Televiziyanın rolu
Ümummilli lider Heydər Əliyev həmişə deyərdi ki, millətin mədəniyyətini qorumaq təkcə mədəniyyət xadimlərinin, təkcə bu sahədə işləyən insanların, ziyalıların işi deyil, eyni zamanda dövlət rəsmilərinin, bütün dövlət strukturlarının, qurumlarının vəzifəsidir. Mədəniyyət millətin vizit kartıdır.
Televiziya – Wikipedia
Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz.
Televiziya (yunanca τήλε — uzaq və latınca video — görürəm; televisio — uzağıgörmə) — kütləvi informasiya vasitəsi, səsin və hərəkət edən təsvirin müəyyən məsafəyə ötürülməsi və qəbulu üçün rabitə sistemi.
İlk SSRİ mexaniki televizoru
İlk televiziya sitemləri mexaniki idilər və təsviri göstərərək səs müşaiyətini nəzərdə tutmurdu.
Televiziyanın cəmiyyətdə rolu
Edvard Merou: “O öyrədə və maarifləndirə, hətta həvəsləndirə bilər, ancaq o vaxta qədər ki, insanlar ondan müvafiq surətdə istifadə edə bilsinlər. Əks halda o sadəcə olaraq naqil və lampalardan ibarət qutudur”.
Televiziyanın tənqidi
Artur Çarlz Klark: “Nə vaxtsa bizim nəsil haqqında işıqlı hərflərlə yazacaqlar: “Tanrılar məhv etmək istədiklərinə əvvəlcə televizor bağışlayacaqlar. Biz yaradan yox, tamaşa edən nəsilə çevrilirik”.
Televiziyanın Uşaqlara 12 Yaxşı və Pis Təsiri
Texnologiya və media uşaqlar üçün öyrənməyi əyləncəli vəziyyətə gətirdi, lakin səhv istifadə edildikdə mənfi cəhətləri var. Yaxşı, uşaqlar üçün televizor yaxşıdır, yoxsa pis? Uşaqlar hər gün nə qədər televizora baxmalıdır? Hansı TV şoularına baxmaq olar?
MomJunction sizə televiziyanın uşaqlara yaxşı və pis təsirlərindən və bir valideynin bununla necə mübarizə edə biləcəyindən danışır.
Televiziyanın Uşaqlara Müsbət Təsirləri
Televiziya pis deyil. Doğru şoulara və ya proqramlara məruz qaldıqda, uşağınız faydalı şeylər öyrənə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, televiziya izləmək uşaqlar üzərində müsbət təsir göstərə bilər. Davranışlarını və münasibətlərini yaxşılığa dəyişdirmələrinə kömək edə bilər (1). Televiziyanın uşaqlara müsbət təsir göstərə biləcəyi bir neçə yol.
1. Təhsil məzmunu
Bir neçə televiziya kanalı tamaşaçılar, xüsusən də uşaqlar üçün maarifləndirici və məlumatverici məzmun yaratmağa həsr olunmuşdur. Məsələn, Susam Caddesi, məktəbəqədər uşaqları hədəf alan belə bir proqramdır.
Yalnız sənət və sənətkarlıq, elm, tarix, coğrafiya və riyaziyyat kimi mövzuları əhatə edən yalnız təhsil məzmunu yayımlayan bir neçə kanal var. Televiziya həm də uşaqları dünyanın müxtəlif dillərinə məruz qoyan əla bir vasitədir.
Uşaqlarınıza bir az rəhbərlik edərək xəbər kanallarını izləməyə icazə vermək, dünyadakı aktual işlər və adları ilə tanış olmaqlarına kömək edəcəkdir.
2. Əyləncə
Ekrandakı səslər və rəngarəng şəkillər uşaqlara müraciət edir və eyni zamanda diqqətlərini qoruyur. Filmlərdən cizgi film şoularına qədər uşaqları nişanlandırmaq üçün bir neçə proqram var.
Bununla birlikdə, məzmununun yaşlarına və anlayış səviyyələrinə görə uşaqlarınıza uyğun olduğundan əmin olun.
3. İdman
Uşaqlarınızla birlikdə izləyərək tennis, futbol, beysbol və basketbol kimi müxtəlif idman növlərinə baxmağa təşviq edin. Onlara oyun, qaydalar və idmanla bağlı digər maraqlı faktlar barədə danışın. Hər hansı birinə maraq göstərsələr, onları oyun və ya idman oynamağa təşviq edin.
4. Fərqli mədəniyyətlərə məruz qalma
Televiziya uşağınıza müxtəlif ölkələr haqqında məlumat əldə etməyə və dünyanın müxtəlif mədəniyyətlərini öyrətməyə kömək edə bilər. Düzgün seçim proqramı ilə övladınız dünyadakı müxtəlif insanlar, onların ənənələri, həyat tərzi və mədəniyyətləri haqqında məlumat əldə edə bilər.
5. Televiziya ilham verə bilər
Kiçik uşaqlara və yeniyetmələrə yönəlmiş televiziya verilişləri yalnız maarifləndirici deyil, həm də ruhlandırıcıdır. Təhsil televiziya proqramları uşaqları yeni şeyləri sınamağa təşviq edir. Məsələn, yaradıcı əyləncədən bəhs edən bir TV şousu bir uşağı gil, boyalar və ya kağız ilə yeni bir şey sınamağa ilham verə bilər. Eynilə məşhur elm adamları, sənət adamları və digər ictimai xadimlər haqqında sənədli film də onları yaxşı işlər görməyə və ya həyatda böyük bir şey əldə etməyə ruhlandıra bilər.
