Təhlükəsizlik: anlayışı və növləri

Bu günlərdə dünya azərbaycanlılarının beşinci- Şuşa qurultayında, eləcə də, ADA universitetində keçirilən beynəlxalq tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, cənab İlham Əliyev Proqram əhəmiyyətli məruzələrində milli dövlət quruculuğunun, o cümlədən, milli təhlükəsizlik probleminin uğurlu həllinin əsas konturlarını müəyyən etmişdir. Bu baxımdan ölkənin yeni “Milli Təhlükəsizlik Konsepsiya”sının layihəsinin hazırlanması və təsdiq edilməsi artıq tarixi zərurətə çevrilmişdir. Bu sahədə mütəxəssis- tədqiqatçı kimi, bu gün qeyd etməyi xüsusi ilə vacib bilirəmki, akademik Urxan Ələkbərovun bilavasitə rəhbərliyi ilə alimlərimiz bu konsepsiyanın layihəsinin hazırlanmasına öz töhvələrini verməkdə fəallıq göstərməlidirlər.

Təhlükəsizlik anlayışı

Cəfərova Leyla Mühiddin qızı
Azərbaycan Dillər Universiteti

TƏHLÜKƏSİZLİK ANLAYIŞI VƏ ONUN MÜASİR BEYNƏLXALQ SİSTEMDƏ TƏSİRİ

Açar sözlər: Təhlükəsizlik, təhdid, terrorizm, diplomatiya, mütəşəkkil cinayətkarlıq
Key words: Security, threat, terrorism, diplomacy, reforms, organized crime
Ключевые слова:Безопасность, угроза, терроризм, дипломатия, организованная преступность

Beynəlxalq münasibətlərinin aktual problemi kimi sülhün qorunması və təhlükəsizliyin təmin olunmasını xüsusilə vurğulamaq lazımdır. Ümumiyyətlə, təhlükəsizlik anlayışı ilk dəfə 1904-cü ildə Teoder Ruzvelt tərəfindən işlədilmişdir. Təhlükəsizlik anlayışı yarandığı ilk vaxtlarda yalnız dar mənada yəni, hərbi sahədə təhlükəsizliyin təmini başa düşülürdü. Qloballaşma prosesləri vüsət aldıqca, elmi-texniki inqilab inkişaf etdikcə artıq müxtəlif sferalarda təhlükəsizliyi təmin etmək zərurəti yaranırdı. Aydındır ki, təhlükəsizlik siyasi kateqoriyadır. Bəşəriyyət üçün təhlükəsizliyin nə qədər vacib olduğunu qədim dövrdə insanların kollektiv yaşamasından anlamaq olar. Birgə yaşayış kollektivin bir-birindən və qrup daxilində qorunması zərurətini yaradırdı. Bu səbəbdən təhlükəsizliyə sosial anlayış kimi də baxıla bilər.

Təhlükəsizlik: anlayışı və növləri

Bu gün dünyada bir çox təhlükələr var, çünki, onun müxtəlif təzahürləri mahiyyəti təhlükəsizliyi hesab əhəmiyyət kəsb edir.

“Təhlükəsizlik” anlayışları Xüsusiyyətlər

qanunvericilik – bu anlayış anlamaq üçün, əvvəlcə ən etibarlı mənbələrdən bir əlaqə lazımdır. Rusiya qanuna uyğun olaraq, bir təhlükəsizlik kimi, cəmiyyət, dövlət və xarici və daxili təhlükələrdən fərdi fundamental maraqlarının müdafiəsi dövlət müəyyən edə bilər. əhəmiyyətli maraqları çərçivəsində dövlət və cəmiyyət olaraq etibarlı mütərəqqi varlıq və mövcudluğunu təmin etmək üçün zəruri olan tələblərin məcmusunun anlamaq lazımdır.

Biz təhlükəsizliyini təhlükəyə amillərə diqqət yetirməlidir. cəmiyyət, dövlət və fərdi həyati maraqlarına təhlükə ola bilər müxtəlif amillər və şərait bir sıra aşağıdakı kimi təhlükə konsepsiyası qorunmalıdır. ictimai və şəxsi, həm də maraqlarını qorumaq üçün xüsusi alətlər yaradılmışdır. Bu dövlətin maraqları və fərdi, hüquq və qarşılıqlı hesabatlılıq aktyor və cəmiyyətin balans saxlanılması daxildir.

təhlükəsizlik obyektləri

tam təhlükəsizlik anlayışı araşdırmaq üçün, onun obyektləri diqqət etmək lazımdır. Bu tərif vətəndaşları (onların hüquq və azadlıqlarının) dövlət (suverenliyi, ərazi bütövlüyü, konstitusiya nizama) və cəmiyyət (maddi və mənəvi dəyərlər) aiddir.

