CƏMİYYƏTİN İNKİŞAFININ MÜASİR MƏRHƏLƏSİ OLAN “YAŞIL İQTİSADIYYAT” IN ƏHƏMİYYƏTİ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

-Meçaçilik, madançilik, kand tasarrüfati va ya baliqçiliq kimi iqtisadi sektorlara diqqatin artirilmasi;

Traf mühit iqtisadiyyatı

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu (Dərc olunma tarixi: 31-08-1999, Nəşr nömrəsi: 08, Maddə nömrəsi: 472)

QÜVVƏYƏ MİNMƏ TARİXİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VAHİD HÜQUQi TƏSNİFATI ÜZRƏ İNDEKS KODU
HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNİN QEYDİYYAT NÖMRƏSİ
HÜQUQİ AKTIN HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNƏ DAXİL EDİLDİYİ TARİX

Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

Bu Qanun ətraf mühitin mühafizəsinin hüquqi, iqtisadi və sosial əsaslarını müəyyən edir. Qanunun məqsədi ətraf mühitin ekoloji tarazlığının mühafizəsi sahəsində ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsindən, təbii ekoloji sistemlərə təsərrüfat və başqa fəaliyyətin zərərli təsirinin qarşısının alınmasından, bioloji müxtəlifliyin qorunub saxlanılmasından və təbabətdən istifadənin səmərəli təşkilindən ibarətdir.

Bu Qanun ətraf mühitin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsi və bərpası, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunçuluğun və hüquq qaydalarının möhkəmləndirilməsi məqsədilə cəmiyyətlə təbiətin qarşılıqlı əlaqəsini tənzimləyir.

Maddə 1. Əsas terminlər və anlayışlar

Bu qanunda aşağıdakı əsas termin və anlayışlardan istifadə edilir:

ətraf mühit – insan fəaliyyətindən asılı olmayaraq onu əhatə edən canlı və cansız təbiətin məcmusu;

ekologiya – ətraf mühitin tarazlığını və bu tarazlığın pozulmasına təsir edən təbii amillər və antropogen (insan fəaliyyəti) və fiziki proseslər öyrənən elm;

təbii resurslar (ehtiyatlar) – insanların ehtiyaclarını ödəmək üçün ətraf mühitdə mövcud olan torpaq, faydalı qazıntılar, bitki örtüyü, flora, fauna, su və enerji mənbələri;

ətraf mühitin mühafizəsi – ətraf mühitdə təbii mövcud olan maddi varlıqların ilkin kəmiyyət və keyfiyyətcə dəyişmələrə yol verilməməsi, qorunub saxlanması;

təbiətdən istifadə – gələcək nəsillərin ehtiyacını nəzərə almaqla, cəmiyyətin sosial-iqtisadi tələblərini ödəmək məqsədilə ətraf mühitin ekoloji razılığının pozulmasına yol verilmədən təbii resurslardan səmərəli və qənaətlə istifadə edilməsi;

ətraf mühitin monitorinqi – təbii və antropogen təsirlər nəticəsində ətraf mühitə yayılan zərərli qaz, maye və bərk haldakı tullantılara kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən nəzarətin elmi əsaslarla həyata keçirilməsi;

ekoloji sistem – qarşılıqlı təsirdə olan ətraf mühitin tərkib hissəsini təşkil edən: bitki örtüyü, flora, heyvanlar aləmi, fauna, torpaq, su hövzələri və çaylar, mineral sərvətlər, hava və enerji mənbələrinin vəhdətidir;

ətraf mühitin ekoloji tarazlığının normallaşdırılması – insan yaşayışı üçün ətraf mühitin yararlı olmasını müəyyən edən və bioloji müxtəlifliyin qorunub saxlanmasının, ekoloji sistemlərin sabit istifadəsini təmin edən ətraf mühitin keyfiyyət göstəricilərinin müəyyən edilməsi;

ətraf mühitə zərərli təsir – ekoloji sistemin ayrı-ayrı komponentlərinin kəmiyyət və keyfiyyətcə dəyişməsinə, ekoloji tarazlığın pozulmasına səbəb olan kimyəvi və bioloji, zərərli fiziki, texniki, dağ-mədən işlərində texnologiyanın pozulması, təbii resurslardan israfçılıqla istifadə edilməsi ilə müşayiət olunan fəaliyyət;

ətraf mühitin keyfiyyət göstəriciləri – səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş insan sağlamlığını və ətraf mühitin mühafizəsini təmin edən normativ texniki sənədlərin və standartların tələblərinə cavab verən məhsullar və ətraf mühitin tarazlığının ilkin göstəriciləri;

ekoloji ekspertiza – ekoloji ekspertiza obyektlərinin ətraf mühitə təsirini müəyyən etmək məqsədi ilə həmin obyektlərin müvafiq standartda, texniki reqlamentdə və digər normativ hüquqi aktda müəyyən olunmuş ekoloji tələblərə uyğunluğunun və realizəsinin mümkünlüyünün əvvəlcədən qiymətləndirilməsi; [1]

dövlət ekoloji ekspertizası – müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən bu Qanunla müəyyən edilmiş qaydada və hallarda aparılan ekoloji ekspertiza;

ictimai ekoloji ekspertiza – fiziki şəxslər, qeyri-hökumət təşkilatları, vətəndaşların təşəbbüs qrupları və bələdiyyələrin məhəllə komitələri (bundan sonra – ictimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçıları) tərəfindən bu Qanunun tələbləri nəzərə alınmaqla aparılan ekoloji ekspertiza;

dövlət ekoloji ekspertizasının rəyi (bundan sonra – ekoloji ekspertiza rəyi) – dövlət ekoloji ekspertizasının nəticələrinə dair rəsmi sənəd;

ictimai ekoloji ekspertiza rəyi – ictimai ekoloji ekspertizanın nəticələrinə dair tövsiyə xarakterli sənəd.

Bu Qanunda istifadə olunan digər anlayışlar “Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında”, “Ekoloji təhlükəsizlik haqqında”, “Lisenziyalar və icazələr haqqında”, “İctimai iştirakçılıq haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunları və başqa normativ hüquqi aktlar ilə müəyyən edilmiş mənaları verir. [2]

Maddə 2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi

2.1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanun və digər normativ hüquqi aktlardan ibarətdir.

2.2. Ələt azad iqtisadi zonasında ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində münasibətlər “Ələt azad iqtisadi zonası haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə uyğun olaraq tənzimlənir. [3]

Maddə 3. Ətraf mühitin mühafizəsinin əsas prinsipləri

Ətraf mühitin mühafizəsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:

sosial-iqtisadi, mənəvi-estetik problemlərin qarşılıqlı həlli;

ərazilərdə ekoloji tarazlığın təmin edilməsi və pozulmuş təbii ekoloji sistemlərin bərpası;

təbii ehtiyatların səmərəli istifadə olunması və bərpası, təbiətdən istifadənin və ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılmasının tətbiq edilməsi;

ətraf mühitin bioloji müxtəlifliyinin qorunmasının təmin edilməsi;

dövlət nəzarəti, bu Qanunun və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində digər normativ hüquqi aktların pozulmasına görə məsuliyyət; [4]

ətraf mühitə zərər vurulmasının qarşısının alınması və vurulan zərərin qiymətləndirilməsi;

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində əhalinin və vətəndaş cəmiyyəti institutlarının iştirakı; [5]

ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq;

ekoloji ekspertizaya təqdim olunan məlumatların dolğunluğu və düzgünlüyü; [6]

ekoloji ekspertizanın həyata keçirilməsində qanunçuluğun, aşkarlığın və şəffaflığın təmin edilməsi;

təbiətdən tənzimlənməyən istifadənin potensial təhlükəliliyinin nəzərə alınması;

ətraf mühitin mühafizəsi tədbirləri barədə əhalinin məlumatlandırılması.

Ətraf mühİtİn mühafİzəsİ sahəsİndə hüquqlar və vəzİfələr

Maddə 4. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlətin hüquqları və vəzifələri

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlətin hüquqları:

1.1. dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərini, onun həyata keçirilməsi üçün strateji tədbirləri hazırlamaq;

1.2. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində təsərrüfat və başqa fəaliyyətin ekoloji tarazlığa olan keyfiyyət normativlərini işləmək və təsdiq edilməsi qaydalarını müəyyən etmək;

1.3. ətraf mühitin mühafizəsinin dövlət fondları haqqında əsasnamələri təsdiq etmək;

1.4. qanunvericiliyə müvafiq olaraq təbii resursların istifadəyə verilməsi haqqında qərarları qəbul etmək, təbiətdən istifadəyə görə limitləri və kvotaları müəyyən etmək, müqavilələri (kontraktları) bağlamaq;

1.5. təbiətdən istifadəçilərə (sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərə) lazımi xüsusi icazənin verilməsi üçün təbiətdən istifadə formalarının siyahısını və bu xüsusi icazələrin verilməsi qaydalarını təsdiq etmək; [7]

1.6. təbiətin mühafizəsinin müxtəlif hallarına dair konsepsiyaları, təbii

resursların istifadəsi, mühafizəsi və bərpasına dair kompleks proqramları təsdiq etmək və həyata keçirilmək, təbii ehtiyatların dövlət kadastrının və dövlət uçotunun aparılması qaydalarını müəyyən etmək;

