Tofiq hacıyev xx əsrin əvvəllərində azərbaycan ədəbi dili

rilmişdir] /Həmid Araslı //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1958.- 1 mart.

“XX ƏSR AZƏRBAYCAN ƏDƏBİYYATI”NA BAXIŞ

“Sabit Rəhmanın satirası”, “Azərbaycan satirasının inkişaf problemləri”, “Bir istiqlal yolçusu”, “Əmir Abidin seçilmiş əsərləri”, “Sabit Rəhman: həyatı, mühiti, yaradıcılığı”, “Dramaturq, sənət, həqiqət” və s. və sair elmi monoqrafiya və dərsliklərin müəllifi olan filologiya üzrə elmlər doktoru, prof. Bədirxan Əhmədov Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun elmi katibidir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Almaniya, Polşa, Rusiya, Türkiyə və bir sıra xarici ölkələrdə beynəlxalq konfranslarda məruzələr etmiş prof. B. Əhmədov elmi fəaliyyətinə görə AMEA-nın Fəxri fərmanı ilə təltif olunmuşdur. Prof. B. Əhmədovun qələmə aldığı üç cildlik «XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi» adlı kitabı Azərbaycan ədəbiyyatının zəngin irsini tədqiq edir. Kitabın I cildi yeni Azərbaycan ədəbiyyatının Rus İmperiyası və İstiqlal dövrünü (XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri), II cildi isə Sovet Azərbaycan, Mühacirət Azərbaycan və Cənubi Azərbaycan əbəbiyyatlarının müqayisəli təhlilinə həsr edilmişdir.

See Full PDF
See Full PDF

Related Papers

Download Free PDF View PDF

TURKCESS 2018 KONGRE ÖZET KİTABI

Başkurt Türkleri Ural dağlarının kuzey ve doğu kısımları ile Volga nehri etrafında yaşamaktadırlar. Başkurt Türkleri İdil Bulgar Devleti, Altın Orda Devleti, Kazan Hanlığı, Çarlık Rusyası, SSCB, Rusya Federasyonu içerisinde varlıklarını devam ettirdiler. Başkurt Türkleri günümüzde Rusya Federasyonu içerisinde özerk bir statüde yaşamaktadırlar. Başkurt Türkçesi çok zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Başkurt Türkleri kendi dillerini asırlarca korumuşlardır. Zengin bir halk edebiyatına sahip olan bu dil, Çağatay Türkçesinden, Eski Türkçeden birçok arkaik unsuru da muhafaza etmiştir. Diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Başkurt Türkçesinde de cins kategorisi yoktur. 1921 yılının Temmuz ayında Sovyetler Birliği’nin İkinci Bütün Başkurdistan Toplantısı gerçekleştirilmesi ve bu toplantıda Başkurt hükümetine Başkurt Türkçesini kullanma, Başkurt Türkçesini fonetik olarak esas alan kitapların hazırlanması emri verilmesi Başkurt Türkçesinin şekillenmesinde etkili olduğu görülmektedir. Başkurt hükümeti 5 Aralık 1922 tarihinde bu konuda birçok karara imza attı. Bu tarihten itibaren bu fikir artık uygulanmaya başlanmıştır. Bu kararın neticesi olarak 1924 yılının Ağustos ayında Başkortostan Gazetesi, Başkurt Türkçesi fonolojisini esas alarak yayın hayatına başladı. Gazetenin peşi sıra Başkurt Türkçesini fonetik olarak esas alan kitaplar neşredildi. Ekim Devrimi’nden sonra yürütülen çalışmalar neticesinde Başkurt Türkçesinin Kuvan ve Yumatı ağızları esas alınarak yazı dili olduğu görülmektedir. Bildiride Başkurt Türkçesinin Kuvan ve Yumatı ağızları esas alınarak yazı dili olması süreci incelenecektir.

Download Free PDF View PDF

Эпоха раннего американского романтизма и «Пентало¬гия о кожаном чулке» Джеймса Фенимор Купера

Отсутствие антагонизма по отношению к верованиям, понятиям и эстетическим взглядам предшественников-просветителей, в специфике формирования американской нации и культуры, отличия общественной ситуации в Америке и Европе в первые годы 19 века – все это является характерной особенностью американского романтизма. Необходимо отметить, что уже в творчестве первых романтиков был осуществлен переход к новому пониманию личности, к новому восприятию связей, соединяющих личность и универсум природы, личность и историю, личность и народ. Романтизм предстает и как эстетическая концепция, и как реально существующее направление в литературе. Эпоха романтизма совпала со временем активного освоения территории США, когда активно в жизнь людей входит фронтир. Дж.Ф.Купер на основе фронтира вкладывает и глубоко оригинальные формы творческого преобразования колоритного материала, и фольклорную эстетику США и мифологию индейцев, а также представляет свою галерею типов или полулегендарных героев. Предания и мифы, которые использует Дж.Ф.Купер в своей «Пенталогии и Кожаном Чулке» оказывали непосредственное воздействие на саму литературу. В США эпоха романтизма делает первые попытки постижения национальной культуры как полиэтнической и активно осваивает сокровища индейского художественного наследия.

Mədəniyyət

XIX əsrin ilk çərəyində Azərbaycan xalqının taleyində baş verən mühüm hadisə — Azərbaycanın Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edilməsi ilə bütövlükdə mədəniyyətdə olduğu kimi, ədəbiyyatda da qərbyönümlü meyllər olduqca güclənir. Bunun təsiri altında ədəbiyyatda milli və realist-dünyəvi motivlər aparıcı mövqeyə çıxır. Molla Pənah Vaqif yaradıcılığının bilavasitə təsiri altında Qarabağ ədəbi mühitində tənqidi-realist satiranın Qasım bəy Zakir (1784-1857) kimi nümayəndəsi yetişərək uzun müddət poetik inkişafın istiqamətini müəyyənləşdirir. Lakin həm Zakirin öz yaradıcılığında, həm də onunla çağdaş olan şairlərin əsərlərində Füzuli ənənələrinin də yeni səviyyədə davam etdirildiyini görürük ki, bunun da ən böyük nümayəndələri Güneydə Seyid Əbülqasım Nəbati (1812-1873), Quzeydə isə Seyid Əzim Şirvani (1835-1888) və Xurşidbanu Natəvandır (1830-1897). Ömrü boyu pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuş Seyid Əzim Azərbaycan ədəbiyyatında həm də böyük maarifçi kimi tanınır və əsərlərinin bütöv bir hissəsini gənc nəslin təlim-tərbiyəsinə həsr etmişdir. Onun Qasım bəy Zakir ruhunda qələmə aldığı satiraları isə dövrün bir sıra ictimai eyiblərini, mənfi insan sifətlərini ifşa etməsi ilə səciyyələnir.