6. 3D televizor və proqramlar
3D texnologiyası televiziya təcrübəmizi dəyişdirdi. 3D televiziya proqramları və filmlər uşaqlar üçün inkişaf etmiş bir təcrübə təqdim edir. Yaxın keçmişdə 3D TV-nin populyarlığı azalsa da, 3D formatında təhsil proqramları təqdim edən bir neçə şəbəkə var.
Amerika Optometrik Dərnəyi, 3D-yə əksər uşaqların baxa biləcəyini təsdiqlədi (2). Övladınızda problem varsa, həkim mütəxəssisinə müraciət edin.
Uşaqlarınız TV-yə və ya internetə baxmaqdan bütün bu faydaları yalnız məhdud bir müddətə uyğun şouları izləməyə yönəltdiyiniz zaman əldə edə bilərlər.
Amerika Pediatriya Akademiyası, ekran müddəti və altı yaşdan yuxarı uşaqların izlədikləri media növlərinin məhdudlaşdırılmasını tövsiyə edir.İki ilə beş yaş arasındakı uşaqlar üçün ekran müddəti gündə bir saat ilə məhdudlaşdırılmalı və yalnız yüksək keyfiyyətli proqramlar daxil olmalıdır (3).
Rəqəmsal media ehtiyatlı deyilsinizsə, səssizcə övladlarınızın həyatını ələ keçirə bilər. “Yalnız bir saat daha” yeni başlayan mərhələdə düzəldilmədiyi təqdirdə uzana bilər.
Televiziyanın Uşaqlara Mənfi Təsiri
Televiziya uşaqları da mənfi təsir edir. Təəssüf ki, diqqət etmədiyiniz zaman mənfi təsirlər müsbət təsirlərdən çox görünür. Televiziyanın övladlarınıza pis təsir göstərə biləcəyi bir neçə yol.
7. Fiziki aktivliyi cilovlayır
Televiziya şoularına aludə olmaq uşaqlarda fiziki aktivliyin miqdarını azaldır. Bəzən bütün günü televizora baxmaqdan başqa bir şey etməkdən imtina edirlər.
- Düzgün fiziki fəaliyyətin olmaması və ekranın çox vaxtı görmə problemlərinə səbəb ola bilər.
- Tədqiqat, televiziya vaxtı ilə uşaqlarda obezlik arasında birbaşa əlaqə olduğunu da göstərmişdir (4).
8. Sosial inkişafa təsir göstərir
Çox televizora baxan uşaqların oynamağa və ya ünsiyyət qurmağa vaxtları olmur.
Həmyaşıdları ilə az və ya heç bir əlaqə onların sosial inkişafına təsir göstərə bilər. TV sosial dairələrindəki digər uşaqlarla ünsiyyət qurduqları vaxtı yeyir ki, bu da onların sosial qarşılıqlı münasibətlər və davranışları haqqında məlumatlarına və anlayışlarına təsir göstərə bilər.
9. Beyin inkişafına və davranışına təsir göstərir
Televiziya şouları maarifləndirici ola bilər, amma araşdırmalara görə həddindən artıq izləmək uşağınızın beyin inkişafına təsir göstərə bilər. Uşağınızın həyatındakı ilk iki il beyin inkişafı üçün çox vacibdir.
- Tədqiqatçılar uzun müddət televiziya baxışının qısamüddətli yaddaş, erkən oxuma, riyaziyyat bacarıqları və dil inkişafı ilə əlaqəli bilişsel qabiliyyətləri azalda biləcəyini aşkar etdilər (5).
- John Hopkins Universiteti tərəfindən aparılan başqa bir araşdırmada, gündə iki saatdan çox televiziya izləyən körpələrin davranış problemi ola biləcəyi bildirilir (6).
Hələ Sesame Street və Dora the Explorer kimi təhsil verilişləri belə məktəbəqədər yaşa qədər uşaqlara tövsiyə olunur.
10. Pisliklərə məruz qalma
Həm də övladınızın televizorda izlədiklərini həmişə idarə edə bilməyəcəksiniz.
- Cinsi, alkoqollu və narkotik maddə olan uyğunsuz məzmuna erkən məruz qalmaq, uşaqlarda sualları gündəmə gətirə bilər, cavabları başa düşmək üçün çox mürəkkəb ola bilər. Ən pis tərəfi odur ki, erkən məruz qalma onlara bu elementlərə qarşı təhrif olunmuş bir fikir verə bilər.
- Super qəhrəman filmlərində və buna bənzərlərində “pozitiv” bir şəkildə göstərilən şiddət onlara şiddət göstərməyin “yaxşı” olduğu fikrini verir. Beləliklə, super qəhrəmanlara əsaslanan televiziya şousunu izləyən uşaqlar, şiddətin pis olmadığını düşünməyə başlaya bilərlər.
- Hətta bəzi uşaqlarda sosial inkişafına zərər verə biləcək şiddətli və aqressiv davranışları təşviq edə bilər (7). Bəzi uşaqlarda bu davranış dərhal ortaya çıxa bilər, bəzilərində isə sonrakı illərdə ortaya çıxa bilər.
