Telekommunikasiya ve informasiya

İT çox şeyi əhatə edir. Məsələn, bir şirkətdə İT departamentini götürək. Bu departamentdə Bir çox işi və müxtəlif məsuliyyətləri olan bir çox insan var. Bu vəzifələr sistemlərin və məlumatların təhlükəsizliyinin təmin edilməsindən tutmuş şəbəkələrin işlək vəziyyətdə saxlanmasına qədər dəyişir. Məlumat daxil edən insanlar, verilənlər bazalarını idarə edən insanlar və proqramlaşdırma ilə məşğul olan insanlar var. İT şöbəsinin necə işləyəcəyinə və hansı komponentlərin alınacağına qərar verən Baş İT-Menecerləri (Chief Information Officer(CIO) ) kimi qərar verənlər də var.

17 May – Ümumdünya Telekommunikasiya və İnformasiya Cəmiyyəti Günüdür

Bu əlamətdar gün 1865-ci il may 17-də Beynəlxalq Teleqraf İttifaqının (indiki Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı – BTİ) əsasının qoyulması ilə bağlıdır. 2005-ci ilədək bu tarix Beynəlxalq Telekommunikasiya Günü kimi qeyd edilmişdir.

BMT-nin qərarı ilə 2006-cı ildən etibarən 17 may tarixi “Ümumdünya Telekommunikasiya və İnformasiya Cəmiyyəti Günü” kimi qeyd edilir.

Hər il BTİ tərəfindən, eləcə də, dünyanın əksər ölkələrində bu tarix ilə əlaqədar müxtəlif aktual mövzulara həsr olunmuş müxtəlif tədbirlər – konfranslar, seminarlar, müsabiqələr və s. keçirilir. Bu günün qeyd olunmasında əsas məqsəd İnternetdən və İKT-dən istifadənin insanlara, cəmiyyətə və ölkələrə verdiyi imkanları diqqətə çatdırmaq, eyni zamanda, rəqəmsal fərqliliyin aradan qaldırılması ilə bağlı məlumatlılıq səviyyəsinin yüksəldilməsinə köməklik göstərmək, bu sahədəki aktual problemləri, qarşıdakı vəzifələri müzakirə etməkdir.

Bu il Ümumdünya Telekommunikasiya və İnformasiya Cəmiyyəti Günü “Qlobal kommunikasiya 2030: dayanıqlı inkişaf məqsədləri üçün İKT” mövzusuna həsr olunub. Həmin mövzu ilə əlaqədar 5 strateji hədəf – inkişaf, inklüzivlik, dayanıqlılıq, innovasiya və tərəfdaşlıq istiqamətində müzakirələrin aparılması nəzərdə tutulur. BTİ hesab edir ki, həmin müzakirələr bu təşkilata və onun üzvlərinə İKT-nin informasiya cəmiyyətinin inkişafındakı keçmiş və gələcək töhfələrini xatırlamaq üçün unikal bir fürsət yaradacaq.

Qeyd etmək lazımdır ki, dünyanı ağuşuna alan koronovirus pandemiyası bu gün İKT-nin, İnternet texnologiylarının bəşəriyyat üçün nə qədər həyati əhəmiyyət daşıdığını qabarıq şəkildə göstərdi. İndiki qlobal böhran şəraitində bir sıra istehsal, xidmət və idarəetmə sahələrində, ən müxtəlif təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsində, elmi-tədqiqat və təhsil proseslərində, eləcə də, insanların məişətində bu texnologiyalara tələbat dəfələrlə artmışdır. Belə bir vəziyyət telekommunikasiya şəbəkələrinin dayanaqlılığına, təhlükəsizliyinə, xidmət keyfiyyətinin artırılmasına xüsusi diqqət yetirilməsini tələb edir. BTİ və ayrı-ayrı dövlətlər, o cümlədən Azərbaycan öz fəaliyyətində bu istiqamətdə səylərini daha artırmış, öz imkanlarını səfərbər etmişdir.

