Neolitik: xüsusiyyətləri, sənəti, siyasi və ictimai təşkilatı, dini

Ən çox qəbul edilən nəzəriyyə əkinçiliyin inkişafının uzun bir müddət olduğunu və toxumların yerə atıldığı zaman baş verənlərin müşahidəsinə əsaslandığını təsdiqləyir.

Toxuculuq sənayesinin inkişafı

Bu gün dünyada tekstil, geyim və geyim aksessuarları istehsalının illik həcmi 4 trilyon dolları ötməkdədir. Vaxtilə Böyük Britaniyada sənaye inqilabına gətirən toxuculuq və geyim istehsalı uzun onilliklər boyu inkişaf etmiş ölkələrin əsas sənaye sahəsi olub. Son 20 ildə digər sənaye sahələrindən geri qalan toxuculuq, daha dəqiq desək, tekstil sənayesinin son məhsulları ən bahalı mallar sırasındadır: bahalı brend geyimlərin bəziləri milyonlarla dollara başa gəlir.

Ta qədimdən 20-ci əsrin 70-80-ci illərinə qədər tekstil sənayesi təbii xammal əsasında inkişaf edib – ipək, pambıq və yun əsas xammal olub. Lakin qeyd olunan dövrdən etibarən kimyəvi xammal onları sıxışdırmağa başlayıb. Beynəlxalq statistikaya əsasən hazırda dünya tekstil sənayesi hər il 45 milyon ton civarında əsas xammaldan istifadə edir ki, bunun da təxminən 50 faizi sintetik və süni liflərin, 45 faiz pambığın, 4-5 faiz ipək, yun və digərlərinin payına düşür. Dünyada illik parça istehsalı 100 milyard kvadratmetrdən çox təşkil edir ki, bunun da 50 faizə yaxını Asiya ölkələrində reallaşır. Bu gün inkişaf etmiş ölkələr bahalı brend məhsulların istehsalı, Asiyanın inkişaf etməkdə olan ölkələri isə kütləvi tələbat məhsullarının istehsalı üzrə ixtisaslaşıb.

Dünya tekstil sənayesində həm də qarışıq liflərdən parça istehsalı sürətlə inkişaf etməkdədir. Söhbət kimyəvi liflərlə təbii liflərin qarışığından hazırlanan parçalardan gedir. Hazırda il ərzində dünyada 35-40 milyard kv.metr sintetik-təbii xammal qarışığı olan parçalar, 30-35 milyard kv.metr pambıq, 3 milyard kv.metr yun, bundan bir qədər az kətan və təmiz ipək parçalar istehsal olunur. Bundan əlavə, ildə 5-6 milyard kv.metr əl işi olan hind sarisi istehsal edilir. Bu məhsulun demək olar ki, hamısı daxili bazardaca satılır.

Azərbaycanda tekstil sənayesinin tarixi 20-ci əsrin əvvəllərinə gedib çıxır. XIX əsrin sonunda Zaqafqaziyada ən böyük pambıq parça fabriki və Azərbaycanda ilk tikiş fabriki Bakı şəhərində yaradılıb. 1913 – cü ildə Azərbaycanda 300 ton xam ipək, 22 min ton pambıq mahlıcı, 4 min ton yun istehsal edilib ki, bu da ümumrusiya istehsalının müvafiq olaraq 79 faiz, 10 faiz və və 2 faizinə bərabər olub.

Sovet dövründə də bu sahə xeyli inkişaf etdirilib, çoxsaylı toxuculuq, tikiş və digər müəssisələr yaradılıb. Lakin müstəqillik dövründə bu müəssisələrin böyük əksəriyyəti özəlləşdirilib, fəaliyyətini dayandırıb. Hazırda Bakı Tikiş Evi və “Şəki-ipək” fəaliyyət göstərməkdədir.

Keyfiyyətli pambıq istehsal edə bilmirik

2014-2015-ci illərdə dünya neft bazarında qiymətlərin kəskin enməsi Azərbaycanda ənənəvi sahələrin dirçəldilməsi istiqamətində bir sıra addımların atılmasına gətirib çıxardı. Bu addımlar sırasında tekstil sənayesinin təbii xammal bazası olan pambıq istehsalının artırılması, eyni zamanda baramaçılıq və xalçaçılığın inkişafı daxildir. 2018-ci ildə ölkədə pambıq istehsalı 230 min tona yaxın olub. Bu il istehsalın daha yüksək olacağı gözlənilir. Lakin məsələ burasındadır ki, Azərbaycanda yüksək keyfiyyətli toxumdan istifadə olunsa da, əldə olunan məhsul – pambıq üst geyimləri, ən əsası isə yüksək keyfiyyətli geyimlər istehsalı üçün yararlı deyil. Mütəxəssislərin dediyinə görə, iki-üç il əvvəl istehsal olunan pambığın keyfiyyəti pambığın orta lif uzunluğu, qalınlığı, təmizliyi və sair göstəricilər baxımından əlverişli deyildi. İndi bu sahədə yaxşı nəticələr əldə olunur. Amma əgər söhbət yüksək keyfiyyətli, brend geyim istehsalından gedirsə, hələlik Azərbaycan pambığı onun üçün uyğun deyil.

Buna görə də indi diqqət Azərbaycanda əvvəllər olmuş toxuculuq sənayesinin – yataq dəstləri, bez məhsulları və sair istehsalını bərpa etməyə yönəldilib. Bunun üçün openend ipliyi lazımdır, belə iplik üçün əldə olunan mahlıcın keyfiyyəti tam uyğundur.

Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi pambıqçılıqda məhsuldarlıq və keyfiyyətin artırılması üçün bir neçə ölkənin təcrübəsi əsasında layihələrin icrasına başlanıb. Bu layihələrdən biri Ucar rayonunda 10 hektar sahədə Çin texnologiyası əsasında pambıq yetişdirilməsidir. Bu layihənin əsas məqsədi suvarma imkanlarının məhdudluğu şəraitində istehsalı intensiv üsulla artırmağa nail olmaqdır. Çin texnologiyasından istifadə nəticəsində sahədən 50-60 sentnerlik məhsuldarlığa nail olunması planlaşdırılır. Bundan əlavə, nazirlik Beyləqan və Tərtərdə türk və yunan mütəxəssislərinin iştirakı ilə model təsərrüfatlar yaradır. Bu layihələr də məhsuldarlıq və keyfiyyət göstəricilərinin ciddi artırılması məqsədi daşıyır.

İnfrastruktur da yoxdur.

