Torpağın deqradasiyası: növləri, səbəbləri və nəticələri

t.f.n., dotsent S.T.Tuxtabayev Toshkent to’ qimachilik va yengil sanoat instituti

TUPROQ EROZIYASI VA UNDAN HIMOYALANISH CHORA TADBIRLARI Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

Yemirilish jarayoni / tuproq erroziyasi / geologik jinslar / oqar suvlar / suv eroziyasi / oqim / tik / chuqur / irrigatsiya / tomchili / chiziqli / tekislik / yer osti eroziyalari / ixotazorlar / botiq qiyaliklar.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — S.T.Tuxtabayev, M.A.Gapparova

Ushbu maqolada hozirgi kunda dolzarb masalalardan biri bo`lgan tuproqning ustki unimdor qatlamining eroziyaga uchrashi sabablari va mamlakatimiz iqlim sharoitiga mos eroziyani oldini olish usullari tahlil etilgan

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — S.T.Tuxtabayev, M.A.Gapparova

O‘SIMLIK RESURSLARIDAN FOYDALANISH VA UNING EKOLOGIK OQIBATLARI
SUG’ORILADIGAN TUPROQLAR UNUMDORLIGIGA TA’SIR ETUVCHI AYRIM OMILLAR
TUPROQLARNING SHO`RLANISHI VA ISHQORLANISHI. SHO’RLANGAN TUPROQLAR
MIRZACHO‘L VOHASIDA TASHKIL ETILGAN ISSIQXONALARDA TUPROQ HOSIL BO’LISH JARAYONLARI
ZARAFSHON VODIYSI EKOLOGIK VAZIYATINI OPTIMALLASHTIRISH VA BARQARORLASHTIRISH YO’LLARI
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «TUPROQ EROZIYASI VA UNDAN HIMOYALANISH CHORA TADBIRLARI»

TAFAKKUR MANZILI 2022 IYUN

TUPROQ EROZIYASI VA UNDAN HIMOYALANISH CHORA

t.f.n., dotsent S.T.Tuxtabayev Toshkent to’ qimachilik va yengil sanoat instituti

t.f.n., dotsent M.A.Gapparova Toshkent to’ qimachilik va yengil sanoat instituti

Ushbu maqolada hozirgi kunda dolzarb masalalardan biri bolgan tuproqning ustki unimdor qatlamining eroziyaga uchrashi sabablari va mamlakatimiz iqlim sharoitiga mos eroziyani oldini olish usullari tahlil etilgan.

В статье анализируются причины эрозии верхнего слоя почвы, которая на сегодняшний день является одной из самых актуальных проблем, и способы предотвращения эрозии в соответствии с климатическими условиями страны.

This article analyzes the causes of erosion of the topsoil, which is one of the most pressing issues today, and ways to prevent erosion in accordance with the climatic conditions of the country.

Kalit so’zlar: Yemirilish jarayoni, tuproq erroziyasi, geologik jinslar, oqar suvlar, suv eroziyasi, oqim, tik, chuqur, irrigatsiya, tomchili, chiziqli, tekislik, yer osti eroziyalari, ixotazorlar, botiq qiyaliklar.

Tuproqning eng unumdor yuqori qatlamlari va tuproq osti jinslarining atmosfera yog’inlari hamda sug’orish suvlari, shamol va boshqa omillar ta’sirida yemirilish jarayoni tuproq eroziyasi deb ataladi. Tuproqning ustki unumdor (gumus) qatlami tabiiy va antropogen eroziya ta’sirida yuvilib yoki uchirib ketiladi. Natijada tuproq qashshoq lashib uning tarkibi buziladi hamda yaroqsiz yerlarga aylanib qoladi. Eroziyaga uchragan tuproqda hosildorlik 5-10 marotaba kamayib, har xil begona o’tlar 2-4 marta ko’payadi. Yuz berish darajasiga ko’ra eroziya, tabiiy va jadallashgan (yemiradigan) turlarga bo’linadi. Tabiatda tuproqning tabiiy holda eroziyaga uchrash jarayonlari geologik eroziya deb yuritiladi. Geologik eroziya bu insonning ta’sirisiz roy beradigan jarayon bolib, tuproq tabiiy hosil bo’lish jarayonida qayta tiklanib turadi.

