Tədqiqat metodları kitab statistik metodlar

• Retrospektiv həmyaşıd tədqiqatı: Subyektlər seçilir və sonra onların keçmiş təcrübələrinə dair məlumatlar toplanır.

Riyazi metodlar

Psixologiyanın əsas prinsiplərindən biri psixoloji proseslər haqqında yeni biliklər əldə etmək və onların mahiyyətini dərindən anlamaqdır. Bu problemin həlli üçün effektiv dialoq vasitəsini riyaziyyat təmin edir. Riyaziyyat düşüncəni sistemləşdirir və ilk baxışda aydın olmayan qanunauyğunluqları üzə çıxarır.

Əlbəttə, bütün statistik metodlar bu kursda təqdim olunmur. Metodların seçilmə prinsipi – anlama və istifadə etmədə sadəlik və effektivlikdir.

Təqdim olunmuş bütün eksperimental nəticələr xarici və yerli psixoloqlar tərəfindən aparılmış psixoloji tədqiqatlar nəticəsində əldə edilmiş real elmi məlumatlardır. Məsələlərin təklif olunmuş təhlili tanış metodun istifadəsində yenilikləri görməyə imkan verir.

Hal-hazırda psixoloji məlumatların riyazi təhlilini verən kompyuter proqramlarının olmasını nəzərə alaraq bu proqramda əsas diqqət SPSS kimi kompyuter proqramlarının mənimsənilməsinə, bu və ya digər statistik metodun ideologiyasının öyrənilməsinə verilir.

Kursun proqramı elə şəkildə təşkil olunub ki, psixoloqlar onlara aydın olmayan düstur dilindən qorxmasınlar, riyazi təhlilin məntiqini başa düşsünlər, böyük sevgilə və asanlıqla riyazi statistikanın metodlarını öz tədqiqatlarında istifadə etsinlər.

Kursun proqramı 75 saat (45 saat mühazirə, 30 saat seminar və praktikumlar) hesablanıb. Proqram kursun məqsəd və vəzifələrini, psixologiyada statistik metodların istifadə sahələrini və statistikanın əsas hissələrini: təsviredici, induktiv, korrelyasiya əks etdirən girişdən (8 saat) ibarətdir. Statistik metodların əsas növləri: parametrik və parametrik olmayan.

Psixoloji məlumatların riyazi təhlilində istifadə olunan əsas anlayışlar. Növbəti bölmə – “Təsviri statistika” (10 saat) – təcrübə və ya müşahidə zamanı əldə edilmiş ilkin nəticələri ümumiləşdirməyə imkan verir. İnduktiv statistika bölməsi (14 saat) iki nümayəndənin eyni xalqa aid olmasının mümkünlüyünün nə dərəcədə düzgün olmasını müəyyən etməyə imkan verir.

Korrelyasiya analiz bölməsi (16 saat) digər göstəricinin dəyərini bilməklə bir göstəricinin mümkün mənalarını müəyyən etməyə kömək edir. Bütün bölmələrdə informasiya emalının kompyuter metodları, məhz SPSS16 proqramı geniş istifade olunur.
Psixologiya sahəsində geniş tədqiqat metodları tətbiq olunur. Bu üsullar məlumatın əldə edildiyi mənbələrə, məlumatın necə nümunə götürülməsinə və məlumatların toplanmasında istifadə olunan vasitələrə görə fərqlənir. Metodlar həmçinin parametrlərinə görə keyfiyyət məlumatları, kəmiyyət məlumatları və ya hər iki parametrli məlumatları öyrənir.

Niteliksel psixoloji tədqiqat , tədqiqat tapıntılarının riyazi- statistik və ya digər kəmiyyət metodları ilə əldə edilmədiyi halda alınır. Kəmiyyət psixoloji tədqiqat nəticələrinin riyazi modelləşdirmə və statistik qiymətləndirmə və ya statistik nəticələrdən meydana çıxdığı halda alınır.
Psixoloji tədqiqatın üç əsas növü vardır:

• Müvafiq tədqiqat
• Müşahidə
• Eksperimental tədqiqat

Bəzi əsas psixoloji tədqiqat dizaynları və məlumat toplama üsulları aşağıdakılardır:
• Arxiv tədqiqatı
• Keys üsulu – əksərən tədqiqat metodları başlığı altında qeyd olunsa da, əslində yalnız bir tədqiqat metodundan ibarət deyil. Keys üsulu metodologiyası müxtəlif tədqiqat metodlarından (məsələn, müsahibə, müşahidə, özünü hesabat anketi) istifadə edir.