İnformasiya cəmiyyətinin inkişaf etdirilməsi Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasətinin əsasalarından, strateji hədəflərindən biridir. Bu siyasətin əsası Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Məhz onun Sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya (2003-2012-ci illər)” təsdiq edilmişdir. Həmin strategiyanın həyata keçirilməsi ilə ölkəmizdə informasiya cəmiyyətinin əsaslarının yaradılması üçün zəruri islahatlar aparılmış, müvafiq hüquqi, iqtisadi, texnoloji və kadr bazası formlaşdırılmışdır.

Bu siyasət Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Hazırda həmin tədbirlərin davamı olaraq “Azərbaycan Respublikasında informasiya cəmiyyətinin inkişafına dair 2014-2020-ci illər üçün Milli Strategiya həyata keçirilir. Milli Strategiyanın əsas məqsədi ölkədə informasiya cəmiyyətinin bərqərar olması, onun yaratdığı imkanlardan vətəndaşların, cəmiyyətin, dövlətin inkişafı üçün səmərəli istifadə edilməsi, ölkənin davamlı və dayanıqlı tərəqqisi, İKT-nin dövlət idarəçiliyində hərtərəfli tətbiqi, habelə sosial-iqtisadi və mədəni sahələrin inkişafına təkan verən iqtisadi sektor kimi inkişaf etdirilməsidir.

Azərbaycan informasiya cəmiyyətinin, elektron dövlətin, İKT infrastrukturunun inkişaf səviyyəsinə görə dünyada qabaqcıl mövqe tutur. Müvafiq beynəlxalq təşkilatların illik hesabatları da bunu təsdiq edir.

AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu da öz fəaliyyəti ilə ölkəmizdə informasiya cəmiyyəti quruculuğuna elmi dəstək verir, müvafiq dövlət proqramlarının həyata keçirilməsində iştirak edir. İnstitutun iki əsas elmi istiqamətindən biri də məhz informasiya cəmiyyəti istiqamətidir. İnstitutda 2005-ci ildə “İnformasiya cəmiyyəti problemləri” adlı elmi şöbə yaradılmış, 2010-cu ildə “İnformasiya cəmiyyəti problemləri” elmi-praktik jurnalı təsis olunmuşdur.

Hazırda informasiya cəmiyyətinin, IV sənaye inqilabının əsas trendlərindən biri süni intellekt texnologiyalarıdır. Proqnozlara görə, yaxın gələcəkdə ölkələr arasında rəqəmsal fərqliliyi yaradan əsas faktor süni intellekt texnologiyalarının inkişaf və tətbiq səviyyəsi olacaqdır. Məhz buna görə də son zamanlar Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bu məsələyə böyük diqqət ayırır. Dövlətimizin başçısı bu ilin yanvar ayında Davos Forumunda da bununla əlaqədar ciddi məqamlara toxunmuşdur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təşəbbüsü ilə Bakıda Davos Forumunun Regional Mərkəzinin yaradılması nəzərdə tutulur. Bu mərkəzin yaradılmasında məqsəd ölkəmizdə IV sənaye inqilabının çağırış və imkanlarının, İndustry 4.0 texnologiyalarının, o cümlədən süni intellekt texnologiyalarının həyata keçirilməsidir. Bunları rəhbər tutaraq, ölkəmizdə süni intellekt texnologiyalarının inkişafına böyük diqqət ayrılır, alimlərimiz bununla əlaqədar əhəmiyyətli araşdırmalar aparırlar.

İndustry 4.0 texnologiyalarının geniş tətbiqi, Azərbaycanın texnoloji infrastruktur mühitinin IV sənaye inqilabının çağırışlarına uyğun formalaşdırılması, xüsusi data mərkəzlərin, superkompüter klasterlərinin formalaşdırılması, kütləvi “buludlaşma” kimi tədbirlər ölkəmizin informasiya cəmiyyətinin növbəti inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasına, qlobal rəqabətədavamlılığının artmasına imkan verəcək.

AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu,

İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi

Telekommunikasiya ve informasiya

Bakı şəhəri ərazisində dövlət və idarəetmə orqanlarına, idarə, müəssisə və təşkilatlara, xarici hüquqi şəxslərə, onların nümayəndəliklərinə, əhaliyə ən müasir texnologiyalar vasitəsilə stasionar telefon, genişzolaqlı internet, rəqəmsal TV və bir sıra digər telekommunikasiya xidmətlərini “Bakı Telefon Rabitəsi” MMC (Baktelecom) göstərir.

“Baktelecom” şəbəkəsində mövcud olan 226 ədəd böyük və kiçik tutumlu ATS-in 43 ədədi vasitəsilə 1 saylı Rabitə xidmətləri mərkəzi Nəsimi, Binəqədi, Yasamal və Səbail rayonları ərazisində; 34 ədədi vasitəsilə 2 saylı Rabitə xidmətləri mərkəzi Nəsimi, Nərimanov, Binəqədi, Səbail və Xətai rayonları ərazisində; 26 ədədi vasitəsilə 3 saylı Rabitə xidmətləri mərkəzi Nizami, Xətai, Suraxanı, Sabunçu rayonları ərazisində; 47 ədədi vasitəsilə 4 saylı Rabitə xidmətləri mərkəzi Sabunçu və Suraxanı rayonları ərazisində; 36 ədədi vasitəsilə 5 saylı Rabitə xidmətləri mərkəzi Xəzər və Pirallahı rayonları ərazisində; 20 ədədi vasitəsilə 6 saylı Rabitə xidmətləri mərkəzi Qaradağ rayonu ərazisində; 20 ədədi ilə “AzEvroTel” MMC Səbail, Yasamal, Nəsimi rayonlarının ərazisində müxtəlif rabitə və digər telekommunikasiya xidmətləri təşkil edir.

Bakı şəhərində GPON texnologiyası ilə fiber-optik xətləri üzərindən internet və stasionar telefon xidmətləri təmin edilir. Görülən işlər çərçivəsində müxtəlif tutumlu mis kabellər istismardan çıxarılaraq kütləvi şəkildə müasir standartlara cavab verən fiber-optik kabellərlə əvəzlənir.

“Baktelecom” mənzillər və korporativ müəssisələr üçün Ayrılmış İnternet Kanalı (AİK) xidməti göstərir. AİK xidməti ilə istifadəçilər videomüşahidə, İP (İnternet Protokol) telefoniya, İPTV xidmətlərindən rahat istifadə imkanı əldə edə, eyni zamanda 1 Gbit/s-ə qədər sürətli internet və telefon xətlərindən asılılığın olmaması kimi üstünlüklərə sahib ola bilirlər.

Paytaxtla yanaşı, digər regionlarda da telekommunikasiya şəbəkəsinin inkişafına dair irimiqyaslı layihələr icra olunmaqdadır. Son nəsil rabitə texnologiyalarının qurulması və nəticədə əhalinin dayanıqlı rabitə, yüksəksürətli internet və digər multimedia xidmətləri ilə təmin olunması istiqamətində işlər davam etdirilir.

Milli rabitə operatoru olan “Aztelekom” MMC-nin şəbəkəsində aparılan yenidənqurma işləri çərçivəsində GPON texnologiyasının quraşdırılması prosesi davam etdirilir, mis kabellər optik xətlərlə əvəzlənir. Digər texnologiyalara nisbətən GPON texnologiyası vasitəsilə müştərilərə yüksəksürətli və keyfiyyətli xidmətlərin təqdim edilməsi ilə yanaşı, xidmətlərin çeşidlərinin də artırılması imkanlarının olması bu texnologiyanın üstünlüyünü təsdiqləyir.

Respublikada start verilmiş “Onlayn Azərbaycan” layihəsi çərçivəsində 2024-cü ilin sonunadək bütün ölkə ərazisində GPON texnologiyası ilə yüksəksürətli internet və digər telekommunikasiya xidmətlərinə qoşulma mümkün olacaq.

İnformasiya Texnologiyaları(İT) nədir?