1.7. ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqinin aparılması qaydalarını müəyyən etmək;

1.8. təsərrüfat fəaliyyətinin ekoloji cəhətdən təhlükəli formalarının siyahısını, onlara xüsusi icazə verilməsi qaydalarını, həmçinin ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində məcburi standartlaşdırılan və sertifikatlaşdırılan ekoloji cəhətdən təhlükəli məhsulların (işlərin, xidmətlərin) siyahısını təsdiq etmək; [8]

1.9. xüsusi elmi-ekoloji və bioloji əhəmiyyətli ətraf mühitin mühafizəsi obyektlərinin siyahısını təsdiq etmək, dövlət qoruqlarını, dövlət milli və təbiət parklarını, başqa xüsusi mühafizə tələb edən ərazilərini və obyektlərini təşkil etmək;

1.10. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiyanın verilməsi və dövlət statistikasının aparılması qaydalarını müəyyən etmək;

1.11. ekoloji auditor fəaliyyətinin aparılması qaydalarını müəyyən etmək;

1.12. təbiətdən istifadə ilə bağlı “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda nəzərdə tutulmuş lisenziya və icazələri vermək, bu Qanunun 15-ci maddəsinə uyğun olaraq müqavilələr bağlamaq. [9]

1.13. ətraf mühitin mühafizəsi və sağlamlaşdırılması sahəsində xərcləri təsdiq etməkdir.

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlətin vəzifələri:

2.1. ətraf mühitin ekoloji tarazlıq və təbiətdən istifadənin müxtəlif sahələri üzrə proqramları hazırlamaq;

2.2. dövlət ekoloji ekspertizasını təşkil etmək;

2.3. ətraf mühitin, heyvanlar və bitki aləminin mühafizəsinə, bərpasına və istifadəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək;

2.3-1. “Mədəni bitkilərin genetik ehtiyatlarının mühafizəsi və səmərəli istifadəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq, genetik modifikasiya olunmuş bitkilərin, eləcə də müasir biotexnoloji və gen mühəndisliyi metodları ilə yaradılmış kənd təsərrüfatı bitki materiallarının idxalına və dövriyyəsinə dövlət nəzarətini həyata keçirmək; [10]

2.4. heyvanlar və bitki aləminin nadir və yer üzündən yox olması təhlükəsinə məruz qalmış növlərinin dövlət kadastrını aparmaq (“Qırmızı kitab”ı nəşr etmək);

2.5. beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək;

2.6. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun digər vəzifələri həyata keçirməkdir.

Maddə 5. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanlarının səlahiyyətləri

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində yerli özünüidarəetmə orqanları müvafiq qanunvericiliklə onlara verilmiş səlahiyyətləri həyata keçirirlər.

Maddə 6. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində vətəndaşların hüquqları və vəzifələri

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində vətəndaşların, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və əcnəbilərin (bundan sonra vətəndaşların) hüquqları:

1.1. hər bir vətəndaş həyatı və sağlamlığı üçün əlverişli ətraf mühitin olması, onun vəziyyəti və vəziyyətinin yaxşılaşdırılması barədə tədbirlər haqqında dəqiq məlumat almaq;

1.2. ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində onların sağlamlığına və əmlakına vurulan zərərə görə ödənc almaq;

1.3. sağlamlıq və həyat üçün əlverişli olan ətraf təbii mühitdə yaşamaq;

1.4. müəyyən edilmiş qaydada təbii resurslardan istifadə etmək, onların mühafizəsi və bərpası üzrə tədbirləri həyata keçirmək, ətraf mühitin mühafizəsində və sağlamlaşdırılmasında iştirak etmək;

1.5. qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ətraf mühitin mühafizəsinə aid yığıncaqlarda, mitinqlərdə, piketlərdə, yürüşlərdə və nümayişlərdə, referendumlarda iştirak etmək;

1.6. ətraf mühitin mühafizəsinə dair dövlət hakimiyyət orqanlarına və təşkilatlarına müraciət etmək;

1.7. ictimai ekoloji ekspertiza haqqında təkliflər vermək;

1.8. insan həyatına və ətraf mühitə mənfi təsir göstərən müəssisələrin, qurğuların və başqa ekoloji zərərli obyektlərin yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və istismara verilməsi haqqında qərarların inzibati və ya məhkəmə qaydasında ləğv edilməsini və həmçinin fiziki və hüquqi şəxslərin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasını, müvəqqəti dayandırılmasını və hüquqi şəxslərin ləğv edilməsini tələb etmək;

1.9. ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində təqsirkar təşkilatların, vəzifəli şəxslərin və vətəndaşların məsuliyyətə cəlb edilməsi barədə müvafiq orqanlar və məhkəmələr qarşısında iddialar qaldırmaq;

1.10. qanunvericilikdə nəzərdə tutulan başqa hüquqlarını müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirmək.

2. Ətraf mühiti qorumaq hər bir kəsin vəzifəsidir.

Maddə 7. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai birliklərin hüquqları və vəzifələri

1. İctimai birliklərin ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində hüquqları:

1.1. özünün ekoloji proqramlarını işləmək və təbliğ etmək, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində vətəndaşların hüquqlarını və maraqlarını müdafiə etmək, onları bu işdə fəaliyyətə cəlb etmək;

1.2. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarəti həyata keçirmək;

1.3. dövlət orqanlarından və təşkilatlarından ətraf mühitin vəziyyətinə və onun bərpasına dair tədbirlər barədə vaxtında, tam və dəqiq məlumat almaq;

1.4. müəyyən işlərin yerinə yetirilməsi üzrə qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət orqanları və beynəlxalq təşkilatlar ilə müqavilə əsasında əməkdaşlıq etmək;

1.5. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanun layihələrinin müzakirəsində iştirak etmək;

1.6. inzibati və məhkəmə qaydasında ekoloji cəhətdən zərərli müəssisələrin, tikililərin və qurğuların yerləşdirilməsi, tikintisi, yenidən qurulması və istismara verilməsi, o cümlədən ətraf mühitə və insanların sağlamlığına mənfi təsir göstərən təsərrüfat fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması, müvəqqəti və daimi dayandırılmasını tələb etmək;

1.7. təqsirkar təşkilatların, vəzifəli şəxslərin və vətəndaşların məsuliyyətə cəlb edilməsi barədə məsələləri qaldırmaq;

1.8. ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vətəndaşların sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin ödənilməsi haqqında iddiaları məhkəməyə təqdim etmək.

2. İctimai birliklərin vəzifələri öz fəaliyyətini ətraf mühitin mühafizəsi və ictimai birliklər haqqında qanunlara uyğun həyata keçirməkdən ibarətdir.

Maddə 8. Təbiətdən istifadəçilər

Təbiətdən istifadəçilər hüquqi və fiziki şəxslər (xarici istifadəçilər də daxil olmaqla), dövlət, qeyri-dövlət təşkilatları, daimi və müvəqqəti, ilkin və təkrar istifadəçilər ola bilərlər:

xarici istifadəçilər – xarici hüquqi və fiziki şəxslər, beynəlxalq birliklər və təşkilatlar;

daimi istifadəçilər – təbiətdən istifadə hüququ müddətsiz verilən istifadəçilər;

müvəqqəti istifadəçilər – təbiətdən istifadə hüququ müəyyən edən müddətə verilən istifadəçilər;

ilkin istifadəçilər – təbiətdən istifadə hüququnu dövlətdən birbaşa alan istifadəçilər;

təkrar istifadəçilər – təbiətdən ilkin istifadəçidən müqavilə əsasında hüquq alan istifadəçilərdir.

Maddə 9. Təbiətdən ümumi və fərdi istifadə

1. Azərbaycan Respublikasında təbii resurslar ümumi və fərdi istifadədə ola bilər.

2. Təbiətdən ümumi istifadə əhalinin həyatının zəruri tələbatının ödənilməsi üçün vətəndaşlara və təşkilatlara təbii resursların ödənişsiz istifadə etmək şərti ilə həyata keçirilir. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulduğu hallarda, təbiətdən istifadəyə məhdudiyyətlər qoyulmasına yol verilir.

3. Təbiətdən fərdi istifadə zamanı təbii resurslar istifadəçilərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada verilir. Təbiətdən fərdi istifadə daimi və ya müvəqqəti, ödənişli və ya əvəzsiz, ilkin və ya təkrar ola bilər.

4. Təbiətdən fərdi istifadə və ya təbiətdən məhdud istifadə (servitutlar) hüquqlarının yaranması Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir.

Maddə 10. Təbiətdən istifadənin normallaşdırılmasına görə limitlər və kvotalar

Təbiətdən istifadənin normallaşdırılmasına görə limitlər və kvotalar müəyyən müddət üçün təbii resursların istifadəsinin, ətraf mühitə atılan zərərli maddələrin, məişət və istehsalat tullantılarının yerləşdirilməsinin son hədlərini müəyyən edir.

Limitlər və kvotalar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

Maddə 11. Təbiətdən istifadə sahəsində lisenziya və icazə [11]

11.1. “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq təbiətdən istifadə sahəsində lisenziya və ya icazə tələb olunan müvafiq fəaliyyət növləri və ya hərəkətlər belə lisenziya və ya icazə alındıqdan sonra həyata keçirilir.