Tədqiqatçılar tədqiqat məlumatların müvafiq təqiqat sahələri üçün nə demək olduğunu öyrənirlər. Beləliklə, keys üsulu tədqiqatları bir metod deyil, metodologiyadır.
• Kompüter simulyasiyası (modelləşdirmə)
• Məzmun təhlili
• Hadisə seçmə metodologiyası, həmçinin təcrübə seçmə metodologiyası (ESM), gündəlik təhsil və ya ekoloji ani qiymətləndirmə (EMA)

• Eksperiment əksərən müalicə və nəzarət qruplarına bölünür( elmi nəzarət və eksperimentlərin dizaynına baxış). Bir çox detal üçün Eksperimental psixologiyaya baxın.

• Müsahibə,strukturlaşdırılmış (şifahi və ya yazılı sorğu) və ya sərbəst ola bilər.

• Neuroimaging və digər psixofizioloji üsullar

• Müşahidə tədqiqatı təbii( təbii müşahidə bax), iştirakçı və ya nəzarətçi ola bilər.

• Əkizləri öyrənən tədqiqat

Tədqiqat dizaynları məlumatların yığılması zamanı olan dövrə (illərə) görə dəyişir:

• Retrospektiv həmyaşıd tədqiqatı: Subyektlər seçilir və sonra onların keçmiş təcrübələrinə dair məlumatlar toplanır.

• Prospektiv həmyaşıd tədqiqatı: Subyektlər tətbiq olunacaq və ya baş verməsi təklif olunan müstəqil təsirlərdən əvvəl seçilir.

• Bir əhalindən bütün öyrənilən parametrlərin bir zaman kəsiyində nümunə götürülməsi kəsişmə tədqiqatı adlanır.

• Uzunmüddətli tədqiqat: Subyektlər müxtəlif zaman kəsiklərində tədqiq edilir.

Psixologiya sahəsində tədqiqatlar həm heyvanlar, həm də insan subyektləri ilə aparılmışdır:

• Heyvan üzərində tədqiqat

• İnsan subyektləri tədqiqatı

YAZAR: Nərmin Qasımlı

• ← Avrasiya materiki
• Qafqaz Albaniyası →

Tədqiqat metodları kitab statistik metodlar

Məhsul kodu: 9428

10 AZN

• Sifariş et
• 1-dən 5-ə qədər dəyərləndirin:
• • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 2.93

  Qısa məzmun

  Əlinizdə tutduğunuz bu kitab tədqiqat aləminə girişdir. Bu tədqiqat əsəri praktiki vəsait olub, metodologiya elminin nəzəriyyəsini öyrənmək, müxtəlif sahələr – sosial, siyasi və iqtisadi elmlər, habelə biznes araşdırmaları üzrə müstəqil surətdə və komanda şəklində tədqiqat aparmaq istəyən şəxslər üçün nəzərdə tutulub. Kitabda tədqiqat prosesinin bütün mərhələləri barədə məlumatlar öz əksini tapır. Araşdırmanın başlıca məqsədi tədqiqat aparmaqda maraqlı olan şəxslərə bu proses barədə yığcam, lakin dolğun və müfəssəl məlumatlar, dəqiq istiqamət verməkdir. Xüsusilə də gənc tədqiqatçılar və ali təhsil müəssisələrində təhsil alanlar üçün
  nəzərdə tutulan bu əsərdə müxtəlif tədqiqat metodlarının və strategiyalarının təsviri, hər bir metodun üstün və zəif cəhətləri barədə mülahizələr öz əksini tapıb. Hər bir metodun daha yaxşı başa düşülməsi üçün onların real dünyada tətbiqinə dair çoxsaylı konkret nümunələr də verilib.