Jadallashgan Tuproq eroziyasi inson xo’jalik faoliyati (madaniy o’simliklarni o’stirishda yerdan noto’g’ri, uquvsiz foydalanish, eroziyaga qarshi maxsus choralarga rioya qilmay yerlarni o’zlashtirish, sug’orish, chorva mollarni boqish, o’rmonzorlarni yo’q qilish, qurilish ishlarini olib borish va boshqalar) natijasida yuz berib, tuproq unumdorligini sezilarli darajada pasaytirib yuboradi.

So’ngi yuz yil ichida dunyoda 2 mlrd. ga hosildor tuproqlar eroziyaga uchrab hosildorligi keskin tushib ketgan. O’rmonlarning rejasiz kesilishi oqibatida tezlashtirilgan eroziya ayniqsa tropik mintaqlarda faol sodir bo’lmoqda. Natijada, hozirgi kunda Madagaskar oroli hududining 8/10 qismi, Chili yerlarining 72% i eroziyaga uchragan. Eroziya tufayli Xitoyda 25% tuproqning hosildor qismi zarar ko’rgan. Shuningdek, tuproq va boshqa geologik jinslar harakatdagi suvlar (erigan qor, yomg’ir va oqar suvlar)

ta’sirida yemirilishi suv eroziyasi deb ataldi. Suv eroziyasi yonbosh, oqim, tik, chuqur, irrigatsiya, tomchili, chiziqli, tekislik, yer osti eroziyalariga tasniflanadi. Suv eroziyasining boshlanishi va kuchayishi relyefi tuzilishi bilan bog’liq bo’lib, odatda, yer yuzasining nishabligi 1 — 1,5° dan oshganda yuz bera boshlaydi (sug’oriladigan yerlarda sug’orish eroziyasi yuz beradi).

1-rasm Suv eroziyasi ko^rinishlari. a) yon bosh eroziya b) oqim eroziyasi

Suv eroziyasi natijasida tuproqning ustki unumdor qatlami yuvilib ketadi va hosildorlik keskin tushib ketadi. Tadqiqotlarning ko’rsatishicha eroziyaga chalinmagan har bir gektar maydonda 18,4 sentner, kuchsiz eroziyalangan maydonda 15,2 sentner, o’rtacha eroziyaga uchragan maydonda 11,8 sentner, kuchli eroziyaga uchragan maydonda 9,0 sentner, loyqa to’plangan maydonda 22,8 sentner bug’doy hosili olingan. Maydonlarning yer sharoitida joylashishi qiyaliklarda tuproq yuvilishga ta’sir ko’rsatadi. Qiyaliklarning pastki qismida yuvilishi kuchliroq bo’ladi. Chunki qiyaliklardan oqib tushayotgan suvning hajmi ortib boradi. Qavariq qiyaliklarda botiq qiyaliklar nisbatan yuvilish ko’proq bo’ladi.

Sel hodisalari Fransiya, Italiya, Shvetsariya, Ispaniya, Ruminiya, Amerika, Janubiy Afrikada, Xindiston, Pokiston, Afg’oniston, Yaponiya, Xitoy va Seylonning tog’ mintakalarida ko’p tarqalgan. O’zbekiston sel kelishi va faolligiga qarab 3 hududiga bo’linadi.

1. Eng faol hududlar (Farg’onaning tog’ vodiylari: Chodok, Gava, Kosonsoy, Shoximardon, Sux, Isfara).

2. O’rta faol hududlari Respublika janubiy-g’arbida joylashgan tog’ vodiylari (Qashqadaryo, G’uzordaryo, Sherobod, Sangardan, To’polon, Dashnobod, Surxondaryo) va Toshkent viloyatida Chirchiq, Ohangaron daryolari tog’ vodiylari.

