Traf mühit iqtisadiyati

Bərabərliyə, hüquqa, vəzifələr ə və ədalətə əsaslanan insan hüquqları yanaşması bir çoxları tərəfindən ətraf mühitin qorunması üçün “yol” kimi görülür. Lakin uzun illərdir ki, aktivistlər və ekoloji hərəkatın digər üzvləri bunların kifayət olmadığını iddia edirl ər. Onların fikrincə, əgər insan həyatı və sağlamlığı ətraf mühitin qorunmasının qarşısında dayanan məqsədlərdirsə , onda ətraf mühit yalnız insan rifahının qorunması üçün ehtiyac duyulan s əviyyədə qorunacaqdır. 2009- cu ildə Boliviyada Ana Yerin Hüquqları və İqlim Dəyişikliyi üzrə Dünya Xalqları Konfransının sonunda Ümumdünya Ana Yer Bəyannaməsi (2010) nəzərdən keçirilməsi üçün BMT-yə göndərilmişdir. Maddə 2-də deyilir ki, “Ana Yer bütün canlı varlıqlara dəstək olan həyati dövrləri, quruluşları, funksiyaları və prosesləri davam etdirmək və ya dayanıqlı olmaq və mövcud olmaq hüququna malikdir”.

Ətraf mühit

Ətraf mühit – insanları əhatə edən, onlarla qarşılıqlı əlaqədə olan günəş şüaları, su, torpaq, hava və canlılar, antropogen maddələr, əşyalar və qurğular nəzərdə tutulur. İnsan özü də ətraf mühitin ayrılmaz və çox güclü təsirə malik olan hissəsidir.

Xəzər dənizi

Alimlər ətraf mühiti təbii mühit və süni mühit olaraq iki hissəyə ayırmışlar. İnsanların həmişə asılı olduqlari mühit təbiidir. Süni mühit isə cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədər insanların fəaliyyəti nəticəsində yaradılmışdır.

Müasir elmin koməyi ilə yaradılmış yeni çoxsaylı bitki və heyvan növləri, süni dəryalar, göllər, qoruqlar və s. süni mühitin obyekləridir.

Artıq XX əsrin ortalarında ekoloji böhran özünü bildirməyə başladı. Bu dövrü, ətraf mühitin nəzarətsiz istismarının get-gedə artması dövrü kimi qiymətləndirmək olar.

Mündəricat

• 1 Ətraf mühitin növləri
  • 1.1 İntral (daxili) mühit
  • 1.2 Ekzal mühit
  • 1.3 Biosenotik mühit
  • 1.4 Aqressiv mühit
  • 1.5 Dispers mühit
  • 1.6 Turş mühit
  • 1.7 Susuz mühit
  • 1.8 Neytral mühit
  • 1.9 Qida mühiti
  • 1.10 Təbii mühit
  • 1.11 Qələvi mühit

  Ətraf mühitin növləri

  İntral (daxili) mühit

  Digər orqanizmlərin daxilində yaşayan endo parazitlərin mühiti [1]

  Ekzal mühit

  Digər orqanizmlərin bədəninin xaricində yerləşən örtüklə (tük, lələk, yun və s.) təmasda olduqda yaranan mühit;

  Biosenotik mühit

  Biosenozun bütün biotalarında yaranan mühit; xarici mühit-biosenozlann xaricində yerləşən mühit.

  Aqressiv mühit

  Təmasda olduğu elementə dağıdıcı təsir göstərən mühit;

  Dispers mühit

  Dispers sistemin fasiləsiz fazası, həcminə görə dispers faza paylanır;

  Turş mühit

  Hidrogen göstəricisi (pH) 7-dən aşağı olan mühit;

  Susuz mühit

  Tərkibində su olmayan və ya həlledici komponent kimi su olan mühit;

  Neytral mühit

  Hidrogen göstəricisi (pH) 7- yə bərabər olan mühit;

  Qida mühiti

  Mikroorqanizmlər yetişdirilən maye və ya bərk qarışıq;

  Təbii mühit

  Texnoloji fəaliyyətin məhsulu olmayan ətraf mühitin bir hissəsi;

  Qələvi mühit

  Hidrogen göstəricisi (pH) 7- dən artıq olan mühit;

  “İnsan-ətraf mühit” sistemi

  Həyat dövrəsində insan və ətraf mühit daim hərəkətdə olan “insan-ətraf mühit” sistemi təşkil edir. Belə bir sistem daxilində olan insan hər zaman minimum is məsələni həll etməli olur:

  • özünün qidaya, suya və havaya olan tələbatını təmin edir;
  • məskunlaşma mühiti və insanlar tərəfindən özünə qarşı neqativ təsirlərdən qorunma sistemi yaradır və istifadə edir.

  Ətraf mühitə xas olan neqativ təsirlər dünya durduqca mövcuddur. Biosferdə təbii neqativ təsirlərin mənbəyi iqlimin dəyişməsi, tufanlar, zəlzələlər və s.-dir. Həyat uğrunda mübarizə insanı bu təsirlərdən qorunma vasitələrini axtarıb-tapmağa və təkmilləşdirməyə daim vadar edirdi. Əsrlər ötdükcə yaşayış məskəni kimi evlərin yaradılması, oddan və digər müdafiə vasitələrdən geniş istifadə olunması, qida hazırlanmasında üsul və vasitələrin təkmilləşdirilməsi insanı təbii neqativ təsirlərdən qorumaqla yanaşı ətraf mühitə də təsir edirdi. Əsrlər boyunca insanın yaşam mühiti dəyişir, dəyişməyən neqativ təsirlərin növü və səviyyələri idi. XX əsrdə Yer üzündə biosferin yüksək çirklənməsi zonaları yarandı, bu isə, öz növbəsində qismən və hətta tam regional tənəzzülə səbəb oldu. Bu kimi dəyişikliklərə:

  • Yer əhalisi sayının yüksək artım sürəti (demoqrafik partlayış) və onun urbanizasiyası;
  • istehlak artımı və enerji mənbələrinin təmərküzləşməsi;
  • sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalının intensiv inkişafı;
  • nəqliyyat vasitələrindən kütləvi istifadə;
  • hərbi məqsədlərə və digər proseslərə xərclərin artımı səbəb oldu. [2]

  Ətraf mühit şəraitinin indi­katoru, indikator orqanizm

  Ətraf mühit keyfiyyətini səciyyələndirən orqanizm və ya orqanizm qrupu.

  Ətraf mühit üzrə BMT-nin proq­ram; – UNEP (United Nation Environment Proqram)

  BMT-nin ətraf mühit üzrə (1972) Stokholm Konfransının təşəbbüsü və BMT Baş Assambleyasının qərarına (1973) əsasən başla­nan Dövlətlərarası Proqram, müasir ekoloji böh­ranın daha gərgin problemlərinə həsr olunmuşdur: planetin səhralaşması, torpağın deq­radasiyası, Yer kürəsinin meşəsizləşdirilməsi, şirin suların keyfiyyətinin kəskin pisləşməsi və miqdarının azalması, Dünya okeanının çirklənməsi və s. Proqramda dünyanın 58 dövlətinin nümayəndəsi iştirak edir, BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən üç ildən bir seçilir, UNEP-in mənzil ştabı Nayrobidə (Keniya) yerləşir.