11. Dünyaya təhrif olunmuş bir baxış verir
Televiziya uşaqlarda və yeniyetmələrdə “orta dünya sindromu” na yol aça bilər (8).
- Filmlər və digər televiziya şouları gerçəyi şişirtdirə bilər və uşaqlar üçün dəhşətli ola biləcək son dərəcə şiddətli səhnələr yarada bilər.
- Televiziyada istifadə olunan şiddət və silahların miqdarı onlara dünyanın onlar üçün təhlükəli bir yer olduğu təəssüratını verə bilər.
- Eyni zamanda, şiddətin təsirlərini özündə cəmləyən cizgi filmləri və cizgi filmləri uşaqları real hadisələrə həssas edə bilər.
12. İstehlakçılıq
Televiziyanın başqa bir mənfi cəhəti istehlakçılıqdır. Bir uşağın TV-də gördüyü reklam sayı, ehtiyac duymayacaqları müxtəlif marka və məhsullara məruz qalır.
- Reklam çarxları uşaqları zərərli qidalar və içkilər qəbul etməyə təşviq edir.
- Uşaqlar fast food, dondurma və qazlı içkilərin yaxşı olduğuna inanmağa başlayırlar.
- Uşaqlar televizorda gördükləri bir şeyi almaqda israr etdikləri üçün valideynlər istehlakçılığın qurbanı olurlar. Uşaqlarının istədikləri, amma ehtiyac duymadıqları şeylərə pul xərcləmək məcburiyyətində qalırlar.
Valideynlər nə edə bilər?
Televiziyaya gəldikdə valideynlər bir mövqe tutmalıdırlar. Uşaqlarınızı televiziyanın zərərli təsirlərindən qorumaq istəyirsinizsə, budur.
1. Düzgün TV Şoularını seçin
İlk addım şouların uşaqlara uyğun olduğunu tapmaqdır. Şounun məzmunu və tamaşaçıya göndərdiyi mesajı anlamaq üçün bir az araşdırma aparmaq məcburiyyətində qalacaqsınız. Yalnız uşaqlar üçün olduğu üçün bir şou seçməyin. Uşaqlar üçün nələrə baxacağınıza qərar verməzdən əvvəl aşağıdakı amilləri unutmayın.
- The məzmun veriliş uşağınızın yaşına uyğun olmalıdır.
- Şouları daha qısa seçin müddəti. Nə qədər çox baxsalar, asılılığa düşmə şansları da bir o qədər çoxdur.
- Yoxlayın ton və temp Uşaqlarınızın yatmazdan əvvəl enerjili bir şou izləmələrini istəmədiyiniz kimi şou.
- Onlara icazə verməyin reklamları izləyin. Uşaqlar sadəlövhdürlər və reklam çarxları manipulyasiya edə bilər, çünki əsas məqsədi təsirli auditoriyasını inandıraraq məhsul satmaqdır.
- Onları izləməyə təşviq edin təhsil proqramları onlara özünüz baxaraq.
2. Uşaqlar üçün TV vaxtını məhdudlaşdırın
Uşaqların rəqəmsal mediaya baxmağa sərf etdikləri saat sayı qorxunc dərəcədə artır. Uşaqlarınızın çöldə nə qədər televiziya izlədiyini idarə edə bilməməyinizə baxmayaraq, şübhəsiz ki, evdə məhdudlaşdıra bilərsiniz. Budur necə.
- Yemək zamanı televiziya yoxdur: Uşaqlarınız yemək yeyərkən televizora baxmasına icazə verməyin. Mümkünsə arxa planda televizor olmayan nahar masasında birlikdə nahar etdiyinizə əmin olun.
- Televizoru yataq otağından çıxarın: Yataq otağındakı TV, xüsusilə də uşaqlar üçün pis bir fikirdir, çünki ekranlara uzun müddət qalma onların yuxu vərdişlərini təsir edə bilər.
- TV uşaq baxıcısı deyil: Valideynlərin uşaqları tərəfindən narahat edilmədən bir şey etmək istədikləri zaman televizordan uşaq baxıcısı kimi istifadə etmələri çox yaygındır. Məşğul olduğunuzda, uşaqların izlədiklərini izləyə bilməyəcəksiniz və bu, onları uyğun olmayan məzmuna məruz qoya bilər.
- Arxa planda televiziya: Mətbəxdə, paltar yuyarkən və ya evdə işləyəndə televizoru arxa planda açıq qoymaq tez-tez olur. Bu yalnız uşağın diqqətini buna yönəldəcəkdir. Bir şey izləmək istəmədiyiniz təqdirdə televizoru açmayın.
- Məktəb günləri üçün TV-nin vaxt qaydalarını təyin edin: Uşaqlar üçün iş günləri və həftə sonları üçün xüsusi televiziya vaxtını cəlbedin və onlara əməl edin. Bu, hər hansı bir gündə çox televizora baxmalarının qarşısını alacaq.
3. Ailənin Fəaliyyəti Olun
Vaxt keçirmək üçün bir vasitə əvəzinə televizora baxmağı əyləncəli bir ailə fəaliyyəti halına gətirməyə çalışın. Bu, uşaqlarınızı darıxdıqda və ya evdə tək olduqda onu izləməkdən çəkindirəcəkdir.