3. Sel hodisalari kam sodir bo’ladigan hududlar – Turkiston tog’ining shimoli qiyaliklari joylashgan, Zomin, Sanzor tog’ vodiylari hamda Nurato tog’lari soylari.

Nam havo o’rmonlarni chetlab o’tadi, o’rmon ichiga kirmaydi, natijada qo’ shimcha namlik to’planmaydi. Tog’ qiyaliklaridagi o’rmonzorlar qor to’plami va uning erishi davrida suv balansini tartibga soladi, o’rmonsiz yerlarda yillik yog’inning 5-7% siyrak o’rmonlarda 2-3 %, o’rtacha tutash o’rmonlarda 1-2% erib oqib ketsa, qalin o’rmonlarda 1% ni ham tashkil etmaydi.

Eroziyaning oldini olish tadbirlari yuza oqimini tartibga solishga, tuproqni yuvilishidan himoyalashga, o’pirilish oldini olishga, yuvilgan tuproqlarning unumdorligini tiklashga yo’naltiriladi [2].

Shamol eroziyasiga qarshi kurashda ixotazorlar va daraxtlarning roli katta bo’ lib, ular shamol kuchini pasaytiradi, tuproqda namni qurib ketishdan saqlaydi. 2- rasmdan ko’rinib turibdiki, o’rmon polosasi shamol kuchini kesib, uning tezligini pasaytirad. Shu sababli, kuchli shamollar ro’y beradigan hududlarda har 400 m oraliqda o’rmon polosasini tashkil etish yaxshi natija beradi. Shuningdek, vohalarni qum bosishidan saqlashda ihotazorlarning vazifasi katta. Bunga quyi Zarafshon vohasiga Qizilqumning bostirib kirishini to’xtatish maqsadida uzunligi 120 km masofada, eni 2-3 km keladigan Buxoro yashil ihotazorlari barpo etilganligi yaqqol misoldir [3].

A. I. Molchanovning ma’lumotiga kora O’zbekiston sharoitida balandligi 6-8 metrgacha yetgan ihota polosasi 60-80 dan 200-250 metrgacha yerni shamol eroziyasidan saqlaydi. Natijada o’ sha joyda paxtaning hosili eroziyaga uchragan yerga nisbatan 2 martaga yaqin oshgan.

1.Muhamedov T., Tuproq eroziyasi dehqonchilik uchun ofat, Toshkent., 1973.

2. Muxitdinov K., O’zbekistonda tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash choralari, Toshkent., 1976.

3.Ablayev S.M, Dosaxmetov A.O, Yuldashev Ya.X. «O’zbekiston sharoitida terak etishtirish». T.: 1995.

Torpağın deqradasiyası: növləri, səbəbləri və nəticələri

The torpağın deqradasiyası Torpağın fiziki, kimyəvi, bioloji və iqtisadi məhsuldarlığının azaldılması və ya tamamilə itirilməsini əhatə edən ciddi bir problemdir. Prosesin özünəməxsus çatışmazlıqlarından biri də torpaqların parçalanma sürəti və eyni dərəcədə yavaş bərpasıdır.

Bu fenomen çox miqdarda torpaq itkisini əhatə edir. Məsələn, Avropa Birliyində təxminən 52 milyon hektarın deqradasiya proseslərindən təsirləndiyi təxmin edilir. Bu həyəcan verici rəqəm ərazisinin demək olar ki, 16% -nə uyğundur.

Deqradasiya çox müxtəlif zaman şkalalarında baş verən bir prosesdir: on illər və bir çox məkan tərəzisini əhatə edən tək bir fırtınada baş verə bilər.

Torpağın deqradasiyasını təşviq edən amillər son dərəcə müxtəlifdir və bir çoxu bir-birinə bağlıdır, bu da öyrənməyi və dəqiqləşdirməyi çətinləşdirir.