Hətta yüksək keyfiyyətli xammal istehsalına nail olunsa belə, bu gün ölkədə pambıqdan son məhsulun əldə olunması üçün lazım olan infrastruktur qurulmayıb. Belə ki, Azərbaycanda 23 pambıq emalı zavodu fəaliyyət göstərir ki, onların da illik istehsal gücü 465 min tondur. Yəni istehsal olunan pambığın hamısını emal etməyə güc var. Amma mahlıcın ipliyə çevrilməsi üçün ölkədə potensial azdır. Ötən il Mingəçevir sənaye parkında 2 iplik istehsalı zavodu fəaliyyətə başlayıb. Rəsmi statistikaya nəzər salsaq görərik ki, hələ də pambığın mahlıc formasında ixracı üstünlük təşkil edir. Belə ki, gömrük statistikasına əsasən bu ilin 6 ayında Azərbaycandan xaricə 75 milyon 675.34 dollar dəyərində 53 min ton pambıq mahlıcı, 14,6 milyon dollar dəyərində 6 min ton pambıq ipliyi ixrac olunub. Ötən ilin 6 ayında bu göstəricilər müvafiq olaraq 80,4 milyon dollar dəyərində 54,3 min ton mahlıc, 23,7 milyon dollar dəyərində 9,5 min ton iplik olub. Göründüyü kimi, bu sahədə də əlavə güclərin yaradılmasına ehtiyac var. Əldə olunan ipliyi parçaya, parçanı paltara çevirmək potensialı da çox məhduddur.

Bir müddət əvvəl İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən tekstil sənayesinin inkişafına dövlət dəstəyinə dair təkliflərin hazırlanacağı bildirilsə də, hələ ki, bu barədə hər hansı rəsmi açıqlama verilmir. Azərbaycan Tekstil İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası dövlətdən ciddi dəstək gözləyir. Assosiasiyanın rəhbəri Mehriban Axundovanın mətbuata dediyinə görə, tekstil sənayesi aşağı rentabelli olduğuna görə bütün ölkələrdə dövlət bu sahəyə dəstək verir: “Biz bu sahədə Türkiyə təcrübəsini əsas götürürük. Orada dövlət tərəfindən tekstil sənayesinə ciddi güzəştlər edilir. Eyni zamanda Özbəkistanda da bu yolla getməyə başlayıblar. Bizdə də belə güzəştlərin tətbiq olunması zəruridir. Düşünürəm ki, növbəti mərhələ toxuculuq sənayesinin inkişaf etdirilməsi olmalıdır. Burada məqsəd əldə olunan ipliyin parça, daha sonra geyim halında ixracına nail olmaqdır. Tekstil sənayesi aşağı rentabelli sənaye hesab olunur. Buna görə də bu sahəyə dövlət dəstəyi mütləqdir”.

İdxal edilən ucuz məhsullar yerli istehsalın inkişafını ləngidir

Hazırda ölkədə Şəki tekstil, Şəki-İpəkdə, Gilan Tekstil parkında toxuculuq fabrikləri var. M.Axundova deyir ki, onların istehsal gücü daxili tələbatı tam qarşılamaq, həmçinin xaricə də məhsul ixrac etmək imkanındadır: “Sadəcə, hazırda Azərbaycana Çindən, Pakistandan aşağı keyfiyyətli, ucuz məhsullar idxal olunur deyə daxili istehsalı genişləndirmək mümkün olmur. İdxal edilən məhsulların çoxusu heç bir keyfiyyət standartına cavab vermir, bir çox hallarda isə insan orqanizmi üçün zərərlidir. Onlar poliester tullantılarından əldə olunan iplikdən hazırlanır, boyanmada orqanizm üçün təhlükəli olan boya maddələrindən istifadə edilir. Amma Azərbaycandakı fabriklər Avropa standartlarına uyğun, ekoloji təmiz boyalardan istifadə edirlər. Toxuculuq fabriklərinin inkişafı üçün keyfiyyətsiz məhsulların idxalının qarşısını almaq üçün dövlət tərəfindən zəruri addımlar atılmalıdır. Bu problem yalnız Azərbaycanda deyil, Rusiya, Ukrayna, Belarusda da var. Buna görə də kompleks tədbirlər proqramlarının həyata keçirilməsinə ehtiyac var”.

Böyük fabrikin yaradılması niyə gecikir?

Qeyd edək ki, ölkə rəhbərliyinin tapşırığı əsasında yaradılan Mingəçevir Sənaye Parkının məhz tekstil sənayesinin inkişafı üzrə ixtisaslaşması həyata keçirilir. Park ərazisində iki iplik istehsalı fabriki fəaliyyətə başlayıb. Rəsmi məlumatlarda burada böyük – bir neçə min nəfərin işləyəcəyi tikiş fabrikinin də yaradılacağı deyilsə də, hələlik bu barədə hər hansı məlumat açıqlanmır.

Tekstil sənayesinin digər xammal bazası olan ipəkçiliyin inkişafı sahəsində də Azərbaycanda tədbirlər görülür. 2017-ci ildə prezident tərəfindən “Azərbaycan Respublikasında baramaçılığın və ipəkçiliyin inkişafına dair 2018–2025-ci illər üçün dövlət proqramı” qəbul edilib. Nəticədə 2016-cı ildə 70,7 ton, 2017-ci ildə 245,2 ton, 2018-ci ildə 514 ton, bu il isə 635 tona yaxın yaş barama istehsal edilib. Bu il ilk dəfə olaraq Azərbaycanda yay baramasının yetişdirilməsinə də başlanıb. Hökumət barama istehsalında kəskin artıma nail olmağı hədəfləyir. Bunun üçün barama istehsalçılarına emal müəssisəsinə təhvil hər 1 kiloqram yaşa barama üçün 5 manat subsidiya verilir. Bundan əlavə, baramanın yem bazasının yaradlması üçün dövlət tərəfindən xüsusi olaraq baramaçılıq üçün yetişdirilmiş tut tingləri gətirilir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin məlumatına görə, indiyədək 3,5 milyon tut tingi gətirilib. Barama istehsalçılarına dövlət tərəfindən maliyyə dəstəyi verilir. Eyni zamanda baramadan son məhsulun əldə olunması üçün infrastrukturun yaradılması üçün addımlar atılır.

Yunumuz da keyfiyyətsizdir.

Maraqlıdır ki, Azərbaycanda istehsal olunan yunun keyfiyyəti də xeyli aşağıdır. Belə ki, yerli yunun keyfiyyəti geyim məhsullarının istehsalına imkan vermir, ondan yalnız xalçaçılıqda istifadə olunur. Əvvəllər Azərbaycanda merinos qoyunları saxlanılırdı, indi bu, yoxdur. Hələ ki, qoyunçuluqda daha çox ətlik məqsədlər güdülür, yuna diqqət yetirilmir. Bu səbəbdən də geyim istehsalı üçün yunu keyfiyyətli olan qoyun cinslərinin saxlanmasına ehtiyac var. Yundan xalça istehsalının təşkili sahəsində xeyli işlər görülür, “Azərxalça” tərəfindən rayonlarda xalçaçılıq fabrikləri açılır. Hökumət 2020-ci ilədək belə fabriklərin sayını 30-a çatdırmağı planlaşdırır.