Öz növbəsində, təhlükəsizlik fəaliyyətinin məzmunu daxili təhlükələri və xarici, həm də ola bilər yuxarıda təsvir obyektlərin potensial və real təhlükə ilə müəyyən edilir.

təhlükəsizlik konsepsiyası tam həyata edilmişdir, Rusiya Federasiyası qanunvericiliyində onun vahid göz ilə müəyyən edilir. Milli təhlükəsizlik məsələsidir. Onun əsas komponentləri informasiya və qorunması iqtisadi maraqları. Bu iki seqmentləri ərzində proseslər vasitəçilik və dar və geniş mənada həm bütün sənaye və ictimai rəhbərliyi müşayiət səbəbdən vacibdir.

yalnız, çünki Rusiya qanunvericiliyinə uyğun olaraq təhlükəsizlik əsas anlayışlar, dövlət çoxmillətli xalqının müdafiəsi diqqət güc mənbəyi və Rusiya Federasiyasının suverenliyi qəyyum.

sağlamlıq və təhlükəsizlik mahiyyəti nədir

biz vətəndaşların təhlükəsizliyi konsepsiyası qədər geniş hesab varsa, bu həyati funksiyaları və onun potensial təhlükə olan amillər diqqət çəkir.

qorunması məsələsinin daha obyektiv qiymətləndirilməsi üçün adı “Safety” var ayrı-ayrı təhsil sahəsi, inkişaf etmişdir.

mühit və özlüyündə insan informasiya, enerji və ya maddələrin çevrilməsi prosesi başa düşmək lazımdır ən mühüm funksiyaları altında.

bu terminologiya baxımından, “təhlükəsizlik” anlayışı əhəmiyyətli zərər vura bilər təhdid və təhlükələri yaratmır həyat keyfiyyəti müəyyən bir səviyyəsi, azaldılır.

icma təhlükəsizlik

sosial şəbəkələr və insanların birliklərin mövcudluğu hər bir fərdin müdafiəsinin səmərəliliyini artırır. Bu ictimai təhlükəsizliyin iki qol və bir xüsusi fərdi arasında mümkün münaqişənin mövcudluğunu qeyd dəyər. fakt müəyyən şərtlər altında eyni zamanda bu iki şərait yerinə yetirmək mümkün olur ki. Müəyyən bir şəxs cəmiyyətin maraqlarına təhlükə yaradır başlayır Məsələn, öz təhlükəsizlik təhdid edir.

Ümumiyyətlə, biz üzvləri kritik vəziyyətlərdə ən təhlükəsizliyinin şəxsi rifahının qoymaq olar ki, ruhən yetkin icma kəsb edə bilər. Mühüm əxlaq və imtiyaz vermək və əksəriyyəti naminə, eləcə də onların nəsli üçün öz maraqlarını qurban edənlərin şərəf qanunların olmasıdır. Bunu deyilsə, “icma təhlükəsizlik” anlayışının sonra mahiyyəti Onun dəyərini itirəcək.

Necə təhlükəsiz qalmaq üçün

vətəndaşların və bütövlükdə dövlət üçün təhlükəli ola bilər halları və hərəkətləri qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlər istifadə olunur:

– təhlükəsizlik sahəsində hüquqi tənzimlənməsi;

– strateji planlaşdırma və bu sahədə dövlət siyasətinin müəyyən edilməsi;

– təhdidlərin qarşısını almaq üçün texnikanın inkişafına yönəlmiş elmi tədbirlərin təşkili;

– proqnozlaşdırılması, aşkarlanması, qiymətləndirilməsi və təhlükəsizlik təhdidlər təhlili;

– inkişaf, istehsal və xüsusi və hərbi texnika və silah müasir növ sonrakı tətbiqi;

– yaradılması və uzunmüddətli və aşkarlanması, qarşısının alınması və təhlükəsizlik təhdidlərin aradan qaldırılması üçün əməliyyat tədbirləri bir sıra həyata keçirilməsi;

– localisation və təhlükəli kimi müəyyən amillərin təsiri sonrakı zərərsizləşdirilməsi;

– dövlət və federal orqanlarının, eləcə də təhlükəsizlik sahəsində bələdiyyə orqanlarının fəaliyyətinin səlahiyyətli əlaqələndirilməsi;

– potensial təhlükələrdən təsirli qoruma təşkil yönəlmiş maliyyə xərcləri.