Ən gözə çarpan yerlər arasında hava və ya suyun təsirləri, istilik və insan fəaliyyətinin yaratdığı quruluşdakı dəyişikliklər, çirklənmə, enkrotamiento, daşqın, səhralaşma, kimyəvi pisləşmə nəticəsində yaranan ən ciddi torpaq eroziyası var. digərləri.

Torpağın deqradasiyası dövrümüzün spesifik bir problemi deyil. Əslində bu termin böyük mütəfəkkirlərin və filosofların dövründən bəri istifadə olunur. Məsələn, Platon deqradasiya fenomenini təsvir etdi və ekosistemlərin meşələrin kəsilməsi ilə əlaqələndirdi.

Torpaq nədir?

Torpaq yer qabığının səth hissəsindən ibarətdir. Fauna və flora ilə zəngin tərkibini nəzərə alaraq, bioloji cəhətdən aktiv hesab olunur. Torpaq, müxtəlif süxurların parçalanma prosesləri, həm də üzərində yaşayan canlı orqanizmlərin fəaliyyətlərinin parçalanması və qalıqları sayəsində meydana gəlir.

Torpağın adekvat xüsusiyyətləri 1972-ci ildə müəlliflər Archer və Smith tərəfindən “suyun maksimum dərəcədə təmin olunmasını və torpaqdakı hava məkanının ən az 10% -ni 50 mb əmməyə məruz qalanlar” kimi təyin edilmişdir. .

Bu prinsipə uyğun olaraq, sıxlıq 1,73 q / sm arasında olmalıdır 3 1.50 q / sm qumlu qum toxumalı torpaqlar üçün 3 qumlu torpaq üçün, 1.40 q / sm 3 hamar qumlu torpaqlarda və 1.20 q / sm 3 gil qumlu torpaqlar üçün.

Bunlar və digər torpaq xüsusiyyətləri dəyişdirilərək quruluşunu və məhsuldarlığını itirəndə torpağın deqradasiya prosesi keçirdiyi deyilir.

Torpağın deqradasiyası növləri

Torpağın deqradasiyasının müxtəlif təsnifatları mövcuddur. Bəziləri üçün məhsuldarlığın və torpaq çirklənməsinin deqradasiyasına bölmək olar.

Məhsuldarlığın azalması və torpağın çirklənməsi

Məhsuldarlıq itkisində, sözügedən torpağın canlı orqanizmlərin inkişafını dəstəkləmək və inkişaf etdirmək qabiliyyətində əhəmiyyətli bir azalma olur, çirklənmə isə torpağın tərkibindəki zərərli və ya zəhərli maddələrin artması ilə müəyyən edilir.

Digər tərəfdən, onları bioloji, fiziki, kimyəvi, su və külək deqradasiyası kimi də təsnif edə bilərik.

Bioloji deqradasiya

Bioloji deqradasiya, fiziki deqradasiyanın dərhal bir nəticəsi olan yerin səth qatında mövcud olan humusun minerallaşmasının artmasına aiddir. Bu torpaqlar qida itkisinə məruz qalır və artan axıntı və eroziyaya səbəb olur.

Fiziki deqradasiya

Fiziki deqradasiya bitki örtüyünün kəsilməsi və yararsız məhsulların həddindən artıq təcrübəsi nəticəsində üzvi maddələrin tərkibinin azalmasından ibarətdir.

Diaqnostik xarakteristikası gözenekliliğin azalmasıdır və torpaq kompakt və bişmiş bir toxuma nümayiş etdirir.

Kimyəvi deqradasiya

Kimyəvi deqradasiya, həmçinin “baza yuma” adlanır, su komponentinin bitkilər üçün lazımlı qidaları torpaqların daha dərin bölgələrinə sürüklədiyi bir hadisədir.

Bu fenomen məhsuldarlığın pisləşməsinə gətirib çıxarır və torpağın pH dəyərlərini xeyli aşağı salır və daha asidik hala gətirir.

Alüminium kimi müəyyən zəhərli komponentlərin artan konsentrasiyası səbəbindən də baş verə bilər. Kimyəvi çirklənmə təbii mənbələrdən baş verə bilsə də, ən çox yayılanı, böcək dərmanları və gübrələrin istifadəsi sayəsində insanların ərazinin tərkibində balanssızlığa səbəb olmasıdır.