Əksər mədəni dünya xalqlarında olduğu kimi, Azərbaycan ədəbiyyatında da XIX əsr görünməmiş sürətli inkişaf, humanist ideallara, maarifçiliyə doğru dönməz bir yürüş, ağılın hakimiyyətini əsaslandırmağa ilk ciddi cəhd dövrü kimi özünü büruzə verir. Xüsusən Azərbaycanın Şimal hissəsinin Rusiyaya birləşdirilməsindən sonra, bu tarixi prosesin bütövlükdə mürtəce, müstəmləkəçi mahiyyətinə baxmayaraq, ədəbi-mədəni inkişafda cənubla müqayisədə müəyyən irəliləyişlər müşahidə edilir. Təkcə onu göstərmək kifayətdir ki, Mirzə Fətəli Axundzadə ilə demək olar ki, eyni dövrdə yaşayıb-yaratmış cənublu şair Seyid Əbülqasım Nəbatinin (1812-1873) yaradıcılığı minillik Şərq poeziyasının ənənələrinə söykənərək, bütün estetik gözəlliyi ilə yanaşı, sufizm ideyalarını təbliğ etməkdən o yana getmirdi.

Bu dövrdə rus və Qərb şərqşünasları və şairləri ilə yaxından tanış olan, onlardan qabaqcıl humanist fikirləri əxz edən Abbasqulu ağa Bakıxanov (1794-1847), Mirzə Şəfi Vazeh (1792-1852), İsmayıl bəy Qutqaşınlı (1801-1861) kimi sənət və fikir adamlarının çiyinləri üzərində Mirzə Fətəli Axundzadə dühası yüksəlir, Azərbaycan ədəbiyyatını birdəfəlik Rusiya və Qərb ilə bağlayır, onu çağdaş dünya ədəbiyyatları sırasına çıxarır.

A.Bakıxanov Azərbaycan ədəbiyyatında qərbçilik ideyalarını ənənəvi Şərq sənəti ilə üzvi şəkildə birləşdirməyə nail olmuş böyük ictimai xadim, alim və şairdir. Hələ öz sağlığında onun Azərbaycan gerçəkliyinə həsr etdiyi bədii və elmi əsərləri rus və alman dillərində nəşr olunmuş, haqqında Avropa mətbuatında tərifli sözlər deyilmişdi. Alman şərqşünası Fridrix Bodenştedt isə öz müəllimi Mirzə Şəfinin şeir dəftərini Avropaya aparmış, alman dilinə tərcümə və nəşr etdirmişdi. Çox böyük populyarlıq qazanaraq qısa müddətdə əksər Avropa dillərinə tərcümə edilən “Nəğmələr”i sonralar F.Bodenştedt öz adına çıxmış və Mirzə Şəfinin müəllifliyini inkar etmişdi… Yeni Azərbaycan realist nəsrinin ilk uğurlu örnəklərindən sayılan İ.Qutqaşınlının “Rəşid bəy və Səadət xanım” hekayəsi isə Varşavada fransız dilində işıq üzü görmüşdü.

Mirzə Fətəli Axundzadənin (1812-1878) maarifçi-realist görüşləri Azərbaycan ədəbiyyatının sonrakı inkişafında müstəsna rol oynayaraq, Azərbaycan ədəbiyyatında çağdaş Qərb ədəbiyyatı janrlarının — dram, roman, hekayə, novella, povest, poema və s. oturuşmasına güclü təsir göstərmişdir. Onun 1850-1855-ci illər arasında yaratdığı altı dram əsəri özündən sonra Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatlarında ədəbi məktəb formalaşdırmışdır. Bütövlükdə Azərbaycan ədəbiyyatını xarakterizə edən dərin etik başlanğıc, humanizm, ədalətsevərlik, səmimiyyət və doğruçuluq motivləri Axundzadə yaradıcılığında davam və inkişaf etdirilərək gələcək nəsillərə tövsiyə edilir. Mirzə Fətəli Axundzadə Azərbaycan ədəbiyyatının ən qabaqcıl ənənələrini davam etdirərək, təkcə bir yazıçı və şair kimi deyil, həm də alim, filosof, ictimai xadim kimi çıxış edir, bütün yaradıcılığının qayəsini xalqının xoşbəxt həyatının təmin edilməsində görürdü. Xalqın maariflənməsində, çağdaş ədəbi-mədəni, elmi dəyərlərə qovuşmasında sənətin və ədəbiyyatın roluna yüksək qiymət verən M.F.Axundzadə Şərqdə ilk dəfə dram janrında əsərlər yaratmışdır. Onun “Təmsilat” adı altında birləşdirilmiş altı komediyası (“Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər”, “Hekayəti-Müsyö Jordan həkimi-nəbatat və Dərviş Məstəlişah caduküni-məşhur”, “Hekayəti-xırs quldurbasan”, “Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran”, “Sərgüzəşti-mərdi-xəsis (Hacı Qara)”, “Mürafiə vəkillərinin hekayəti”) 1859-cu ildə Tiflisdə nəşr edilmişdir. M.F.Axundzadə, bəzi tədqiqatçıların yanlış olaraq düşündüyü kimi, heç də rus çarizminin apologeti kimi çıxış etməmiş, lazım gəldikdə üstüörtülü şəkildə, ezop dili ilə Rusiya imperializminin müstəmləkə siyasətini kəskin tənqid etmişdir. Onun “Kəmalüddövlə məktubları” (1865), “Aldanmış kəvakib” (1857) kimi nəsr əsərləri təkcə qonşu İranın tarixi keçmişini və dövlət quruluşundakı nöqsanları deyil, eyni zamanda ədibin özünün də içərisində yaşadığı ictimai mühitin və siyasi quruluşun eyiblərini açıb göstərirdi.