Qeyd edək ki, rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda ildə 17-18 min ton yun istehsal olunur ki, bunun da xeyli hissəsi xaricə ixrac edilir. Son illərdə ölkədə xalçaçılığın inkişafı ilə bağlı yunun xammal olaraq daxildə emala yönəldilməsi sahəsində müəyyən işlər görülür. Hökumət yun emalı müəssisələrinin də sayını artırmağa çalışır.

Bütün görülən işlərə rəğmən, hələ ki, Azərbaycan vətəndaşı daxili istehsal hesabına yalnız corab və alt paltarı, bir də yataq dəsti əldə edə bilir. Qalan bütün geyimlər, məişətdə, evdə istifadə olunan bütün tekstil məhsullarına olan tələbat xaricdən idxal hesabına təmin olunur. Hətta təmizlik bezlərinə qədər xaricdən alırıqsa, hökumətin tekstil sənayesinin inkişafına nail olmaq üçün stimullaşdırıcı addımlarının nə qədər zəruri olduğunu əlavə əsaslandırmağa heç ehtiyac yoxdur.

Neolitik: xüsusiyyətləri, sənəti, siyasi və ictimai təşkilatı, dini

The Neolitik daş dövrünün son mərhələsi idi. Bu söz “yeni daş” mənasını verir və alət hazırlamaq üçün yeni texnikaların ortaya çıxmasına işarə edir. Tarixin ilk dövründə Paleolit ​​dövründə (qədim daş) daş daha kobud şəkildə oyulmuş, Neolitikdə material son nəticəni yaxşılaşdırmaq üçün cilalanmışdı.

Neolitik planetin sahəsindən asılı olaraq fərqli bir sürətlə inkişaf etsə də, ümumiyyətlə onun eramızdan əvvəl 6000 il arasında yayıldığı düşünülür. C və 2 000 a. C, təxminən. Bu dövrə səbəb olan amil, insanların həyat tərzində böyük dəyişikliklərə səbəb olan buz dövrünün sonu idi.

Daşı oymağın yeni texnikalarına əlavə olaraq, bu dövrdə baş verən dəyişikliklər o qədər böyük idi ki, bir çox mütəxəssis həqiqi bir Neolitik inqilabından bəhs edir. İnsan, o zamana qədər köçəri və ovçu toplayaraq tarlaları və evcil heyvanları becərməyi öyrəndi.

Dövrün sakinləri ilk sabit yaşayış yerlərini tikməyə başladılar. Bu, işdə ixtisaslaşmanın ortaya çıxması və bəzi sektorların sərvət toplamağa və digər bölgələrlə ticarət etməyə başladığı mənasını verirdi.

xüsusiyyətləri

Neolit ​​Daş dövrünün Paleolit ​​və Mezolitikdən sonra üçüncü mərhələsi idi. Bu dövrləşdirmə insanların daşı oymaq üçün inkişaf etdirdikləri üsullara əsaslanır. Beləliklə, Neolitik termin “yeni daş” mənasını verir və insanların qablarını yaxşılaşdırmaq üçün bu materialı cilalamağa başladığını göstərir.

Mərhələlər

Öz növbəsində, Neolitik mütəxəssislər tərəfindən üç fərqli mərhələyə bölünmüşdür. Birincisi, eramızdan əvvəl 6.000 ili əhatə edən erkən Neolitik dövrü idi. C və 3 500 a. C.

Bu ilk mərhələni Orta Neolitik izlədi. Bu, 3000 a. C və 2 800 a. C, bu dövrün qızıl dövrü olaraq qəbul edilir.

Nəhayət, 2 800 a. C və 2 300 a. C, son Neolitikdir. Sonda yerini Metallar Çağına verdi.

İqlim dəyişikliyi

Paleolitik, insanları həyatda qalmaq üçün mağaralarda sığınmağa məcbur edən bir sıra buzlaqlarla qeyd olunmuşdu. Vəziyyət təxminən 10.000 il əvvəl, iqlimi daha mülayim olmağa başladığı zaman dəyişməyə başladı.

İnkişaf etmiş ətraf mühit şəraitindən istifadə edərək insanlar həyat tərzlərini dəyişdirdilər. Həddindən artıq soyuqluğun yox olması ona əkinçilik və heyvandarlıqla məşğul olmağa imkan verdi və bunun sayəsində köçəri tərk etdi və sabit yaşayış yerlərində yerləşdi.

Alətləri təkmilləşdirmək

Dövrün adından da göründüyü kimi, insan alət düzəltmə yolunu əlamətdar bir şəkildə kamil etmişdir. Yeni texnika, o vaxta qədər istifadə olunanlardan daşın cilalanması ilə fərqlənirdi, bu da qabları daha davamlı və təsirli edirdi.

Artıq əvvəlki dövrlərdə icad edilmiş oxlar və ya nizələr kimi alətlərə əlavə, bu dövrdə bir çoxu əkinçiliklə əlaqəli yeniləri də icad edilmişdir.

Oturaq həyat tərzi və əkinçiliyin başlanğıcı

Əkinçiliyin kəşfi və köçərilikdən imtina bir-biri ilə əlaqəli iki hadisə idi. İnsanların yalnız ovçuluğa güvənmədən qida əldə edə biləcəyi andan etibarən yeni yırtıcı axtarışa getmək üçün hərəkət etmək lazım deyildi.

Bu, sabit yaşayış məntəqələrinin yaranmasına imkan verdi. Əvvəlcə bir neçə daxma idilər, lakin zaman keçdikcə şəhər və kənd oldular.

Neolitik yaşayış yerləri

Sabit yaşayış yerlərinin tikilməsi insanları evlərinin keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa məcbur etdi. Bunun üçün adobe kimi materiallardan istifadə etməyə başladılar.

Bu qəsəbələr yavaş-yavaş böyüməyə başladı. Normalda, onlar yaxınlıqdakı su mənbələri olan və sahəni becərməyin asan olduğu yerlərdə yerləşirdilər.

Əkinçilik artıq məhsul istehsal etməyə başladıqda, anbar kimi xidmət etmək üçün binalar tikmək lazım gəldi. Eynilə, cəmiyyətlərin mürəkkəbliyindəki artım rəhbərlik üçün binaların tikilməsinə səbəb oldu.

Toxuculuq sənayesinin inkişafı

Paleolitik adamlar onsuz da heyvanların dərilərini paltar kimi istifadə etmək üçün müalicə etsələr də, Neolit ​​dövrünə qədər tekstil sənayesi meydana çıxdı.