Suyun deqradasiyası

Suyun deqradasiyasına səbəb torpaq elementlərinin dağılmasına və daşınmasına təsir göstərən sudur.

Külək deqradasiyası

Külək deqradasiyası külək müdaxiləsi nəticəsində meydana gələn, torpaq hissəciklərinin süpürülməsinə, aşınmasına və süründürülməsinə səbəb olan bir fenomendir.

Səbəblər

Eroziya

Torpaq eroziyası min illərdir geologiya dinamikasının bir hissəsi olan, geoloji proseslərin və iqlim dəyişikliklərinin bir hissəsini təşkil edən torpaq hissəciklərinin itirilməsinin təbii bir fenomendir.

Beləliklə, fiziki, kimyəvi və antropogen bir proses olmaqla eroziya anlayışı genişdir. İnsanları tənlikdən çıxarsaq, eroziya nəticəsində yaranan torpaq itkisi digər ərazilərdə yeni torpaqların yaranması ilə kompensasiya ediləcəkdir.

Hal hazırda eroziya dünya miqyasında təxminən 2 milyard hektar ərazini əhatə edən çox ciddi bir problemə çevrilmişdir.

Bu rəqəm, Birləşmiş Ştatlar və Meksikanın ərazisindən daha böyük bir sahəyə uyğundur. Hər il əkinçilik fəaliyyətinə meylli olan 5 ilə 7 milyon hektar arasında torpaq itirilir.

Eroziya su və külək kimi təsnif edilir. Birincisi, əvvəllər göstərilən pisləşmənin% 55-nə səbəb olur, külək enerjisi isə təxminən 33% -ə səbəb olur.

İqlim dəyişikliyi

İqlim dəyişikliyi, yağıntıların dəyişməsinə və evopotranspirasiya qaydalarına gətirib çıxarır ki, bu da torpaqların artan deqradasiyasına səbəb ola bilər.

Məsələn, çox fəsilləri olan ölkələrdə iqlim həlledici bir amildir. Quru və quraq dövrlər az yağıntı ilə xarakterizə olunur, yağışlı fəsillər isə əsasən torpağı asanlıqla aşındıran leysan xarakterlidir.

Daşqınlar və torpaq sürüşmələri

Bu təbiət hadisələri yağış suyunun həcmi və düşdüyü intensivliklə əlaqədardır.

Nəticələr

Torpağın deqradasiyası həm strukturuna, həm tərkibinə, həm də məhsuldarlığına təsir edən geniş nəticələrə səbəb olur. Birincisi, başqaları arasında sodyum, kalium, kalsium, maqnezium kimi ion və qida itkisidir.

Torpağın məhsuldarlığı üzvi maddələrin tərkibindəki azalma ilə azalır. Həm də torpaqda yaşayan orqanizmlərin sayını azaldırlar.

Torpaq quruluşunun itirilməsi və hissəciklərin çılpaq torpaqdakı su damcıları ilə dağılması torpağın səthi möhürlənməsinə səbəb olur ki, bu da suyun və bitkilərin köklərinin daxil olmasını çətinləşdirir.

Torpağın gözenekliliyi, sızma qabiliyyəti və suyun və nəmin saxlanılması qabiliyyəti azalır və nəticədə torpaqda həyat verən bitkilərə təsir göstərir. Bundan əlavə, axıntı dəyərləri artır və bununla da eroziya potensialı artır.

Səthdə yerləşən incə materialların itkisi, bitkinin kök sistemini dəstəkləməyi və bu səbəbdən də substrata bərkidilməsini çətinləşdirir.

Qısa və uzunmüddətli nəticələr

Nəticələr müvəqqəti səviyyədə də təsnif edilə bilər: qısa müddətdə torpağın deqradasiyası istismar xərclərinin artmasına təsir göstərən istehsalın azalmasına səbəb olur. Bu vəziyyətdə, zaman keçdikcə torpağa getdikcə daha çox gübrə ehtiyac olacaq və istehsal çox az olacaqdır.