Mirzə Fətəli Axundzadənin Azərbaycan mədəniyyəti üçün müəyyən etdiyi ədəbi-estetik inkişaf istiqaməti XIX əsrin ikinci yarısında S.Ə.Şirvani (1835-1888), N.Vəzirov (1854-1926), Ə.Haqverdiyev (1870-1933) kimi maarifçi-realist sənətkarların meydana çıxmasına və təkcə Azərbaycan deyil, eyni zamanda qonşu xalqların ədəbi-mədəni yüksəlişinə xidmət etməsinə səbəb oldu. Xüsusən, H.Zərdabi (1837-1907) kimi təbiətşünas-alimin nəşr etdiyi çoxyönlü “Əkinçi” qəzeti (1875-1877) bu dövrdə ədəbi-mədəni həyatın coşğun inkişafına təkan verirdi. Burada özünə yer tapan bir sıra ədəbi-ictimai müzakirə və mübahisələr Azərbaycan ədəbiyyatının humanist ənənələrinin daha da möhkəmlənməsinə və inkişaf etməsinə yardım göstərirdi.

XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında maarifçi-realist təmayüllə yanaşı, dini-didaktik poeziya da inkişaf edirdi. Bunun əsas nümayəndələri Güney Azərbaycanda yaşayıb yaradan mərsiyə şairlərindən Raci, Dilsuz, Dəxil, Qumri və b. idi. Lakin Quzeydə gedən qabaqcıl ədəbi prosesin təsiri altında Güney sənətkarları da dünyəvi əsərlər yaratmağa meyl edirdilər. Məhəmməd Bağır Xalxalinin (1829-1900) “Sələbiyyə” (“Tülkünamə”), Əbdürrəhim Talıbovun “Kitab yüklü eşşək” (1888), Zeynəlabdin Marağayinin “İbrahim bəyin səyahətnaməsi” (1892) əsərləri realist-dünyəvi ədəbiyyatın kamil örnəkləridir.

XIX əsrdə ədəbiyyatın daha çox Şərq yaradıcılıq tipinə meyl göstərən bir qolu da ədəbi məclislərdə formalaşırdı. Qubadakı “Gülüstan” ədəbi məclisinə Abbasqulu ağa Bakıxanov Qüdsi, Ordubaddakı “Əncüməni-şüəra”ya (“Şairlər məclisi”) Hacı ağa Fəqir Ordubadi, Lənkərandakı “Fövcül-füsəha”ya (“Gözəl danışanlar dəstəsi”) Mirzə İsmayıl Qasir, Şamaxıdakı “Beytüs-Səfa”ya (“Səfanın evi”) Seyid Əzim Şirvani, Bakıdakı “Məcməüş-şüəra”ya (“Şairlər toplusu”) Məhəmməd ağa cümri, Gəncədəki (sonralar Tiflisdə) “Divani-hikmət”ə Mirzə Şəfi Vazeh, Şuşada fəaliyyət göstərən “Məclisi-üns” poetik məclisinə Xurşidbanu Natəvan, “Məclisi-fəramuşan”a (“Unudulmuşlar məclisi”) isə Mirzə Möhsün Nəvvab başçılıq edirdi. Poetik məclislər arasında sıx əlaqə mövcud idi və şairlər bir-biri ilə yazışırdılar. Bütövlükdə XIX yüzilliyin ədəbiyaytı, Azərbaycan ədəbiyatının yeni yüksək mərhələsi sayılan XX yüzil ədəbiyyatına keçid üçün möhkəm zəmin hazırlamışdır

Vaxtilə Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil olmuş əksər xalqlar kimi, XX əsrin ilk onillikləri Azərbaycan ədəbi-mədəni həyatında da xüsusi bir mərhələ təşkil etməkdədir. Bu dövrdə Avropa və Rusiya örnəyi əsasında realist və romantik ədəbiyyatın C.Məmmədquluzadə (1866-1932), M.Ə.Sabir (1862-1911), H.cavid (1884-1944), M.Hadi (1880-1920), A.Səhhət (1874-1918), A.Şaiq (1881-1959) kimi görkəmli nümayəndələri öz yaradıcılıqları ilə Azərbaycan ədəbiyyatını dünya ədəbi-mədəni fikrinin ən yaxşı nümunələri səviyyəsinə qaldırırdılar. Bunların arasında realist ədəbiyyatın C.Məmmədquluzadə və M.Ə.Sabir, romantik şeirin M.Hadi, A.Şaiq, dramaturgiyanın H.Cavid kimi nümayəndələri Azərbaycan ədəbi-ictimai fikrinin inkişafında daha böyük rol oynamışlar. Böyük ədib və ictimai xadim C.Məmmədquluzadənin redaktorluğu ilə 1906-cı ildə Tiflisdə nəşrə başlayaraq, iyirmi beş ilə yaxın bir dövr ərzində ədəbi-mədəni və ictimai-siyasi həyatda möhtəşəm rol oynamış “Molla Nəsrəddin” jurnalı və onun realist-yumoristik sənət üslubu ilə paralel olaraq görkəmli publisist, filosof və ictimai xadim Ə.Hüseynzadənin (1864-1940) redaktorluğu ilə 1906-1907-ci illərdə cəmi 32 sayı çapdan çıxmış “Füyuzat” jurnalı ciddi və romantik üslubla xalqa xidmət, millətin maariflənməsinə və inkişafına qulluq mövqeyində durmuşdular.