  İstinadlar

  1. ↑ Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ensiklopedik ekoloji lüğıt Bakı 2008
  2. ↑ Təhlükəsiz həyat fəaliyyəti elmi əsaslar üzərində qurulmalıdır

  Həmçinin bax

  Avqust 03, 2021
  Ən son məqalələr

  Narlıdərə

  Narlıq

  Narmer

  Narniya xronikaları: Şir, cadugər və paltar şkafı (film, 2005)

  Narniya xronikaları

  Naro-Fominsk

  Narse

  Narsissizm

  Nart dastanı

  Naruhito

  Ən çox oxunan

  T-60

  T-62

  T-64

  T-72

  T-80

  ətraf, mühit, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, insanları, əhatə, edən, onlarla, qarşılıqlı, əlaqədə, olan, günəş, şüaları, torpaq, hava, canlılar, antropogen, maddələr, əşy. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Etraf muhit insanlari ehate eden onlarla qarsiliqli elaqede olan gunes sualari su torpaq hava ve canlilar antropogen maddeler esyalar ve qurgular nezerde tutulur Insan ozu de etraf muhitin ayrilmaz ve cox guclu tesire malik olan hissesidir Xezer denizi Alimler etraf muhiti tebii muhit ve suni muhit olaraq iki hisseye ayirmislar Insanlarin hemise asili olduqlari muhit tebiidir Suni muhit ise cemiyyetin inkisafi ile elaqeder insanlarin fealiyyeti neticesinde yaradilmisdir Muasir elmin komeyi ile yaradilmis yeni coxsayli bitki ve heyvan novleri suni deryalar goller qoruqlar ve s suni muhitin obyekleridir Artiq XX esrin ortalarinda ekoloji bohran ozunu bildirmeye basladi Bu dovru etraf muhitin nezaretsiz istismarinin get gede artmasi dovru kimi qiymetlendirmek olar Mundericat 1 Etraf muhitin novleri 1 1 Intral daxili muhit 1 2 Ekzal muhit 1 3 Biosenotik muhit 1 4 Aqressiv muhit 1 5 Dispers muhit 1 6 Turs muhit 1 7 Susuz muhit 1 8 Neytral muhit 1 9 Qida muhiti 1 10 Tebii muhit 1 11 Qelevi muhit 2 Insan etraf muhit sistemi 3 Etraf muhit seraitinin indi katoru indikator orqanizm 4 Etraf muhit uzre BMT nin proq ram UNEP United Nation Environment Proqram 5 Istinadlar 6 Hemcinin baxEtraf muhitin novleri RedakteIntral daxili muhit Redakte Diger orqanizmlerin daxilinde yasayan endo parazitlerin muhiti 1 Ekzal muhit Redakte Diger orqanizmlerin bedeninin xaricinde yerlesen ortukle tuk lelek yun ve s temasda olduqda yaranan muhit Biosenotik muhit Redakte Biosenozun butun biotalarinda yaranan muhit xarici muhit biosenozlann xaricinde yerlesen muhit Aqressiv muhit Redakte Temasda oldugu elemente dagidici tesir gosteren muhit Dispers muhit Redakte Dispers sistemin fasilesiz fazasi hecmine gore dispers faza paylanir Turs muhit Redakte Hidrogen gostericisi pH 7 den asagi olan muhit Susuz muhit Redakte Terkibinde su olmayan ve ya helledici komponent kimi su olan muhit Neytral muhit Redakte Hidrogen gostericisi pH 7 ye beraber olan muhit Qida muhiti Redakte Mikroorqanizmler yetisdirilen maye ve ya berk qarisiq Tebii muhit Redakte Texnoloji fealiyyetin mehsulu olmayan etraf muhitin bir hissesi Qelevi muhit Redakte Hidrogen gostericisi pH 7 den artiq olan muhit Insan etraf muhit sistemi RedakteHeyat dovresinde insan ve etraf muhit daim hereketde olan insan etraf muhit sistemi teskil edir Bele bir sistem daxilinde olan insan her zaman minimum is meseleni hell etmeli olur ozunun qidaya suya ve havaya olan telebatini temin edir meskunlasma muhiti ve insanlar terefinden ozune qarsi neqativ tesirlerden qorunma sistemi yaradir ve istifade edir Etraf muhite xas olan neqativ tesirler dunya durduqca movcuddur Biosferde tebii neqativ tesirlerin menbeyi iqlimin deyismesi tufanlar zelzeleler ve s dir Heyat ugrunda mubarize insani bu tesirlerden qorunma vasitelerini axtarib tapmaga ve tekmillesdirmeye daim vadar edirdi Esrler otdukce yasayis meskeni kimi evlerin yaradilmasi oddan ve diger mudafie vasitelerden genis istifade olunmasi qida hazirlanmasinda usul ve vasitelerin tekmillesdirilmesi insani tebii neqativ tesirlerden qorumaqla yanasi etraf muhite de tesir edirdi Esrler boyunca insanin yasam muhiti deyisir deyismeyen neqativ tesirlerin novu ve seviyyeleri idi XX esrde Yer uzunde biosferin yuksek cirklenmesi zonalari yarandi bu ise oz novbesinde qismen ve hetta tam regional tenezzule sebeb oldu Bu kimi deyisikliklere Yer ehalisi sayinin yuksek artim sureti demoqrafik partlayis ve onun urbanizasiyasi istehlak artimi ve enerji menbelerinin temerkuzlesmesi senaye ve kend teserrufati istehsalinin intensiv inkisafi neqliyyat vasitelerinden kutlevi istifade herbi meqsedlere ve diger proseslere xerclerin artimi sebeb oldu 2 Etraf muhit seraitinin indi katoru indikator orqanizm RedakteEtraf muhit keyfiyyetini seciyyelendiren orqanizm ve ya orqanizm qrupu Etraf muhit uzre BMT nin proq ram UNEP United Nation Environment Proqram RedakteBMT nin etraf muhit uzre 1972 Stokholm Konfransinin tesebbusu ve BMT Bas Assambleyasinin qerarina 1973 esasen basla nan Dovletlerarasi Proqram muasir ekoloji boh ranin daha gergin problemlerine hesr olunmusdur planetin sehralasmasi torpagin deq radasiyasi Yer kuresinin mesesizlesdirilmesi sirin sularin keyfiyyetinin keskin pislesmesi ve miqdarinin azalmasi Dunya okeaninin cirklenmesi ve s Proqramda dunyanin 58 dovletinin numayendesi istirak edir BMT nin Bas Assambleyasi terefinden uc ilden bir secilir UNEP in menzil stabi Nayrobide Keniya yerlesir Istinadlar Redakte Memmedov Q S Xelilov M Y Ensiklopedik ekoloji lugit Baki 2008 Tehlukesiz heyat fealiyyeti elmi esaslar uzerinde qurulmalidirHemcinin bax RedakteEkologiyaMenbe https az wikipedia org w index php title Etraf muhit amp oldid 5931350, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

  ne axtarsan burda

  en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

  Ətraf Mühit

  Dünyanın qurtuluşu insanların mülayimliyini və insan məsuliyyə tini əks etdirməkl ə insanın ürəyində və qüdrətindədir. Biz hələ də insanları yaradıcılığın yalnız bir hissəsi kimi deyil, zirvəsi kimi görən dağıdıcı və boş inancın təsiri altındayıq. Biz hələ də siyasət, elm və iqtisadiyyat qarşısında əxlaq nümünəsini necə göstərməli olduğumuzu bilmirik. Biz hələ də bütün hərəkətlə rimizin əsl mənasını anlaya bilmirik. Əgər bu hərəkətlər əqlidirsə, bu artıq məsuliyyətli olmaq deməkdir. Məsuliyyət isə mənim ailəmdən, ölkəmdən, firmamdan, müvəffəqiyyətimdən daha önəmli olan bir şeydir.
  Vatslav Havel

  Sizdən “Ətraf mühit” haqqında danışmaq istənilirsə, ilk növbədə nə düşünürsünüz? “Eurobarometer”, bu suala iqlim dəyişikliyi, şəh ər və qəs əbələrdə çirklənmə, təbiətin mühafizəsi, neft dağılmalarına bə nzər insanlar tər əfindən yaranan fəlakətlər, sənaye qəzaları, zəlzələlər, daşqınlar və digər təbii fəlakətlər və təbii ehtiyatların tükədilməsi kimi cavablar bildirmişdir. Təəccüblü deyil ki, narahatlıq doğuran məsələlər ölkələr arasında müxtəlif formalarda dəyişir. Məsələn, bu narahatlıqlar Malta və Bolqarıstanda hava çirklənməsi olduğu halda, Baltikyanı ölkələrin vətəndaşları üçün bu, Baltik dənizindəki suyun çirklənməsi məsələsidir.