11.2. Təbiətdən istifadə sahəsində lisenziya və icazə “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq “bir pəncərə” prinsipi əsasında verilir.

Maddə 12. Təbiətdən istifadənin dövlət tənzimlənməsi

Dövlət təbii resursların istifadəsini, bərpasını və mühafizəsini tənzimləyir. Bu məqsədlə dövlət proqramları tərtib edilir, təbii resursların kadastrı, monitorinqi və uçotu aparılır.

Maddə 13. Təbiətdən istifadəçilərin vəzifələri və hüquqları

1. Təbiətdən istifadəçilərin vəzifələri:

1.1. təsərrüfat və digər fəaliyyətlər üçün müəyyən edilmiş ekoloji və texnoloji tələblərə, qüvvədə olan standartlara və ətraf mühitin kəmiyyət, keyfiyyət normativlərinə riayət etmək;

1.2. ətraf mühitin mühafizəsi və təbii resursların bərpası üzrə tədbirləri müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirmək;

1.3. təbii resurslardan istifadəyə, ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə müəyyən edilmiş ödəniş və cərimələri vaxtında ödəmək;

1.4. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən orqanların tələbi ilə lazımi məlumatı təqdim etmək.

2. Təbiətdən istifadəçilərin hüquqları:

2.1. təbii resurslardan məqsədli, təyinatı üzrə istifadə etmək;

2.2. ətraf mühitə zərər vurmadan ayrılmış təbii resurslardan qənaətlə istifadə etmək.

3. Təbiətdən istifadəçilərin hüquqları qanunla qorunur. Təbiətdən istifadəçilərin pozulmuş hüquqları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada bərpa edilməlidir.

Maddə 14. Təbiətdən istifadə ilə əlaqədar xüsusi icazə tələb olunan fəaliyyət növləri [12]

Təbii resursların ayrı-ayrı növlərindən istifadəyə, habelə aşağıdakı fəaliyyət növlərinin həyata keçirilməsinə xüsusi icazə tələb olunur:

ətraf mühiti çirkləndirən maddələrin toplanmasına;

xüsusi təhlükəli olan istehsalat və məişət tullantılarının daşınması, basdırılması və saxlanılmasına;

ekoloji auditor fəaliyyətinə;

ekoloji cəhətdən təhlükə törədə bilən təsərrüfat fəaliyyətinə.

Maddə 15. Təbii resurslardan istifadə müqavilələri

1. Qanunla nəzərdə tutulduğu hallarda və müəyyən edilmiş qaydada təbiətdən istifadəçi ilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı arasında təbii resurslardan istifadəyə görə müqavilə (kontrakt) bağlanır. [13]

2. Təbii resurslardan istifadə üçün xüsusi icazə tələb olunduğu halda təbiətdən istifadəçinin belə icazəsi olmadıqda təbii resurslardan istifadə müqaviləsi (kontraktı) etibarsızdır. [14]

3. İcazə ilə ziddiyyət təşkil edən müqavilənin (kontraktın) şərtləri etibarsızdır. İcazə ləğv edilərsə, müqavilə (kontrakt) etibarsız hesab olunur. [15]

4. Təbii resurslardan istifadə müqaviləsi (kontraktı) ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırıldıqdan sonra qüvvəyə minir. [16]

Ətraf mühİtİn, təbİİ EHTİYATLARIN dövlət KADASTRI və monİtorİnqİ, STANDARTLAŞDIRMA və SERTİFİKATLAŞDIRMA

Maddə 16. Təbii ehtiyatların dövlət kadastrı

Ekoloji vəziyyətin qorunması, iqtisadiyyatın tələbatını ödəmək üçün təbii ehtiyatların kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərini müəyyən etmək məqsədilə təbii ehtiyatların vahid sistem üzrə dövlət kadastrı aparılır.

Dövlət kadastrı aparılan sahələr müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir. Bu sahələr üzrə dövlət kadastrının aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnamə ilə müəyyən edilir.

Maddə 17. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi

1. Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi sistemi yaradılır və fəaliyyət göstərir.

2. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqi ətraf mühitin mühafizəsi və təbiətdən istifadənin idarə olunması, ona nəzarəti təmin edir, müvafiq məlumat bankları və informasiya sistemlərinin yaradılmasını nəzərdə tutur. Dövlət monitorinqi aşağıdakıları əhatə edir:

2.1. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların vəziyyəti və onlara antropogen təsir edən mənbələrin üzərində müşahidələr;

2.2. ekzogen proseslərin yayılması, inkişafı və dinamikasını öyrənmək üçün müşahidələr;

2.3. ərazilərin seysmik fəallığını öyrənmək və zəlzələlərin proqnozunu vermək üçün müşahidələr;

2.4. müşahidə obyektlərinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və onların ilkin şəraitə nəzərən dəyişmənin araşdırılması.

3. Ətraf mühitin və təbii ehtiyatların dövlət monitorinqinin aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq olunmuş əsasnamə ilə müəyyən edilir.

Maddə 18. Ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqi

1. Hüquqi şəxslər (təbiətdən istifadələr) ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqini, onların həyata keçirdiyi ekoloji cəhətdən təhlükə törədə bilən təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə təsirinin uçotunu və hesabatını aparmağa borcludurlar.

2. Ətraf mühitin müəssisə (istehsalat) monitorinqində istifadə edilən ölçü vasitələri standartlaşdırmanın və metrologiyanın tələblərinə uyğun olmalıdır.

3. Müəssisə (istehsalat) monitorinqinin göstəriciləri barədə hesabat ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına, onlarla razılaşdırılmış müddətlərdə təqdim edilir.

Maddə 19. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma və sertifikatlaşdırma obyektləri

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma və sertifikatlaşdırma obyektlərinə ekoloji təhlükəsizlik, əhalinin həyat və sağlamlığına, təbii resursların bərpasına və səmərəli istifadəsinə təhlükə yarada biləcək Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan və ya onun ərazisinə gətirilən məhsullar (işlər, xidmətlər) və texnologiyalar aid edilir.

Maddə 20. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində standartlaşdırma

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının standartları və texniki tələbləri qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyatdan keçir, təsdiq və tətbiq edilir.

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mövcud standartların və texniki tələblərin pozulması ilə məhsulların (məmulatların) işlənilməsi, hazırlanması, təchiz edilməsi (satışı), saxlanılması, nəql edilməsi, istifadəsi (istismarı) və təmiri, işlərin və xidmətlərin yerinə yetirilməsi qadağan edilir.

Maddə 21. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində sertifikatlaşdırma

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində malın (xidmətin, işin), prosesin, idarəetmə sisteminin və işçi heyətinin müvafiq standartda, texniki reqlamentdə və digər normativ hüquqi aktda müəyyən olunmuş tələblərə uyğunluğunun müəyyən edilməsi üçün “Uyğunluğun qiymətləndirilməsi sahəsində akkreditasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq akkreditasiya olunmuş uyğunluğu qiymətləndirən qurum tərəfindən sertifikatlaşdırma həyata keçirilir. [17]

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində məcburi sertifikatlaşdırılmalı olan məhsulların (işlərin, xidmətlərin) müvafiq sertifikatı olmadıqda, onların istehsalı (yerinə yetirilməsi) qadağan edilir.

Ətraf mühİtİn mühafİzəsİ sahəsİndə İqtİsadİ tənzİmləmə

Maddə 22. Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi əsasları

1. Təbiəti mühafizəni təmin etməyin və təbiətdən istifadəni tənzimləməyin iqtisadi əsasları ekoloji təhlükəsizlik, təbii resurslardan səmərəli istifadə, onların bərpası və artırılması tədbirlərinin işlənib hazırlanmasına, planlaşdırılmasına və yerinə yetirilməsinə təbiətdən istifadəçilərin maddi marağını artırmaqdır.

2. Ətraf mühitin mühafizəsinin fəaliyyət sahələri və iqtisadi əsasları:

2.1. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin proqnozlaşdırılması və maliyyələşdirilməsi;

2.2. təbiətdən istifadəyə görə ödəmələr;

2.3. ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə ödəmələr və cərimələr;

2.4. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində iqtisadi maraqlandırma;

2.5. ətraf mühitin mühafizəsi fondlarının yaradılması; qrantlar;

2.6. beynəlxalq qurumlardan ekoloji proqramları həyata keçirmək məqsədilə ayrılan vəsaitlər.

3. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə müəssisələrdən, təşkilatlardan və vətəndaşlardan alınan cərimələr bir qayda olaraq ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə sərf edilir.

Maddə 23. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin proqnozlaşdırılması və maliyyələşdirilməsi

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlər müvafiq proqramlarda nəzərə alınır, təbiətdən istifadənin müxtəlif istiqamətləri üzrə dövlət proqramlarına və konsepsiyalarına daxil edilir.

2. Təbiətdən istifadənin müxtəlif istiqamətləri üzrə ekoloji proqramların və konsepsiyaların işlənilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir.

3. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ekoloji proqramların və tədbirlərin maliyyələşdirilməsi aşağıdakı mənbələr hesabına həyata keçirilir:

3.1. dövlət büdcəsi və yerli büdcələr;

3.2. ətraf mühitin mühafizəsi fondlarının vəsaitləri;

3.3. ekoloji sığortanın vəsaitləri hesabına; [18]

3.4. təbiətdən istifadəyə görə ödəmələr;

3.5. hüquqi və fiziki şəxslərin könüllü ianələri;

3.6. qrantlar və beynəlxalq qurumların digər ayırmaları hesabına.

4. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin maliyyələşdirilməsi bütün səviyyələrdə olan büdcələrdə ayrıca göstərilir.

Maddə 24. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinə və təbii resurslardan istifadəyə görə ödənişlər

1. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinə, istehsalat və məişət tullantılarının yerləşdirilməsinə, habelə təbii resurslardan istifadəyə görə ödənişlər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada və məbləğdə təbiətdən istifadəçi olan müəssisələrdən, təşkilatlardan və vətəndaşlardan alınır.

2. Ətraf mühitin müəyyən edilmiş limitlərdən artıq çirkləndirilməsinə görə cərimələr qanunvericilikdə müəyyən edilən qaydada və məbləğdə alınır.

Maddə 25. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində iqtisadi stimullaşdırma

Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılması ekoloji yönümlü subsidiyalar və digər stimullaşdırıcı tədbirlər vasitəsi ilə həyata keçirilir.

Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi stimullaşdırılması qanunvericiliyə zidd olmayan tədbirlərin köməyi ilə də həyata keçirilə bilər.

Maddə 26. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində sığorta [19]

1. Təbii resurslardan istifadə zamanı ətraf mühitə və üçüncü şəxslərə zərərin vurulmasına görə təbii resurslardan istifadəçi olan hüquqi və fiziki şəxslər mülki məsuliyyətini könüllü qaydada sığorta edə bilərlər.

2. Daşınmaz əmlakın istismarı nəticəsində üçüncü şəxslərin sağlamlığına və əmlakına dəyə biləcək zərərlə bağlı daşınmaz əmlak sahiblərinin mülki məsuliyyətinin sığortası “İcbari sığortalar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq icbari qaydada həyata keçirilir.

Maddə 27. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fondlar

1. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fondlar ətraf mühitin mühafizəsində təxirəsalınmaz tədbirlərin, ona vurulan zərərin aradan qaldırılmasının və kompensasiya verilməsinin, yaşıllıqları mühafizə tədbirlərinin, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində başqa tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün yaradılır. [20]

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada dövlət və ictimai fondları yaradıla bilər.

3. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə dövlət fondu təbiətdən istifadəyə görə ödəmələr, ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə alınan cərimələr, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada müsadirə edilən ovçuluq və balıqçılıq alətlərinin və qeyri-qanuni əldə edilən məhsulların satışından daxil olan vəsaitlər, yaşıllıqların götürülməsinə (kəsilməsinə), zədələnməsinə və ya məhv edilməsinə görə ödənilən bərpa dəyəri, qrantlar, könüllü ianələr, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmayan başqa daxilolmalar hesabına təşkil edilir. [21]

4. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə dövlət fonduna daxil olan vəsaitin 7 faizi dövlət büdcəsinə köçürülür. [22]

Maddə 28. Ətraf mühitin mühafizəsində dövlət fondlarından istifadə

1. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə dövlət fondunun vəsaitləri aşağıdakı tədbirlər üçün istifadə edilir:

1.1. elmi-tədqiqat işlərinə, resursqənaətedici və ekoloji təmiz texnologiyalarının tətbiqinə;

1.2. təbiətdən istifadəçilər tərəfindən həyata keçirilən təbiətin mühafizəsi obyektlərinin tikintisinin, yenidən qurulmasının maliyyələşdirilməsinə;

1.3. ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş ziyanın bərpası sahəsində həyata keçirilən tədbirlərə;

1.4. çirklənmə və başqa mənfi təsirlər nəticəsində vətəndaşların sağlamlığına və ətraf mühitə vurulmuş zərərin bərpasına görə onlara müəyyən edilmiş kompensasiyanın verilməsinə;

1.5. ətraf mühitin pozulmuş ekoloji tarazlığının bərpasına, proqram, layihələrin, normativ-metodiki sənədlərin işlənməsinə və həyata keçirilməsinə;

1.6. ekoloji maarifləndirmə və təhsilə; [23]

1.7. xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafizəsinə; [24]

1.7-1. yaşıllıqları mühafizə tədbirlərinin maliyyələşdirilməsinə; [25]

1.8. nadir və nəsli kəsilməkdə olan fauna və flora növlərinin mühafizəsinə və bərpasına;

1.9. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət orqanlarının maddi-texniki bazasının yaradılmasına və inkişafına;

1.10. ətraf mühitin dövlət monitorinqinin təşkili və keçirilməsinə, dövlət kadastrının aparılmasına; [26]

1.11. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində çalışan mütəxəssislərin həvəsləndirilməsi məqsədilə onların maddi stimullaşdırılmasına.

2. Ətraf mühitin mühafizəsi fondlarının vəsaitlərinin ətraf mühitin mühafizəsi ilə aidiyyatı olmayan məqsədlərə xərclənməsi qadağandır.

Maddə 29. Ətraf mühitin mühafizəsinin ictimai fondları

Ətraf mühitin mühafizəsinin ictimai fondları ictimai birliklərin vəsaiti, qrantlar, fiziki və hüquqi şəxslərin könüllü ianələri, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmayan başqa daxilolmalar hesabına təşkil edilir. Bu fondlar ictimai birliklər tərəfindən yaradılır, ətraf mühitin mühafizəsinə, təbiətdən səmərəli və kompleks istifadə ilə əlaqədar işlərə və tədbirlərə sərf olunur.

İctimai fondların yaradılması, onların vəsaitlərinin formalaşması və xərclənməsi qaydaları qanunvericiliyə uyğun olaraq müvafiq ictimai birliklərin təsdiq etdikləri əsasnamələrdə (nizamnamələrdə) müəyyən edilir.

Ətraf mühİtİn ekolojİ TARAZLIĞININ nİzamlanması

Maddə 30. Ətraf mühitin ekoloji tarazlığının pozulma dərəcəsinin nizamlanması

1. Ətraf mühitin ekoloji cəhətdən tarazlığının nizamlanmasının məqsədi ekoloji təhlükəsizliyin və əhalinin sağlamlığının qorunmasına zəmanət verən, təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsini və bərpasını, ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınmasını təmin edən elmi əsaslandırılmış ətraf mühitə yol verilə bilən təsir normalarının müəyyən edilməsidir.

2. Ətraf mühitin ekoloji tarazlığının pozulma dərəcəsinin nizamlanmasına:

2.1. ətraf mühitin keyfiyyət göstəricilərinin insanın sağlamlığına, təbii resursların səmərəli istifadəsinə, mühafizəsinə və bərpasına zərərli təsirin müəyyən edilməsi;

2.2. ətraf mühitə zərərli təsirin yol verilə bilən son həddi səviyyəsinin müəyyən edilməsi aiddir.

3. Ətraf mühitin müəyyən edilmiş keyfiyyət normativlərinin azaldılmış normalarla əvəz edilməsinə xüsusi icazə verilmir. [27]

4. Konkret ekoloji şəraitdən asılı olaraq normativ göstəricilərin mənfi istiqamətə doğru dəyişdirilməsinə xüsusi icazə verilə bilər. [28]

5. Ətraf mühitin təsdiq edilmiş keyfiyyət normativləri bütün hüquqi və fiziki şəxslər üçün məcburidir. Bu normativlər mətbuatda dərc olunmalı və yayılmalıdır.

Maddə 31. Ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinin əsas göstəriciləri

1. Ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinin əsas göstəricilərinə:

1.1. ətraf mühitə atılan və axıdılan zərərli maddələrin miqdarının, səs-küyün, vibrasiyanın, elektromaqnit şüalanmasının və başqa zərərli fiziki təsirlərin, radiasiya təsiri səviyyəsinin, kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatında aqrokimyəvi maddələrin miqdarının tətbiqinin yol verilə bilən son hədləri;

1.2. ətraf mühitdə zərərli maddələrin konsentrasiyasının yol verilə bilən qatılıq həddi;

1.3. mühafizə, sanitariya-mühafizə və digər qoruq zonalarının vəziyyəti aid edilir.

2. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ətraf mühitin başqa keyfiyyət normativlərini də nəzərdə tuta bilər. Çirklənmənin göstəriciləri normativ sənədlərdə göstərilməlidir.

Maddə 32. Ətraf mühitə atılan və axıdılan zərərli maddələrin yol verilə bilən miqdarının normalaşdırılması

1. Əhalinin sağlamlığının, bitki və heyvanlar aləminin mühafizəsi, onların genetik fondunun qorunması məqsədilə, atmosferi, suyu, torpağı və yerin təkini çirkləndirən potensial təhlükəli kimyəvi və bioloji maddələrin yol verilə bilən miqdarının normativləri müəyyən edilir.

2. Müvafiq ərazilərdə bütün çirklənmə mənbələrinin əhalinin sağlamlığına, bitki və heyvanlar aləminə təsiri nəzərə alınmaqla ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq məqsədilə hər bir çirklənmə mənbəyi üzrə ətraf mühitə atılan, axıdılan və basdırılan zərərli maddələrin yol verilə bilən normativlərinin son hədləri müəyyən edilir.