Bu dövrün ədəbi simaları arasında Cəlil Məmmədquluzadə (1866-1932), “Hophopnamə” müəllifi Mirzə Ələkbər Sabir (1862-1911) Azərbaycan ədəbiyyatının ideya-estetik inkişafında daha çox xidmət göstərmişlər. Cəhalət, mövhumat, xurafat, nadanlıq əleyhinə onların yazdıqları realist satirik əsərlər bu gün də öz əhəmiyyət və aktuallığını qoruyub saxlayır.

M.F.Axundzadə ənənələrinin davamı ilə inkişaf edən maarifçi dramaturgiya Nəcəf bəy Vəzirovun (1854-1926) hələ XIX əsrin sonlarında qələmə aldığı komediyalar və “Müsibəti-Fəxrəddin” (1894) faciəsi, Əbdürrəhimbəy Haqverdiyevin (1870-1933) komediyaları və “Dağılan tifaq”, “Bəxtsiz cavan” (1900), “Ağa Məhəmməd şah Qacar” (1907) faciələri, Nəriman Nərimanovun (1870-1925) “Şamdan bəy”, “Nadanlıq”, “Nadir şah”, Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” (1909), “Anamın kitabı” (1920) əsərləri ilə zənginləşdi.

Dramaturgiyada romantik-tarixi mövzuda isə Hüseyn Cavid (1882-1944) 1910-1918-ci illər arasında “Ana”, “Maral”, “Şeyx Sənan”, “Şeyda”, “Uçurum”, “İblis” kimi ölməz əsərlərini yaratdı.

Azərbaycan tarixinin XX əsrin əvvəllərində baş vermiş əlamətdar hadisəsi Azərbaycan Demokratik Respublikasının qurulması oldu (1918-1920). ADR cəmi iyirmi üç ay davam edən qısa bir ömür sürsə də həmin dövr özünəməxsus ədəbi məhsulla əlamətdar olmuşdur. Artıq tanınmış qələm sahibləri olan C.Məmmədquluzadə, A.Şaiq, Ə.Haqverdiyev, Ü.Hacıbəyovla yanaşı bu zaman C.Cabbarlı, Ə.Cavad, Ümmigülsüm kimi gənc qələm sahiblərinin də maraqlı əsərləri meydana gəlirdi. Bu əsərlərdə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi, ölkəmizə xilaskarlıq missiyası ilə gəlmiş türk ordusunun zəfərləri, Azərbaycan əsgərlərinin rəşadəti, üçrəngli milli bayraq hərarətlə tərənnüm olunurdu. Bu sahədə xüsusi fəallığı ilə seçilən Əhməd Cavad (1892-1937) Birinci Respublikanın dövlət himninin mətnini yazmışdır. Musiqisi dahi Ü.Hacıbəyov tərəfindən bəstələnmiş həmin əsər bu gün də müstəqil Azərbaycan Respublikasının himni kimi ifa olunmaqdadır.

Uşaq ədəbiyyatı xəzinəsindən

tı” bölməsində F.B.Köçərlinin fəaliyyətindən bəhs edilir.

294. Bayramoğlu, A. Azərbaycan Demokratik Respublikası

dövründə ədəbiyyat /Alxan Bayramoğlu.- Bakı: Elm, 2003.- 276 s.

Kitabın “Tənqid və ədəbiyyatşünaslıq” (qısa xülasə) bölmə-

sində F.B.Köçərli haqqında qısa məlumat verilmişdir [S.101-

295. Məhəmmədqızı, A. Bərdə /Afərim Məhəmmədqızı,

Ş.Çərkəzoğlu; red. Ə.Əlisəfaoğlu.- Bakı: Araz, 2003.- 263 s.

Kitabda F.B.Köçərli haqqında avtobioqrafik məlumat verilir

296. Əhmədov, T. XX əsr Azərbaycan yazıçıları: ensiklope-

dik məlumat kitabı /Teymur Əhmədov; red. N.Rüstəmli.- Bakı:

Nurlan, 2004.- 984 s.

Ensiklopedik məlumat kitabında Firidun bəy Köçərli haqqın-

da qısa məlumat verilmişdir [S.329].

297. Hacıyev, A. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı tarixi: dərslik

/Aydın Hacıyev; elmi red. Soltan Hüseynoğlu.- Bakı: Təhsil,

Kitabda Firidun bəy Köçərli yaradıcılığına geniş yer veril-

298. Kəngərli, A. İsmayıl bəy Qasprinski: monoqrafiya /Ay-

bəniz Kəngərli; elmi red. B.Həqqi.- Bakı: Nurlan, 2004.- 283 s.

Kitabda Firidun bəy Köçərlinin Qasprinski haqqında məqalə-

sindən söhbət açılır [S.72].

299. Qəniyev, T. Azərbaycan folklorşünasları /Tarıyel Qəni-

yev; elmi red. P.Əfəndiyev; AMEA, Folklor İnstitutu.- Bakı:

Nurlan, 2004.- H.I.- 148 s.

Kitabda F.B.Köçərli haqqında məlumat verilmişdir [S.13-

300. Mir Cəlal. Azərbaycanda ədəbi məktəblər (1905-1917)

/Mir Cəlal; elmi red. və çapa haz. T.Mütəllimov.- Bakı: Ziya-

Nurlan, 2004.- 390 s.

Kitabın “Firidun bəy Köçərli” bölməsi ədibin maarifçilik

fəaliyyətindən bəhs edilir[S.211-219].

301. Köçərli Firidun bəy Əhməd Ağa oğlu /Azərbaycan

Xalq Cümhuriyyəti: ensiklopediya. 2 cilddə.- Bakı: “Lider” nəş-

riyyatı, 2005.- C.2.- S.84-85.

302. Qəhrəmanova, A. Azərbaycan Demokratik Respublika-

sında xalq maarifinin təşkili yolları /Aytən Qəhrəmanova.- Bakı:

Oka Ofset Azərbaycan-Türkiyə Nəşriyyat-Poliqrafiya Şirkəti,

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè

lərinin ilk qurultayında iştirakından söhbət açılır [S.55-58].