Bir tərəfdən bu fəaliyyət üçün alətlər icad edildi və digər tərəfdən paltar hazırlamaq üçün istifadə olunan materiallar genişləndirildi.

Alətlər və ixtiralar

Neolitik, litik sənayesi üçün ən böyük əzəmət dövrü idi. Eyni zamanda, bunun vacib olduğu son dövr də idi. Daha sonra, Mis Misrinə qədəm qoyan metallar, bəşəriyyətin ən vacib xammalı olaraq daşı əvəz etdi.

Litik sənayesinin dövrləşdirilməsi dövründə, Neolitik dövrdə tətbiq olunan, daşın cilalanması ilə xarakterizə olunan sözdə texniki rejim 5 idi.

Daşı cilalamaq

Bu dövrün eyni adı Neolitik (yeni daş) yeni daşla işləmə üsuluna işarə edir. Zərblə alətlərinin tikilməsinin köhnə üsulu cilalanma əvəzi idi. Bu sistemlə kənarları daha kəskin və qabları daha davamlı etməyi bacardılar.

Tədricən baş verən bir dəyişiklik də əvvəlki dövrlərdə ən çox istifadə edilən daş növü olan çaxmaqdaşın digər sərt qayalarla əvəzlənməsi idi. Qismən, bu, insanların ağac kəsmə kimi yeni işlərə başlamasına və çaxmaqdaşın bunları düzgün şəkildə yerinə yetirə biləcək gücdə olmamasına bağlı idi.

Saxsı qab

Dulusçuluq, gil və ya gildən qablar, qablar və bənzər qablar hazırlamaq üçün istifadə olunmağa başladığı dövrdə doğuldu.

Məqsəd, qida istehsalının artıq məhsul istehsal etməyə başladığı bir dövrdə qida və ya maye saxlaya biləcək qablara sahib olmaq idi. Bundan əlavə, su vəziyyətində onu saxlaya bilmək, hər ehtiyac olduğu zaman onu almaq üçün səyahətə getməməyimiz demək idi.

Bu fəaliyyətlə əlaqəli ixtiralardan biri də sobalar idi. İlk sənətkarlar parçaları əllə düzəltdilər və daha sonra qurduqları sobalarda bişirdilər.

Digər ixtiralar

Neolit ​​dövründə ortaya çıxan yeni fəaliyyətlər, onlarla əlaqəli ixtiralarla müşayiət olundu.

Bu ixtiralardan biri də eramızdan əvvəl 3.500-cü ildə ortaya çıxan təkər idi. Əvvəlcə təkərlər nəqliyyat üçün deyil, əkinçilik və ya saxsı işlərdə istifadə olunurdu.

Digər tərəfdən dəzgahın görünüşü ilə yeni tekstil sənayesi üstünlük təşkil edirdi. Taxtadan hazırlanmış bir toxuculuq maşını idi.

Nəhayət, qarşılıqlı dəyirman Neolit ​​dövründə ən vacib ixtiralardan biri idi. Funksiyası taxılın birbaşa istifadəsi üçün üyüdülməsi və ya una çevrilməsi idi.

Siyasi və ictimai təşkilat

Köçəri həyatın oturaq həyat tərzi lehinə tərk edilməsi sosial təşkilatlanma yolunda böyük dəyişikliklərə səbəb oldu. Paleolit ​​dövründə insan qrupları çox az idi, üzvləri ailə əlaqələri ilə əlaqəli idi. Təşkilatı sadə və bütün komponentlər arasındakı əməkdaşlığa əsaslanırdı.

Bunun əvəzinə sabit yaşayış yerləri tezliklə böyüməyə başladı. Yeni iqtisadi fəaliyyətlər sərvət yığmaq və ya işin ixtisaslaşması və bununla birlikdə sosial təbəqələşmə kimi yeni anlayışların ortaya çıxmasına səbəb oldu.

İlk yaşayış yerləri

Təxminən eramızdan əvvəl 7.000-ci ildə olduğuna dair dəlillər var. C bəzi sabit icmalar artıq mövcud idi. Bu oturaq həyat tərzi eyni zamanda planetin bir neçə bölgəsində meydana gəldi: Orta Şərq, Anadolu, Yunanıstan və ya Hind Vadisində, digər yerlərdə.

Sosial təbəqələşmə

İşarə edildiyi kimi, insanların məskunlaşması qısa müddətdə böyüməyə başladı, bunun səbəbi qismən daha yaxşı qidalanma və daha yaxşı iqlim şəraitinə imkan verən əhalinin artması idi.

Bu şəhərlər daxilində insanlar əkinçilikdən sənətkarlığa qədər yeni iqtisadi fəaliyyətlər inkişaf etdirməyə başladılar. Vaxt keçdikcə bu, işçilərin ixtisaslaşmasına səbəb oldu.

Paleolit ​​dövründən fərqli olaraq, sosial fərqlilik artıq ovda güc və ya bacarıqla deyil, aparılan iş növü ilə əlaqəli idi.

Bu şəkildə Neolitik cəmiyyət təbəqələşməyə başladı. Antropoloqların fikrincə, ilk dəfədir sosial təşkilat piramida ilə təsvir edilə bilər.

Əsasını əkinçilik və heyvandarlıq ilə məşğul olan, ən böyük qrupu təşkil edənlər təşkil edirdi. İkinci bir addımda yeni bir fəaliyyət göstərmək üçün yüksək qiymətləndirilən sənətkarlar idi. Nəhayət, yuxarıda, əvvəlcə sakinlər tərəfindən seçilən qəsəbə başçısı idi.

Daha sonra, bəzi ailələr sərvət və güc toplamağa başladıqda, başçılıq onların üzərinə düşməyə başladı. Bu, bir şəkildə, gələcək nəcibliyin ekvivalenti olacaqdır.

İncəsənət

Digər sahələrdə olduğu kimi, Neolit ​​dövründəki sənət də öz təkamülünü keçmişdir. Başlamaq üçün təbii şəkillər və ya səhnələri təsvir etməyi dayandırdı və daha şematik və simvolik oldu.

Rəsm

Mütəxəssislər coğrafi əraziyə görə özünəməxsusluqlar olduğuna işarə etsələr də, bəzi ümumi xüsusiyyətlərə diqqət çəkmək olar.

Bunların içərisində bu bədii təzahürlərin mövzusunun daha müxtəlif olduğu, insan heyvanları əsas mövzu olaraq yerlərindən kənarlaşdırdığı diqqət çəkir. Bununla birlikdə, rənglənən rəqəmlər təbii olmaqdan çıxır və daha simvolik olur.

Digər tərəfdən məhsuldarlıq bu əsərlərdə ən çox görülən mövzulardan biri oldu. Bu, onunla əlaqəli təbii elementləri əks etdirən çoxsaylı rəsmlərlə nəticələndi.