4. Fiziki Aktivliyi təşviq edin
Edə biləcəyiniz daha bir şey uşaqlarınızı çölə çıxmağa və oynamağa təşviq etməkdir. Bu, diqqətlərini rəqəmsal mediadan uzaqlaşdırmağa kömək edə bilər. Uşaqlarınız müqavimət göstərirsə, bunları sınayın:
- Qonşunuzun uşaqları ilə oyun tarixləri təşkil edin.
- Bəzi açıq oyunlarda onlarla iştirak edin.
- Onları məktəbdəki oyunlara və idmana qatmağa təşviq edin.
- Açıq havada oynamaq üçün könüllü olaraq televizor qazdıqları təqdirdə onları mükafatlandırın.
Uşaqlarınızın həyatında televiziyanın rolu
Televiziyanın yaxın vaxtlarda heç bir yerə getməyəcəyi ilə üzləşək. Beləliklə, uşağınızın ‘təhlükəsizliyini’ qorumaq üçün bir televizor almamaq, onunla qarşılaşmayacağına zəmanət vermir. Televiziyanı məktəbdə, bir dostunun evində və ya başqa bir yerdə izləyə bilərlər.
Ancaq bu o demək deyil ki, televizorun övladlarınıza təsirini idarə edə bilməzsiniz. Bir valideyn olaraq övladınızın nə qədər televiziya görməsinə qərar verə bilərsiniz. Uşaqlarınızın başa düşəcək qədər yaşı varsa, onlara ekran müddətini niyə məhdudlaşdırdığınızı və bunun onlara necə təsir edə biləcəyini izah edin; bu müqaviməti azalda bilər.
Tez-tez soruşulan suallar
1. Televiziya uşağın inkişafına necə təsir göstərə bilər?
Daha əvvəl də qeyd edildiyi kimi, televiziya bir uşağın beyin inkişafına təsir göstərə bilər və davranışlarına təsir göstərə bilər. Bəzi hallarda onların fiziki fəaliyyətlərini, sosial qarşılıqlı təsirlərini və idrak inkişaflarını cilovlaya bilər.
2. Körpələr və körpələr televizora baxa bilərmi?
Mütəxəssislər, iki yaşınadək uşaqların televiziya ilə qarşılaşmamalarını tövsiyə edir, çünki bu onların idrak, sosial və fiziki inkişafına zərər verə bilər. Amerika Pediatriya Akademiyasına görə, valideynlər körpələrin və körpələrin 40% -dən çoxunun televizora baxmasına icazə verirlər. Şounun körpələr və körpələr üçün nəzərdə tutulduğu üçün bu, onlar üçün uyğun olduğu demək deyil (9).
3. Mediya zorakılığı nədir?
Media şiddəti, əyləncə üçün ekranda şiddətli və aqressiv davranışın təsviridir. Təcavüzə ümumiyyətlə ekranda insan və ya insana bənzər bir xarakter rəhbərlik edir (10).
Televiziya övladlarınız üçün yaxşı da, pis də edə bilər. Televiziyanın cani olmadığını unutmayın. Ancaq övladlarınızı buna məruz qoyarkən ehtiyatlı istifadə etməsəniz, bu bir ola bilər.
Aşağıdakı şərhlər bölməmizi istifadə edərək uşaqlar və televiziya haqqında fikirlərinizi paylaşın.
Televiziyanın rolu.
Xalid NİYAZOV,
Əməkdar jurnalist
Böyük işlərin altında böyük insanların imzası durur.
Adətdir; insan getdiyi yolun zirvə hesab elədiyi növbəti mərhələsinə yetişəndə əlini günlük eləyərək keçib gəldiyi yollara nəzər salır, arıdır, axtarır, sərf-nəzər edir və düşünür.
Azərbaycan televiziyası da hər qarışı örnək ola biləcək belə bir mənalı yol keçib. Kimsəni pərişan etməyəcək, laqeyd buraxmayacaq, şərəfli, zəhmət və əziyyətlə dolu bir yol. Bu, belə deyək, həm də sənətlə istedadın qaynayıb qarışdığı, sonunda yaradıcılıq şövqü ilə peşəkarlığın çox uğurlu bir xəlitəsinin zühur etdiyi yoldur. Nəhayət, bu camiədən çoxlarının hər yanından ötəndə qibtə ilə köks ötürdüyü Mehdi Hüseyn, 1- peşəsinə dəlicəsinə vurulanların ünvanı olub. Həmişə! Çörək təknəsindən daha çox könül məbədinə aparan bu yoldan kimlər keçməyib?!
Bu gün özünün sırf professional öhdəliklərinə uyğun olaraq çeşidli xəbər daşıyan, maarifləndirən kütləvi informasiya vasitəsi olmasının fövqündə bir də funksional baxımdan cəmiyyətin altsisteminə çevrilmiş televiziya toplumun mənəvi səhhətinin, dəyərlərimizin, belə demək mümkünsə, ekologiyasının məsuliyyətini bölüşür.
Televiziyanın bütövlükdə cəmiyyət qarşısındakı sosial məsuliyyəti, çoxdan bəri obıvatellikdən çıxmış müasir tamaşaçının dünyagörüşünün formalaşmasında, etik-əxlaqi və mənəvi-estetik dəyərlər sisteminin, eləcə də dünyaya pozitiv baxışların formalaşmasındakı rolu ölçüyəgəlməzdir. İnformasiyanın strateji məhsula çevrildiyi müasir cəmiyyətdə orta statistik tamaşaçı sövq-təbii televiziya ekranında gördüyünün total psixoloji təsirinə düşərək özünü “efir qəhrəmanı” ilə bütövləşdirir, öz hərəkət və dünyaduyumunu ona uyğunlaşdırır. Və heç şübhəsiz, münasibətlərin belə bir düzülüşündə televiziyadan umduğumuzun ictimai çəkisi qat-qat artır.