303. Qəmbərqızı, R. Firidun bəy Köçərli və onun “Azərbay-

can ədəbiyyatı” əsəri /Ruqiyyə Qəmbərqızı //F.Köçərli. Azərbay-

can ədəbiyyatı: 2 cilddə.- Bakı: Avrasiya press, 2005.- C.I.- S.4-40.

304. Əhmədov, H. XIX əsr Azərbaycan məktəbi /Hüseyn

Əhmədov; elm red.: Əjdər Ağayev, Alxan Bayramoğlu.- Bakı:

Təhsil, 2009.- 580 s.

Kitabda Azərbaycan təhsilinin inkişafında Firidun bəy

Köçərlinin rolundan və fəaliyyətindən geniş bəhs olunur.

305. Məmmədov, X. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı /Xeyrul-

la Məmmədov.- Bakı: CBS mətbəəsi, 2006.- 212 s. Kitabın “Ədə-

biyyat” bölməsində F.B.Köçərlinin yaradıcılığından bəhs edilir

306. Yusifoğlu, R. Uşaq ədəbiyyatı: dərs vəsaiti /Rafiq

Yusifoğlu.- Bakı: Təhsil, 2006.- 267 s.

Dərsliyin “XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan uşaq ədəbiyya-

tı” bölməsində F.B.Köçərlinin fəaliyyətindən bəhs edilir.

307. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan

/“Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” elmi mərkəzi.- Bakı, 2007.-

Kitabın “Ədəbiyyatşünaslıq” bölməsində Firidun bəy Köçər-

linin “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları” kitabı haqqında

308. Cəfərov, T. Məktəblinin ədəbiyyat lüğəti /T.Cəfərov.-

Bakı: Ayna Mətbu Evi, 2007.- 220 s.

Kitabda F.Köçərli haqqında qısa məlumat verilir [S.96-97].

309. Çernyayevski, A.O. Vətən dili /tərt. ed., translit. və giriş

məqaləsi H.Əhmədov; ön söz V.M.Məmmədəliyev.- Bakı: ABU,

Kitabda dərsliyin tərtibində F.Köçərlinin rolundan bəhs olunur.

310. Nazir, A. Millətə xitab /A.Nazir; tərt. ed., ön söz və

şərhlərin müəl. Şəmistan Nəzirli, red. A.Ramazanov.- Bakı: Şir-

vannəşr, 2007.- 168 s.

Müəllifin “Xöştəb nazir” adlı ön sözündə F.B.Köçərlinin

A.Nazir haqqında fikirləri verilmişdir [S.3-19].

311. Üzeyir Hacıbəyov ensiklopediyası.- Bakı: Şərq-Qərb,

Kitabda F.Köçərli haqqında məlumat öz əksini tapmışdır

312. Bəşirov, V. Azərbaycan pedaqoji fikrində milli tərəqqi

ideyaları: (XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri): monoqrafiya

/Bəşirov Vidadi.- Bakı: Oka-Ofset, 2008.- 226 s.

Kitabın “İctimai, mütərəqqi meyllərin yayılmasında vətən-

pərvərlik tərbiyəsinin yeri” bölməsində F.Köçərli haqqında danı-

313. Əliyev, H. Qazax müəllimlər seminariyasının yaradıl-

masının 80 illik yubileyinə həsr olunmuş ümumrespublika Elmi-

praktiki konfransın iştirakçılarına /Heydər Əliyev //Heydər

Əliyev. Müstəqilliyimiz əbədidir: Çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar,

müsahibələr, məktublar, məruzələr, müraciətlər, fərmanlar.- Bakı:

Azərnəşr, 2008.- C.24.- S.115-116.

314. Süleymanlı, Ş. Azərbaycan ədəbiyyatı ensiklopediyası

(ən qədim dövrlərdən 1920-ci ilədək) /Ş.Süleymanlı.- Bakı: Nağıl

Ensiklopediyada Firidun bəy Köçərli haqqında geniş məlu-

mat verilmişdir [S.241-251]

315. Əsgərli, F. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının mərhələli in-

kişafı /Füzuli Əsgərli; elmi red. Zahid Xəlil.- Bakı: ADPU

nəşriyyatı, 2009.- 435s.

Kitabın “Milli uşaq ədəbiyyatımızın təşəkkülü və maarifçilik

dövrü inkişafı” bölməsində F.B.Köçərlinin öz dövrünün uşaq

ədəbiyyatı haqqında fikirləri verilmişdir.

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè

316. Nəbiyev, B. Əziz və mübarək kitab /Bəkir Nəbiyev. Se-

çilmiş əsərləri: 5 cilddə.- Bakı: Çinar-Çap, 2009.- C.I.- S.195-

317. Nəbiyev, B. Seçilmiş əsərləri: 5 cilddə /Bəkir Nəbiyev.-

Bakı: Çinar-Çap, 2009.- Cild I: Klassikləri oxuyarkən.- 492 s.

Kitabda F.Köçərliyə həsr edilmış “Mənalı ömürdən səhifə-

lər” adlı monoqrafiya verilmişdir [S.21-37].

318. Salamoğlu, T. Tarixi və çağdaş ədəbi prosesə dair araş-

dırmalar /Təyyar Salamoğlu.- Bakı: EL nəşriyyat və poliqrafiya

şirkəti MMC, 2009.- 216 s.

Kitabda “F.Köçərli və XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində

ədəbi proses” başlıqlı məqalə verilmişdir [S.108-130].

319. Sultanlı, V. Azərbaycan ədəbi tənqidi /Vaqif Sultanlı.-

Bakı: Azərnəşr, 2009.- 202 s.

Kitabda F.Köçərlinin ədəbi-tənqidi fəaliyyətindən bəhs edilir

320. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi: 6 cilddə /AMEA, Niza-

mi ad. Ədəbiyyat İn-tu; baş red. şurası M.Kərimov (sədr);red.

hey.: Bəkir Nəbiyev, və b..- Bakı: Elm, 2011.- C.4.- 856 s.