Methods potensial təhdidlərə qarşı qorumaq üçün

müddətli təhlükəsizlik konsepsiyası da təhlükə olmaması zəmanət müəyyən üsulları, istifadə daxildir:

– hücumların qarşısının alınması;

– dağıdıcı tədbirlər nəticələrini aradan qaldıracaq sisteminin formalaşdırılması;

– təhdidlərin mənbələrindən məhv;

– dağıdıcı amillərə müqavimət artıb.

iqtisadi təhlükəsizlik

Bu konsepsiyanın mahiyyəti hakimiyyəti dövlət müəssisə və milli maraqlarının müdafiəsini təmin etmək üçün mümkün olan iqtisadiyyata azaldılır. Biz hətta daxili və xarici prosesləri son dərəcə əlverişsiz şərait yaradır halda, ölkənin kifayət qədər müdafiə imkanları və inkişaf sosial istiqamətdə gedir.

konsepsiyası və öyrənilməsi təhlükəsizlik növ iqtisadi qorunması anlamaq lazımdır – bu nəzəri anlayış, lakin millətin praktiki təhlükəsizlik maraqları deyil. mümkün cəmiyyətin sosial və iqtisadi sabitliyin mexanizmlərini formalaşdırmaq və qorumaq və ölkə iqtisadiyyatının inkişafı maraqlarını təşviq etmək imkanı və hökumət qurumlarının hazır təqdim əmin olun.

iqtisadi təhlükəsizlik formaları

milli maraqların qorunması üçün tədbirlər Bu set bir neçə əsas sahələrdə bölünə bilər:

– Enerji təhlükəsizliyi. yanacaq və enerji sahələrində Bu dövlət

– Müdafiə. Biz ordu strukturu və xarici təhdidlərin dəf hazır gedir.

– Food. Bu halda əhali bütün lazımi resursları, zəmanətlər və potensialı ilə təmin ediləcək Rusiya Federasiyası, o cümlədən iqtisadiyyatın kənd təsərrüfatı sektorunun, belə bir vəziyyəti dərk etmək lazımdır. Bu halda, dövlət ərzaq ehtiyat daxili və xarici şərtlər təsiri altında azaldıla bilməz.

– Müdafiə Sənayesi. Bu, hətta ən mənfi ssenarilər altında beynəlxalq vəziyyətin inkişafını müdafiə təhlükəsizliyini qorumaq üçün imkan verir ki, hərbi-sənaye kompleksinin dövlət deməkdir. Bu geosiyasi vəziyyəti əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına halında qorunması daxildir.

– Maliyyə. Bu müddət bazar institutlarının və dövlət orqanları fəaliyyət ümumi iqtisadi şərait təmin etmək mümkün olur vasitəsi maliyyə və bank sisteminin vəziyyətini anlamaq lazımdır.

informasiya təhlükəsizliyi

mühəndislik və texniki, təşkilati və hüquqi: Ümumiyyətlə, bu cür müdafiə üç əsas növü var.

dövlət və informasiya cəmiyyəti üçün əhəmiyyətli təhlükəsizlik konsepsiyası, öyrənmək üçün, onun hüquqi bütövlüyünü təmin etmək daha yaxşıdır. Bu tədbirlər bu dəsti qorunması digər iki növ üçün əsas kimi qəbul edilə bilər.

texnoloji inkişaf baxımından çünki kompüter cinayətləri imkanları, hüquqi sahəsində informasiya təhlükəsizliyi (İP) təmin etmək üçün ehtiyac var idi. məlumat və onların pozulmasına görə məsuliyyət müalicə ilə tənzimlənir ölkədə qüvvədə olan qaydalara və sərəncamlar əsasında IP hüquqi dəstək. IP hüquqi xidmət həyata keçirilməsi vəziyyəti ilə məşğul olur.

məlumat qorumaq üçün təşkilati tədbirləri funksional data emal sistemi, onların ehtiyatlarının istismar, müəyyən bir təşkilat heyətinin fəaliyyəti və istifadəçi ilə qarşılıqlı tənzimlənməsi imkan tədbirlər daxildir. tədbirlər bu paketi nəticə IP potensial təhlükələrin reallaşması hansı imkanları aradan qaldırılması üçün edir.