Digər tərəfdən, uzunmüddətli perspektivdə təsirlər torpaqların ümumi sonsuzluğunu, ərazinin tərk edilməsini və səhralaşmasını əhatə edə bilər.

Torpağın deqradasiya prosesinin mərhələləri

Deqradasiya ümumiyyətlə üç mərhələdə baş verir: birincisi, torpağın orijinal xüsusiyyətlərinin tədricən məhv edilməsindən ibarətdir. Bu mərhələ praktik olaraq hiss olunmur, çünki gübrələrin və digər məhsulların istifadəsi ilə tez bir zamanda düzəldilə bilər. Beləliklə, demək olar ki, dəyişməyən bir istehsal əldə edilir.

Bunun ardınca torpağın üzvi maddələrinin daha aydın itkisi gəlir. İkinci mərhələ torpaqların struktur çökməsi ilə xarakterizə olunur. Bundan əlavə, suyun sızmasına və bitkilərin köklərinin düzgün nüfuz etməsinə mane olan səthi ziyan var.

Zərərin son mərhələsi məsamə boşluğunun çökmələrindən ibarətdir. Eroziya sürəti yüksəkdir və ərazidə kənd təsərrüfatı texnikalarını idarə etmək çətindir. Bu nöqtədə məhsuldarlıq ümumiyyətlə minimaldır və ya yoxdur.

Bir mərhələdən digər mərhələyə keçmə vaxtı torpaqdan istifadə intensivliyi dərəcəsindən və əkinçilikdə uyğun olmayan təcrübələrin tətbiq olunmasından asılıdır.

Həllər

Qeyd etdiyimiz kimi, torpağın deqradasiyasının əsas səbəbi eroziyadır. Təsirlərinə qarşı durmaq üçün iki metod təklif edilmişdir: biri bioloji və biri fiziki.

Birincisi, illik bitkiləri çoxillik bitkilərlə əvəzləmək kimi bitkiləri torpağa uyğunlaşdırmaqdan ibarətdir; fiziki texnika isə teras və bəndlərin inşasına, yarğanların əmələ gəlməsinin qarşısının alınmasına və hövzələrin idarə olunmasına əsaslanır.

Bundan əlavə, artıq kimyəvi maddələrin, gübrələrin və pestisidlərin istifadəsini azaltan ətraf mühit siyasətləri olmalıdır. Uyğun bir alternativ günümüzdə çox populyarlaşan aqroekologiya vasitələridir.

İstinadlar

1. Alonso, J. A. (2013). Planet Earth Təhlükədə: Qlobal İstiləşmə, İqlim Dəyişikliyi, Həllər. Redaksiya Klubu Universitario.
2. Alonso, J. A., Bermúdez, F. L., & Rafaelli, S. (2008). Su eroziyası səbəbindən torpaqların deqradasiyası. Qiymətləndirmə metodların. Editum.
3. Camas Gómez, R., Turrent Fernández, A., Cortes Flores, J. I., Livera Muñóz, M., González Estrada, A., Villar Sánchez, B.,… & Cadena Iñiguez, P. (2012). Meksikanın Chiapas şəhərindəki müxtəlif idarəetmə sistemləri altında yamaclarda torpaq eroziyası, axma və azot və fosfor itkisi. Meksika Kənd Təsərrüfatı Elmləri Jurnalı, 3(2), 231-243.
4. Fraume, N. J., & Torres, A. P. (2006). Ekoloji əlifba təlimatı: ətraf mühit terminlərinə dair ən mükəmməl bələdçi (Xeyr 6). Redaksiya San Pablo.
5. Gliessman, S. R. (2002). Aqroekologiya: davamlı kənd təsərrüfatında ekoloji proseslər. CATIE.
6. Loftas, T. (1995). Ehtiyaclar və ehtiyatlar: qida və kənd təsərrüfatı coğrafiyası. Qida və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı.
7. Méndez, V. E., & Gliessman, S. R. (2002). Latın Amerikası tropiklərində aqroekologiya və kənd inkişafındakı araşdırmalara fənlərarası yanaşma. İnteqrasiya olunmuş zərərvericilərlə mübarizə və aqroekologiya, 64(1), 5-16.
8. Çorap, M. (2003). Torpaq deqradasiyasının sahə qiymətləndirilməsi üçün təlimat. Mundi-Press Kitabları.