Kitabın “XIX əsrin II yarısında ədəbiyyat” bölməsində Firi-

dun bəy Köçərlinin əsərinə istinadlar verilib [S.253-594].

321. Mərdanov, M. Azərbaycan təhsil tarixi /Misir Mərda-

nov; elmi red. F.Rüstəmov.- Bakı: “Təhsil” nəşriyyatı, 2011.-

Kitabda Firidun bəy Köçərli haqqında da məlumat verilir

322. Mustafayeva, X. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı /Xanım

Mustafayeva; elmi red. N.Şəmsizadə.- Bakı: Elm, 2011.- 290 s.

Kitabda “Firidun bəy Köçərli” adlı yazı verilmişdir [S.91-93].

323. Salamoğlu, T. Ədəbi tənqid tarixinə dair portret-oçerk-

lər /Təyyar Salmanoğlu; elmi red. H.Qasımov, Z.Əsgərli; Azər-

baycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, Azərbaycan Dövlət Peda-

qoji İn-ti.- Bakı: “EL” nəşriyyatı, 2011.- 262 s.

Kitabda “F.B.Köçərli” başlıqlı məqalə verilmişdir [S.29-52].

324. Yaqublu, N. “Kaspi” qəzetinin yaranması və fəaliyyəti:

Kaspi qəzetinin 130 illiyinə /Nəsiman Yaqublu.- Bakı: Qanun

Nəşriyyatı, 2011.- 211 s.

Kitabda Firidun bəy Köçərli haqqında da məlumat verilmiş-

325. Zeynalov, Ə. İrəvan məktəbləri /Əsgər Zeynalov; red.

T.Əhmədov.- Bakı: Mütərcim, 2011.- 53 s.

Kitabda F.Köçərlinin İrəvanda pedaqoji fəaliyyəti işıqlandırı-

326. Rəsulzadə, M.Ə. Əsərləri /Məmməd Əmin Rəsulzadə;

red. Ş.Hüseynov.- Bakı: Elm, 2012.- C.III: (1915-1916).- 596 s.

Kitabda F.B.Köçərlinin məktubuna aid məqalə verilmişdir

327. Şıxəliyev, H. Bir daha erməni riyakarlığı haqqında /Hacı

Həmdulla Şıxəliyev.- Bakı: MTR Group, 2012.- Hissə 1.- 256 s.

Kitabda Firidun bəy Köçərli haqqında da məlumat verilmiş-

328. Çingizoğlu, Ə. Qarabağda maarif (1750-1950): tarixi

ensiklopedik tədqiqat /Ə.Çingizoğlu.- Bakı: Zərdabi LTD, 2013.-

Kitabda Firidun bəy Köçərli haqqında geniş məlumat veril-

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè

Məcmuələrdə və dövri mətbuatda

dərc olunan məqalələr

329. Əfəndiyev, R. Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı /Rəşid

bəy Əfəndiyev //Şərqi-Rus.-1903.- №89.- 29 oktyabr.

330. Əfəndiyev, R. Azərbaycan ədəbiyyatı /Rəşid bəy Əfən-

diyev //Tərcüman.-1903.- №45.- 17 noyabr.

331. Nərimanov, N. Qori Seminariyası nərədə olmalı /Nəri-

man Nərimanov //Həyat.- 1906.- №131.

332. Sultanov, E. Dilicandan: [F.Köçərlinin “Azərbaycan

türklərinin ədəbiyyatı” kitabı haqqında] /Eynəli bəy Sultanov

//Tərəqqi.-1908.- №30.- 14 avqust.

333. Kazımoğlu, S.H. Balalara hədiyyə, yaxud Qafqazda

birinci kitab: [F.Köçərlinin eyniadlı kitabı haqqında resenziya]

/Seyid Hüseyn Kazımoğlu //İqbal.- 1913.- №366.- 23 may.

334. Şaiq, A. Dilimiz və ədəbiyyatımız /Abdulla Şaiq

//İqbal.- 1913.- №482,485.- 18,21 oktyabr.

335. Səhhət, A. Bəradərim Firidun bəy Köçərli cənablarına

/Abbas Səhhət //İqbal.- 1914.- 13 mart.

336. Qafqasiya türk ədəbiyyatı tarixi: [F.Köçərlinin eyni-

adlı kitabının “Nicat” cəmiyyəti tərəfindən nəşr ediləcəyi barədə

xəbər verilir] //İqbal.- 1915.- №920.- 23 aprel.

337. Nərimanov, N. Hifzi-səhhət: [məqalədə Nəriman Nəri-

manovun “Nadanlıq” pyesi haqqında Firidun bəy Köçərlinin rəyi

getmişdir] /Nəriman Nərimanov //Yeni İqbal.- 1916.- 11 yanvar.

338. Rəsulzadə, M.Ə. F.B.Köçərli məktubuna aid /Məmməd

Əmin Rəsulzadə //Açıq söz.- 1916.- 23 sentyabr.

339. Səhhət, A. Məktəblərdə ana dili /Abbas Səhhət //Açıq

söz.- 1916.- №117.- 22 fevral.

340. Məhəmmədəminoğlu, S. Mühakimətül-lüğəteyn [F.Kö-

çərlinin kitabı haqqında] /S.Məhəmmədəminoğlu //Açıq söz.-

1917.- №502.- 20 iyun.

341. Vəzirov, Y. Milli və mədəni işlərimiz: [F.Köçərlinin

əsərləri haqqında] /Yusif Vəzirov //Azərbaycan.-1919.- №241.- 5

342. Qəmküsar, Ə. Azərbaycan tarixi-ədəbiyyatını toz-

torpaq basmaqdadır: [F.Köçərlinin kitabı haqqında] /Əliqulu

Qəmküsar //Gələcək.-1919.- №4.- 31 yanvar.

343. Cabbarlı, C. Azərbaycan türk ədəbiyyatının son vəziy-

yəti /Cəfər Cabbarlı //Kommunist.- 1924.- 1 may.