İT, İnformasiya Texnologiyalarının qısaltmasıdır və ayrı hərflər kimi tələffüz olunur. İnformasiya texnologiyaları, xüsusən də böyük bir təşkilat və ya şirkət daxilində məlumatların idarə edilməsi və işlənməsinin bütün aspektləri ilə əlaqəli geniş bir mövzudur.

İnformasiya Texnologiyaları (İT) avadanlıq(hardware), proqram təminatı(software), telekommunikasiya və ümumi olaraq məlumat ötürülməsi və ya ünsiyyəti asanlaşdıran sistemlər ilə əlaqəli hər şey daxil olmaqla hesablama(computing) ilə məşğul olan bir iş sektorudur.

İT, KOMPÜTERLƏRDƏN VƏ ŞƏBƏKƏLƏRDƏN DAHA ÇOXUN İFADƏ EDİR

İT tez-tez kompüterləri və kompüter şəbəkələrini təsvir etmək üçün istifadə edilsə də, əslində fiziki avadanlıqdan əməliyyat sistemlərinə, tətbiqlərə, verilənlər bazalarına, saxlama sistemlərinə, serverlərə və s. qədər təşkilat daxilindəki bütün sistemlərin bütün təbəqələrini əhatə edir. Telekommunikasiya texnologiyaları, o cümlədən İnternet və İş telefonları da təşkilatın İT infrastrukturunun bir hissəsidir.

İT çox şeyi əhatə edir. Məsələn, bir şirkətdə İT departamentini götürək. Bu departamentdə Bir çox işi və müxtəlif məsuliyyətləri olan bir çox insan var. Bu vəzifələr sistemlərin və məlumatların təhlükəsizliyinin təmin edilməsindən tutmuş şəbəkələrin işlək vəziyyətdə saxlanmasına qədər dəyişir. Məlumat daxil edən insanlar, verilənlər bazalarını idarə edən insanlar və proqramlaşdırma ilə məşğul olan insanlar var. İT şöbəsinin necə işləyəcəyinə və hansı komponentlərin alınacağına qərar verən Baş İT-Menecerləri (Chief Information Officer(CIO) ) kimi qərar verənlər də var.

İT həm də mətn, səs, şəkil, audio və ya başqa formada olan məlumatların idarə edilməsini də əhatə edir. Bu, İnternetlə əlaqəli şeyləri də əhatə edə bilər. Bu, İnternetin öz sahəsi olduğundan İT-yə tamamilə yeni məna verir. İT məlumatların ötürülməsini nəzərdə tutur, buna görə də İnternetin İT-nin bir hissəsi olması məntiqlidir. İT gündəlik həyatımızın bir hissəsinə çevrildi və yeni sahələrə yayılmaqda davam edir.

İT ŞÖBƏLƏRİ

Kompüter sistemləri informasiyanın idarə edilməsində mərkəzi yer tutduğundan şirkətlər və universitetlər daxilindəki kompüter şöbələri çox vaxt İT departamentləri adlanır. Bəzi şirkətlər bu şöbəyə IS (Information Services( İnformasiya Xidmətləri) ) və ya MIS (Management Information Services( İdarəetmə Məlumat Xidmətləri ) adlandırılar.

İnformasiya Texnologiyaları(İT) Sertifikatları və İşləri

İT o qədər geniş bir mövzunu əhatə edir ki, İT ilə əlaqəli bir çox karyera var. İnformasiya Texnologiyaları sertifikatları, bir İT mütəxəssisinin hədəflənmiş İT sahələrində mütəxəssislik səriştəsini öyrətmək və obyektiv şəkildə qiymətləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. İT sertifikatları təhsil, təcrübə və ya müəyyən bir bilik vərdişlərinin qiymətləndirilməsi yolu ilə əldə edilə bilər. Bu gün müstəqil təşkilatlar və satıcılar vasitəsilə yüzlərlə sertifikat mövcuddur.

Müəllif

Salam dostlar! Mən Hacıyev Əyyub. 10 ildən artıqdır ki proqramlaşdırma ilə məş.