  PVC və vinil istehsalında yaranan və davamlı bir bioakümulativ toksin olan Dioksin, sürətlə parçalanmır və yağlı toxuma yığaraq, qida zənciri kimi konsentrasiya yaradıb ətrafa yayılır. Dioksin hətta təhlükəli konsentrasiya kimi ana südü vəzilərində olur. 1

  Ətraf mühitin vəziyyəti il ə bağlı daha geniş yayılmış narahatlıqlar çox yaxın zamanlarda nəzərə alınmışdır. Müxtəlif mədəniyyətlərdə və tarix boyunca insanlar ilə təbiətin geri qalan hissəsi arasında bir çox dini və fəlsəfi ənənələr olmuşdur. Son vaxtlara qədər “inkişaf etmiş” dünyanın təbi ətə ümumi münasibəti hökmranlıq və istismardan ibar ət olmuşdur. Yalnız 1960-cı illərin əvvəllərində daha çox cəmiyyətlər təbii ətraf mühitin məhvinin dərəcəsini ciddi şəkildə nəzərə almağa başladılar.

  İnsanlar anladılar ki, tullantılarımızı təbiət ə atıb onların yoxa çıxmasını gözləyə bilmərik. Aydındır ki, bir yerdə baş verən hərəkətlər digər yerə təsir göstərir və bu, bizim indi və gələc əkdə, yerli və qlobal səviyyədə baş tutan istənilən hər əkətlərimizin – qazıntı, tikinti və ya əkin – nəticəsində baş verir. Beləliklə, ətraf mühitlə bağlı narahatlıqlar insanlıqla əlaqəli narahatlıqlardan ayrı tutula bilməz və onlar bərabərlik, hüquq və məsuliyyət prinsiplərinə əsaslanmalıdır. İnsan hüquqları ilə əlaqəli ətraf mühit təsirlərinin bir neçə nümunəsini aşağıda görə bilərsiniz:

  Hava

  Motorlu nəqliyyat vasitələrindən və sənaye sahələrindən ətrafa yayılan emissiyalar vasitəsi ilə, habelə ev təsərrüfatlarının yanacaqları və tütün dumanı səbəbindən nəfəs aldığımız hava çirklənmiş ola bilər. Aşağı səviyyəli ozon və nəmişlik ilə müşaiyət olunan mikroorqanizmlər də digər çirkləndirici maddəl ərə aiddir. ÜST-nin Avropa Regionunda 2 , hissəcikli maddələrə məruz qalma, demək olar ki, orta hesabla hər bir insanın 1 il ömrünü azaldır. Hava keyfiyyətinin aşağı olması yaşamaq hüququnu və fiziki və psixi sağlamlıq standartları hüququnu pozur.

  Su

  Dünyanın içməli su ehtiyatları artan əhalinin ehtiyaclarını ödəmək üçün, təkcə içmək v ə sanitasiya üçün deyil, həmçinin artan ərzaq istehsalı, sənaye prosesləri və istirahət tədbirləri üçün, tükədilir. 3 2011-ci ildə 1.1 milyard insanın – ümumi əhalinin hər yeddi nəfərindən birinin – təhlükəsiz və münasib su təminatına çıxış imkanları yox idi. Bu isə həmin insanların yaşamaq və sağlamlıq hüququnun açıq şəkildə pozulması demək idi. Ümumdünya S əhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayan 1.8 milyon insan, əsasən, 5 yaşdan aşağı olan uşaqlar, hər il təhlükəli su səbəbindən yaranan diareya (ishal) xəstəliklərindən vəfat edirlər. 4

  Torpaq

  Dünyanın torpaq ərazisinin təqribən üçdə biri hazırda kənd təsərrüfatı üçün istifadə olunur və hər il milyonlarla hektar təbii ekosistemlər mənimsənilir. 6

  2010 FAO Qlobal Meşə Resursları Qiymətləndirməsinə görə, meşələrin illik xalis itkisi 7.3 milyon hektardır (18 milyon ar). Bir çox kənd təsərrüfatı fəaliyyəti yüksək dərəcədə çirkləndirici hesab edilir və dayanıqlı deyil. Müasir əkinçilik üsulları daha az işçi qüvvəsi tələb etdiyindən insanlar iş tapmaq üçün şəhərlərə köçmək məcburiyyətində qalırlar. Tarixdə ilk dəfə olaraq 2007-ci ildə ümumi əhalinin yarıdan çoxu şəhər ərazilərində yaşayırdılar. 7 . Torpaq əraziləri dağ- mədən və ya digər sənayelər üçün alınır, nəqliyyat sistemləri isə əraziləri parçalamaqla vəhşi təbiətin fəaliyyətinə mane olur. İnsan hüquqları ilə əlaqədar olaraq bütün bu dəyişikliklər mülkiyyət hüquqlarının, arzuolunan işə sahib olmaq hüququnun, ərzaq hüququnun və mədəni həyatda iştirak etmə hüququnun pozulmasına səbəb ola bilər.

  Sual:Yaşadığınız mühitdə hava, su və torpaq hansı formalarda çirkləndirilmişdir?

  Dünya bizim deyil, yer bizim deyil. Bu, gələcək nəsillər üçün güvənlə saxladığımız bir xəzinədir.
  Afrika atalar sözü

  Biz hər bir şeyin digəri ilə bağlı olduğu, məsələn, ərzaq zəncirləri, su və süxur əmələ gəlmə dövrləri vasitəsi ilə bağlı olan sonlu bir dünyada yaşayırıq. Təbiətdə bəzi təbii tarazlıqlar mövcuddur, lakin belə dövrl ərin ciddi pozulması məsələn, çirkl ənmə, yararsız əkinçilik tətbiqləri, suvarılma sistemləri və ya çoxlu balıq tutmaq kimi bəzi hadisələr bu təbii tarazlığı pozur. Çernobıl və Fukuşima nüvə fəlakətləri, Almaniyanın Qara Meşə ərazisində ağacların turşu yağışından məhvi, İspaniyanın cənubundakı səhralaşma, Özbəkistanda Aral dənizinin quruması və Türkiyədəki İlisu su bəndi layihəsi kimi hadis ələrin hamısı inkişaf prosesində insanlar tərəfindən bütün iqtisadi fəaliyyətlərlə əlaqədar və öz həyatları üçün ətraf mühitə vurduqları zərərlərin nümunələridir.

  İqlim dəyişikliyi

  Ətraf mühit təsirləri ilə bağlı olan insan hüquqları pozuntularına dair nümunələr haqqında daha ətraflı tanış olmaq üçün aşağıdakı səhifəni ziyarət edin.
  www.righttoenvironment.org

  “Yerin ətraf mühit keyfiyyətinin aşağı düşməsi və siklonlar, daşqınlar və quraqlıqlar kimi təbii təhlükələrin intensivliyinin və tezliklərinin artması insanların ərzaq təhlükəsizliyinə, sağlamlığına və sağlam həyat tərzinə qarşı həssaslığını artırır.”
  BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP).

  İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panelin (IPCC) Dördüncü Qiymətləndirmə Hesabatına görə 8 , “Son bir neçə ildə, iqlim dəyişikliyi üzrə elmi tədqiqat və bilik əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır, təsdiq olunmuşdur ki, Yer iqliminin son illərdə istinməsi insan fəaliyyətinin, məsəl ən, üzvi yanacaqların yandırılmasının, nə ticəsidir. Yerin istinməsinin artıq ölçül ə bilən nəticələri var və gələcək tə sirlərin geniş miqyaslı olacağı və xərc tələb edəcəyi gözlənilir”. Hesabatda, ehtimal dərəcəsi 90% səviyyəsində qeyd edilir.

  Dunay Çayı Hövzəsi ətrafı Bölgələrdə ki bütün ölkələr 2015-ci ilə qədər Aİ Su Çərçivə Direktivinin ətraf mühit məqsədlərinə çatmaq məqsədi ilə milli idarəetmə planları üzərində işləyirlər v ə onlar beynəlxalq səviyyədə Dunay çayının mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Şura vasitəsi ilə əməkdaşlıq edirlər. 5

  Ənənəvi enerji mənbələrindən istifadə (neft, qaz və s. kimi yanacaqların yandırılması) iqlim dəyişikliyinə səbəb olan əsas insan fəaliyyətl ərindəndir. Yanacaqlar yandıqca Yer atmosferinə karbon dioksid, su buxarı, metan, nitrus oksid buraxırlar, bu qazlar amosferdə günəşdə n gəl ən enerjinin hər əkətinin qarşısını alır və qlobal istiləşməyə səbəb olur. Bu proses bəzən “istixana effekti” kimi də adlandırılır. Karbon dioksid uzun müddət atmosferdə qaldığı üçün ən mühüm istixana qazı hesab edilir. Son 650.000 il ərzində karbon dioksid atmosfer təbəqələrindəki təbii diapazonundan kənara çıxmışdır. Bunun təsirləri isə çox ciddidir; 1995-ci ildən 2006-cı ilə qədər olan 12 ilin 11-i 1850-ci ildən başlayaraq (sənayeləşmənin başlanğıcı) 9 qeydə alınan qlobal yer səthi temperaturunun ən isti illəri olmuşdur. Qlobal istiləşmənin mövcud və gözlənilən nəticələrindən bəziləri aşağıdakılardır:

  Dəniz səviyyəsinin dəyişməsi. Dəniz səviyyələrinin yüksəlməsi bəzi kiçik ada ölkələrinin suyun altında qalmasına və milyonlarla insanın daşqın riski altında yaşamasına səbəb olacaqdır. Duzlu su dəniz səviyyəsindən aşağı yerləşən kənd təsərrüfatı sahələrinə t əsir edəcəkdir. Bu təsirlər artıq dünyanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə Cənub-Şərqi Sakit Okean adalarında və Cənub-Şərqi Asiyada müşahidə olunmuşdur.

  Ekstremal hava şəraiti. Daşqınlar, quraqlıqlar və qasırğalar daha intensiv və şiddətli müşahidə olunacaqdır.

  Məhv olmalar. Əgər qlobal temperatur iki dərəcə selsi yüksələrsə, quruda yaşayan bütün canlıların 30% -inin məhv olma riski ilə üzləşəcəyi təxmin edilmişdir. 10

  Ərzaq qıtlığı. Temperaturun yüksəlməsi və yağışların dəyişməsi ilə Afrika, Yaxın Şərq və Hindistanda məhsuldarlıq aşağı düşəcəkdir.

  Su qıtlığı. Yağışların dəyişməsi quraqlıq və ya daşqınlara səbəb olacaqdır. Bununla da, su qıtlığı yaranacaqdır.

  Xəstəliklər. Temperaturun yüksəlməsi ilə malyariya kimi xəst əliklər, Qərbi Nil xəstəliyi, danq humması (danq qızdırması) və çay korluğu xəstəlikləri müxtəlif sahələrə keçəcəkdir.

  “Həssas” ərazilərin məhv edilməsi. Otlaqların həddindən artıq istifadəsi, dağ meşələrinin qırılması, qeyri-münbit kənd təsərrüfatı torpaqların yaranması əvvəl göstərilən iqlim dəyişikliklərinə nisbətən daha həssas olacaqdır. 11

  Ekoloji qaçqınlar. İqlim dəyişiklikləri digər ətraf mühit problemləri ilə birgə miqrasiyaya məruz qalma məcburiyyətində olan və ya ekoloji dəyişikliklərə görə sığınacaq axtaran insanların sayında yüksək artıma səbəb olacaqdır.

  Sual: Ölkənizdə iqlim dəyişikliyinin təsirləri səbəbindən mövcud olan hər hansı bir problemi göstərə bilərsiniz?

  Bərabərlik məsələləri

  Yeni ilin gəliş saatından 2 yanvar tarixində axşam yeməyinə oturduqları zamana qədər, ABŞ-da yaşayan bir ailənin bir nəfərə görə istifadə etmiş olduqları ənənəvi enerji yanacağının miqdarı Tanzaniyada yaşayan bir ailənin bir illik tələbatına bərabərdir.
  Andryu Sims

  İqlim dəyişikliyinin təsirləri dünyada qeyri- bərabər hiss olunur. İPCC-yə əsasən dünyanın ən yoxsul insanları daha çox əziyyə t çəkəc əkdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələr öz coğrafi mövqeləri, aşağı əmək haqları, zəif institutları olan və kənd təsərrüfatı kimi iqlimə həssan olan sektorlardan daha çox asılı olan uyğunlaşmaq üçün resurslarla malik deyillər (məsələn, daha rütubətli və ya daha quru şəraitə uyğun olan müxtəlif məhsulları yetişdirməklə).
  Bərabərlik məsələsinin digər aspekti isə iqlim təsirlərinin yumşaldılma xərclərinin necə bölüşdürülməsidir. Belə ki, bu xərclərin yanacağın daha səmərəli yandırılması üçün yeni müasirtexnologiyalara və ya bərpa olunan enerji mənbələrinə, məsələn külək, hidro və ya günəş enerjisinə keçidlə bağlı bölüşdürməsi çətinlik doğurur. 2011-ci ildə Durban şəhərində keçirilən İqlim Dəyişikliyi üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Çərçivə Konvensiyasının Tərəfl ərinin 17-ci Konfransında vəzifələrin necə bölüşdürməsi əsas müzakirə mövzusu idi və bu məsələ hələ də danışıqlar aparan şəxslər üçün bir problem olaraq qalır.
  Bərabərlik məsələləri ədalət anlayışı ilə bağlıdır və bir çox insanlar “iqlim ədaləti” anlayışı haqqında danışırlar. “İqlim ədaləti” iqlim dəyişikliyi ilə yaranan qeyri-bərabər yüklərin (məsuliyyətlərin) aradan qaldırılması və yüngülləşdirilməsi üçün bir baxışdır. İqlim ədaləti, bütün insanların ədalətli davranmasıdır, və iqlim dəyişikliyinə və ya iqlim dəyişikliyinə yol açan və davamlı ayrı-seçkiliyə əsaslanan sisteml ərə və iqlim dəyişikliyinə qarşı siyasət və layihələrin yaradılması ilə insanların ayrı-seçkilikdən azad edilməsidir”. 12

  İqlim dəyişikliyi beynəlxalq sülhə və təhlükəsizliyə qarşı real bir təhlükədir.
  Ban Ki Mun