3. Əhalinin sağlamlığın və əmək qabiliyyətinin qorunması, bitki və heyvanlar aləmi üçün əlverişli olan ətraf mühitin mühafizəsi məqsədilə səs-küyün, vibrasiyanın, elektromaqnit sahələrinin səviyyəsinin, radioaktiv şüalanmanın və başqa zərərli fiziki təsirlərin yol verilə bilən son hədləri normativləri müəyyən edilir.

Maddə 33. Kənd və meşə təsərrüfatında aqrotexniki tədbirlərin və aqrokimyəvi maddələrin tətbiqinin nizamlanması

İnsan sağlamlığı və genetik fondun, bitki və heyvanlar aləminin mühafizəsi məqsədilə kənd və meşə təsərrüfatlarında mineral gübrələrin, bitkilərin mühafizəsi üçün kimyəvi vasitələr və stimulyatorların, başqa aqrokimyəvi maddələrin müəyyən olunmuş həddinin, aqrotexniki tədbirlərin tətbiqinin artıq olmasına yol verilmir.

Maddə 34. Sanitariya-mühafizə və digər mühafizə zonaları

Ətraf mühitə və xüsusi mühafizə olunan təbii obyektlərə və ərazilərə zərərli təsirlərin qarşısının alınması məqsədilə sanitariya-mühafizə, digər mühafizə zonaları müəyyən edilir.

Sanitariya-mühafizə və digər mühafizə zonaları və onlardan istifadə qaydaları qanunvericiliyə uyğun müəyyən edilir.

Təsərrüfat və dİgər fəalİyyət sahələrİnə ekolojİ tələblər

Maddə 35. Təbii resurslardan istifadə zamanı ekoloji tələblər

Torpaqdan, yerin təkindən, havadan, su hövzələrindən, meşələrdən və başqa bitkilərdən, heyvanlar aləmindən, müstəsna ekoloji, elmi və mədəni dəyərə malik olan ətraf mühit obyektlərindən, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən və ekoloji fəlakət şəraitli olan ərazilərdən istifadədə ekoloji tələblər normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir.

Təbii ekoloji tarazlıqda olan sistemlərin pozulmasına səbəb olan, habelə insanın, bitki və heyvanlar aləminin genetik fondunun məhv edilməsinə, əhalinin həyat və sağlamlığı üçün təhlükəli olan fəaliyyətlərə xüsusi icazə verilmir. [29]

Maddə 36. Layihələşdirməyə ekoloji tələblər

Yaşayış məntəqələrinin, sənaye və kənd təsərrüfatı obyektlərinin və qurğularının, su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin, hidrotexniki qurğuların, nəqliyyat və rabitə vasitələrinin, texnoloji proseslərin və avadanlıqların, başqa obyektlərin layihələşdirilməsində ətraf mühitin keyfiyyət normativləri nəzərə alınmalı, tullantıların zərərsizləşdiriləsi və istifadəsi, tullantısız və ay tullantılı texnologiyalar və istehsalatlar, ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını alan səmərəli tədbirlər nəzərə alınmalıdır. [30]

Maddə 37. Müəssisələrin, qurğuların və istehsal obyektlərinin yerləşdirilməsinə ekoloji tələblər

Müəssisələrin, qurğuların və istehsal obyektlərinin yerləşdirildiyi ərazilər ətraf mühitin mühafizəsi, təbii resursların səmərəli istifadə və bərpa şərtləri, qaydaları gözlənilməklə göstərilən obyektlərin fəaliyyətinin ekoloji aqibəti nəzərə alınaraq müəyyən edilir.

Müəssisələr, qurğular və başqa istehsal obyektləri yerləşdirildikdə, sanitariya-mühafizə və digər mühafizə zonaları müəyyən edilir.

Maddə 38. Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin tikintisinə və yenidən qurulmasına ekoloji tələblər

Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin tikintisi və yenidən qurulması zamanı ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinə riayət olunmalıdır. Təsdiq edilmiş layihənin və ya işlərin smeta sənədlərində göstərilmiş dəyərinin ətraf mühitin zərərinə olaraq dəyişdirilməsinə yol verilmir.

Tikinti işləri aparıldıqda torpaqların rekultivasiyası, təbii resursların bərpası və səmərəli istifadəsi, ərazilərin abadlaşdırılması və ətraf mühitin sağlamlaşdırılması üzrə tədbirlər görülməlidir.

Maddə 39. İflas dövründə ekoloji tələblər və öhdəliklər

1. Təbiətdən istifadəçi olan hüquqi şəxsin (müəssisənin) iflası haqqında iş qaldırıldıqda onun ekoloji vəziyyəti yoxlanılır.

Ekoloji vəziyyətin yoxlanılması əmlak inzibatçısı tərəfindən təmin edilir.

2. Müəssisənin iflası haqqında işin icraatı zamanı ekoloji öhdəliklər üzrə kreditorların maraqları nəzərə alınmalıdır.

Maddə 40. Təbiətdən istifadəçi ləğv olunduqda və yenidən təşkil edildikdə ekoloji tələblərin və öhdəliklərin nəzərə alınması

1. Təbiətdən istifadəçinin ləğvi və yenidən təşkil edilməsi onun vəziyyətinin yoxlanılması haqqında məlumatın və (və ya) ekoloji ekspertizanın əsasında ekoloji tələblər nəzərə alınmaqla həyata keçirilir və ləğvetmə aktında (balansında) həmin yoxlamanın (ekspertizanın) nəticələri göstərilir.

2. Ləğv edilən və ya yenidən təşkil edilən təbiətdən istifadəçinin ekoloji vəziyyətinin yoxlanılması müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) nümayəndələrinin iştirakı ilə həyata keçirilir. [31]

3. Təbiətdən istifadəçi yenidən təşkil edildiyi halda ekoloji öhdəliklər onun hüquqi varisinə keçir.

4. Təbiətdən istifadəçi ləğv edilərkən ekoloji öhdəliklər üzrə kreditorların maraqları nəzərə alınmalıdır.

Maddə 41. Müəssisələr, qurğular və başqa obyektlər istismara verildikdə və istismar müddətində ekoloji tələblər

Müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin istismarı ətraf mühitin mühafizəsi üzrə layihədə göstərilmiş bütün ekoloji tələblərin tam həcmdə yerinə yetirilməsi şərti ilə həyata keçirilir.

Son hədləri yol verilən normativlər səviyyəsində zərərli maddələrin və tullantıların zərərsizləşdiriləsi və istifadə edilməsi üzrə təmizləyici qurğularla və avadanlıqlarla təmin edilməyən, təbii resursların səmərəli istifadəsi, bərpası və torpaqların rekultivasiyası üzrə layihələşdirmə işləri başa çatdırılmadıqda müəssisələrin, qurğuların və başqa obyektlərin istismara verilməsi qadağan edilir.

Maddə 42. Sənaye, energetika, nəqliyyat və rabitə obyektlərinin, kənd təsərrüfatı təyinatlı və meliorasiya obyektlərinin istismarına ekoloji tələblər

1. Sənaye, energetika, nəqliyyat və rabitə obyektlərinin, kənd təsərrüfatı təyinatlı obyektlərin istismarı və meliorasiya işlərində ətraf mühitin çirklənməsini qarşısını alan təmizləyici qurğular və sanitariya-mühafizə zonaları, ekoloji əsaslandırılmış texnologiyalar və müəyyən edilmiş ekoloji tələblər nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Onlar tullantıların və maddələrin qalıqlarının tullantılarının təmizlənməsi, zərərsizləşdiriləsi və istifadə edilməsi üçün səmərəli vasitələrlə təchiz edilməli, təhlükəsiz yanacaq növlərini tətbiq etməli, təbii resursları qənaətlə və səmərəli istifadə etməli və ekoloji təhlükəsizlik üzrə tədbirlər görülməlidirlər. [32]

2. Əhali sıx olan ərazilərdə, seysmik təhlükəli zonalarda, tarixi və təbiət abidələri yerləşən ərazilərdə, əhalinin ənənəvi istirahət və müalicə yerlərində atom elektrik stansiyalarının tikintisi qadağan edilir.

3. Atmosfer havasına atılan zəhərli qazların miqdarının azaldılması məqsədilə magistral avtomobil yollarında daimi fəaliyyət göstərən, lazımi avadanlıqlarla təchiz edilmiş ekoloji postlar yaradılır.

Maddə 43. Şəhərsalma və başqa yaşayış məntəqələrin tikintisinə ekoloji tələblər

Şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin layihələşdirilməsi, tikintisi və yenidən qurulmasında əhalinin yaşayışı və istirahəti ilə əlaqədar əlverişli şəraitlərin təmin edilməsi üçün ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyə uyğun olaraq ekoloji tələblər nəzərə alınmalıdır.

Şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin layihələşdirilməsində və tikintisində məişət-kommunal tullantılarının yığılması, emalı, zərərsizləşdiriləsi, istifadəsi və basdırılması nəzərdə tutulmalı və həyata keçirilməlidir. Böyük şəhərlər və sənaye mərkəzləri nəzdində təbiətdən istifadə etmək qaydaları ilə meşə-park, yaşıl zonalar və qoruqlar yaradılmalıdır.