344. Hüseynzadə, M. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi material-

ları: [F.Köçərlinin eyniadlı əsəri haqqında resenziya]

/M.Hüseynzadə //Yeni Məktəb.- 1926.- №5,6, may-iyun.

345. Hüseynzadə, M. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi material-

ları: [F.Köçərlinin eyniadlı əsəri haqqında resenziya] /M.Hüseyn-

zadə //Yeni fikir.- 1926.- №138.- 15 iyul.

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè

346. Quliyev, M. M.F.Axundovun yaradıcılığı: [məqalədə

M.F.Axundovun yaradıcılığının öyrənilməsində F.Köçərlinin

rolundan bəhs edilir] /Məmməd Quliyev //İnqilab və mədəniy-

347. Dəmirçizadə, Ə. Ədəbiyyat tarixi: [F.B.Köçərlinin

“Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi materialları” kitabı haqqında]

/Əbdüləzəl Dəmirçizadə //Ədəbiyyat qəzeti.- 1944.- 18 may.

348. Həsənov, O. F.Köçərli gürcü ədəbiyyatı haqqında

/O.Həsənov //Kommunist.- 1946.- №41.- 24 fevral.

349. Tofiq, A. Şair və ədiblərimiz M.Ə.Sabir haqqında:

[Ə.Haqverdiyev, M.S.Ordubadi, A.Səhhət, A.Şaiq, F.B.Köçərli,

A.Tofiq] /A.Tofiq //Ədəbiyyat qəzeti.- 1947.- 31 may.

350. Şərif, Ə. Xalq müəllimi /Əziz Şərif //Azərbaycan.-

351. İbrahimov A, Ə. F.Köçərlinin üç məktubu haqqında

/A.Ə.İbrahimov //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1957.- 27 iyul.

352. Araslı, H. Füzuli irsinin öyrənilməsi tarixindən: [məqa-

lədə Füzulinin lirikası haqqında Firidun bəy Köçərlinin fikri ve-

rilmişdir] /Həmid Araslı //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1958.- 1 mart.

353. Cəfərov, M. Şair haqqında xatirələr: [məqalədə S.Vur-

ğunun F.B.Köçərli haqqında xatirələri verilmişdir] /Məhbub

Cəfərov //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1958.- 24 may.

354. İbrahimov, M. Qardaşlıq diyarı: [məqalədə Firidun bəy

Köçərlinin İrəvan şəhərində pedaqoji fəaliyyətindən danışılır]

/Mirzə İbrahimov //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1958.- 25 oktyabr.

355. Nəbiyev, B. Görkəmli ədəbiyyatşünas: [F.B.Köçərli haq-

qında] /Bəkir Nəbiyev //Azərbaycan.- 1958.- №11.- S.248-256.

356. Seyidov, Ə. C.Məmmədquluzadənin pedaqoji görüşləri:

[məqalədə Firidun bəy Köçərlinin də pedaqoji fikirlərindən söh-

bət açılır] /Ə.Seyidov //Azərbaycan məktəbi.- 1958.- №10.

357. Talıbzadə, K. F.Köçərli böyük ədib haqqında /K.Talıb-

zadə //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1958.- 8 mart.

yeni sənədlər /K.Talıbzadə //Azərbaycan müəllimi.- 1958.- 30

359. Qasımov, M. F.Köçərli Qoqol haqqında /Muxtar

Qasımov //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1959.- 4 aprel.

360. Nəbiyev, B. Dostluğumuzun tarixini vərəqlərkən: [mə-

qalədə Firidun bəy Köçərlinin Zaqafqaziya xalqları arasında dost-

luğundan bəhs olunur] /Bəkir Nəbiyev //Azərbaycan gəncləri.-

1959.- 29 aprel.- S.4.

361. Nəbiyev, B. Firidun bəy Köçərli xalq müəllimi haqqında

/Bəkir Nəbiyev //Azərbaycan müəllimi.- 1959.- 7 may.

362. Nəbiyev, B. Firidun bəy Köçərlinin pedaqoji görüşləri

/Bəkir Nəbiyev //Azərbaycan məktəbi.- 1959.- 7 may.- №6.

363. Nəbiyev, F. Firidun bəy Köçərli və rus ədəbiyyatı

/F.Nəbiyev //ADU-nun Elmi əsərləri. Dil və ədəbiyyat seriyası.-

364. Sadıqzadə, F. Xətib Təbrizi: [Firidun bəy Köçərlinin

Xətib Təbrizinin ilk tədqiqatçısı olması haqqında] /F.Sadıqzadə

//Ədəbiyyat və incəsənət.- 1959.- 12 dekabr.

365. Cəmşidov, Ş. Firidun bəy Köçərlinin arxivi /Ş.Cəmşi-

dov //Kirovabad Kommunisti.- 1960.- 1 noyabr.

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè

366. Nəbiyev B. F.Köçərlinin tənqidçilik fəaliyyətinə dair

/B.Nəbiyev //Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri. İctimai elmlər

seriyası.- 1962.- №2.- S.637.

367. Ağayev, İ. F.Köçərlinin “Seçilmiş əsərləri” /İslam

Ağayev //Bakı.- 1963.- 19 aprel.

368. Cümşüdlü, H. Nişan üzüyü: [Azərbaycanda ilk uşaq ev-

lərində çalışmış Badisəba xanım Köçərliyə həsr edilmiş hekayə]

/H.Cümşüdlü //Azərbaycan qadını.- 1963.- №3.- S.14-15.

369. Əhmədov, T. F.Köçərlinin “Seçilmiş əsərləri” /Teymur

Əhmədov //Sovet Ermənistanı.- 1963.- 27 iyun.

370. Əlimirzəyev, X. “Firidun bəy Köçərli”: [B.Nəbiyevin

eyni adlı monoqrafiya haqqında] /Xalid Əlimirzəyev //Azərbay-

can.- 1964.- №6.- S.209-211.