  İqlim dəyişikliyi insan rifahı üçün ən böyük uzunmüddətli təhlükə ola bilər və şübhəsiz ki, bu məsələyə təcili olaraq müraciət edilməlidir. Lakin iqlim dəyişikliyinə diqqətin ayrılmasının arzuolunmaz nəticələri də ola bilər: əslind ə müraciət edilməli digər səbəblər olan zaman çirkl ənmə, həddindən artıq balıq ovu və ya şəhərlərin inkişafı kimi digər ekoloji problemlərə və ya bu təzyiqlərin təsirləri ilə müşayiət olunan iqlim dəyişikliyinə kifayət q ədər diqqət yetirilməmişdir. Mərcan rifləri üçün olan təhdidlər yaxşı bir nümunə hesab edilə bilər. İqlim dəyişikliyi səb əbindən yaranan dəniz suyunun temperaturunun artması, yüksələn dəniz s əviyyələri və okeanların turşulaşması, mərcan riflərinə və dolayısı ilə onlarla yaşayışını qazanmış və ya asudə vaxtlarını onlarla keçirən insanların hüquqlarına təhlükə yaradır. Buna baxmayaraq, çirklənmə t əhlükəsi, aqrar fəaliyyət nə ticəsində yaranan çöküntülər, qida üçün həddindən artıq balıq ovlama, dəniz həvəskarları tərəfindən balıqların, ilbizlərin və mərcanların toplanması, qazıntı işlərinin aparılması dəniz riflərini iqlim dəyişikliyinin 70 il ərzində göstərəcəyi təsirdən daha tez məhv edə bilər. 13

  Əhali artımı

  İqlim dəyişikliyi narahatlıq yaradan bir həqiqətdən digər insan təzyiqləri üçün rahat sayılan günah mənbəyinə çevrilməməlidir.
  Keiz Brander və digərləri 14

  1804-cü ildə dünyada insanların sayı 1 milyard, 1927-ci ildə 2 milyard, 1959-cu ildə üç milyard, 1974-cü ildə dörd milyard, 1987-ci ildə beş milyard, 1998-ci ildə altı milyard və 2011-ci ildə yeddi milyard olmuşdur. Sürətli artım müsbət dəyişikliklərin bir yerə gəlməsi səbəbindən olmuşdur. Məsələn, inkişaf etmiş sanitariya, qidalanma və sağlamlıq xidmətləri insanların daha uzun ömürlü olmasına və daha çox uşağa sahib ola bilməl ərinə şərait yaratmışdır. Ancaq biz son dərəcə məhdud bir dünyada yaşayırıq və insanların artımı onları sığınacaq, qida və su ehtiyatları ilə təmin etməklə əlaqədar ətraf mühitə həddindən artıq təzyiq göstərir.

  İqlimi və əhalini sabitləşdirə bilmiriksə, o zaman, Yer üzərində qoruya biləcəyimiz bir ekosistem mövcud olmayacqdır.
  Dünya Ətraf Mühitin Müşahidə İnstitutu

  Ətraf mühitə təzyiql əri nəzərə alarkən, təkcə rəqəmlər deyil, həmçinin həyat tərzi və istehlak nümunələri də bərabərliyə qoyulmalıdır. Zəngin xalqlar, Avropada əksəriyyət kimi, dünya əhalisinin cəmi 20%-ni təşkil edir, lakin onların yaşayış standartları yüksək olduğundan resursların 70%-dən artığından istifadə edirlər. Beləliklə, əhali həm də bərabərlik məsələsidir.

  Sual: Çin dövləti, “bir uşaq” siyasətini tətbiq etməklə uşaq doğulmalarının sayını azaldıbdır. Sizin fikrinizcə, Çin hökuməti bunu etmək haqqına sahibdir? Doğum səviyyələrini aşağı salmağın digər metodları barədə eşitmisiniz?

  Problemlərin həll edilməsi

  İnsanlar Yer üzərindəki tək canlı varlıq deyillər, lakin onlar bu cür davranırlar.
  Anonim

  İnsan fəaliyyətlərinin ətraf mühitə təsirləri başladıqdan bəri, bizim yaşamağımıza kömək olan ətraf mühiti ən yaxşı necə qoruya bilərik sualı meydana çıxmışdır.

  Bu suala cavabla bağlı yanaşmalardan biri, konkret məsələlər üzrə beynəlxalq müqavilələr vasitəsi ilə problemi həll etməkdir. BMT hava çirklənməsi, bioloji müxtəliflik, bioloji təhlükəsizlik, səhralaşma, nəsli kəsilməkdə olan növlər, gəmi çirkləndirmələri, tropik ağaclar, bataqlıqlar və balinaların məhvi ilə əlaqədar ətraf mühitin mühafizəsi üzrə bir sıra razılaşmalar və bəyannamələr qəbul etmişdir. 15
  Xloroflorokarbonların (XFK) və digər ozon məhv edən kimyəvi maddələrin istehsalını dayandırmaqla ozon təbəqəsinin qorunması məqsədi ilə həyata keçiril ən beynəlxalq tədbirlər çox çevik və təsirli olmuşdur. 1989-cu ildə Ozon qatını pozan maddə lər üzrə Monreal Protokolu qüvvəyə minmişdir. Bu protokolun nəticəsi olaraq ozon təbəqəsi, nəhayət ki, bərpa olunmalıdır. 16

  Çox güman ki, bu günə qədər qəbul edilmiş ən uğurlu beynəlxalq razılaşma Monreal Protokoludur.
  Kofi Annan

  Digər bir nümunə olan Kioto Protokolu vasitəsi ilə (1997-ci ildə qəbul edilmiş, 2005-ci ildə qüvvəyə minmişdir və 2012-ci ildə müddəti başa çatmalıdır) ölkələrə istixana qazlarının emissiyalarını azaltmaq üçün xüsusi öhdəliklər qoyulmuşdur. Kioto Protokolu çox əhəmiyyətli hesab edilir, çünki bu protokol ədalətlilik və bərabərlik prinsiplərinə və “ümumi, lakin fərqli öhdəliklərə” əsaslanır. Başqa sözlə, sənayeləşmiş ölkələr daha çox öhdəlik götürməlidirlər, çünki onların adambaşına emissiyaları adət ən inkişaf etməkdə olan ölkələrin adambaşına düşən emissiyalarından orta hesabla 10 dəfə çox olur.

  2012-ci ildə bitməli olan bu Protokola dair danışıqlar və ratifikasiya kimi yeni bir beynəlxalq çərçivənin tətbiqinə ehtiyac duyulur ki, bunun vasitəsi ilə də istixana qazı emissiyalarının azaldılmasında davamlı və dayanıqlı tərəqqiyə nail olmaq olar. Bu səbəbdən bu protokolu imzalayan və həmçinin imzalamayan tərəflər arasında yenilənmiş bir siyasi öhdəliyə ehtiyac vardır.

  İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel (İDHP)
  İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel (İDHP) iqlim dəyişikliyinin qiymətləndirilməsi üzrə aparıcı beynəlxalq qurumdur. Bu qurum, BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) və Dünya Meteorologiya Təşkilatı (WMO) tərəfindən iqlim dəyişikliyi və onun potensial ekoloji və sosial-iqtisadi təsirləri haqqında məlumatların mövcud vəziyyəti ilə əlaqədar dünyanı açıq elmi mülahizələrlə təmin etmək üçün yaradılmışdır.
  İDHP-i hökumətlərarası və elmi bir orqandır. Hal-hazırda BMT-yə və WMO-ya üzv olan 194 ölkə eyni zamanda İDHP-nın üzvüdürlər və bu ölkələr iqlim dəyişikliyi anlayışına uyğun olaraq dünya üzrə ən son elmi, texniki və sosial-iqtisadi məlumatları nəzərdən keçirir və qiymətləndirirlər. İDHP-nin elmi və hökumətlərarası statusuna görə, bu qurum qərar qəbul edən şəxslərə ciddi və balanslı elmi məlumatlar təqdim etmək üçün unikal bir şərait yaradır. Bu səbəbdən Təşkilatın işi müvafiq siyasətlə bağlı olmaqdan savayı, həm neytral siyasətə və həm də təlimatsız siyasətə əsaslanır.
  İDHP hər hansı bir tədqiqat apamır və ya iqlimə bağlı məlumatları və amilləri izləmir. Dünyanın hər bir yerindən minlərlə alim könüllülük əsasında İDHP-in işinə yardım edir.