Maddə 44. Radioaktiv maddələrlə iş zamanı ekoloji tələblər

1. Müəssisə, idarə və təşkilatlar, vətəndaşlar radioaktiv maddələrin daşınması və basdırılmasının, istifadəsi və saxlanılmasının, nəql edilməsinin, istehsalının müəyyən edilmiş qaydalarını gözləməyə, radiasiya təhlükəsinin yol verilən son həddi normativlərinin pozulmasına yol verilməməsinə, ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsinin qarşısının alınması və aradan qaldırılması üzrə tədbirlər götürməyə borcludurlar.

2. Radioaktiv tullantıların daşınması, təkrar emalı və basdırılması dövlət hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi ərazidə və onun səlahiyyətli nümayəndəsinin mütləq iştirakı ilə həyata keçirilir.

2-1. Radioaktiv və ionlaşdırıcı şüalar verən maddələrin tullantılarının zərərsizləşdirilməsi (basdırılması), emalı sahəsində müəssisələrin, habelə bu fəaliyyətlə bağlı digər obyektlərin layihələndirilməsi və fəaliyyəti zamanı ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi “Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında” və “Əhalinin radiasiya təhlükəsizliyi haqqında” Azərbaycan Respublikası qanunlarının tələblərinə uyğun həyata keçirilir. [33]

3. Qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, radioaktiv tullantıların və maddələrin saxlanılması və ya basdırılması məqsədilə onların başqa ölkələrdən Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və respublika ərazisindən tranzit yolu ilə aparılması qadağandır. Radioaktiv maddələrin ətraf mühitə yayılmasını istisna edən tədbirlər aparılmadan, radioaktiv tullantıların və materialların yerin təkində basdırılması (yerləşdirilməsi) qadağandır.

4. Ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsi aşkar edildikdə bu barədə müvafiq orqanlara dərhal məlumat verilməlidir.

Maddə 45. Potensial təhlükəli kimyəvi və bioloji maddələrin istehsalına və istifadəsinə verilən ekoloji tələblər

Potensial təhlükəli kimyəvi və bioloji maddələrin istehsalına və tətbiqinə zəruri toksikoloji-gigiyena, toksikoloji-ekoloji tədqiqatlar aparıldıqdan, gigiyena və ekoloji normativlər müəyyən edildikdən və bu maddələrin qanunla müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatından keçdikdən sonra “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq lisenziya və ya icazə verilir. [34]

Yerli şəraitə məxsus olmayan və həmçinin süni yolla alınan bioloji obyektlərin ətraf mühitdə yerləşdirilməsi və çoxaldılmasına müvafiq ekoloji əsaslandırmalar olmadan yol verilmir. [35]

Maddə 46. Ətraf mühitin zərərli fiziki təsirdən mühafizəsi

Təşkilatlar, vətəndaşlar istehsalat, ictimai və yaşayış yerlərində, küçələrdə, əhalinin istirahət etdiyi, canlıların məskunlaşdığı yerlərdə səs-küyün, vibrasiyanın, elektromaqnit şüalanmanın və başqa zərərli fiziki təsirlərin qarşısının alınması və aradan qaldırılması üzrə zəruri tədbirlər görməlidirlər.

Şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin planlaşdırılmasında və tikintisində, istehsalat və başqa obyektlərin layihələşdirilməsində, tikintisində və yenidən qurulmasında, yeni texnologiyanın, nəqliyyat və rabitə vasitələrinin yaradılmasında ətraf mühitin ekoloji tarazlığının qorunması nəzərə alınmalıdır.

Qalınlığı 15 mikrona qədər olan polietilen torbaların, habelə birdəfəlik istifadə üçün nəzərdə tutulan plastik qarışdırıcı çubuq, çəngəl, qaşıq, bıçaq, boşqab və stəkanların sahibkarlar tərəfindən idxalı, istehsalı, həmçinin ticarət, ictimai iaşə və digər xidmət obyektlərində istehlakçıya satılması və ya verilməsi qadağandır. [36]

Maddə 47. Ətraf mühitin istehsalat və məişət tullantılarından mühafizəsi

1. İstehsalat və məişət tullantılarının toplanması, məhv edilməsi və basdırılması müvafiq icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının razılığı ilə müəyyən edilən yerlərdə aparılır.

2. Tullantıların emalı, basdırılması və ya saxlanılması üçün Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilə bilər. [37]

3. İstifadə edildikdən sonra tullantıların zərərsizləşdiriləsi və istifadəsi üçün texnologiyası olmayan məhsulun idxalı qadağan edilir.

4. İstehsalat və məişət tullantılarının uçotu qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada aparılır.

5. Tullantılara verilən ekoloji tələblər bu Qanunla yanaşı tullantılar haqqında normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir.

Maddə 48. Hərbi və müdafiə obyektlərinə ekoloji tələblər

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş xüsusi hallar istisna olmaqla, bu Qanunda müəyyən edilən ekoloji tələblər tam həcmdə hərbi və müdafiə obyektlərinə şamil edilir.

Maddə 49. Yer kürəsi iqliminin və atmosferin ozon təbəqəsinin mühafizəsi

Yer kürəsi iqliminin və ozon təbəqəsinin mühafizəsi ölkənin qanunvericiliyi və Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrlə (sazişlərlə) tənzimlənir.

Maddə 50. Ekoloji ekspertiza

Ekoloji ekspertiza təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə ola bilən mənfi təsirinin və onlarla bağlı nəticələrin aşkar edilməsi, qarşısının alınması və proqnozlaşdırılması məqsədilə ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinə və ekoloji tələblərə uyğunluğunun müəyyən edilməsidir.

Ekoloji ekspertiza dövlət və ictimai ekoloji ekspertiza formalarında həyata keçirilir. [38]

Maddə 51. Ekoloji ekspertizanın məqsəd və vəzifələri [39]

1. Ekoloji ekspertizanın əsas məqsədi ekoloji ekspertiza obyektlərinin ətraf mühitə və insan sağlamlığına birbaşa və ya dolayı mənfi təsirinin və onlarla bağlı nəticələrin aşkar edilməsi, qarşısının alınması və proqnozlaşdırılmasından, qəbul olunan qərarların ekoloji təhlükəsizlik dərəcəsini və ətraf mühitin mühafizəsi üzrə tədbirlərin səmərəsini müəyyən etməkdən ibarətdir.

2. Ekoloji ekspertizanın vəzifələri aşağıdakılardır:

2.1. ekoloji ekspertiza obyektlərinin ekoloji təhlükəsizlik səviyyəsini və ətraf mühitə potensial təsirini tam, hərtərəfli və elmi əsaslandırılmış təhlil əsasında qiymətləndirmək;

2.2. ətraf mühitə bilavasitə və ya dolayısı ilə təsir göstərə biləcək qərarların qəbul edilməsinin qarşısını almaq;

2.3. ekoloji ekspertiza obyektlərinin ətraf mühitin mühafizəsi və təbii ehtiyatlardan istifadə sahəsində normativ hüquqi aktlara uyğunluğunu müəyyən etmək;

2.4. ətraf mühitin mühafizəsi üzrə tədbirlərin səmərəliliyini, dolğunluğunu və tamlığını qiymətləndirmək və onların ekoloji tələblərə uyğunluğunu müəyyən etmək;

2.5. ekoloji ekspertiza obyektlərinin ətraf mühitə potensial təsiri və onun nəticələri barədə maraqlı şəxsləri məlumatlandırmaq.

Maddə 52. Dövlət ekoloji ekspertizasına dair tələblər

1. Dövlət ekoloji ekspertizası bu Qanunun 54-cü maddəsində göstərilən obyektlərə münasibətdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən həyata keçirilir.

2. Dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsi qaydası, “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələbləri nəzərə alınmaqla, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən müəyyən edilir.

3. Təsərrüfat fəaliyyəti yerin təkindən istifadə ilə bağlı olduqda, həmin fəaliyyətə dair dövlət ekoloji ekspertizası bu işlər “Yerin təki haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 27-ci maddəsinə uyğun olaraq dövlət uçotuna və dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra aparılır.

4. Dövlət ekoloji ekspertizasının obyektləri barədə ekoloji ekspertiza rəyi olmadan sənaye və ərzaq məhsullarının istehsalı, işlərin, xidmətlərin yerinə yetirilməsi və ya Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilməsi qadağandır.

5. Dövlət ekoloji ekspertiza obyektləri xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə və obyektlərinə yaxın ərazilərlə bağlı olduqda, dövlət ekoloji ekspertizası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) nümayəndələrinin iştirakı ilə aparılır.

6. Dövlət ekoloji ekspertizası həyata keçirilərkən aşağıdakılar rəhbər tutulur:

6.1. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn öhdəliklər;

6.2. ekoloji ekspertiza obyektlərinin ətraf mühitə təsirinin kompleks (sosial-iqtisadi, ekoloji) qiymətləndirilməsinin nəticələri;

6.3. ekoloji tarazlığın, genofondun və canlı təbiətin müxtəlifliyinin qorunub saxlanılmasının təmin edilməsi zərurəti;

6.4. dövlət ekoloji ekspertizasının keyfiyyətinin və ekoloji ekspertiza rəyinin tərəflərin mövqelərindən asılılığının yolverilməzliyi;

6.5. dövlət ekoloji ekspertizası metodologiyasının inkişafı və təkmilləşdirilməsi üçün şəraitin yaradılması zərurəti.