  Çatdırılma şərtləri

  Metrodaxili 2 AZN Şəhərdaxili 3 AZN Sumqayıt və ətraf ərazilər 5 AZN Bölgələr Bir kitab : 3.5 AZN İki kitab : Hər kitaba görə 2.5 AZN Üç və dörd kitab : Hər kitaba görə 1.8 AZN Beş – yeddi kitab : Hər kitaba 1.5 AZN Səkkiz və on kitab : Hər kitaba görə 1 AZN On bir və daha artıq kitab : Hər kitaba görə 0.7 AZN

  “Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodlari”

  В настоящий момент дополнительные накопительные скидки (от 2% до 25%) предоставляются 56.380 образовательным учреждениям . Чтобы узнать, какая скидка действует для всех сотрудников Вашего образовательного учреждения, войдите в свой личный кабинет “Инфоурок”.

  • Сейчас обучается 339 человек из 70 регионов

  Курс повышения квалификации

  Развитие функциональной грамотности у обучающихся средствами математики

  от 1500 руб. от 750 руб.
  Базовая скидка для всех: 40%
  Дополнительная скидка: 10% ( только до 24 марта )

  К данной скидке мы можем добавить скидку Вашего образовательного учреждения (она зависит от того, сколько Ваших коллег прошло курсы “Инфоурок”)

  В настоящий момент дополнительные накопительные скидки (от 2% до 25%) предоставляются 56.380 образовательным учреждениям . Чтобы узнать, какая скидка действует для всех сотрудников Вашего образовательного учреждения, войдите в свой личный кабинет “Инфоурок”.

  • Сейчас обучается 134 человека из 43 регионов

  Курс профессиональной переподготовки

  Математика: теория и методика преподавания с применением дистанционных технологий

  Учитель математики
  от 6800 руб. от 3400 руб.
  Базовая скидка для всех: 40%
  Дополнительная скидка: 10% ( только до 24 марта )

  К данной скидке мы можем добавить скидку Вашего образовательного учреждения (она зависит от того, сколько Ваших коллег прошло курсы “Инфоурок”)

  В настоящий момент дополнительные накопительные скидки (от 2% до 25%) предоставляются 56.380 образовательным учреждениям . Чтобы узнать, какая скидка действует для всех сотрудников Вашего образовательного учреждения, войдите в свой личный кабинет “Инфоурок”.

  Планиметрия: обзор различных видов заданий на клетчатой бумаге

  240 руб. 120 руб.

  Описание презентации по отдельным слайдам:

  1 слайд
  Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodlari

  3 слайд
  Reja:
  1. Uslub (metod) tushunchasi uni turlari.
  2. O`quv-bilish faoliyatini tashkil qilish uslubi.
  3. O`quvchilarni mustaqil ishlari – o`qitish metodlari sifatida.
  4. O`qitishni tashkil qilishda didaktik o`yin metodi.
  5. O`quvchilar faoliyati darajasiga ko`ra qo`llaniladigan metodlar.
  6. O`quvchilarni uzlashtirish darajasini aniqlashda qo`llaniladigan metodlar.

  4 слайд Arifmetik material kursning asosiy mazmunini tashkil etadi. Boshlang‘ich kursning asosiy o‘zagi natural sonlar va asosiy miqdorlar arifmetikasidan iborat. Bundan tashqari, bu kursda geometriya va algebraning asosiy tushunchalari birlashadi.
  Boshlang‘ich sinf matematika kursi maktab matematika kursining organik qismi bo‘lib hisoblanadi. V–XI sinflarda o‘qitiladigan matematikaning eng asosiy va o‘quvchilar yoshiga mos bo‘lgan elementar tushunchalari beriladi. Yuqori sinflarda shu tushunchalar kengaytirilgan, chuqurlashtirilgan va boyitilgan holda o‘qitiladi. Demak, boshlang‘ich sinf matematikasining mazmuni yuqori sinf matematikasining mazmunini ham belgilab beradi. Boshlang‘ich matematikaning tuzilishi o‘ziga xos xususiyatlarga ega:

  6 слайд Geometrik material bolalarning eng sodda geometrik figuralar bilan tanishtirish, ularning fazoviy tasavvurlarini rivojlantirish, shuningdek, arifmetik qonuniyatlarni, bog‘lanishlarni ko‘rsatmali maqsadlariga xizmat qiladi. (Masalan, to‘g‘ri to‘rtburchakning teng kvadratlarga bo‘lingan ko‘rsatmali obrazidan ko‘paytirishning o‘rin almashtirish xossasini bog‘lanishi ochib foydalaniladi. ).
  1-sinfdan boshlab to‘g‘ri va egri chiziqlar, kesmalar, ko‘pburchaklar va ularning elementlari, to‘g‘ri burchak va hokozo kiritilgan.
  O‘quvchilar geometrik figuralarni tasavvur qila olishni, ularni nomlari, katakli qog‘ozga sodda yasashlarni o‘rganib olishlari kerak. Bundan tashqari, ular kesma va siniq chiziq uzunligini, ko‘pburchak perimetrini, to‘g‘ri to‘rtburchak, kvadrat va umuman har qanday figuraning yuzini (paletka yordamida) topish malakasini egallab olishlari kerak.

  8 слайд O‘qitish metodi tushunchasi.
  Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitishning maqsadlari quyidagilar: umumta’lim maqsadi, tarbiyaviy maqsadi, amaliy maqsadi. Bu maqsadlar bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, bir-birini to‘ldiradi.
  1. Ta’lim maqsadi o‘qituvchidan quyidagilarni talab qiladi.
  a) o‘quvchilarga matematik bilimlar tizimidan, bilim, malaka ko‘nikma berish;
  b) haqiqiy olamni matematik metodlar bilan o‘rganish;
  v) o‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutqlarini o‘stirishni, uning sifatli bo‘lishini ta’minlash;
  g) o‘quvchilarga matematikadan shunday bilimlar berishni ta’minlashi kerakki, bu bilimlar orqali, faol bilish faoliyati orqali, bilim, malaka, ko‘nikmalari ortib borsin.
  2. Тarbiyaviy maqsad. Matematika o‘qitish o‘quvchilarni sabotlilikka, tirishqoqlikka, puxtalikka, o‘z fikri va xulosalarini nazoarat qila olishga, ayniqsa, kuzatish, asosida aytiladigan fikrlarning ravon bo‘lishiga erishish kerak. Miqdorlar orasidagi bog‘lanishni ifodalash uchun matematikada simvollar ishlatiladi. Mana shu matematik til rivojlanishi kerak. O‘qituvchining vazifasi simvolik tilda ifodalangan matematik fikrni ona tiliga ko‘chirishga o‘rgatishdan iborat bo‘lmog‘i kerak.
  Bilishga intilish, mustaqil ishdan qanoat hosil qilish tuyg‘ularini tarbiyalashi kerak. Matematika fanini o‘qitishning o‘zi o‘quvchilarda diqqat va fikrni to‘play bilishni tarbiyalaydi.

  10 слайд 1. Ilmiy-tadqiqot metodlari haqida ma’lumot. Pedagogik tarbiyalashga oid ish tajribalarni o‘rganmay va umumlashtirmay, pedagogik jarayonini chuqur tadqiq qilmay turib pedagogikani rivojlantirib bo‘lmaydi. Hozirgi ta’lim-tarbiya pedagogikani ilmiy bilishning umumiy metodi bilan qurollantiradi, ammo boshqa har qanday fan kabi pedagogika fanining ham xususiy tadqiqot metodlari mavjud.
  Ilmiy tadqiqot metodlari – bu qonuniy bog‘lanishlarni, munosabatlarni, aloqalarni o‘rnatish va ilmiy nazariyalarni tuzish maqsadida ilmiy axborotlarni olish usullaridir. Kuzatish, tajriba, maktab hujjatlari bilan tanishish, o‘rganish, suhbat va so‘rovnomalar o‘tkazish, ilmiy pedagogik tadqiqot metodlari jumlasiga kiradi. So‘nggi vaqtlarda matematik va kibernetik metodlardan, shuningdek, modellashtirish metodlaridan foydalanish qayd qilinmoqda.
  Boshlang‘ich matematika o‘qitish metodikasida butun pedagogik tadqiqotlarda qo‘llaniladigan metodlarning o‘zidan foydalaniladi.