Heykəl

Paleolit ​​dövründən qalma yerlər o dövrdə insanların kiçik antropomorf heykəlciklər düzəltdiklərini göstərmişdir. Bunlar isə Mezolitik dövründə praktik olaraq yoxa çıxdı.

Artıq Neolitik dövrdə sənətkarlar bu tip kiçik insan təmsillərini bərpa etdilər. Ənənəvi daş olanlardan əlavə, onları modelləşdirmək üçün gildən də istifadə olunurdu.

Əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi, bu heykəlciklərin əksəriyyətində məhsuldarlıq ilə əlaqəli xüsusiyyətləri şişirdilmiş qadın fiqurları təsvir edilmişdir. Antropoloqlar, məhsul və doğuşlarla əlaqəli Ana İlahənin təmsilçiləri olduqlarına diqqət çəkirlər.

Memarlıq

Bu dövrdə inkişaf etdirilən sənət daxilində böyük megalitik abidələr əlamətdar bir şəkildə fərqləndi.Adlarından da göründüyü kimi, tərkibindəki elementləri ilə fərqlənən nəhəng daşlarla tikilən inşaatdır.

Möhtəşəm olmasına baxmayaraq, mütəxəssislər yüz faiz onun funksiyasının nə olduğunu bilmirlər. Astronomik rəsədxanalar və ya cənazə tikililəri olma ehtimalından tutmuş bir neçə nəzəriyyə var.

Bunun xaricində mağaraları təqlid edərək tikilən türbələr də meydana çıxdı. Bu dəfn yerlərində bir neçə qalereya və insan qalıqlarının yerləşdirildiyi bir otaq var. Bu otaqların içərisində hörgü istifadə edərək günbəzlər tez-tez qurulurdu.

Keramika

Dulusçuluğun yaranması yalnız böyük praktik əhəmiyyət daşımırdı, həm də yeni bir bədii təzahür növü oldu.

Başlanğıcda keramika səbət ilə birbaşa əlaqəli idi. İlk istifadəsi gildən hazırlanmış qablar üçün su yalıtım təbəqəsi kimi idi. Daha sonra bir növ əsas hörmə quruluşunu doldurmaq üçün istifadə edildi. Nəhayət, keramika bütün obyektin hazırlandığı material oldu.

Keramika istifadəsi yayıldıqdan sonra insanlar öz əsərlərini bəzəməyə başladılar. Hazırlanan qablar və ya qablar əvvəllər çox sadə formalı idilər, lakin bəzək əşyaları daha müxtəlif idi.

İqtisadiyyat

Bu dövrdə böyük iqtisadi dönüşüm əkinçilik və heyvandarlığın görünüşü idi. Bir az əvvəl, Mezolitik dövründə bəzi insan qrupları artıq torpağı becərməyə başlamışdı, ancaq bu yayılanda Neolit ​​dövründə idi.

Ən çox qəbul edilən nəzəriyyə əkinçiliyin inkişafının uzun bir müddət olduğunu və toxumların yerə atıldığı zaman baş verənlərin müşahidəsinə əsaslandığını təsdiqləyir.

Bənzər bir şey heyvandarlıq ilə baş verdi. Paleolit ​​dövründə insan evcil köpəklərə sahib idi və onun digər heyvanlarla yavaş-yavaş eyni şeyi etmək üçün eyni üsullardan istifadə etdiyi güman edilir.

Ovçu toplayandan əkinçiyə və fermerə

Paleolit ​​dövründə hakim iqtisadi sistem yırtıcı idi. Bu modeldə, insan ətrafındakılardan bəhrələnərək yeyə və geyinə bilmək üçün meyvə və tərəvəzləri ovlayaraq topladı.

Əmək bölgüsü tipinin olmadığı bir sistem idi. Həm də mübadilə yolu ilə mübadilə yolu ilə həyata keçirilə biləcək hər hansı bir ticarət fəaliyyət olmadı.

Mütəxəssislər, eramızdan əvvəl IX minilliyi Neolit ​​inqilabı adlandırılan böyük çevrilmələrin başlanğıcı kimi qeyd edirlər. İnsan bu yırtıcı iqtisadiyyatdan məhsuldar bir təsərrüfata keçdi, ovçuluq və heyvandarlıq və əkinçilik üçün toplanışı dəyişdirdi.

Miqrasiya

Heyvandarlıq ilə yanaşı, fərqli insan cəmiyyətləri arasında təmas və ünsiyyətə üstünlük verən bir konsepsiya ortaya çıxdı: dözümlülük. Bunda çobanlar daha yaxşı otlaqlar tapmaq üçün mal-qaranı bir yerdən digərinə aparırlar.

Çobanlıq sayəsində baş verən qarşılaşmalar texniki və mədəni məlumat mübadiləsi üçün vacib idi.

Sərvət anlayışı

Məhsuldar iqtisadiyyatın görünüşü Neolitik cəmiyyətdə mütləq bir dəyişiklik yaratdı. Əkinçilik və heyvandarlığa əsaslanan yeni iqtisadi sistemin nəticələri istehsal artığının meydana çıxması, əməyin bölünməsi və ixtisaslaşması, xüsusi mülkiyyət və dolayısı ilə sərvət idi.

Bütün bu yeni anlayışlar istehsal başlayandan dərhal sonra ortaya çıxsa da, Orta Neolitik dövrə qədər konsolidasiya edildi. O dövrdə becərmə alətlərində və suvarma metodlarında çox artım olmuşdu ki, bu da artığını artırmağa imkan verirdi.

Ticarət

Sözügedən artığın yığılması və dulusçuluq və ya sənətkarlıq kimi yeni iqtisadi fəaliyyətlərin ortaya çıxması, insanlarda bir-biri ilə ticarət etməyə başladı. Əvvəlcə ticarət mallar çox yavaş olduğundan ticarət məsafələrlə məhdudlaşdı.

Lakin zaman keçdikcə tacirlər daha uzaq bazarlara çatmaq üçün mənşə yerlərindən uzaqlaşmağa başladılar. Az-az az-çox sabit ticarət yolları quruldu.

əkinçilik

Kənd təsərrüfatının inkişafı Neolit ​​dövründə baş verən sosial və iqtisadi dəyişikliklərə üstünlük verən hadisələrdən biri idi. İnsanlar üçün, həyatda qalmaq üçün ətraflarında tapdıqlarına bağlı olmaq lazım deyildi, çünki məhsullara nəzarət etməklə dövri məhsullar təmin olundu.

Kənd təsərrüfatına əsaslanan bir iqtisadiyyata keçməyin təsirlərindən biri də əhalinin artması idi. Bunun sayəsində bir çox fərd digər bölgələrə köç edirdi ki, bu da Neolitik dövrü Avropaya çatdırdı.