AMEA: “Azərbaycanda torpaqların 60 faizi eroziyaya uğrayıb”

AMEA: “Azərbaycanda torpaqların 60 faizi eroziyaya uğrayıb” Zakir Əliyev: “Suvarma torpaqlarının baxımsız qalması və qeyri-qanuni texnologiyaların tətbiqi yararlı torpaqların sıradan çıxmasına səbəb olur”

16 Yanvar , 2016 11:07

https://static.report.az/photo/ecf023e4-ecb2-4cd1-b04c-a0dd629803f6.jpg

Bakı. 16 yanvar. REPORT.AZ/ “Azərbaycanda taxıl ehtiyatı və istehsalı bir nömrəli məsələ olmalıdır. Çünki taxıl strateji məhsuldur”. Bunu “Report”a açıqlamasında Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Eroziya və Suvarma İnstitutunun direktoru vəzifəsini icra edən Zakir Əliyev deyib. Onun fikrincə, Azərbaycanda kənd təsərrüfatına diqqət artırılarsa, kənd əməkçiləri üçün əlavə stimul yaranar, torpaqdan istifadə genişlənər və çeşidli məhsul istehsalı tənzimlənər: “Devalvasiyadan qabaq da Azərbaycan kənd təsərrüfatı məhsullarına olan ehtiyacını müəyyən qədər ödəyirdi. Əgər əlavə tədbirlər görülərsə, ölkə əhalisinin kənd təsərrüfatı məhsullarına olan tələbatının böyük hissəsi daxili istehsal hesabına ödənilər”. Direktor bildirib ki, Azərbaycanda meyvəçiliyin, xüsusilə üzümçülüyün inkişaf etdirilməsinə ehtiyac var: “Üzümçülük çox gəlir gətirən sahədir. Bu səbəbdən də inkişafı daha məqsədəuyğundur. Hazırda xaricdən Azərbaycana kifayət qədər məhsul gətirilir. Amma bizim meyvə-tərəvəzimiz keyfiyyət baxımından idxal olunan məhsullardan daha üstündür. Ölkəmizin meyvəçilik məhsulları yüksək keyfiyyətinə görə xaricdən gətirilən məhsullarla rəqabət apara bilər. Sadəcə olaraq, lazımi qulluq və texnologiya tətbiq olunmalıdır ki, məhsuldarlıq artsın”. Z.Əliyevin sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanda torpaqların 60 faizi eroziyaya uğrayıb: “İqlim dəyişmələri, antropogen təsirlər, suvarma torpaqlarının baxımsız qalması və qeyri-qanuni texnologiyaların tətbiqi yararlı torpaqların da sıradan çıxmasına səbəb olur. Həm də ölkədə su qıtlığı problemi var. Məhsuldarlığın azalmasının əsas səbəbi su problemidir. Bitkiyə onun tələbatına uyğun su verilməlidir, nə çox, nə də az. Belə olan halda bitkinin kökü normal inkişaf edə bilir və yüksək məhsuldarlıqlı bitki əldə etmək mümkün olur”. O qeyd edib ki, Eroziya və Suvarma İnstitutunda yerlərdə suya qənaət edərək məhsuldarlığın yüksəlməsinə xidmət edən texnologiyalar sınaqdan keçirilir və tətbiq edilir: “Bu gün Azərbaycanın ümumi su ehtiyatı Cənubi Qafqazın ehtiyatının cəmi 14 faizini təşkil edir. Biz digər ölkələrlə müqayisədə su ehtiyatına görə ən aşağı göstəriciyə malikik”.