Engineering və texniki dəstək reallaşması iki istiqamətləri var:

– proqram və hardware və software məlumatların qorunması;

– informasiya sistemlərinin elementləri fiziki qorunması.

virus skanerlər, sistem audit, sistem və şəbəkə monitorlar, və digər müdafiə tədbirlər istifadə edərək ilk istiqamətdə çərçivəsində.

Bu halda ikinci istiqamətdə gəldikdə, kabel sistemləri, təkrarlanması üçün istifadə olunur enerji təchizatı və məlumat, qorunması fiziki deməkdir.

Əgər cəmiyyət anlayışı və müasir həyat dəstək sistemi inteqrasiya edilə bilər təhlükəsizlik növ təsiri kimi bir ümumi nəticəyə gəlmək varsa, bu müdafiə cəmiyyətin ahəngdar olması üçün əsas şərtlərdən biri olduğunu bağlamaq mümkündür.

Təhlükəsizlik anlayışı

Müstəqil Azərbaycan dövlətinin həyatında bir çox ilklər, o cümlədən, tariximizdə ilk dəfə olaraq Milli Təhlükəsizlik konsepsiyasının təşəkkülü və inkişafı Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Tarix elmi bir mənalı şəkildə təsdiq edir ki, mövcud olan bir çox siyasi təsisatlar və institutlar kimi, “milli təhlükəsizlik” anlayışı da cəmiyyətin və dövlətin mövcudluğu üçün son dərəcə vacib və önəmli hesab olunur.

Bu baxəmdan tarix elmi sübut edir ki, “milli təhlükəsizlik” anlayışı ilk dəfə 1904-cü ildə ABŞ prezidenti Teador Ruzvelt tərəfindən “Panama kanalı” ilə bağlı konqresə ünvanlanmış məktubunda işlədilmişdir. Həmin vaxtdanda da “təhlükəsizlik” anlayışı amerikalı politoloqların və dünya siyasətçilərinin ən çox müraciət etdiyi istilahlardan(terminlərdən) biri olmaqla, “milli mənafe” nəzəriyyəsinin ən mühim tərkib hissələrindən biri kimi şərh edilmişdir. Amerikalı sosioloq U.Lipriman isə “milli təhlükəsizlik” anlayışını, hər bir müstəqil dövlətin, beynəlxalq münasibətlərdə öz movcudluğunu qoruyub saxlamağın bütöv bir sistemi olduğunu əsaslandırmışdır. SSRİ-də isə “milli təhlükəsizlik” problemi əsasən 1990-ci ilin əvvəllərindən dövriyəyə buraxılmış, SSRİ Ali Sovetinin Müdafiə və Milli Təhlükəsizlik Komitələrinin sənədlərində istifadə edilmişdir. Həmin vaxtdan da, siyasi elmin mühim kateqoriyalarından biri olaraq “təhlükəsizlik” problemi bilavasitə millətlə və dövlətlə əlaqələndirilmiş, sabit sosial-siyasi, iqtisadi, mədəni və digər vacib məsələləri, o cümlədən, dövlətin ən vacib atributlarından hesab olunan, onun mövcudluğu problemi ilə vəhdətdə öyrənilmişdir. Milli təhlükəsizlik, əslində siyasi baxımdan və təcrübədə dövlətin alternativi kimi qəbul edilir, milləti( dövləti) bütöv sistem kimi təcəssüm etdirir. Başqa sözlə, milli təhlükəsizlik konkret tarixi şəraitdə milli mənafelərin reallaşmasını təmin edən ictimai münasibətlər, ictimai şüur, cəmiyyət institutlarını, onların mükəmməl fəaliyyətini və mövcud olmaq vəziyyətini ifadə etmişdir. Bu da özlüyündə şəxsiyyəti, cəmiyyəti və dövləti, onların təhlükəsizliyini təmin edən vəziyyəti ifadə edir.