Cəsarətlə söyləmək olar ki, ölkə teleməkanının şəriksiz lideri, ağsaqqalı və universiteti sayılan Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti özünün həm texniki, həm də intellektual-yaradıcı potensialı ilə bu vəzifənin öhdəsindən məharətlə gəlir. Heç şübhəsiz, bu gün AzTV-nin Bakının ən yüksək nöqtələrindən birində qərar tutmuş əzəmətli binasına, xüsusilə də bu yaxınlarda tikintisi başa çatmış yeni studiyalardan ibarət korpusunun yaxınlıqdakı möhtəşəm “Fairmont Baku” otel kompleksinin, Milli Məclisin binalarının memarlıq hüsnünə yeni bir rəng və uyum qatan gözəlliyinə tamaşa edən ixtiyar televiziya işçilərinin xəyalı istər-istəməz 57 il əvvələ dönərək Azərbaycan televiziyasının yarandığı ilk günün xatirələrinə qovuşur. 1956-cı ilin, el arasında çilə adlandırılan fevralında səhnəmizin və kinomuzun gözəl siması Nəcibə xanım Məlikova ekranda göründü və evində televizor adlı “sehirli qutu”nun olduğu azsaylı paytaxt sakinlərini “Göstərir Bakı!” kəlmələri ilə salamladı.
Tamara Gözəlova, Gültəkin Cabbarlı, Nizami Məmmədov kimi diktorlardan estafeti 70-ci illərdə Roza Tağıyeva, Rafiq Hüseynov, Ofelya Sənani, Şərqiyyə Hüseynova, Sabir Ələsgərov, Hicran Hüseynov, Gülşən Əkbərova və başqaları kimi istedadlı diktorlar qəbul etdilər. Ümumiyyətlə, parlaq şəxsiyyətlər sarıdan Azərbaycan Televiziyasının və Radiosunun bəxti həmişə yüyürək olub. İlk vaxtlarda peşəkar televizyonçu qıtlığı üzündən radio, qəzet və hətta teatrda çalışanlar əməkdaşlığa cəlb olunurdularsa, sonralar AzTV-də ölkə mədəniyyətinə əvəzsiz töhfələr vermiş, ad qoymuş bütöv bir peşəkarlar nəsli yetişdi.
AzTV-nin bugünkü, belə deyək, cah-calalını görən gənclər üçün bunları eşitmək nə qədər qəribə görünsə də, yarandığı dövrdə “Bakı studiyası” 30 kv. metrlik iki otağa sığınmışdı. Üç kameradan biri studiya telekamerası idi, ikisi isə film üçün nəzərdə tutulmuşdu. Ötürücüsü 44 metrlik adi neft buruğunda quraşdırılmış”Bakı studiyası” əvvəllər həftədə iki saatlıq proqramla efirə çıxırdı.
1957-ci ildə hündürlüyü 180 metr olan qüllə istifadəyə verildi. Təməli 1981-ci ildə qoyulmuş yeni televiziya qülləsi isə ulu öndər Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra – 1996-cı il iyunun 7-də istismara qəbul edildi.
Hazırda Azərbaycan televiziyasının verilişləri nəinki respublikanın ən ucqar kəndlərinə, habelə süni peyklər, o cümlədən “Azerspace-1” vasitəsilə dünyanın əksər ölkələrinə translyasiya edilir. Yəni indiki informasiya əsrində Yer kürəsinin ixtiyari bir məntəqəsindəki əcnəbi seyrçi rahatlıqla Azərbaycan televiziyasının verilişlərini seyr etmək imkanı əldə edib. Ölkə auditoriyasını operativ və keyfiyyətli xəbər məhsulu ilə təmin etmək məqsədilə AzTV-nin keçmiş MDB ölkələrində, habelə Türkiyə, İran, ABŞ, Avropa və Ərəb ölkələri üzrə büroları fəaliyyət göstərir.
İdarəçilikdə belə bir vazkeçilməz prinsip mövcuddur ki, istənilən qurum texniki cəhətdən nə qədər güclü təminata malik olsa belə, onun fəaliyyətinə canlı ahəng və dinamikanı bəxş edən insan amili və bu intellektual-yaradıcı təbəqəni yönəldən komanda anlayışıdır. Və televiziya fəaliyyətin elə bir spesifik sahəsidir ki, buradakı inkişaf, yayım siyasətindəki mütərəqqi tendensiyalar, efir məhsulunun keyfiyyətini şərtləndirən texniki-yaradıcı potensialın səviyyəsi daim göz önündədir. Ölkə tamaşaçısı “pultun” düyməsini basa-basa izlədiyi proqramlara əsasən, bu və ya digər telekanal haqqında fikir yürüdə bilir. Birmənalı olaraq söyləmək olar ki, son illərdə Azərbaycan televiziyası özünün zəngin efir “setkası”, səviyyəli verilişləri, maraq doğuran başlanğıcları və kreativ layihələri ilə efir məkanının “ bir nömrəli kanalı” statusunu daha da möhkəmləndirib.