  12 слайд 2. Kuzatish metodi.
  Kuzatish metodi – odatdagi sharoitda kuzatish natijalarini tegishlicha qayd qilish bilan pedagogik jarayonni bevosita maqsadga yo‘naltirilgan holda idrok qilishdan iborat. Kuzatish metodidan o‘quv-tarbiya ishining u yoki bu sohasidagi ishning qanday borayotganini o‘rganish uchun foydalaniladi. Bu metod o‘qituvchi va o‘quvchilarning faoliyatlari haqida majbur qilinmagan tabiiy sharoitda faktik material to‘plash imkonini beradi.
  Kuzatish vaqtida tadqiqotchi o‘quv jarayonining odatdagi borishiga aralashmaydi. Kuzatish aniq maqsadni ko‘zlangan reja asosida uzoq yoki yaqin vaqt oralig‘ida davom etadi. Kuzatishning borishi, faktlar, sodir bo‘layotgan voqealar, jihozlar kuzatish kundaligiga qayd qilinib boriladi.
  Kuzatish tutash yoki tanlama bo‘lishi mumkin. Тutash kuzatishda kengroq olingan hodisa (masalan, matematika darslarida kichik yoshdagi o‘quvchilarning bilish faoliyatlari), tanlama kuzatashda kichik-kichik hajmdagi hodisalar (masalan, matematika darslarida o‘quvchilarning mustaqil ishlari) kuzatiladi. Qaror yozish yoki kundalik yuritish kuzatishni qayd qilishning eng sodda metodidir. Ammo kuzatishlarni qayd qilishning eng ishonchli metodi texnik vositalar, video, foto va kinosyomkadan, teleekrandan foydalanishdir.

  14 слайд 3. Tajriba
  Tajriba – bu ham kuzatish bo‘lib, maxsus tashkil qilingan, tadqiqotchi tomonidan nazorat qilib turiladigan va tizimli ravishda o‘zgartirib turiladigan sharoitda o‘tkaziladi. Pedagogik Tajriba o‘qitishning va tarbiyalashning u yoki bu usulining, ko‘rsatma – qo‘llanmalarining samaradorligini tadqiq qilishda qo‘llaniladi.
  1. Tajriba-sinov o‘tkaziladigan sinflarda boshlang‘ich shartlar nazorat sinfidagiga qaraganda bir muncha eng qulayroqdir; agar tajriba sinflarda bunday sharoitlarda yaxshi natijalar olingan bo‘lsa, masalani tajriba hal qilishi o‘zini oqlagan hisoblanadi;
  2. O‘quvchilarnig tarkibi taxminan bir xil bo‘lgan ikkita sinf olinadi; tadqiq qilinayotgan masalaning yangi yechimi shu sinflarning bittasida qullaniladi, so‘ngra boshqa mavzu materiallarida ikkinchi bir sinfda qo‘llaniladi; agar bunday qo‘llanishdagi yangi metod, usul yaxshi natija bersa, bu usul, metod o‘zini oqlagan bo‘ladi.

  16 слайд 4. Maktab hujjatlarini o‘rganish.
  Pedagogik tadqiqotlarning keng tarqalgan metodlaridan biri o‘quvchilar ishlari va hujjatlarini o‘rganishdan iborat. O‘quvchilarning ishlari ularni dasturning ayrim bo‘limlari bo‘yicha tayyorgarlik darajasini aniqlash, o‘qitishning ma’lum davri davomida o‘sishi va rivojlanishlarini kuzatish imkonini beradi. Masalan, maxsus yozma va grafik ishlar shu maqsadda o‘tkaziladiki, bularni tekshirish natijasida bolalarning matematikadan olgan bilimlarini va malakalari aniq ko‘rinishi kerak; ma’lum vaqt oralig‘ida bunday maxsus ishlarni bajartirib turish, o‘quvchilar olg‘a siljiyotganini va qanday darajada siljiyotganini ko‘rsatadi. O‘quvchilarning yozma ishlarida yo‘l qo‘ygan xatolarini tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Bunday tahlil butun sinf o‘quvchilarining duch keladigan murakkab qiyinchiliklarini, shuningdek, o‘quvchilarning matematikani o‘zlashtirishlaridagi induvidual xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi.
  O‘quv hujjatlari (o‘quv rejasi, dasturi, metodik ishlar hujjatlari, hisobotlar va h.k.) o‘quv tarbiyaviy ishlarni rivojlanish jarayoni va holatini aks ettiradi.
  O‘quvchilarning daftarlarini o‘rganish, ilmiy tadqiqot ishi uchun ahamiyatga ega. Uzoq vaqt davomida o‘quvchilar jamoasini qarab chiqish va tahlil qilish o‘qituvchi ishi tizimini, o‘quvchilar ishining xususiyatlarini ochishga yordam beradi.