7. İrihəcmli və mürəkkəb ekoloji ekspertiza obyektlərinin, habelə transsərhəd təsirə malik olan ekoloji ekspertiza obyektlərinin dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən Ekspert Komissiyası təşkil olunur.

8. Ekoloji ekspertiza obyektlərinin realizəsi zamanı onların transsərhəd təsiri müəyyən edildikdə, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) ekspert komissiyasının fəaliyyətinə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanla (qurumla) razılaşdırmaqla maraqlı ölkələrin mütəxəssislərini və beynəlxalq ekspertləri cəlb edir.

9. Ekspert Komissiyasının səlahiyyətləri, fəaliyyət qaydası və tərkibi, onun fəaliyyətinə cəlb edilən ekspertlərə dair tələblər, ekspertlərin hüquq və vəzifələri, habelə dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsinə beynəlxalq ekspertlərin cəlb edilməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən təsdiq edilən Əsasnamə ilə tənzimlənir.

10. Sifarişçi dövlət ekoloji ekspertizasının keçirilməsi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma) “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 29-cu və 30-cu maddələrində nəzərdə tutulmuş qaydada ərizə təqdim edir. Ərizəyə aşağıdakı sənədlər əlavə edilir (müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) özü həmin sənədlər barədə məlumatları “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 18.3-cü maddəsində göstərilən qaydada əldə edə bilmədikdə): [40]

10.1. ərizəçi fiziki şəxs olduqda, şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti;

10.2. ərizəçi fərdi sahibkar olduqda, şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti və vergi ödəyicisi kimi uçota alınması haqqında şəhadətnamənin surəti;

10.3. ərizəçi hüquqi şəxs, xarici hüquqi şəxsin filialı, nümayəndəliyi olduqda, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrindən çıxarışın surəti və vergi ödəyicisi kimi uçota alınması haqqında şəhadətnamənin surəti;

10.4. ərizədə qeyd olunan obyektin üzərində ərizəçinin mülkiyyət, istifadə və ya icarə hüququnu təsdiq edən sənədin surəti (əgər obyektin dövlət ekoloji ekspertizasının keçirilməsi istənilirsə);

10.5. torpaq sahəsindən mülkiyyət, istifadə və ya icarə hüququnu təsdiq edən sənəd;

10.6. dövlət ekoloji ekspertizasının maliyyələşdirilməsini təsdiq edən sənəd;

10.7. nəzərdə tutulan fəaliyyəti barədə məlumat (hər bir istehsalat və xidmət sahəsi göstərilməklə);

10.8. istifadə olunan avadanlıqların texniki sənədləri;

10.9. istehsalatda istifadə olunan əsas və köməkçi xammal növləri barədə məlumat;

10.10. istifadə olunan enerji növləri barədə məlumat;

10.11. müəssisədə su təchizatı və tullantı sularının axıdılması barədə məlumat (texniki şərt);

10.12. əmələ gələn tullantıların idarə olunması, o cümlədən istehsalat tullantılarının təkrar istifadəsinin mümkünlüyü və həcmi barədə məlumat;

10.13. dövlət ekoloji ekspertizası obyektləri üçün layihə sənədlərin hazırlanmasına sərf olunan maliyyə vəsaitinin məbləğinə və ya layihənin ümumi smeta dəyərinə dair sənəd (müqavilə);

10.14. ərazidə aparılmış mühəndisi-geoloji işlərin hesabatı.

10-1. Dövlət ekoloji ekspertizas ı n ı n ke ç irilməsi üçü n zəruri olan sənədlərin və ya məlumatlar ı n Elektron H ö kumət İ nformasiya Sistemi vasitəsilə m ü vafiq d ö vlət orqan ı ndan (qurumundan) əldə edilməsi m ü mk ü n olduqda həmin sənədlər və ya məlumatlar sifari şç idən tələb edilmir. Belə sənədlərin və ya məlumatlar ı n Elektron H ö kumət İ nformasiya Sistemi vasitəsilə əldə edilməsi m ü mk ü n olmad ığı hallarda onlar ı n təqdim edilməsi sifari şç inin raz ı l ığı ilə sor ğ u əsas ı nda m ü vafiq d ö vlət orqan ı ndan (qurumundan) tələb olunur və ya sifari şç i tərəfindən təmin edilir. [41]

11. Dövlət ekoloji ekspertizası bu Qanunun 54-cü maddəsinin birinci hissəsinin 2-ci bəndində göstərilən ƏMTQ sənədlərinə və 8-ci bəndində göstərilən ekoloji ekspertiza obyektlərinə münasibətdə həyata keçirildikdə bu hissənin 10.2-10.10-cu bəndlərində nəzərdə tutulan sənədlər və məlumatların təqdim edilməsi tələb olunmur.”.

12. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) dövlət ekoloji ekspertizasının təşkili və həyata keçirilməsi, habelə ekoloji ekspertiza rəyinin verilməsi zamanı “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun, bu Qanunun və ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı digər normativ hüquqi aktların tələblərinə riayət olunmasına nəzarəti təmin edir.

Maddə 53. Dövlət ekoloji ekspertizasının əsasları [42]

Dövlət ekoloji ekspertizası aşağıdakıları rəhbər tutur:

1. beynəlxalq hüquq öhdəlikləri;

2. qanunçuluq, elmi əsaslılıq, aşkarlıq prinsipləri, ekoloji, sosial, mühəndis-texnoloji, texniki, arxitektura-planlaşdırma, iqtisadi və başqa qiymətlərin inteqrasiyası prinsipləri;

3. təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə təsirinin kompleks sosial-ekoloji-iqtisadi qiymətləndirilməsinin nəticələri.

4. bütün insanların sağlamlığı və rifahı üçün əlverişli ətraf mühitə malik olmaq hüququnu;

5. indiki və gələcək nəsillərin mənafeyi naminə ekoloji tarazlığın, genofondun və canlı təbiətin rəngarəngliyinin qorunub saxlanılmasını təmin etmək zərurətini;

6. təbiətdən tənzimlənməyən istifadənin potensial təhlükəsi prezumpsiyasını;

7. qəzaların baş verməsinin mümkünlüyünü;

8. ətraf mühitin qorunub saxlanılmasının cəmiyyətin inkişafının ayrılmaz tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilməsini.

Maddə 54. Dövlət ekoloji ekspertizasının obyektləri

Dövlət ekoloji ekspertizasının obyektləri aşağıdakılardır:

1. ölkə və iqtisadiyyat sahələri üzrə məhsuldar qüvvələrinin inkişafına və yerləşdirilməsinə dair dövlət və yerli proqramların layihələri strateji sənədlərin layihələrinə dair strateji ekoloji qiymətləndirmə (SEQ) sənədləri; [43]

2. istehsal, sosial, ticarət, ictimai iaşə və digər xidmət obyektləri, infrastruktur obyektləri və komplekslərinin layihələri, onların konservasiyası, ləğv olunması, yeni texnika ilə təchiz edilməsi və genişləndirilməsi üzrə layihələr, texniki-iqtisadi əsaslandırılmalar (TİƏ), ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi (ƏMTQ) və transsərhəd konteksdə ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi sənədləri; [44]

3. yeni texnikanın, texnologiyanın, materialların və maddələrin yaradılmasına, o cümlədən idxalına və ixracına dair sənədlər; [45]

4. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində metodiki təlimatların və texniki normativ hüquqi aktların layihələri; [46]

5. ərazilərin kompleks ekoloji-tədqiqat materialları, ərazilərə xüsusi mühafizə statusunun verilməsi, ekoloji fəlakət zonalarının və fövqəladə ekoloji vəziyyətin elan olunmasının əsaslandırılması sənədləri, habelə həmin ərazilərin bərpası proqramları; [47]

6. regionların, ayrı-ayrı ərazilərin və təbiət komplekslərinin ekoloji vəziyyətinə dair sənədlər;

7. müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına əsasən təbiətdən (təbii ehtiyatlardan) istifadəni nəzərdə tutan müqavilə (kontrakt) və razılaşmaların layihələri; [48]

8. müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən müəyyən edilən hallarda tikinti layihələrinin ekologiya bölməsi. [49]

Maddə 55 . Sifarişçinin və planlaşdırıcı orqanın vəzifələri [50]

1. Sifarişçinin və planlaşdırıcı orqanın vəzifələri aşağıdakılardır:

1.1. dövlət ekoloji ekspertiza obyektlərinə dair sənədləri bu Qanuna və “Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq tərtib etmək və vaxtında dövlət ekoloji ekspertizasına təqdim etmək;

1.2. dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsi üçün zəruri olan əlavə məlumatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma) təqdim etmək;

1.3. dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsini bu Qanunla müəyyən edilən qaydada maliyyələşdirmək;

1.4. dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsi zamanı elmi tədqiqat və axtarış işlərinin (əlavə axtarışlar, nəzarət ölçmələri, sınaq nümunələrinin götürülməsi, analizi və sair) aparılması tələb olunduqda, həmin işləri maliyyələşdirmək və onların həyata keçirilməsini təmin etmək.