Digər tərəfdən, taxıl və digər oxşar məhsulların insan pəhrizinə daxil edilməsi onların pəhrizində yaxşılaşma olduğunu göstərir. Nəticədə, onların ömürləri artmaqdadır.

Bərəkətli aypara

Antropoloqlara görə, əkinçiliyin həyata keçirilməsinə başladığı planetdə ilk yer, Mesopotamiya, Fars və Aralıq dənizi Levantı arasında yerləşən, məhsuldar Aypara deyildi.

Bu ərazinin əlverişli iqlim və coğrafi şəraiti sakinlərinə torpaq becərməyə başladı. Eynilə, heyvandarlığa həsr olunmuş ilk heyvanların oradakı evliləşdirildiyi və keramika istehsalına başladığı düşünülür.

İbtidai bitkilər

Göstərildiyi kimi, indiyə qədər tapılan dəlillər Mesopotamiyanın şimal hissəsində və indiki Türkiyədə əkinçiliyin başlanğıcını qoyur. Antropoloqlara görə, bu ilk məhsullar təxminən eramızdan əvvəl IX minillikdə istehsal edilmişdir. C.

Yazılı arayışlar olmadığı üçün o dövrdə insanların əkinçiliyi necə mənimsədiyini bilmək mümkün deyil. Ən çox qəbul edilən nəzəriyyə, ətraflarında özbaşına böyüyən bitkiləri müşahidə edərək öyrəndiklərini söyləyir.

Bu şəkildə, ən çox istehlak olunan məhsulların yetişmə tarixlərinə baxmağa başladıqları və yavaş-yavaş onları əkib becərməyi öyrəndikləri ehtimal olunur.

İlk məhsullar buğda və arpa, ərazidə çox mövcud olan və az qayğıya ehtiyacı olan dənli bitkilərdir. Daha sonra, bəzi paxlalılarla birlikdə çovdar və ya darı kimi digər növ dənli bitkilər əkib becərməyə başladılar.

Gəzinti bitkiləri

Bu ilk mərhələdə əkinçiliklə məşğul olmağın yolu səyyar becərmə metodu idi. Bu, bitki örtüyünü bir ərazidən təmizləmək və əkmək üçün yandırmaqdan ibarət idi. O torpaqda tükənmə əlamətləri göründükdən sonra ilk əkinçilər yeni bir sahə seçib prosesi təkrarladılar.

Daha sonra insanlar sistemi yaxşılaşdırmağı öyrəndilər. Bu, eyni torpaqlardan bir neçə ildən bir imtina etmədən eyni torpaqlardan faydalana bilməklə yanaşı, daha yaxşı məhsul əldə etməyə imkan verdi.

Digər sahələr

Kənd təsərrüfatı, yavaş-yavaş planetin digər bölgələrində özünü qururdu. Ətraf mühitin şərtləri hər birində hansı məhsul növünün üstünlük təşkil etdiyini göstərir.

Bu arada, qeyd edildiyi kimi, arpa və buğda ən çox Orta Şərqdə, Çində isə rollarını düyü oynadı. Digər tərəfdən, mısırın Amerikada ən vacib məhsul olduğu, eramızdan əvvəl 7-ci minillikdən etibarən becərilməyə başladığı bir qitə olduğu bilinir.

Kənd təsərrüfatı texniki yenilikləri

Əkinçiliklə məşğul olmağa başladığı üçün Neolitik insan məhsulu yaxşılaşdırmaq üçün yeni alətlər hazırlamağa başladı.

Onların bir çoxu mövcud qabların uyğunlaşması idi, məsələn, çaxmaqdaş dişləri oraq kimi istifadə etmək üçün taxta tutacaqlara yapışdırıldığı zaman. Balta ilə bənzər bir şey etdilər, bu qol ilə hoes oldu.

Digər mühüm irəliləyiş minaatanların yaradılması idi. Quruluşu hazırkı minaatanların quruluşuna çox oxşayırdı, baxmayaraq ki, taxıl daşla vurularaq üyüdülür. Bu yolla unun qidada istifadə edilməsi təmin edilmişdir.

Mal-qara yetişdirmək

Neolit ​​dövründə yaranan digər böyük iqtisadi fəaliyyət heyvandarlıq idi. Əkinçilik kimi, heyvandarlığın evliləşdirilməsi də əvvəlcə M.Ö. 9000-ci illərdə məhsuldar Hilalda həyata keçirilmişdir. C.

İlk evcilləşdirilmiş növlər

İnsanlar artıq yuxarı paleolit ​​dövründə canidləri əhliləşdirməyi bacarmışdılar. Bəlkə də, Neolitik dövrdə digər heyvanları evcilləşdirmək üçün eyni üsullardan istifadə etdilər.

Tapılan qalıqlara görə, mal-qara kimi istifadə olunan ilk heyvan keçi idi. Bu növün yaşayış yerlərində olduğunu göstərən dəlillər indiki İran və İraqdakı bəzi yerlərdə tapılmışdır. Ətindən əlavə süd də istifadə olunurdu.

Keçilərdən sonra insanlar başqa növləri evcilləşdirməyə başladılar. Mütəxəssislərin fikrincə, sonrakılar qoyun, inək, donuz və bəzi quşlar idi. Daha sonra atlar və ya öküzlər kimi digər böyük heyvanlarla da eyni şeyi etdilər.

Heyvanların seçimi

İlk əkinçilər heyvanları evcilləşdirməklə məhdudlaşmırdılar, eyni zamanda ehtiyaclarına ən uyğun olan nümunələri seçməyə başladılar. Normalda ən kiçik və itaətkarları seçirdilər.

Zamanla bu seçim evcilləşdirilmiş növlərin (bitkilər də daxil olmaqla) vəhşi tərəfdarlarından nəzərəçarpacaq dərəcədə fərqləndiyini izah edən heyvanların bir növ genetik modifikasiyası yaradıb.

Silahlar

Bütün Neolitik litik sənayesi əvvəlki üsullarla əlaqəli xəbərlər təqdim etdi. Buraya təkmilləşdirmələri səmərəliliyinin artmasını təmsil edən silah istehsalı daxildir.

Yaxşı bir nümunə çaxmaq daşlarının ucları idi. Bu dövrdə sənətkarlar onları daha kiçik və daha kəskin hala gətirdilər, bu da istifadələrini asanlaşdırmaq üçün tutacaqları bağlamağa imkan verdi.

Bu sahədəki ən vacib yeniliklərdən biri də tendonlarla hazırlanmış tağlar idi. Oxlar cilalanmış daşlardan düzəldilmiş və lazımi formada həkk edilmişdir. Digər tərəfdən, bəzi yerlərdə sümük oxlarına rast gəlinmişdir.