371. Qasımzadə, F. Dəyərli monoqrafiya: [Bəkir Nəbiyevin

“Firidun bəy Köçərli” adlı monoqrafiyası haqqında] /Feyzulla

Qasımzadə //Kommunist.- 1964.- 2 fevral.

372. Məlikova, S. Azərbaycan yazıçılarının xatirə şeyləri:

[M.F.Axundov, C.Məmmədquluzadə, F.Köçərlinin] /Solmaz

Məlikova //Nizami adına Azərbaycan Ədəbiyyat Muzeyinin

Əsərləri.- 1964.- C.II.- S.89-97.

373. Məmmədov, X. Ədəbiyyatşünas haqqında monoqrafiya:

[B.Nəbiyevin “Firidun bəy Köçərli” monoqrafiyası haqqında]

/Xeyrulla Məmmədov //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1964.- 18 aprel.

374. Məmmədov, N. Görkəmli ədəbiyyatşünas haqqında ilk

monoqrafiya: [B.Nəbiyevin “Firidun bəy Köçərli” adlı monoq-

rafiyası haqqında] /Nadir Məmmədov //Azərbaycan gəncləri.-

375. Novruzov, Ş. Bir imzanın tarixi: [F.B.Köçərlinin “Allah

bəndəsi” imzası ilə publisistik fəaliyyəti haqqında] /Ş.Novruzov

//Ədəbiyyat və incəsənət.- 1964.- 15 avqust.

376. Rəhimov, S. Tənqidçi məsuliyyəti: [məqalədə F.B.Kö-

çərlinin digər xalqların ədəbiyyatına münasibəti verilmişdir]

/Süleyman Rəhimov //Bakı.- 1964.- 27 iyun.

377. Seyidov, Ə. F.B.Köçərlinin pedaqoji görüşləri: /Ə.Seyi-

dov //Azərbaycan məktəbi.-1963.- №29.- S.22-30.

378. Zamanov, A. “Firidun bəy Köçərli” monoqrafiyası haq-

qında: Tənqid və biblioqrafiya /A.Zamanov //Azərbaycan SSR

EA-nınXəbərləri. İctimai elmlər seriyası.- 1964.- №1.- S.125-127.

379. Cümşüdlü, H. Badisəba: [Firidun bəy Köçərli haqqında

sənədli povest] /Həcağa Cümşüdlü //Azərbaycan.- 1965.- №1.-

S.130-152; №2.- S.23-52.

380. Göyüşov, Z. “Təlimati-Sokrat” əsəri haqqında: [Firidun

bəy Köçərlinin eyniadlı tərcüməsi haqqında] /Ziyəddin Göyüşov

//Bakı.- 1965.- 11 mart.

381. Qurbanov, Ş. XX əsr tənqidimiz: [məqalədə F.B.Köçər-

linin tərcüməçilik fəaliyyətindən də bəhs edilir] /Şıxəli Qurbanov

//Ədəbiyyat və incəsənət.- 1966.- 25 iyun.

382. Şükürov, S. Köçərlinin seminariya illəri /Sadıq Şükürov

//Bakı.- 1966.- 12 fevral.

383. Bayramov, F. Firidun bəy Köçərlinin biblioqrafik fəa-

liyyəti: [klassik irsimizi öyrənirik] /Fərman Bayramov //Ədəbiy-

yat və İncəsənət.- 1967.- 14 oktyabr.- S.8.

384. Əlimirzəyev, X. Firidun bəy Köçərlinin ədəbi-tənqidi

görüşləri /Xalid Əlimirzəyev //Kirov adına ADU-nun Elmi Əsər-

ləri. Dil və ədəbiyyat ser.- 1967.- №1.- S.18-25.

385. Əzimova, S. Firidun bəy Köçərlinin həyatı və pedaqoji

fəaliyyəti haqqında /S.Əzimova //V.İ.Lenin adına ADPİ-nin Elmi

Əsərləri.- 1967.- ser. VI.- noyabr-dekabr.- S.24-32.

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè

386. Talıbzadə, K. Firidun bəy Köçərlinin Abdulla Şaiqə

məktubları /Kamal Talıbzadə //Azərbaycan.- 1967.- №6.- S.165-

387. Bəktaşi, İ. Firidun bəy Köçərli demokrat mətbuat uğrun-

da /İnayət Bəktaşi //ADU-nun Elmi Əsərləri. Dil və ədəbiyyat

seriyası.- 1968.- №5.- S.19-26.

388. Bəktaşi, İ. Firidun bəy Köçərli və “Molla Nəsrəddin”

/İnayət Bəktaşi //ADU-nun Elmi Əsərləri. Dil və ədəbiyyat

seriyası.- 1968.- №3.- S.45-56.

389. Məmmədov, X. Firidun bəy Köçərli nə vaxt inspektor

olmuşdur? /Xeyrulla Məmmədov //Ulduz.- 1968.- №12.- S.44-48.

390. Seyidov, Ə. Azərbaycanın görkəmli pedaqoqu Firidun

bəy Köçərli tərbiyənin amilləri haqqında /Ə.Seyidov //V.İ.Lenin

adına ADPİ-nin Əsərləri.- 1968.- ser. XI.- №4.- S.3-11.

391. Bəktaşi, İ. F.Köçərli ədəbi-bədii dil haqqında /İnayət

Bəktaşi //S.M.Kirov adına ADU-nun Elmi Əsərləri. Dil və

ədəbiyyat seriyası.- 1969.- №5-6.- S.9-17.

392. Əzimova, S. Firidun bəy Köçərli ana dili və onun tədrisi

haqqında /S.Əzimova //Azəri dili və ədəbiyyat tədrisi: metodik

məqalələr məcmuəsi.- 1969.- bur. 3.- S.51-58.

393. Əzimova, S. Firidun bəy Köçərlinin publisist fəaliyyəti

haqqında /S.Əzimova //Azəri dili və ədəbiyyat tədrisi: metodik

məqalələr məcmuəsi.- 1969.- bur.1.- S.80-85.