  Hüquqlar və vəzifələr

  1972-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Ətraf Mühit Konfransı ilə bağlı Stokholm Bəyannaməsi 17 ətraf mühitin mühafizəsi üçün hüquqlara əsaslanan yanaşmanın başlanğıc nöqtəsi kimi qəbul edilə bil ər. Bu Bəyannamə belə bir prinsipi nəzərdə tuturdu: “insan keyfiyyətli, layiqli və xoşbəxt həyat sürməyə imkan verən ətraf mühitdə azad, bərabər və müvafiq həyat şəraiti hüququna malik olmaqla, indiki və gələcək nəsillər naminə ətraf mühitin qorunması və yaxşılaşmasına görə məsuliyyət daşıyır.”
  Dünyada yaşayan hər bir şəxsin ləyaqətlə və müvafiq həyat şəraitində ətraf mühitə dağıdıcı nəticələr vermədən yaşaması mümkündür? Əgər cavab “hə”-dirsə, onda necə? Ekoloji zər ərlər əsas ən inkişaf prosesinin nəticəsində yaransa belə, eləcə də zəif inkişafın nəticəsində ola bilər. Misal üçün, az inkişaf və onun nəticəsində yaranan yoxsulluq, insanların yemək bişirmək və istilik ehtiyaclarını ödəmək üçün odunun istifadəsini vacib edir və bu vəziyyət də meşələrin qırılmasına gətirib çıxardır. Otlaqların olmamasını nəzər ə alaraq, kənd təsərrüfatı torpaqlarında həddindən artıq otardılma çölləşməyə səbəb olur. Tullantı sularının təmizlənməsinin və zibil toplanmasının qeyri-kafi olması içməli suyun qıtlığı ilə nəticələnir. Yetərli t əhsilin olmaması təmiz bir mühitin milli s əviyyədə qorunmasını çətinləşdirir. Digər tərəfdən inkişaf prosesləri də ətraf mühitə başqa bir şəkildə təzyiq göstərir. İqtisadi mənfəətlər meşələrin məhv olmasına və qəbilə icmalarının yerlərinin dəyişməsinə və təbii ehtiyatların maksimum istismarına səbəb olur. Sənayeləşmə “inkişaf” adı ilə istehsal və istehlak zamanı havanı, suyu və atmosferi zəhərli və kimyəvi maddələrlə çirkləndirir. 18

  BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası ilə Kioto Protokolu arasındakı əsas fərq ondadır ki, Konvensiya sənayeləşmiş ölkələrin istixana qazı emissiyalarını sabitləşdirməyə təşviq etdiyi halda, Protokol dövlətlərə bunu etməyi öhdəlik kimi qoyur.

  1989-cu ildə “Brundtland” Hesabatı ətraf mühit və inkişaf arasında mövcud olan ziddiyyətləri dayanıqlı inkişaf prinsipləri il ə həll etməyə çalışmışdı. Bu hesabatda “inkişafa gələcək nəsillərin öz ehtiyaclarını qarşılaya bilmə qabiliyyətinə zərər vurmadan günümüzün ehtiyaclarını qarşılamaq kimi tərif verilmişdir.” Bu Hesabat, 1992-ci ildə BMT-nin Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Konfransının (həmçinin Yer Sammiti kimi tanınır) ərsəyə gətirdiyi Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Rio Bəyannaməsininin baza hissəsi idi. Bəyannamə (həmçinin “Gündəlik 21” adlanır) bəşəriyyətin ətraf mühitə təsir edə biləcəyi hər bir sahədə hökumətlər, təşkilatlar və fərdl ər tərəfindən qlobal, milli və yerli səviyyədə aparılacaq bir fəaliyyət planı idi. Rio görüşünün digər bir nəticəsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasıdır (BMT-nin İDÇK). BMT-nin İDÇK iqlim dəyişikliyi problemlərini həll etməklə əlaqədar hökumətlərarası səylər üçün ümumi bir çərçivə təmin edirdi.

  Orxus konvensiyası

  Ətraf mühit məsələlərinə dair informasiyanın əldə edilməsi, qərarların qəbul edilməsi prosesində ictimaiyyətin iştirakı və ədalət mühakiməsinə müraciət ilə bağlı Orxus Konvensiyası 1998-ci ildə BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyası tərəfindən razılaşdırılmışdır. Konvensiya 40 ölkə və həmçinin Avropa İttifaqı tərəfindən ratifikasiya edilmişdir. Bu, “mövcud və gələcək nəsillərdən olan hər bir kəsin öz sağlamlığına uyğun olan bir mühitdə yaşamaq hüququnu” tanıyan ilk beynəlxalq sənəddir. Bu konvensiya həmçinin ətraf mühit məsələləri ilə bağlı ictimai məlumatların əldə edilə bilməsi, ekoloji qərarların qəbul edilməsində iştirak etmək və ekoloji qərarlarla bağlı müstəqil m əhkəmələrə çıxış imkanına malik olmaq hüququnu tanıyır. Əsasən Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələri tərəfindən ratifikasiya edilməsinə və çox zəif bir monitorinq mexanizminə malik olmasına baxmayaraq, konvensiya ətraf mühit və insan hüquqlarının birləşməsi ilə qlobal əhəmiyyət daşıyır. 19

  Ətraf mühitin hərəkatları yalnız ədalət hərakatlarına çevrilərsə “sağ” qala bilər. Təmiz ekoloji hərəkat kimi, bu hərakatlar ya ölməli olacaq, ya da korporativ “greenwash” kimi yaşamalı olacaqdır. Səmimi bir ətraf mühit tərəfdarı bu mövqeni tuta bilməz. Ancaq həm ekoloji, həm də ədalətə əsaslanan bir hərəkat üçün sonsuz imkanlar vardır.
  Vandana Şiva

  Bərabərliyə, hüquqa, vəzifələr ə və ədalətə əsaslanan insan hüquqları yanaşması bir çoxları tərəfindən ətraf mühitin qorunması üçün “yol” kimi görülür. Lakin uzun illərdir ki, aktivistlər və ekoloji hərəkatın digər üzvləri bunların kifayət olmadığını iddia edirl ər. Onların fikrincə, əgər insan həyatı və sağlamlığı ətraf mühitin qorunmasının qarşısında dayanan məqsədlərdirsə , onda ətraf mühit yalnız insan rifahının qorunması üçün ehtiyac duyulan s əviyyədə qorunacaqdır. 2009- cu ildə Boliviyada Ana Yerin Hüquqları və İqlim Dəyişikliyi üzrə Dünya Xalqları Konfransının sonunda Ümumdünya Ana Yer Bəyannaməsi (2010) nəzərdən keçirilməsi üçün BMT-yə göndərilmişdir. Maddə 2-də deyilir ki, “Ana Yer bütün canlı varlıqlara dəstək olan həyati dövrləri, quruluşları, funksiyaları və prosesləri davam etdirmək və ya dayanıqlı olmaq və mövcud olmaq hüququna malikdir”.

  Ekosid cinayətləri

  1976-cı ildə Seveso, 1984-cü ildə Bopal, 1986-cı ildə Çernobıl, 1998-ci ildə İspaniyadakı çirkab sularının dağılması və 2010-cu ildə Dərin Su Horizonu kimi ekoloji fəlakətlər geniş məhkəmə çəkişmələrinə səbəb olmuşdur. Halbuki, nə gələcək nəsillər, nə də ətraf mühit bu məhkəmə işində təmsil olunmurlar.

