilir 1 real resurslar maddeleri uzre ixrac 2 maliyye resurslari maddeleri uzre movcud olkenin rezidentlerine mexsus xarici aktivlerin azalmasina yaxud olkenin xarici ohdeliklerinin artmasina getirib cixaran emeliyyatlar Debet uzre ise eksine 1 real resurslar maddeleri uzre idxal 2 maliyye resurslari maddeleri uzre olke rezidentlerine mexsus xarici aktivlerinartmasina yaxud olkenin xarici ohdeliklerinin azalmasina getirib cixaran emeliyyatlar qeyd olunur Basqa sozle aktivler ucun onun real yaxud maliyye aktivi olmasindan asili olmayaraq musbet reqem kredit onun ehtiyatlarinin azalmasini menfi reqem debet ise artmasini eks etdirir Muvafiq olaraq ohdelikler ucun musbet kemiyyet artmani menfi kemiyyet ise azalmani xarakterize edir Standart tediye balansinin strukturu asagidaki kimidir 1 Cari emeliyyatlar hesabi 1 1 Ticaret hesabi 1 2 Xidmetler hesabi 1 3 Gelirler hesabi 1 4 Cari transfertler2 Kapital ve maliyyenin hereketi hesabi 2 1 Kapital hesabi 2 2 Maliyyenin hereketi hesabi 2 2 1 Birbasa xarici investisiyalar 2 2 2 Portfel investisiyalar 2 2 3 Diger investisiyalar3 Sehvler ve buraxilmalar4 Ehtiyat aktivlerBalans 1 2 3 4 0Menbe https az wikipedia org w index php title Tediye balansi amp oldid 5932857, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

Tədiyə balansı nədir ? ƏTRAFLI

Tədiyə balansı ölkə rezidentlərinin müəyyən dövr ərzində qeyri-rezidentlərlə apardığı iqtisadi əməliyyatların (əmtəə, xidmət, texnologiya, kapital ixracı və ya idxalı) məcmusunu əks etdirən statistik göstəricidir. Hər bir şəxs və ya müəssisə vahidinin rezidentlik statusu onun hər hansı bir ölkənin iqtisadi ərazisini öz faəliyyəti mərkəzi seçməsi və bu əraziyə bağlılığı ilə müəyyən edilir. Tədiyə balansı ikili yazılış prinsipi əsasında tərtib edilir (cari əməliyyatlar və kapital hesabı üzrə). Belə ki, kredit və debet bölməsində hər bir mübadilənin mədaxil və məxaric tərəfləri göstərilir. Tədiyə balansı ölkədə iqtisadi sabitliyin olub-olmaması, eyni zamanda, ölkənin ödəniş qabiliyyətini, iqtisadi cəhətdən etibarını əks etdirir.

Azərbaycan Mərkəzi Bankının metodoloji materialına müvafiq olaraq, tədiyə balansının hesablarındakı yazılar real (mallar, xidmətlər, gəlirlər, pul yardımları) və maliyyə (aktivlər və öhdəliklər) resurslarını əks etdirir. Bu prinsip əsasında tədiyə balansı 4 hissəyə – Cari, Kapital, Maliyyə, Ehtiyat hesabları və Balanşlaşdırıcı maddələrə bölünür. Tədiyə balansının tərtib edilməsi zamanı gömrük orqanlarında məlumatların düzgün qeyd edilməməsi, qaçaqmalçılıq, kölgə iqtisadiyyatı, hesablaşma əməliyyatı üzrə pul ödənişlərində tarixlərin fərqli olması cari hesabatın hazırlanmasında çətinliklər yaradır.

Cari əməliyyatlar hesabı əmtəə ticarəti, beynəlxalq xidmətlər, birtərəfli transfertlər və cari əməliyyatlar balansından ibarətdir.

Kapital hesabı özündə maliyyə fondları üzrə əməliyyatları və fiziki investisiya məlumatlarını əks etdirir. Burada yazılış əmtəə və xidmət axınlarındakı vəziyyətin tərsidir. Belə ki, ölkəyə kapital girişi debet, ölkədən çıxışı isə kredit əməliyyatıdır.

Balaslaşdırıcı göstəricilər hesabı – Mərkəzi Bankın ölkənin valyuta bazarında etdiyi müdaxilələr əsasında rəsmi rezervlərində baş verən dəyişikliklərin qeyd edildiyi hesabdır. Əsas məqsəd, bazarda formalaşn tələb və təklifin tarazalaşdırılmasıdır.

Rəsmi ehtiyatlarda azalma debet, artma kredit əməliyyatı kimi qeyd edilir. Başqa sözlə, Mərkəzi bankın valyuta satışı debetdə, valyuta alışı kreditdə qeyd edilir.