Etiraf etmək lazımdır ki, ölkənin əsas televiziyasındakı sonuncu komanda islahatı yaxşılığa doğru radikal keyfiyyət dəyişikliklərinin möhkəm özülünü qoymaqla, mürgüləməkdə olan böyük bir təsərrüfatda yaradıcı və texnoloji yenidənqurmanın zərurətini də önə çəkdi. Bütün səy və çəkilən zəhmət qısa bir zamanda bəhrəsini verdi. Təsadüfi deyildir ki, 2007-ci ildə Avropaya yayımın texniki müvafiqliyinə görə Azərbaycan Televiziyası “Avropa keyfiyyət” medalına layiq görüldü. Yenə də həmin illərdə peşəkarların iş başına gətirilməsi sayəsində efirdə yeni verilişlər, proqramlar və tamaşalar görünməyə başladı, gənc aparıcı və reportyorların işə qəbulunda ədalət və peşəkarlığın yeganə meyarı kimi müsabiqələrdən istifadə edildi, efirə və kanalın infrastrukturuna kapital qoyuluşu həyata keçirildi. Beləliklə, bir vaxtlar şəriksiz lideri olduğu teleməkanda AzTV ortaya qoyduğu “əmtəə” ilə yenidən ən peşəkar kanal kimi üstün mövqeyini təsbit etdi, belə demək mümkünsə, televiziya dəbinin qanunvericisinə çevrildi.
Son illərin qarşısıalınmaz inkişaf meyilləri cəmiyyətin bir altsistemi və dövlətin informasiya siyasətinin qüdrətli seqmenti kimi televiziyadan da yan keçməmişdir. Ulu öndər Heydər Əliyevin teleradioməkanın inkişafına qayğı və himayəsi Prezident İlham Əliyevin fəaliyyətində də varislik əlamətlərini göstərməkdədir.Vaxtilə AzTV-nin ləğv olunması kimi cəfəng bir iddianı gündəmə sırıyanların arzusunu dövlət başçısının bu xüsusda müvafiq qərarı gözlərində qoydu. Məhz Pezident İlham Əliyevin güclü dəstəyi sayəsində AzTV özünə mükəmməl maddi-texniki baza qurmuş, yaradıcı potensialı ilə yenidən ölkə teleməkanında liderliyi ələ almışdır. Bundan başqa, dövlət başçısı mədəniyyət və idmansevərlərin istək və arzularını nəzərə alaraq, Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri QSC-nin nəzdində “Mədəniyyət” və “İdman Azərbaycan” telekanallarının yaradılmasına şərait yaratdı. Bununla da birinci teleradio kanalımızın iri media holdingə çevrilməsinə yol açdı.
Televiziya və radio işçiləri günü ərəfəsində Azərbaycan Televiziyasında daha 3 yeni studiya təhvil verilib. Hazırda “Xəbərlər”, “Həftə” və digər ictimai-siyasi proqramlar Avropa standartlarına tam şəkildə cavab verən geniş studiyalardan efirə çıxır. Belə bir öyünəsi faktı da əlavə etmək qalır ki, yaxın xaricdəki bir sıra ölkələrin telekanalları yüksək texnologiya ilə təchiz edilmiş bu tip studiyalara, azərbaycanlı həmkaları üçün yaradılmış belə bir ideal şəraitə, sözün əsil mənasında, həsəd apara bilərlər.
Azərbaycan Televiziyası və Radiosunun hazırladığı bütün verilişlərdə maarifçilik xətti üstünlük təşkil edir. Bu istiqamət siyasət, fəlsəfə, dil, ədəbiyyat, tarix, folklor, kino, tamaşa, musiqi və hətta intellektual oyunlara həsr olunmuş bütün veriliş və proqramlarda özünü qabarıq şəkildə göstərir. Son illər Heydər Əliyev Fondunun və Azərbaycan Mədəniyyəti Dostları Fondunun təşəbbüsü ilə keçirilən Muğam televiziya müsabiqəsi milli musiqimizin incisi sayılan, Dünya Mədəni İrs siyahısına daxil edilmiş muğamın təbliği ilə yanaşı, həm də gənc istedadların seçilib üzə çıxarılması kimi nəcib bir məqsədə xidmət edir. Bu müsabiqədə hər bir detal – ifa edilən muğamların şöbələrinin titrlər vasitəsilə diqqətə çatdırılmasından tutmuş ta ki, alətlərdən, səhnə mədəniyyətindən və geyimədək hər bir element, bu qədim sənətin yüksək səviyyədə təbliğinə xidmət edir.
Ucuz SMS asılılığından kənar olan və ustad sənətkarların qiymətilə dəyərləndirilən hər bir müsabiqə iştirakçısının səsi isə öz unikallığı, zənginliyi və fərqliliyi ilə seyrçini heyran edir. Məhz bu amillərə görə, mütəxəssislər hesab edirlər ki, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə keçirilən Muğam televiziya müsabiqəsi teleməkandakı digər yarışları kölgədə qoyur. Adəti üzrə Beynəlxalq Muğam Mərkəzində keçirilən müsabiqənin seçim konsertlərinin bu il Qarabağın dilbər guşələrindən və qədim Naxçıvandan yayımlanması bu unikal musiqi bayramına bir özgə rəng qatdı.