  Ekologiyaya kəskin ziyan vuran biznesləri də ağır işlərlə məhkəmə qarşısına çıxarmaq olar. “Ekosid” termini Vyetnam müharibəsi dövründə Cənub-Şərqi Asiyadakı herbisid fəlakətindən sonra təbii mühitin böyük miqyaslı məhvi ilə əlaqəli olaraq yaradılmışdır. 2010-cu ilin aprelində Böyük Britaniyalı hüquqşünas Polly Higgins Birləşmiş Millətlər Təşkilatına “ekosidin” Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə gətirilə bilməsi üçün soyqırım, insanlıq cinayətləri, müharibə cinayətləri və təcavüzkar cinayətlər ilə yanaşı Sülhə qarşı Beynəlxalq Cinayət kimi tanınması təklifini irəli sürmüşdür.

  Ekosidin cinayət kimi tanınması vacibdir. İnsanın həyatını əlindən alan qatillər üçün cəza mövcud olduğu kimi, təbiəti məhv edənlərə qarşıda bu mövcud olmalıdır.
  Jaime David Fernandez Mirabal, Ətraf Mühit naziri, Dominikan Respublikası

  İngiltərə öz tərəqqisinə planetin ehtiyatlarının yarısı hesabına nail oldu. Bəs onda Hindistanın inkişafı üçün neçə planetə ehtiyac duyulacaq?
  Mahatma Qandi

  Avropa Şurasının rolu

  Avropa Şurası dayanıqlı inkişafı öz gündəliyinin ilk pilləsində yerləşdiribdir. Təşkilatın siyasətinə görə, iqtisadi inkişaf bəşəriyyətin əsas nemətlərini pozmamalıdır: Məsələn, ətraf mühit və landşaftların keyfiyyəti, insan hüquqları və sosial ədalət, mədəni müxtəliflik və demokratiya kimi aktivlər. Avropa Şurası iqlim dəyişikliyini dünyanın üzləşdiyi ən ciddi ekoloji problem hesab edir, onun insan hüquqlarına təsirlərini tanıyır və bununla bağlı iki istiqamətdə aktiv fəaliyyət göstərir: təbii ehtiyatlar və biomüxtəlifliyin qorunması, eyni zamanda dünyanın mə dəniyyətlərinin müxtəlifliyinin və vacibliyinin qorunması. Beləliklə, dayanıqlı inkişafın mədəni dirəyi dayanıqlılıq mədəniyyətini inkişaf etdirmək və mədəni müxtəlifliyi qorumaq üçün paralel cəhdləri labüd edir.

  Avropa Şurası öz fəaliyyəti ilə bioloji müxtəlifliyin, ərazi planlaşdırılması və landşaftın idarə edilməsinin və mədəni və təbii ehtiyatların inteqrasiyasına əsaslanan dayanıqlı ərazi inkişafının xeyrinə Avropada kifayət qədər hüquqi mühitin formalaşdırılmasına kömək etmişdir. 1961-ci ildə başlanan Avropa Şurasının ətraf mühit proqramı Avropa Landşaft Konvensiyasını, Avropanın Canlı Təbiətinin və Təbii Mühitinin Qorunması haqqında Konvensiyanı və Mədəni İrsin Cəmiyyət üçün Dəyəri haqqında Çərçivə Konvensiyasını hazırlamışdır. Avropa Şurası həmçinin Qorunan Ərazilər üzrə Avropa Diplomunun da icraçısıdır. Bu Diplom 1965-ci ildə yaradılmışdır və ecazkar elmi, mədəni və estetik keyfiyyətlərə malik olan qorunan ərazilərə verilir. Bu ərazilər həmçinin dayanıqlı inkişaf proqramı ilə birləşdirilə bilən münasib mühafizə sxeminin subyekti olmalıdırlar.

  Avropa Şurasının Insan Hüquqları və Ətraf Mühit üzrə Təlimatı ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkə məsinin işləri və Avropa Sosial Xartiyasının təsirləri haqqında məlumatlar verir.

  İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyasına Əlavə protokol vasitəsi ilə sağlam mühit hüququnun əlavə edilməsi üçün bir neçə səy göstərilməyinə baxmayaraq buna nail oluna bilinm əmişdir. Əks mövqe Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyasının 8-ci (şəxsi və ailə həyatı) maddəsinin böyük ekoloji pozuntulara tətbiq edilə bilməsi ilə əlaqədar idi.

  Sual: Sizcə sağlam mühit hüququ İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyasına əlavə edilməlidir?

  Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi

  Bəzi şəxslər Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası tərəfindən qorunan insan hüquqlarından birinin pozulmasına səbəb olan ətraf mühitə bağlı məsələl əri Məhk əməyə uğurla gətirib çıxara bilmişdir. Məhkəmənin qərarında şə xsi və ailə həyatına hörmət hüququna, el əcə də ev hüququna, ədalətli məhkəmə araşdırmasına və məhkəməyə müraciət etmək hüququna, informasiya və fikirləri qəbul etmək və yaymaq hüququna, səmərəli hüquqi müdafiə vasitələri hüququna və öz mülkiyyətindən dinc şəkildə faydalanmaq hüququna müdaxilələr müəyyən edilmişdir.

  Hamer Belçikaya qarşı

  Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 27 noyabr 2007-ci il tarixli hökmü: Ərizəçi tikintiyə icazə verilməyən meşəlik ərazidə onun valideynləri tərəfindən inşa edilən evə sahib idi. Müvafiq meşə qanunvericiliyinin pozulmasına görə, inşa edilmiş bir evə sahib olduğu üçün məhkəmə ona qarşı araşdırmalar aparmış və qərara alınmışdır ki, torpaq sahəsi onun tərəfindən əvvəlki halına gətirilməlidir. Ərizəçinin evi zorla sökülmüşdü və o, şəxsi həyat hüququnun pozulduğundan şikayət edirdi. Məhkəmə ilk dəfə olaraq təsdiq etdi ki, ətraf mühit açıq şəkildə konvensiyada mühafizə olunmasa belə, o, cəmiyyətin və dövlət orqanlarının marağını kəsb etməklə özü-özlüyündə dəyərlidir. İqtisadi maraqlar və hətta mülkiyyət hüququ belə, ətraf mühit m əsələləri ilə qarşılaşdığı zaman prioritet hesab edilməməlidir. Bu, xüsusilə də dövlətin bu sahədə mövcud qanunvericiliyinin tətbiq edildiyi zaman olmamalıdır. Buna görə, dövlət orqanları ətraf mühitin qorunması ilə əlaqədar fəaliyyət göstərə bilmələri üçün müəyyən vəzifələrə malikdirlər. 20

  Gənclərin iştirakı

  Gənclərin problemləri daha yaxşı bilməsi və uzunmüddətli davamlılıqda böyük payları olması səbəbindən, ətraf mühit onların rəhbərlik etməsi lazım olan bir sahədir.
  Ümumdünya Gənclər Hesabatı, 2003 21

  1-ci f əsildə biz insan hüquqlarının təhsilinə dair (“haqqında, vasitəsilə və üçün”) ölçülərini təsvir etdik və insan hüquqlarını müdafiə etmək üçün lazım olan bilik, bacarıq və münasibətləri yalnız təcrübədə öyrənilə biləcəyini vurğuladıq. ”Gənclərin olduğu yerdən başlamaq” gənclərlə işləyən şəxsin şüarıdır və başlamaq üçün ətraf mühitlə əlaqəli fəaliyyə tə cəlb olunmaqdan daha yaxşı hara ola bilər? Məsələn, başlanğıc nöqtə, yol v ə ya bina tikintisi ilə əlaqədar olaraq yerli g ənclər qrupunun oyun sahəsindən məhrum edilməsi ilə bağlı narahatlıqlar ola bilər, və ya onlar öz karbon tullantılarını necə azalda biləcəkləri ilə bağlı öyrənmək istəyə bilərlər ya da onlar evlərini, məktəblərini, kollecl ərini və ya gənclər klublarını ekoloji cəhətdə n daha “təmiz” (karbon tullantıları olmayan və ya daha az olan) edə bilə rlər. Onlar regional və milli səviyyədə ictimai müzakirələrə və siyasi debatlara müxtəlif yollar ilə, məsələn, məktub yazmaqla, fəaliyyətlərini təqdim etməklə və yanümayiş keçirməklə təsir göstərə bilərlər.