  18 слайд 5. Suhbat metodi.
  Pedagogik tadqiqotlarda suhbat metodidan ham foydalaniladi. Bu metoddan foydalanish kuzatishdan olingan ma’lumotlarni to‘ldiruvchi va aniqlovchi materiallar olish, topshirishlar bajarish imkonini beradi. Bu metod muvaffaqiyatining asosi bolalar bilan aloqa o‘rnatilishi, ular bilan bemalol erkin muloqotda bo‘lish imkoniyatidan iborat
  Suhbat uchun uning maqsadini belgilash, dastur ishlanmasi, yo‘nalishi va metodikani asoslash juda muhimdir. Suhbat metodi bevosita berilgan savollarga javoblarning ishonchliligini tekshirish imkonini beruvchi bevosita va bilvosita savollarni kiritishni nazarda tutadi.
  Suhbat metodi o‘qituvchilarga, ota-onalarga qaratilgan bo‘lishi ham mumkin, bu holda aytib o‘tilgan ehtiyotkorlikning hojati yo‘q, shu sababli, bunda tadqiqotchining suhbatdoshiga nisbatan munosabati ochiq-oydin bo‘lishi mumkin.

  20 слайд 6. Anketalashtirish so‘rovnoma o‘tkazish metodi.
  Biror masalaga nisbatan fikrlarni aniqlash, ba’zi faktlarni to‘plash talab qilingan hollarda anketalashtirish metodidan foydalaniladi. Agar javoblar og‘zaki olinadigan bo‘lsa, u holda bu javoblar qarorga to‘la yoziladi. Ko‘pchilik bir savolning o‘ziga javob berganda, buning ustiga har kim mustaqil javob bersa, yozma anketalash qimmatli bo‘ladi.
  Anketadan foydalanilganda quyidagi ikki talabga amal qilish zarur:
  1) anketada savollar kam bo‘lishi kerak;
  2) savollar shunday tuzilishi kerakki, ularni hamma bir xil tushinsin, ular aniq (mujmal bo‘lmagan) javoblarni talab qilsin.

  22 слайд O‘quv bilish faoliyatini tashkil qilish metodlarini bir nechta guruhlarga bo‘lib klassifikasiya qilish mumkin.
  I. O‘quvchilar bilim oladigan manbalar bo‘yicha:
  Og‘zaki, ko‘rsatmali va amaliy metodlar (tushuntirish, suhbat, hikoya, kitob bilan ishlash va h.k).
  Ko‘rsatmali metodlar (tevarak atrofdagi predmetlar va hodisalarni kuzatish, ularning modellari va tasvirlarini qarash) o‘quvchilarning amaliy ishlari
  II. O‘quvchilar fikrining yo‘nalishi bo‘yicha:
  Induksiya, deduksiya va analogiya.
  III. Pedagogik ta’sir, boshqarishning darajasi, o‘quvchi-larning o‘qishda mustaqilliklar darajasi bo‘yicha:
  O‘qituvchi boshchiligida bajariladigan o‘quv ishi metodi;
  O‘quvchilarning mustaqil ishlari metodi.
  IV. O‘quvchilarning mustaqil faolliklari darajasi bo‘yicha:
  Izohli-illyustrativ metod;
  Reproduktiv metod: bilimlarni muammoli bayon qilish metodi;
  qisman izlanish va tadqiq qilish metodi.