Əvvəliki müsabiqələrdə uğurlu çıxışları ilə yadda qalan istedadlı gənclərin əksəriyyəti bu gün AzTV-də solist qismində çalışır. Bu isə muğam sənətimizin inkişafına xidmətlə yanaşı, həm də gənc istedadlara böyük sənət məbədinin cığırları ilə irəliləmək üçün real imkanın verilməsidir.
Efir məkanındakı bəzi duzsuz, nimdaş, bədii-estetik çəkidən xali, ictimai zövq deyil, ucuz sensasiya və qalmaqal üzərində köklənmiş dəyərsiz şoulardan fərqli olaraq AzTV-də sanballı intellektual oyunların artması da sevindirici haldır. MDB məkanında məşhur olan “Nə? Harada? Nə vaxt?”, “Breyn rinq” oyunlarının məhz ölkənin birinci kanalında yayımlanması ölkə intellektuallarının üzə çıxarılması məqsədlərinə xidmət edir. Gənclərimizin Rusiyanın intellektual elitasının toplaşdığı “Nə? Harada? Nə vaxt?” verilişində təmsil olunması ölkəmiz üçün qürurverici məqamlardandır. Çünki bu verilişdə Rusiya telekanallarındakı informasiya və şou-biznes proqramlarında üstünlük təşkil edən üzdəniraq qonşularımızın nümayəndələri təşəbbüsü ələ ala bilməyiblər və bu, azərbaycanlıların bilik və savad meydanında üstün olduqlarının daha bir bariz nümunəsidir.
Qeyd edək ki, intellektual gəncliyin məhz bu verilişlərdə görünməsinə şərait yaradan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevdir. Onun “Nə? Harada? Nə vaxt?” verilişinin beynəlxalq çempionatlarının bir neçə dəfə ölkəmizdə keçirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etməsi, həmin verilişdə fərqlənən azəbaycanlı gəncləri dəstəkləməsi ölkə intellektuallarının sırasını daha da genişləndirib.
AzTV-də nümayiş olunan digər intellektual verilişlər – “İntellekt”, “Min bir sual”, “Biz Azərbaycanlıyıq!” və s. tamaşaçılarda böyük maraq doğurur. Elə bu yaxınlarda “Min bir sual” verilişinin beynəlxalq “Tefi” mükafatına layiq görülməsi bu telekanalın son illərdə əldə etdiyi növbəti uğurlardandır.
Ümumiyyətlə, AzTV efiri zənginliyi, rəngarəngliyi və zövqlülüyü ilə tələbkar seyrçini özünə cəlb etməkdədir. Müəyyən səbəblər üzündən bir neçə il əvvəl fəaliyyətində tənəzzül əlamətlərinin hiss olunduğu AzTV-nin efiri ötən bir neçə ildə kardinal şəkildə dəyişmişdir. Hiss olunur ki, ölkəmizin görkəmli siyasət, elm, incəsənət və mədəniyyət xadimləri yenidən bu kanalın efirində görünmələrindən, veriliş və proqramlarda yaxından iştirak etmələrindən, hətta aparıcı qismində çıxış etdiklərindən qürur duyurlar.
Təqdirəlayiqdir ki, AzTV-nin siması dəyişir və gəncləşir. Bu gün AzTV-nin efirində gənc aparıcılar və solistlər nəinki əsl istedad nümayiş etdirirlər, hətta teleradiokanaldakı yüksək vəzifələr də gənc kadrlara etibar edilir. Bu addım həm yaşlılarla gənclər arasında nəsillərarası varisliyin yaradılmasına xidmət edir, həm də teleradioməkanda kadr boşluğunun aradan götürülməsini təmin edir.
AzTV-nin ürəyi onun Baş Proqram direktorluğunda döyünür. Dörd növbəli iş rejimində işləyən mütəxəssislərin hesabına televiziyanın 24 saatlıq efiri müxtəlif verilişlərlə təmin edilir. “Ədəbi-dram verilişləri” redaksiyasında ərsəyə gələn “Poeziya”, “Vətəndaş”, “Qobustan”, “Əbədi abidələr”, ”Zamanın sorağında”, “Ovqat” kimi ədəbiyyatın, incəsənətin, mütəfəkkirlərimizin, görkəmli şair və yazıçılarımızın təbliğinə xidmət edən verilişləri tamaşaçılar həmişə maraqla izləyirlər. “Musiqi və əyləncəli proqramlar” redaksiyasının “Məclisi-üns”, “Yada düşər xatirələr”, “Musiqi xəzinəsi”, “Maarifçilik” redaksiyasının müasir təhsil sisteminin və elmin aktual problemlərindən bəhs edən verilişləri çoxsaylı auditoriyanın müntəzəm olaraq izlədiyi və dəyər verdiyi verilişlərdəndir. “Hərbi-vətənpərvərlik” redaksiyasının hazırladığı verilişlər müharibə vəziyyətində olan ölkəmizdə gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə edilməsində yaxından iştirak edir.
Ümummilli lider Heydər Əliyev həmişə deyərdi ki, millətin mədəniyyətini qorumaq təkcə mədəniyyət xadimlərinin, təkcə bu sahədə işləyən insanların, ziyalıların işi deyil, eyni zamanda dövlət rəsmilərinin, bütün dövlət strukturlarının, qurumlarının vəzifəsidir. Mədəniyyət millətin vizit kartıdır.