Ölkə və ölkə qrupları timsalında cari hesablar üzrə tədiyə balansı göstəricisi

Nəzəri cəhətdən qeyd edilir ki, tədiyə balansı komponentləri birbaşa olaraq iqtisadi tsikllərindən asılıdır. Belə ki, tədiyə balansı məlumatları ixrac-idxal əməliyyatlarını, uyğun olaraq valyuta məzənnə siyasətini əks etdirir. Mərkəzi Bankların monetar siyatəsi və beynəlxalq valyuta ehtiyatlarındakı dəyişiklikləri valyuta rejiminin müəyyənləşdirilməsində, valyutanın dəyər itirməsi və ya qazanmasında mühüm rol oynayır.

Neftin qiymətinin ticarət balansına təsiri

Xidmətlər balansında dəyişiklik

Mərkəzi Bankın statistik məlumatlarına əsasən, Azərbaycanda 2017-ci ilin 4-cü rübündə 2291957 USD miqdarında müsbət ticarət saldosu qeydə alınıb. Belə ki, 1998 – 2008 -ci illər ərzində ən aşağı göstərici 1998-ci il (-306551 USD), ən yüksək 2008-ci ildə qeydə alınıb (820176 USD). Bu illər ərzində orta göstərici 2339807 USD olub

Ölkədə həyata keçirilən monetar və büdcə siyasət tədiyə balansının müsbət saxlanılmasında mühüm rola malikdir

Belə ki, hökumətin məzənnə siyasəti aşağıdakı formadadır

Məzənnə rejiminin müyyənləşdirilməsi ölkənin iqtisadi göstəricilərinə görə seçilir. Məzənnə rejiminin seçiminə həm praktiki, həm də nəzəri tərəfdən baxılmalıdır. Burada əsas diqqət yetirilməli məqamlar aşağıdakılardır : iqtisadiyyatın diversifikasiyası, onun açıq və ya qapalı olması, ölkənin coğrafi yerləşməsi, inflyasiya səviyyəsi, dollarlaşma səviyyəsi və s.

Aparılan araşdırmalara əsasən müəyyən edilmişdir ki, iqtisadiyyatı birbaşa olaraq xammal ixracında asılı olan ölkələrdə təsbit və ya üzən tənzimlənən məzənnə siyasəti həyata keçirilir. Ənənəvi təsbit edilmiş bağlılıq rejimini tətbiq edərkən ölkə öz valyutasını digər ölkənin valyutasına və ya əsas ticarət partnyorlarının valyutalarının daxil olduğu valyuta səbətinə bağlayır. Bazar məzənnəsi rəsmi məzənnə ətrafında 1% tərəddüd edə bilər. Orta bazar məzənnəsi isə altı ay ərzində məhdud marja çərçivəsində 2%-dən çox olmamaq şərti ilə dəyişə bilər. Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Türkmənistan, Venesuela, Küveytdə bu məzənnə rejimi tətbiq edlilir. Təsbit edilmiş valyuta siyasətinin xüsusiyyəti – onun təsbit edilən valyuta ölkəsinin iqtisadiyyatının ölkəyə idxal olunmasıdır. Bu isə öz növbəsində, ölkə daxilində iqtisadi subyektlərin maraqları və valyutanın maliyyə bazarlarında volativliyinin artması fonunda böyük problemlərə yol aça bilər. Qeyd edək ki, neft ixracı ilə məşğul olan ölkələrin məzənnə rejimində əsas lövbər ABŞ dollarıdır. Üzən məzənnə rejiminin tətbiqi zamanı məzənnə bazar tərəfindən müəyyən edilir və valyuta bazarına müdaxilə məzənnədə həddən artıq kəskin tərəddüdlərin zəiflədilməsi məqsədini daşıyır.

Ümumən götürdükdə, məzənnə rejimi ölkənin xarici və daxili stabilliyini, rəqabətqabiliyyətliliyini, monetar və fiskal siyasətə etimadı və aşağı tranzaksiya xərclərini təmin etməlidir.

1991-1997 -ci illərdə dünya ölkələrində tətbiq edilən məzənnə rejimləri

Türkiyədə üzən-tənzimlənən məzənnə rejimi

Mərkəzi bank, liranın dəyəri düşdüyü zaman onu alır, dəyəri artanda satır.

Azərbaycanda 2008-ci ildə bivalyuta səbəti (dollar/avro) əsasında sürünən dəhliz rejimi , 2011-ci ilin yanvar ayından ABŞ dolları/manat ikitərəfli məzənnəsinin dəhliz daxilində hədəflənməsi rejimi, 2017-ci ildən üzən məzənnə rejimi tətbiq edilmişdir.