Ümumiyyətlə, Neolitik silahlar köhnə silahların uyğunlaşması idi. Məsələn, çubuqdan nizə, pervanesi olan nizə və yay özü yaradıldı.

Balta

Cilalanmış daş balta Neolit ​​dövründə ən çox istifadə edilən silahlardan biri oldu. Bu tip digər məqalələr kimi, əslində Paleolit ​​dövründə artıq istifadə edilmiş əl baltasının təkamülüdür.

Daşın işlənməsindəki yaxşılaşdırmaya əlavə olaraq, bu tip balta, istifadəsini xeyli asanlaşdıran taxta və ya sümük bir sapa sahib idi.

Geniş yayılmış digər silahlar da çubuq və nizə idi. Birincisi, konsepsiyasında çox sadə, İngiltərədə aparılan bəzi təcrübələrin göstərdiyi kimi düşmənlərə ölümcül zərər verdi. Nizə, ucunun cilalanması sayəsində effektivliyini artırdı.

Yay və ox

Artıq qeyd edildiyi kimi, yay və ox bütün daş dövründə ən inkişaf etmiş silah idi. Bu, gecikmiş bir ixtiradır, çünki Neolitik Çağın sonuna qədər, metal dövrü başlayarkən istifadəyə verilməmişdir.

Yayçının ovuna yaxınlaşmasını tələb edən digər silahlarla qarşılaşan yay, uzaqdan hücum etməyə imkan verdi. Əksinə, məqsədə çatmaq üçün onun istifadəsində müəyyən bir bacarıq tələb olunurdu.

Metal Çağında insanlar yay və oxu istifadə etməyə davam etdilər. Fərq, dəmirlə hazırlanmış başqaları üçün daş uclarını dəyişdirmələri idi.

Neolit ​​dövründə müharibə

Silahların istehsalına gəldikdə texniki inkişafdan başqa, Neolitik ilə əvvəlki dövrlər arasındakı fərqi, döyüşlərdə istifadə olunmağa başlamalarıdır.

Paleolit ​​dövründə müharibə bilinməyən bir hadisə idi. Bəlkə də toqquşmalar var idi, ancaq ümumi və mütəşəkkil bir şəkildə deyil. Bunun əvəzinə bunun Neolitikdə baş verdiyinə dair dəlillər tapıldı.

Bu baxımdan ən təsirli yataqlardan biri Almaniyanın Talheim şəhərində tapılmışdır. Orada təxminən 7500 yaşı olan bir kütləvi məzar meydana çıxdı. Dəfn edilmiş insan qalıqlarında, ehtimal ki, bir döyüş zamanı böyük bir şiddətlə öldürüldüyünün əlamətləri görünür. Mütəxəssislərin fikrincə, təxminən 34 nəfər başlarına bir zərbə ilə edam edildi.

Din

Paleolitik insan, xüsusilə Neandertalların meydana çıxmasından bəri dinə mənimsənilə biləcək bəzi inanclara sahib idi. O dövrdə insan bir totemist idi və heyvan ruhlarının mövcudluğunu təsir etdiyinə inanırdı.

Neolitik dəyişikliklər, insanların heyvanlara ibadətlərini qida və həyat təminatçısı olaraq dünyaya köçürməsinə səbəb oldu.

Məhsuldarlıq

Əkinçilik və heyvandarlıq insanların ətraf mühitlə münasibətlərini dəyişdirdi. İlk dəfə o, yaxşı məhsullar üçün təbiətdən asılı olmasına baxmayaraq öz yeməyini istehsal edə bildi. Bu səbəbdən torpağın və heyvanların məhsuldarlığı həlledici əhəmiyyət kəsb etdi.

Bu, yaxşı ovçuluq üçün nəzərdə tutulmuş qədim ritualların mənasını itirməyə məcbur etdi. Əvəzində yerlərini məhsuldar etmək məqsədi olan başqaları əvəz etdi.

Məhsuldarlıq tanrıçaları

Dini paradiqmadakı bu dəyişiklik müxtəlif yerlərdə tapılan arxeoloji qalıqlar sayəsində sübut edilmişdir.

Əsas dəlil ana-ilahə və ya məhsuldarlıq tanrıçalarını təmsil edən gil heykəlciklərdir. Bu qadın fiqurları məhsul bol olacağı üçün əkin sahələrinə qoyulmuşdu.

Eyni məqsəd Neolitik insanları günəş, yağış və ya bitkilərin özləri kimi digər təbiət elementlərinə ibadət etməsinə yönəltdi.

İlk kahinlər

Neolitik cəmiyyətlərin daha mürəkkəbliyi dinə də təsir göstərmişdir. Beləliklə, ilk kahinlər qeyd olunan mərasimləri idarə etmək üçün görünməyə başladılar və erkəndən etibarən ən güclü personajlar arasında idilər.

Digər tərəfdən, ilk ziyarətgahlar və məbəd dini mərasimləri həyata keçirmək üçün inşa edilmişdir. Ən çox yayılmış ritual rəqslər idi. Dini rəhbərliyin rəhbərliyi altında tarlaların və heyvanların məhsuldarlığına üstünlük verməli idilər.

Cənazə mərasimləri

Dini ayinlərin ilk dəfə həyata keçirildiyi insan həyatının tərəflərindən biri dəfnlər idi. Onsuz da Neandertallar Paleolit ​​dövründə ölülərini dəfn edir və qəbirlərini mərasim səbəbləri ilə bəzəyirdilər.

Neolitik məzarlarda, mərhum tərəfindən ölülər dünyasına düzgün girmək üçün istifadə edilməli olan metal qablar və əşyalar tapılmışdır.

Tapılan qalıqlar mərhumun qazılmış məzarlarda və ya bu məqsədlə dizayn edilmiş tikililərdə böyük diqqətlə dəfn olunduğunu göstərir. Dəfn yerləri ümumiyyətlə şəhərlərin yaxınlığında və ya bəzən evlərin yanında olurdu.