  24 слайд I. Og‘zaki, ko‘rsatmali va amaliy metodlar
  1) Og‘zaki metodlar – qisqa muddat ichida hajmi bo‘yicha eng ko‘p ma’lymotlarni berish, o‘quvchilar oldiga muammolar qo‘yish, ularni hal qilish yo‘llarini ko‘rsatish imkonini beradi.
  Bu metodlar o‘quvchilarning abstrakt tafakkurlarining rivojlanishiga sharoit yaratadi.
  a) Тushuntirish. Bilimlarni tushuntirish metodining mohiyati shundan iboratki, bunda o‘qituvchi materialni bayon qiladi, o‘quvchilar esa uni, ya’ni bilimlarni tayyor holda qabul qilib olishadi.
  Materialning bayoni aniq, tushunarli, qisqa bo‘lishi kerak. Boshlang‘ich matematika kursining bir qator masalalarini qarashda bilimlarning izchil bayoni zarur. Misollar: 1. ko‘p xonali sonni bir xonali songa yozma bo‘lish algoritmi
  (656:4; 1896:6).

  25 слайд 2.Ko‘rsatmali metodlar.
  O‘qitishning ko‘rsatmali metodlari – o‘quvchilarga kuzatishlar asosida bilimlar olish imkonini beradi. Kuzatish hissiy tafakkurning faol shaklidir, bundan o‘qitishda, ayniqsa, boshlang‘ich sinflarda keng foydalaniladi. Tevarak atrofdagi predmet va hodisalar va ularning turli-tuman modellari (har xil tipdagi ko‘rsatma-qo‘llanmalar) kuzatish ob’ektlari hisoblanadi. o‘qitishning ko‘rsatmali metodlarini o‘qitishning og‘zaki metodlaridan ajratib qo‘yib bo‘lmaydi. Ko‘rsatma-qo‘llanmalarni namoyish qilishni har doim o‘qituvchining va o‘quvchilarning tushuntirishlari bilan birgalikda olib boriladi. O‘qituvchining so‘zi bilan ko‘rsatma vositalardan birgalikda foydalanishning 4 ta asosiy shakli aniqlangan:
  1) o‘qituvchi so‘zlar yordamida o‘quvchilarning kuzatishlarini boshqaradi;
  2) og‘zaki tushuntirishlar ob’ektning bevosita ko‘rin-maydigan tomonlari haqida ma’lumotlar beradi;
  3) Ko‘rsatma-qo‘llanmalari o‘qituvchining og‘zaki tushuntirishlarini tasdiqlovchi yoki konkretlashtiruvchi illyustrasiya bo‘lib xizmat qiladi;
  4) o‘qituvchi o‘quvchilar kuzatishlarini umumlashtiradi va umumiy xulosa chiqaradi.

  26 слайд 3. Amaliy metodlar. Malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish va mukammalashtirish jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan metodlar o‘qitishning amaliy metodlari hisoblanadi. Xususan, bunday metodlar jumlasiga yozma va og‘zaki mashqlar, amaliy va laboratoriya ishlari, mustaqil ishlarning ba’zi turlari kiradi. Mashqlar asosan mustahkamlash va bilimlarni tatbiq qilish, malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish metodi sifatida qo‘llaniladi.
  Mashq deb biror amalni, shu amalni o‘zlashtirish yoki mustahkamlash maqsadida rejali ravishda tashkil qilingan takroriy bajarishga aytiladi. Mashqlar tayyorlash, mashq qildirish va ijodiy mashqlarga katta ahamiyat beriladi. Ijodiy xaraktyerdagi mashqlarga masalan, masala va misollarni turli usullar bilan yechish, ifoda bo‘yicha masala tuzish, qisqa yozuv, chizmaga ko‘ra masala tuzish, muammoli masalalarni yechish mashqlari va boshqa mashqlar kiradi.