MDB enerji ixracatı ölkələrində dollar kursunun dəyişiklik göstəricisi

Hal-hazırki vəziyyətdə iqtisadiyyatın həcmi, dollarlaşma səviyyəsi, maliyyə bazarları perspektivindən baxdıqda təsbit edilmiş məzənnə rejimi, kapitalın hərəkətində liberallaşma, iqtisadiyyatın diversifikasiyası, iqtisadiyyatın açıq olması perspektivindən baxdıqda isə üzən məzənnə rejiminin tətbiq edilməsi ölkəmiz üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Onu qeyd etmək lazımdır ki, tədiyə balansı pulun alıcılıq qabiliyyətinin dəyişməsinə təsir göstərmir. Çünki, əmtəə və xidmətlərin satışını həyata keçirən fərd pula olan tələbini artırdığı halda əmtəə və xidmətlərin alışını həyata keçirən fərd pula olan tələbini azaltmış olur. Beləliklər, pula olan ümumi tələb yenə də dəyişməz olaraq qalır.

Pulun alıcılıq qabiliyyəti əmtəə səbətinə uyğun olaraq müəyyən edilir. Tutaq ki, müəyyən bir əmtəə səbətini almaq ABŞ-da 1 dollara, Avropada 2 avroya başa gəlirsə, o zaman, “1 dollar=2 avro” bərabərliyi təmin edilməlidir. Alıcılıq qabiliyyətinin tənzimlənməsi zamanı pula olan tələb və təklif bərabər formada tənzimlənməlidir. Məsələn, əgər ölkədə əmtəə və xidmət təklifi çoxalarsa, o zaman, pula olan tələb də artmış olur. Bu hal ölkələr arası tədiyə balasına da şamil edilir. Bütün digər hallar sabit qaldığı şəraitdə ölkələr arası əməliyyatlar pulun alıcılıq qabiliyyətinə təsir etmir. Buna görə də, əgər bütün dünya ölkələri mərkəzi bankları koordinasiya vəziyyətində qarşılıqlı qərarlar qəbul edərlərsə, böhran vəziyyətindən qorunmaq mümkün olar. Ancaq praktikada görürük ki, bəzən bir ölkənin mərkəzi bankının monetar siyasəti daha aqressiv hal aldığı zaman, ölkələr arasında pulun alıcılıq qabiliyyətinin diversiyası baş verir.

Keçid iqtisadiyyatı ölkələrinin real ÜDM artım tempi

Tədiyə balansı nəyə təsir edir :

Hər bir ölkə öz tədiyə balansını müsbət saxlamaq uğrunda çalışsa da, praktikada buna nail olmaq heç də asan başa gəlmir.

Müsbət tədiyə balansına malik top 20 ölkə Mənfi tədiyə balansına malik top 20 ölkə

Əgər ölkə daxili bazarda əldə etdiyindən daha çox xərcləyirsə,bu o deməkdir ki, ölkədə pul qıtlığı mövcuddur. Bu isə öz növbəsində aşağıdakı mənfi nəticələrə gətirib çıxarır :

• Qızıl ehtiyatlarının azalması
• Bütün aktivlərin, şirkətlərin, daşınmaz əmlakın satış səviyyəsinin yüksəlməsi
• Daxili bazarda kredit səviyyəsinin yüksəlməsi
• Milli valyutanın dəyərinin düşməsi
• İnflyasiya
• Investisiya cəlbediciliyinin azalması və s.

Tədiyə balansı ÜDM-in əsas komponentlərindən biri olduğuna görə, bu göstərici əsasında ÜDM-in proqnozlaşdırılması həyata keçirilir.

Tədiyə balansının tənzimlənməsi aşağldakı instrumentlərlə aparılır :

• Monetar siyasət
• Gömrük siyasəti
• Vergi siyasəti
• İnvestisiya mühiti siyasəti

Ticarət balansı ilə bağlı məqam

Bir məsələni diqqətdə saxlamaq lazımdır. Ticarət defisiti və ticarət profisiti tədiyə balansının 3 komponentindən (cari hesab, maliyyə hesabı, kapital hesabı) yalnız birini – cari hesabı nəzərə alır. Yəni, cari hesab göstəricisi elə, ticarət balansı anlamına gəlir.

Təsəvvür edək ki, ABŞ dövləti Yaponiya ilə mənfi ticarət balansı aparır. Bu o deməkdir ki, müəyyən zaman çərçivəsində ABŞ Yaponiyadan daha çox əmtəə və xidmət alır, nəinki, Yaponiya ABŞ-dan. Belə bir təsəvvür formalaşa bilər ki, Yaponiya bu halda udan tərəfdir. Lakin, ticarət balansında birtərəfli qalibiyyət halı olmur.

Yaponiya ABŞ istehlakçılarına mal və xidmət satır, bunun müqabilində dollar alır. Bu dolları Yaponiya dövləti ya ABŞ-dan məhsul və xidmət almaqla, ya investisiya yatırımı etməklə istifadəsini həyata keçirir. Belə olan halda da, dolların dolayı yolla dəyərinin artması prosesi baş verir.