İstinadlar

1. Tarixdə Profe – İnsanlıq Tarixi Portalı (2019). Neolitik – Tərif və Xüsusiyyətlər (Xülasə). Profeenhistoria.com saytından bərpa edildi
2. Tarix böhranı. Neolitik cəmiyyət. Lacrisisdelahistoria.com saytından əldə edilmişdir
3. Əlavə. Neolitik. Ecured.cu saytından əldə edilmişdir
4. Britannica Ensiklopediyasının Redaktorları. Neolitik. Britannica.com-dan əldə edildi
5. Violatti, Cristian. Neolitik Dövr. Ancient.eu-dan alındı
6. History.com Redaktorları. Neolitik İnqilab. History.com-dan əldə edildi
7. Hirst, K. Kris. Neolitik Dövrə Başlanğıc Bələdçisi. Thoughtco.com-dan əldə edildi
8. Blakemore, Erin. Neolitik inqilab nə idi? Nationalgeographic.com saytından əldə edildi

Toxuculuq sənayesinin inkişafı

Azərbaycanda sənayeləşmə iqtisadi inkişafla yanaşı, sosial rifaha da xidmət edir

Bu bir həqiqətdir ki, dünya sənayesi müxtəlif inkişaf mərhələlərindən keçmişdir. Buxar maşınının kəşf edilməsi ilə toxuculuq sənayesinin inkişafı bunun başlanğıcı olmuşdur . Daha sonra sənaye sektoru mürəkkəb texnika və texnologiyaların kəşfi ilə mütərəqqi yol qət etmişdir . Elə müasir inkişafımız da birbaşa bu sahə ilə bağlıdır.

Hazırda dünyada ölkələrin inkişaf səviyyəsi bu sektorun imkanları ilə ölçülür . Bu gün sənayesi inkişaf etmiş ölkə statusunu daşıyan dövlətlərin sayı çox azdır. Əvəzində inkişaf etməkdə olan ölkələrin sayı çoxdur , özü də qat-qat . Azərbaycan da bugünkü inkişaf səviyyəsinə görə həmin ölkələr sırasında özünə layiqli yer tutur . Hədəfimiz isə tezliklə inkişaf etmiş ölkələr sırasına daxil olmaqdır. Prezident İlham Əliyev də dəfələrlə bunu bəyan etmişdr . Həm də təkcə bəyan etməmişdir, bu istiqamətdə əməli tədbirlər həyata keçirmişdir . Ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi, o cümlədən qeyri-neft sektorunun inkişafı həmin tədbirlər sırasında xüsusi əhəmiyyətə malikdir . Ümumi istehsalda qeyri-neft sektorunun payın ın ildən-ilə artması bu tədbirlərin real nəticəsidir.

Məlumdur ki , Azərbaycanda sənayeləşmə prosesini sürətləndirmək məqsədilə 2015-2020-ci illəri əhatə edən “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış� İnkişaf Konsepsiyası qəbul olunmuşdur . Bu sənədlə sənayenin inkişaf perspektivləri, eləcə də sənaye potensialının gücləndirilməsi, sözügedən sahədə rəqabətqabiliyyətliliyin artırılması, kadr potensialının, elmi təminatın yaxşılaşdırılması, normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi müəyyənləşdirilmi şdir.

Sənayeləşmədə ölkədə yaradılan texnoparkların əhəmiyyəti böyükdür . Texnoparklar yüksək keyfiyyətli məhsul istehsal etmək qabiliyyətinə malikdir . Odur ki , son dövrlər Bakıda, eləcə də bölgələrdə texnoparkların və sənaye məhəllələrinin yaradılması istiqamətində böyük işlər görülür və nəticədə həmin texnoparklarda xarici və yerli sahibkarların fəaliyyəti getdikcə genişlənir. Götürək Sumqayıt Kimya Sənaye Parkını. Prezident İlham Əliyevin 21 dekabr 2011-ci il tarixli fərmanı ilə yaradılan parkda innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsal olunur , dünya bazarına keyfiyyətli məhsul çıxarılır, əhalinin məşğulluğu təmin edilir .

Bu yerdə qeyd edək ki , Azərbaycanda həyata keçirilən iqtisadi islahatlar ” Steykholder kapitalizmi � nin (” Steykholder kapitalizmi � hazırda dominant model olaraq uzunmüddətli dəyər yaratmağı, hər kəsə – investorlara , işçilərə, icmalara , təchizatçılara və müştərilərə daha yaxşı xidmət göstərməyi hədəfl ə yir) tələblərinə uyğundur . Belə ki , ölkəmizdə aparılan sənayeləşmə dərin elmi araşdırmalar əsasında həyata keçirilir . İlk növbədə, hansı regionda və hansı xammaldan istifadə etməklə məhsul istehsalına diqqət yetirilir . Bununla yanaşı, bölgələrdə işsizliyin aradan qaldırılması və orada yaşayan əhalinin məşğulluğu əsas götürülür . Sözsüz ki , müasir texnologiyalardan istifadə etməklə yüksək keyfiyyətli məhsul istehsalı da əsas şərtdir.

İndiyədək bu tipli sənaye sahələrinə 6 milyard manata yaxın investisiya yatırılıb və bu hesaba 9 mindən çox yeni iş yeri açılıb. Keçən il həmin müəssisələr tərəfindən istehsalın həcmində 2,6 dəfə artım qeydə alınıb. Yaxın gələcəkdə isə dövlət tərəfindən verilən investisiya təşviqi sənədləri üzrə layihələrin reallaşması yerli istehsala 4 milyard manatdan artıq investisiyanın yatırılmasına, əlavə 28 minədək yeni iş yerlərinin açılmasına imkan yaradacaq . Qeyd edək ki , bu layihələrin 87 faizi regionların payına düşür . Ümumiyyətlə, ölkəmizdə sənayenin inkişafına hərtərəfli dəstək verilir . Təkcə ötən il Sahibkarlığın İnkişafı Fondu tərəfindən 1573 sahibkarlıq subyektinə 175 milyon manat güzəştli kreditlər verilmişdir .

Sənayenin xüsusilə regionlarda inkişafı ayrıca vurğulanmalıdır. Bir neçə fakta nəzər salaq : bölgələrdə 2005-ci illə müqayisədə ötən il qeyri-neft sektoru üzrə ümumi vergi daxilolmalarının xüsusi çəkisi 2 dəfə artaraq 15 faizə çatıb. Əmək bazarının leqallaşması və yeni iş yerlərinin yaradılması hesabına keçən il dövlət sosial sığorta haqqı üzrə regionlardan daxilolmalar 28 faiz artıb. Bu artımlar həm də regionlarda yeni iş yerlərinin açılmasından xəbər verir .

Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı�nın icrasının birinci ilinin yekunlarına həsr olunan konfransda bu barədə demişdir: “14 faizdən çox artan qeyri-neft sənayemiz yeni iş yerlərinin yaradılması deməkdir. Qeyd etməliyəm ki , keçən il 98 min yeni iş yeri yaradılmışdır. Mən bunu dəfələrlə demişəm, bir daha demək istəyirəm ki , bu , daimi proses olmalıdır�. Dövlət başçısının dediklərindən də görünür ki , ölkənin sənayeləşmə prosesi təkcə iqtisadi inkişafa yox , həm də sosial rifaha xidmət göstərir. Bu , eyni zamanda həyata keçirilən iqtisadi inkişaf konsepsiyasının humanist xarakter daşıdığını sübut edir .

Rüstəm KAMAL

Azərbaycan.-2020.- 4 mart.- S.9.