  27 слайд INDUKSIYA, DEDUKSIYA, ANALOGIYA
  Induksiya metodi bilishning shunday yo‘liki, bunda o‘quvchining fikri birlikdan umumiylikka, xususiy xulosalardan umumiy xulosaga o‘sib boradi. Induktiv xulosa – xususiydan umumiyga qarab boradigan xulosadir. Bu metoddan foydalanib biror qonuniyatni ochish yoki qoidani chiqarish uchun o‘qituvchi misollar, masalalar, ko‘rsatmali materiallarni puxtalik bilan tanlaydi.
  Boshlang‘ich sinflarda induksiya metodi bilan uzviy bog‘liq holda deduksiya metodidan ham keng foydalaniladi. Boshlang‘ich sinflarning yangi o‘qitish dasturi talablariga o‘tishi munosabati bilan deduksiya metodidan foydalanish chegaralari ancha kengaydi. Odatdagi metodika deyarli induktiv metoddan foydalanishni, deduktiv metoddan foydalanishning cheklanganligini uqtirib turardi.

  28 слайд Deduksiya metodi bilishning shunday yo‘liki, bu yo‘l umumiyroq bilimlar asosida yangi xususiy bilimlarni
  olishdan iboratdir.
  1+2=3 3 – 2=1 3 – 1=2
  Deduksiya bu, umumiy qoidalardan xususiy misollarga va konkret qoidalarga o‘tishdir.
  Induktiv va deduktiv xulosalarga misollar keltiramiz. Birinchi sinf o‘quvchilariga yig‘indi bilan qo‘shiluvchi orasidagi bog‘lanishni tushuntirish uchun bolalarni xulosaga induktiv yo‘l bilan olib kelamiz. ko‘rsatmalilikdan (har xil doirachalardan) foydalanib, oldin hamma doirachalar qanchaligi topiladi (1 +2 =3)

  29 слайд Shundan keyin 1 ta qizil doiracha (birinchi qo‘shiluvchini ifodalovchi) surib qo‘yiladi, bunda bolalar 2 ta ko‘k doiracha ya’ni ikkinchi qo‘shiluvchi qolishiga ishonch hosil qilishadi. (3 – 2 = 1) Shundan keyin 3 ta doirachadan 2 ta ko‘k doiracha (ikkinchi qo‘shiluvchini ifodalovchi) ayirilsa, 1 ta qizil doiracha, ya’ni birinchi qo‘shiluvchi qolishiga ishonch hosil qiladilar (3 –1 =2). Shundan keyin boshqa sonlar hamda boshqa ko‘rsatmali materiallar bilan bir qatorda shunday mashqlar bajariladi va bolalarning o‘zlari ushbu umumiy xulosani ifodalashadi: agar birinchi qo‘shiluvchi, ayirilsa, ikkinchi qo‘shiluvchi qoladi, agar yig‘indidan ikkinchi qushiluvchi ayirilsa, birinchi qo‘shiluvchi qoladi.
  Bolalar tomonidan induktiv yo‘l bilan chig‘arilgan xulosa 5,6,7,8,9 sonlarini ayirish qaralayotganda deduktiv mulohazalar yuritish uchun foydalaniladi.

  30 слайд Yuqorida qaralgan metodlardan (induksiya, deduksiya, analogiya) foydalanishzamirida analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtirish va abstraksiyalash kabi aqliy operasiyalar yotadi.
  Butunni uning tashkil etuvchi qismlariga ajratishga yo‘naltirilgan fikrlash (tafakkur) usuli analiz deb ataladi.
  Predmetlar yoki hodisalar orasida bog‘lanishlar o‘rnatishga yo‘naltirilgan tafakkur usuli sintez deb ataladi.

  31 слайд Matematika boshlang‘ich kursi taqqoslash usulining qo‘llanilishi uchun katta imkoniyatlar ochib beradi: sonlarni, ifodalar va sonlarni taqqoslash; ikkita ifodani taqqoslash; masalalarni taqqoslash va h.k.
  Yangi matematika tushunchalarni, qonunlarni tarkib toptirishda bolalar umumlashtirishga duch keladilar.
  Umumlashtirish – bu o‘rganilayotgan ob’ektlardan umumiy muhim tomonlarini ajratish va ularni muhim emaslaridan ajratishdan iborat.

  Related posts:

  1. Vi sinif azrbaycan dili
  2. Azərbaycan legionerləri yaqublu
  3. Dünya iqtisadiyyatı mühazirə
  4. Mənim adım qırmızı