Qısa müddətdə ölkənin düşünən, ziyalı, elmi-intellektual auditoriyasının rəğbətini qazanmış “Mədəniyyət” kanalı məhz belə önəmli missiyanın öhdəsindən uğurla gəlir. Kanalın əsas məqsədlərindən biri zəngin Azərbaycan mədəniyyətinə xas bəşəri dəyərləri dünyaya çatdırmaq, həmçinin dünya mədəniyyət incilərini ölkəmizdə təbliğ etmək, gənc nəslin bədii-estetik zövgünün düzgün formalaşmasına töhfəsini verməkdir. Müəllif proqramları və xüsusi layihələr baş redaksiyasının hazırladığı “Bəşəri irs”, “Mühazirə”, “İdrak”, “Zaman və məkan”, “Buta xeber”, “Klassik irsimizdən”, “Sənət cərəyanları”, “PalitraART”, “Unudulmayanlar, “Dadlı dünya”, “Şəfa yolu”, “Səadət”, “İntellekt” kimi verilişlər konkret mədəni dəyərlərin təbliği istiqamətində maarifçi təşviqat aparmaqla yanaşı, öz intellektinə görə fərqlənən tamaşaçı auditoriyasına bu və ya digər tarixi hadisəyə kulturoloji yanaşmanın əsaslarını təlqin edir.
“İdman Azərbaycan” kanalı qısa bir zamanda Azərbaycan idmanının güzgüsünə çevrilməklə yanaşı, müxtəlif idman növləri üzrə beynəlxalq əhəmiyyətli yarışları heç bir maddi vəsait ödəmədən, şifrəsiz tamaşaçılara təqdim edir.
2005-ci il avqust 29-da Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev İctimai televiziyanın açılış mərasimində iştirak etməsi də TV tarixində unudulmaz hadisələrdən biridir. Həmin gün Prezident kollektivin qarşısında duran vəzifələrdən danışdı, tapşırıqlarını verdi, onu böyük və məsiliyyətli bir yola uğurladı. O dövrdə Azərbaycanda İctimai Televiziyanın yaranmasını labüd edən səbəblər kompleksi mövcud idi: bu, azad sözə, fikir plüralizminə, mədəni-mənəvi-əxlaqi maariflənməyə olan tələbat idi, cəmiyyətin demokratikləşməsi və ölkəmizin Qərb dəyərlərinə qovuşmaq istəyindən irəli gəlirdi.
Səkkiz il əvvələ qayıdaraq deyək ki, İctimai Televiziyanın yayıma başlamasını cəmiyyət səbirsizliklə gözləyirdi. Bu, ölkə teleməkanında yeni format idi. Mass-media, efir-cəmiyyət münasibətlərində yeni səviyyə idi. Nəhayət, bu sosial sifariş idi. Çünki ictimai TV həm də cəmiyyətin, ictimaiyyətin televiziyası deməkdir. Həmin ictimai layihə uğurla reallaşdı və bu gün də ikiqat müvəffəqiyyətlə fəaliyyətini davam edir.
İTV ölkə teleməkanının, efir ailəsinin sonbeşiyi olsa da, heç vaxt şıltaqlıq, tənbəllik etmədi, ortaya əzm qoydu, əziyyət qoydu, zəhmət, iş qoydu. Və nəticə etibarilə ölkənin seyrçi auditoriyasının ən çox izlədiyi və gözlədiyi, verilişlərinin keyfiyyət və peşəkarlığından məmnun qaldığı telekanallardan birinə çevrilməyi bacardı.
Etiraf edək ki, İctimai televiziyada adamın içinə sinən, ürəyinə yatan, zövqünü oxşayan və bütövlükdə, seyrçidə zövq mədəniyyətini tərbiyə edən və formalaşdıran verilişlər yayımlanır. Bəzən deyirlər ki, İTV filan şeyi AzTV-dən götürüb. Burada qeyri-adi heç nə yoxdur, bu təbii yaradıcılıq prosesidir. Həyatda yaxşılar həmişə bir-birilərinə oxşayırlar. Yaxşılar bölünə-bölünə artıb çoxalırlar.
İnsanın tərbiyəsində, mədəni-intellektual fərd kimi formalaşmaşında ailənin rolu nə qədər böyükdürsə, millətin də millət kimi təşəkkül tapmasında, zövq və mədəni səviyyəsinin yüksəlməsində teleradiokanallar eyni önəmi daşıyırlar. Bu gün televiziya və radio təkcə kütləvi informasiya sistemində deyil, incəsənət sahəsində də auditoriyasının əhatə dairəsinə görə aparıcı mövqeyə sahibdir. Televiziya cəmiyyətlə birlikdə XXI əsrə qədəm qoyaraq kibernəhayətsizliyin əlamətlərini əxz etsə də, informasiyanın ötürülməsində ən müasir və perspektiv vasitə olaraq qalmaqdadır.
Bu müstəsna vəzifəni daşıyan tele və radiojurnalistlərin bu gün peşə bayramıdır. Və qəzetçi olaraq başda AzTV olmaqla teleməkanın bütün iştirakçılarının – İTV, “Mədəniyyət”, “İdman Azərbaycan”, “Xəzər”, “Lider”, ATV, “Space”, ANS kanallarının kollektivini təbrik edir və yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.