  Ətraf mühitin qorunması və onun haqqında maariflənmə məsələləri Avropada bir çox gənclər təşkilatlarının ilk prioriteti kimi müəyyən edilməsə belə, onlar üçün bu, əhəmiyy ətli bir məsələdir. Ekoloji təhsil və sərhəd tanımayan hərəkətlərə dair maariflənməni həyata keçirən və fəaliyyəti ətraf mühit və insan hüquqlarının qorunması məsələlərinə əsaslanan bir neçə Avropa gənclər təşkilatları və hərəkatları vardır. Avropa Gənclər Mərkəzlərinin proqramlarında nəzərdə tutulan əlaqədar fəaliyyətlər bir-birindən fərqli məsəl ələri – lakin çox yaxından əlaqəli məsəl ələri – məsələn, ərzaq təhlükəsizliyi, ekoloji ədalət, dayanıqlı inkişaf və iqlim dəyişikliyi kimi məsələləri əhatə edir. İmkanlar beynəlxalq səviyyədə də mövcuddur. BMT-nin İDÇK-sı, gənclərin iştirakının vacibliyini tanıyır və onların müvəqqəti seçki statusunu genişləndirir. Vaxtı uzadılmış bu status gənclərə rəsmi məlumat almağa, görüşlərdə iştirak etməyə və müzakirə yerl əri tələb etməyə imkan verir. Meksikanın Kankun şəhərində keçirilmiş bu yönümlü 16-cı görüşdə dünyanın hər yerindən olan gənclər təşkilatından 500-dən çox nümayəndə, gənc fəallar və təmsilçilər iştirak etmişdirlər.

  “Gələcək üçün qayğı? Meşə üçün qayğı!”

  Bu kampaniya, Avropa Gənclər və Ətraf Mühit (YEE) təşkilatının təşəbbüsü idi. 2011-ci ildə başlamış olan bu təşəbbüs kampaniyanı təşkil edən Albaniya, Çexiya, Finlandiya, Portuqaliya, Rusiya və Böyük Britaniyadan olan gənclərin cəlb olunması ilə gənc insanların dünya miqyasında meşələrin qorunması üçün səfərbər olunmasını təşviq edirdi. Kampaniya dünya miqyasında meşələrə qarşı təhdidlər barədə məlumatlılığın artırılması, gənclərin fəaliyyət göstərməyə təşviq edilməsi, yerli meşələri aşkar etmək və yerli meşələrə qayğı göstərmək üçün gənclərə kömək etmək məqsədi daşıyırdı http://www.yeenet.eu

  Faydalı təşkilatlar və onların veb səhifələri

  Aİ vətəndaşlarının yarısından bir az çoxu (53%-i) söyləyirlər ki, onlar son altı ay ərzində iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə aparmaq üçün müxtəlif formada hərəkətlər ediblər; ən çox görülən tədbir kimi birinci yerdə, tullantıların çeşidlənməsi və “emala göndərilməsi”, daha sonrakı yerlərdə isə birdəfəlik əşyaların, və yerli və mövsümi məhsulların alınması ilə bağlı olan fəaliyyətlər gəlirdi. 22

  Yer Xartiyası, 21-ci əsrdə ədalətli, davamlı və dinc qlobal bir cəmiyyət qurmaq üçün fundamental etik prinsiplərin bəyanatıdır: www.earthcharterinaction.org

  Dünya Ətraf Mühitin Müşahidə İnstitutu qlobal ətraf mühit məsələləri üzrə tədqiqatlar aparır: www.worldwatch.org

  “İqlim Dəyişikliyinə Mübarizə üçün Birləşin”, dünyanın müxtəlif yerlərindən olan cəmiyyətlərin bir araya gəlməsinin təşviq edilməsi və iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizə ilə əlaqədar hərəkətə keçməsi üçün BMT-nin kampaniyasıdır: www.unep.org/unite/

  Real vaxt dünya statistikası: www.worldometers.info

  Karbon tullantınızı hesablayın: Bir neçə dildə olan, pulsuz və istifadə üçün asan onlayn alət: www.carbonfootprint.com

  İqlim ədaləti: Dünyanın müxtəlif yerlərindən olan təşkilatlar və hərəkatlar şəbəkəsi olaraq sosial, ekoloji və gender ədaləti üçün mübarizə aparır: www.climate-justice-now.org

  Kütləvi mərkəzi məlumat mənbəyi və milli statistikanı müqayisə etmək üçün əlverişli bir yol olan resurs: www.nationmaster.com

  BMT-nin 2010-cu il Ümumdünya Gənclər Hesabatı. Burada gənclər və iqlim dəyişikliyi arasında əlaqə olduqca yaxşı izah olunur.

  Traf mühit iqtisadiyati

  General
  Multilingual
  Environmental
  Thesaurus

  Translations

  الاقتصاد البيئي

  բնապահպանական տնտեսագիտություն

  Azerbaijani

  ətraf mühitin iqtisadiyyatı

  ingurugiro-ekonomia

  Икономика на околната среда

  economia ambiental

  ekonomika okoliša

  ekonomika prostředí životního

  miljøbesparelser

  milieueconomie

  environmental economics

  English (US)

  environmental economics

  keskkonnaökonoomika

  ympäristötalous

  économie de l’environnement

  გარემოსდაცვითი ეკონომიკა

  Umweltökonomie

  περιβαλλοντική οικονομία

  környezetgazdaságtan

  umhverfishagfræði

  eacnamaíocht an chomhshaoil

  economia ambientale (scienza)

  vides ekonomika

  Lithuanian

  aplinkosauginė ekonomika

  ekonomija ambjentali

  miljøøkonomi

  ekonomika środowiska

  Portuguese

  economia do ambiente

  economie a mediului

  экономика окружающей среды

  ekonómia životného prostredia

  okoljska ekonomija/ekonomika

  economía ambiental

  miljöekonomi

  çevre ekonomisi

  економіка довкілля

  ətraf mühitin iqtisadiyyatı

  Definition

  A recognized field of specialization in the discipline of Economics that embraces the issues of pollution control and environment protection, in which costs and benefits are difficult or impossible to estimate, much of the subject matter falling outside the competitive market system. Yet, it is an area in which immense common property resources need to be allocated sensibly to the overall public good. The subject is also very much concerned with ways and means to achieve this sensible allocation such as emission and effluent charges, user charges for the treatment or disposal of waste, environmental taxes, product charges, deposit refunds, tradeable pollution rights, performance bonds, natural resource accounting, and the economic implications of sustainable development.

  Definition is not available for the current language.

  Related terms

  Broader:

  Related posts:

  1. Azrbaycan dili 6-cı sinif kitabı cavabları
  2. Cek london həyat eşqi
  3. Hər şey tabakda başlar
  4. Quran heriflerinin oxunuşu v tcvidi