Millət üçün həlledici mərhələlərdə milli təhlükəsizlik cəmiyyətin, cəmiyyət üzvlərinin və dövlətin təhlükəsizliyini ifa edən vəziyyəti ehtiva edir. Buna görə də, demokratik cəmiyyətlərdə şəxsiyyətin azadlığı və təhlükəsizliyi önə çəkilərək son dərəcə vacib hesab edilir. Başqa sözlə, demokratik cəmiyyətlərdə millətin, dövlətin , cəmiyyətin və hakimiyyətin təhlükəsizliyi özünə məqsəd deyil, şəxsiyyətin və dövlətin azadlığına və təhlükəsizliyinə təminat funksiyasını ifadə edir. Buna görə də siyasi elm “milli təhlükəsizlik” termininə izah verərək onu şəxsiyyətin, cəmiyyətin və dövlətin təhlükəsizliyinin məcmusu kimi şərh edir. Dövlət təhlükəsizliyinə cəmiyyətdə siyasi qüvvələrin və ictimai qurupların fəaliyyətinin idarə olunması, bu məqsədlə səmərəli mexanizmlərin işlənib hazırlanması, onun mövcudluğu, cəmiyyətin təhlkükəsizliyi, ictimai institutların normaların, əhalinin bütün qruplarının hüquqlarının və azadlıqlarının təmin olunması vəziyyəti, şəxsiyyətin təhlükəsizliyi isə ictimai insitutların və təşkilatların fəaliyyətinin reallaşdırılması vasitəsi kimi qəbul edilir. Bu mühim vəzifə dövlət həyatında son dərəcə əhəmiyyətli rol oynamaqla, mahiyyət etibarı ilə milli təhlükəsizlik cəmiyyətdə müxtəlif sahələr və struktur ünsürləri arasında siyasi, iqtisadi, ekoloji,hərbi ,ideoloji və digər kimponentləri əhatə edir. Təsadüfi deyil ki, ideya müəllifi Heydər Əliyev olan “Milli Təhlükəsizlik haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu, milli təhlükəsizlik dedikdə- insan- onun hüquq və azadlıqları, cəmiyyət-onun maddi və mənəvi dəyərlər sistemi, dövlət-onun müstəqilliyi, suverenliyi, konstitutsiya quruluşu və ərazi bütövlüyü kimi obyektləri əhatə etdiyi vurğulanmışdır.

Bu gün müstəqil Azərbaycan Respublikasının yaradılmasının və inkişafının əsas memarı olan Heydər Əliyev, ölkəmizdə bir çox ilklərə imza atmış görkəmli şəxsiyyət olaraq, “milli təhlükəsizlik” konsepsiyasının da yaradılmasının, bü günkü yüksək inkişafının yaradıcısı və qurucusudur. O, 1944-cü ilinin may ayından SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik orqanlarında işə qəbul edilərək, şərəfli bir ömür yolu keçmiş, ömrünün sonuna qədər, bu orqanlarla bu və ya digər şəkildə sıx bağlı olmuşdur. Sovet dövründə təhlükəsizlik orqanlarında, əsasən, milli kadrlara müəyyən məhdudiyyətlər qoyulmasına baxmayaraq, Heydər Əliyev Azərbaycan SSR-nin Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizlik Komtisənin əks-kəşfiyyat xidmətinə ilk rəhbərlik edən milli kadr olmuşdur. Burada onun müstəsna xidmətlərini, fenomen istedadını, yüksək təşkilatçılıq qabiliyyətini xüsusi olaraq, qeyd etmək vacibdir. Onun ömür yolu birmənalı şəkildə təsdiq edir ki,Heydər Əliyevin təkrarsız istedadı və dərin məsuliyyət hissi, ağır və məsul xidmət sahəsi hesab olunan təhlükəsizlik orqanlarında onun daimi yüksəlişinə səbəb olmuşdur. SSRİ-də, ölkənin ictimai-siyasi həyatında son dərəcə əhəmiyyətli rol oynayan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində, milli kadrlara etibar edilməsi təcrübəsinə, bəlkədə, ilk dəfə Azərbaycanda rast gəlmək olar. Beləki, Heydər Əliyev 1964-cü ildə Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədr müavini, bundan 3 il sonra isə -1967-ci ildə Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri kimi, məsul vəzifəyə irəli çəkilən ilk Azərbaycanlı olmuş və ona general-mayor ali rütbəsi verilmişdir. Burada iştirak edən mütəxəsisslərin hər biri, etiraf edərlər ki, bir qayda olaraq, SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi, habelə, onun müttəfiq Respublikalarda fəaliyyət göstərən qurumları zaman-zaman yalnız daxili təlimatlar, məxfi əmrlər əsasında fəaliyyət göstərmişdir. Bu da heç gizli deyil ki, sovet dövründə təhlükəsizlik orqanlarında, bu və ya digər qanunların pozulmasına, represiyaların ildən ilə daha da sərtləşməsinə münbit şərait yaratmışdır. Apardığımız təhlillər göstərir ki, Heydər Əliyev yeganə şəxsiyyətlərdən idi ki, o, hələ sovet dövründə represiyaları kəskin tənqid etmiş, SSRİ Ali Sovetinin “ 20-30-cu illər represiya qurbanlarına bəraət verilməsi haqqında” tarixi Fərmanın qəbul edilməsinin faəl təşəbbüsçülərindən biri olmuşdur. Bu mərhələdə “Üçlük”, “Beşlik”, “Yeddilik”, “Xüsusi müşavirələr”, “Hərbi tribunallar”, başqa sözlə, siyasi idarələrin kollegiyaları tərəfindən, SSRİ üzrə, ümumilikdə 3.778.234 nəfər əsassız represiyalara məruz qalmışdır ki, onlarında 79.852 nəfəri, həmin dövrdə cəmi 3 milyona yaxın əhalisi olan Azərbaycan SSR-nin payına düşmüşdür. Bunlarında 5.152 nəfəri günahsız olmalarına baxmayaraq, güllələnmiş, qalanları isə Sibirə sürgün edilmişdir.

Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı, milli tariximizdə qızıl hərflərlə yazılmış məqamlarla zəngindir. Beləki onun 15 mart 1996-ci il tarixdə “Siyasi represiya qurbanlarına bəraət verilməsi haqqında” Fərmanı mühim tarixi əhəmiyyət kəsb etmişdir. Bu Fərmanın və Ulu Öndər Heydər Əliyevin göstərişi əsasında Respublika Prokurorluğu tərəfindən 14.444 cinayət işi arxivlərdən götürülərək diqqətlə öyrənilmiş, nəticədə 25.524 nəfər şəxsə-siyasi represiya qurbanlarına bəraət verilmiş, onların təmiz adları bərpa edilmişdir.

Ulu Öndər çıxışlarında dəfələrlə keçmişi xatır­layaraq, azərbaycanlıların başına gətirilən mü­sibət­lərdə, faciələrdə, siyasi repres­siyalarda erməni qriqor­yanların, markar­yanların, to­purad­ze­lərin, Nə­ri­man Nərimanova qarşı aparılan fitnəkar­lıqlarda Mir­zoyanın, Mikoyanın, Sarkisin və baş­qa­la­rının fəal təşkilatçılıq əməllərinin ürək ağrısı ilə qeyd edirdi… O, göstərirdi ki, repressiyaların tüğyan et­diyi illərdə Azərbaycanın 52 rayonundan 31-nin təhlükəsizlik orqanlarının (NKVD-nin) sədrləri erməni millətindən olan şəxslər idi. Bu funksiyaları Astarada Arake­lovun, Astarxan­bazarda(hazırki Cəlilabad), Ça­mar­di­yanın, Zəngilanda Zərgər­ya­nın, Samuxda Petrosyanın, Ma­sallıda Avanesovun, Lənkə­ran­da Mov­ses­yanın, Naxçıvanda Akopyanın, Ağacan­yanın, Ako­po­vun, Sey­da­no­vun, Zəkiya­nın, Parseqovun, İones­yanın, Şxan­yanın və başqalarının bilavasitə rəbərliyi ilə icra edilirdi. Ulu Öndər bu faktları sadalamaqla keçmiş Dağlıq Qarabağın erməni faşistləri tərəfindən işğal altından azad olunmasını vacib sayır və bunu ölkənin milli təhlükəsizliyinin təmin olunmasının ən vacib atributlarından biri hesab edirdi. Ulu Öndərin layiqli siyasi varisi, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı, Respublika Prezidenti, cənab İlham Əliyev onun vəsiyyətini şərəf borcu kimi qəbul edərək, bütün ölkə əhalisini bir yumruq kimi ilk dəfə olaraq, birləşdirmiş və 44 gün müddətində, Vətən torpaqlarını yağı düşməndən qəhrəmanlıqla azad etməyə nail ola bilmişdi. Tariximizin qızıl hərflərlə yazılmış, bu şanlı səhifəsi Şuşada, dünya azaqrbaycanlılarının beşinci qurultayı ilə özünün ən təntənəli və ən yadda qalan tarixi tədbirin keçirilməsi ilə yaddaşlara əbədi həkk olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasında və inkişafında Ulu Öndər Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri bu günlər daha çox xatırlanır. Müstəqilliyimizin bərpası 18 oktyabr 1991-ci ildə baş tutsa da, onun əsası Naxçıvanda məhz Heydər Əliyevin Ali Məclisə sədr seçilməsi ilə başlanmış və Bakıda başa çatdırılmışdır. Naxçıvanda keçmiş SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin, o cümlədən, Sərhəd Xidmətinin təxribatçı, pozucu fəaliyyətinin qarşısını qətiyyətlə almaq üçün o , Naxçıvan Ali Məclisinin sədri olaraq, Muxtar Respublikada ilk dəfə olaraq Təhlükəsizlik Xidmətini ləğv etmişdir.

Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra-1991-ci ildən başlayaraq, milli təhlükəsizliyinin əsas məqsədləri, milli maraq çərçivəsinin hədləri və onun real olaraq həyata keçirilməsi gündəlikdə duran ən vacib məsələlərdən birinə çevrildi. Ulu Öndərin Bakıya qayıdışı, bu vacib problemin uğurlu həllini təmin etmiş oldu. Heydər Əliyev ölkəmizdə milli təhlükəsizlik siyasətinin əsas istiqamətlərinin, vəzifələrinin, mexanizmlərinin, metod və vasitələrinin müəyyən edilməsini, bu sahədə qanunvericilik aktlarının hazırlanmasını və qəbul edilməsini, təşkilatı strukturların təşəkkülü və inkişafı üçün vacib olan əsas məsələləri öz nəzarəti altında həll etdi.

Bu barədə təhlükəsizlik orqanlarının yubileylərində, iclaslarında, toplantılarında Heydər Əliyevin proqram əhəmiyyətli ideyalarının və onun əsas istiqamətlərinin icrasının reallaşdırılması onun vaxtsız vəfatı üzündən tam mümkün olmasa da , lakin, onun layiqli siyasi varisi, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı, Respublika Prezidenti , cənab İlham Əliyevin bilavasitə təşkilatçılığı və rəhbərliyi ilə uğurla həyata keçirildi. Beləki, 27 mart 2004-cü il tarixli Fərmanla “Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi haqqında” Əsasnamə, 29 iyun 2004 tarixli qanunla “Milli Təhlükəsizlik haqqında”, habelə, “Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunları qəbul edildi. 23 may 2007-ci il tarixdə isə 2198№-li Sərəncamla “Azərbaycan Respublikasının “Milli Təhlükəsizlik Konsepsiyası” hazırlanıb, təsdiq olundu. Bundan başqa, 8 iyun 2010-cu ildə “Azərbaycan Respublikasının Hərbi doktrinası” təsdiq edildi. Dünya təcrübəsi diqqətlə nəzərə alınaraq, sonralar Milli Təhlükəszilik və Xarici Kəşfiyyat Xidmətlərinin fəaliyyəti, strukturu, maddi texniki imkanları, kadr potensialı köklü surətdə təkmilləşdirildi.

Bu günlərdə dünya azərbaycanlılarının beşinci- Şuşa qurultayında, eləcə də, ADA universitetində keçirilən beynəlxalq tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, cənab İlham Əliyev Proqram əhəmiyyətli məruzələrində milli dövlət quruculuğunun, o cümlədən, milli təhlükəsizlik probleminin uğurlu həllinin əsas konturlarını müəyyən etmişdir. Bu baxımdan ölkənin yeni “Milli Təhlükəsizlik Konsepsiya”sının layihəsinin hazırlanması və təsdiq edilməsi artıq tarixi zərurətə çevrilmişdir. Bu sahədə mütəxəssis- tədqiqatçı kimi, bu gün qeyd etməyi xüsusi ilə vacib bilirəmki, akademik Urxan Ələkbərovun bilavasitə rəhbərliyi ilə alimlərimiz bu konsepsiyanın layihəsinin hazırlanmasına öz töhvələrini verməkdə fəallıq göstərməlidirlər.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının “Siyasi idarəetmə” kafedrasının müəllimi, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, polkovnik Cəlil Xəlilov