Maddə 56. Dövlət ekoloji ekspertizasının maliyyələşdirilməsi

1. Dövlət ekoloji ekspertizasının maliyyələşdirilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) müəyyən etdiyi qaydada dövlət büdcəsi və sənədlərin sifarişçisinin vəsaiti hesabına həyata keçirilir. [51]

2. Bu Qanunun 54-cü maddəsi ilə müəyyən edilən dövlət ekoloji ekspertizası obyektləri üzrə layihələrin həyata keçirilməsinə və maliyyələşdirilməsinə yalnız ekoloji ekspertiza rəyi olduqda yol verilir.

Maddə 57. Dövlət ekoloji ekspertizasının rəyi [52]

1. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) ekoloji ekspertiza obyekti üzrə layihələrin həyata keçirilməsinin mümkünlüyü və ətraf mühitə təsirlərin yol verilə bilən həddi barədə əsaslı nəticələrdən ibarət ekoloji ekspertiza rəyi verir.

2. Ekoloji ekspertiza rəyi “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş qaydada 5 (beş) il müddətinə verilir.

3. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) verdiyi ekoloji ekspertiza rəylərinin “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 6.3.2-ci maddəsinə uyğun olaraq reyestrini aparır, onların rəsmi internet səhifəsində yerləşdirilməsini, habelə sifarişçiyə və aidiyyəti dövlət orqanlarına göndərilməsini təmin edir.

4. Ekoloji ekspertiza rəyinin ləğvi, bərpası, dayandırılması və dublikatının verilməsi “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir.

5. Ekoloji ekspertiza rəyi “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 23.1.1-ci və 23.1.2-ci maddələrində göstərilənlərlə yanaşı aşağıdakı hallarda yenidən rəsmiləşdirilir:

5.1. şəxsin soyadı, adı, atasının adı dəyişdikdə;

5.2. ekoloji ekspertiza sənədlərində dəyişikliklər edildikdə;

5.3. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində normativ və texniki normativ hüquqi aktlarda müəyyən edilmiş ekoloji tələblər dəyişdikdə;

5.4. rəyin qüvvədə olma müddəti başa çatdıqda.

6. Dövlət ekoloji ekspertizasının obyektləri barədə ekspert rəyinin verilməsinə görə “Dövlət rüsumu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş məbləğdə dövlət rüsumu tutulur. [53]

Maddə 58. İctimai ekoloji ekspertizaya dair tələblər

1. İctimai ekoloji ekspertiza dövlət ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsindən asılı olmayaraq, ictimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçılarının təşəbbüsü ilə təşkil olunur və həyata keçirilir.

2. İctimai ekoloji ekspertizanın aparılması qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən müəyyən edilir.

3. İctimai ekoloji ekspertiza dövlət ekoloji ekspertizasından əvvəl və ya onunla eyni vaxta keçirilir.

4. İctimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçıları müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanı (qurumu) və bələdiyyəni ictimai ekoloji ekspertizanın keçirilməsinə 5 (beş) gün qalmış bu barədə yazılı məlumatlandırmalıdır.

5. Ekoloji ekspertiza obyektləri “Dövlət sirri haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq dövlət sirri təşkil edən məlumatlara və ya qanunla qorunan digər məlumatlara aid edildikdə ictimai ekoloji ekspertizanın keçirilməsinə yol verilmir və bu barədə ictimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçılarına məlumat verilir.

6. İctimai ekoloji ekspertiza rəyi tövsiyə xarakteri daşıyır.

7. İctimai ekoloji ekspertiza rəyi onun təşkilatçıları tərəfindən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma), bələdiyyəyə, planlaşdırıcı orqana və sifarişçiyə təqdim edilir, habelə kütləvi informasiya vasitələri ilə ictimaiyyətə çatdırılır.

Maddə 58 -1. İctimai ekoloji ekspertiza sahəsində ictimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçılarının vəzifələri və hüquqları [54]

1. İctimai ekoloji ekspertiza sahəsində ictimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçılarının vəzifələri aşağıdakılardır:

1.1. ictimai ekoloji ekspertizanın həyata keçirilməsi zamanı bu Qanunun tələblərinə riayət etmək;

1.2. ictimai ekoloji ekspertizanın nəticələri barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma), bələdiyyəyə, planlaşdırıcı orqana və sifarişçiyə məlumat vermək.

2. İctimai ekoloji ekspertiza sahəsində ictimai ekoloji ekspertizanın təşkilatçıları aşağıdakı hüquqlara malikdirlər:

2.1. ekoloji ekspertizanın obyektinə dair sənədləri tam həcmdə almaq;

2.2. ekoloji ekspertizanın keçirilməsinə dair tələbləri müəyyən edən normativ hüquqi aktlarla, habelə texniki normativ hüquqi aktlarla tanış olmaq;

2.3. ekoloji cəhətdən zərərli obyektlərin yerləşdirilməsinə, tikintisinə və istismarına dair qərarların ləğv edilməsi, onların fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması, dayandırılması və ya dəyişdirilməsi barədə aidiyyəti qurumlara müraciət etmək.

Ekologİya və ətraf mühİtİn mühafİzəsİ sahəsİndə təhsİl, maarİfləndİrmə, elmİ tədqİqatlar, statİstİka və İnformasİya , reklam sahəsİndə ətraf mühİtİn mühafİzəsİ [55]

Maddə 59. Ekoloji təhsil və maarifləndirmə [56]

1. Əhalinin ekoloji təhsili və maarifləndirilməsi ilə bağlı münasibətlər müvafiq qanunla tənzimlənir. [57]

2. Ətraf mühitə zərərli təsir göstərən fəaliyyətlə bağlı olan vəzifəli şəxslər məcburi qaydada lazımi ekoloji hazırlığa və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin əsaslarına dair birliklərə malik olmalıdırlar. [58]

Maddə 60. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində elmi tədqiqatlar

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində elmi-tədqiqatların aparılması, mühəndis-konstruktor layihələrinin işlənilməsi və yaradılması məqsədilə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada işlər aparılır.

Bu problemlərin həlli dövlət büdcəsi, digər mənbələr hesabına maliyyələşdirilir.

Maddə 61. Dövlət təbiət qoruq fondu

Dövlət təbiət qoruq fondu-ekoloji, elmi-tədqiqat, nadir genetik mənşə, tədris və tarixi dəyərlərə malik olan ətraf mühit obyektlərinin məcmusudur.

Elmi, ekoloji, tarix və genetik dəyərlərə malik olan dövlət təbiət qoruq fondunun mühafizəsi onlardan istifadəyə məhdudiyyətlər və qadağalar yolu ilə təmin edilir.

Maddə 62. Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri [59]

1. Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində xüsusi ekoloji, elmi, mədəni, estetik və sağlamlaşdırma əhəmiyyəti daşıyan təbiət komplekslərindən və obyektlərindən, nadir və nəsil kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan fauna və flora növlərinin yayıldığı yerlərdən ibarət olan, təsərrüfat dövriyyəsindən tamamilə və ya qismən, daimi və ya müvəqqəti çıxarılan torpaq və su məkanı (akvatoriya) sahələri və onların üzərindəki atmosfer məkanıdır. [60]

2. Azərbaycan Respublikasında mühafizə məqsədləri və istifadənin xüsusiyyətlərinə görə fərqlənən aşağıdakı xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə aşağıdakı status verilir:

2.1. dövlət təbiət qoruqları, o cümlədən biosfer qoruqları;

2.2. milli və təbiət parkları;

2.3. təbiət abidələri;

2.4. müvəqqəti təbiət qoruqları;

2.6. zooloji parklar;

2.7. botaniki və dendroloji parklar;

2.8. müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar;

3. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə xüsusi mühafizə olunan başqa təbiət ərazilərinin növləri də nəzərdə tutula bilər.

4. Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri beynəlxalq, respublika, bölgə və ya yerli əhəmiyyətli ola bilər. Müalicə-sağlamlaşdırma yerləri və kurortlar beynəlxalq, ölkə və yerli əhəmiyyətli xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə aid edilə bilər. [62]

5. Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin yaradılması qaydaları, mühafizə və istifadə rejimləri, onların fəaliyyətinin şərtləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və müvafiq normativ hüquqi aktları ilə müəyyən edilir.

Maddə 63. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət statistikası

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən statistik informasiyanın obyektivliliyi və onun beynəlxalq statistika ilə müqayisəliliyi əsasında dövlət statistikası aparılır.

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət statistika hesabatı göstəricilərinin minimal tərkibi və dövlət statistikasının aparılması qaydaları qanunvericiliklə və digər normativ hüquqi aktlarla müəyyən edilir.

Maddə 64. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiya

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiyaya ətraf mühitin vəziyyəti, onun çirklənməsinə, sağlamlaşdırılmasına və mühafizəsinə dair tədbirlərin maliyyələşdirilməsi, təbii resursların vəziyyəti, bərpası və istifadəsi, ətraf mühitə təsirlər, ətraf mühitin keyfiyyətinin normalaşdırılması, təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərə ekoloji tələblər aiddir.

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində informasiyanın alınması ilə əlaqədar bütün məsələlər “Ətraf mühitə dair informasiya almaq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa uyğun olaraq həll edilir. [63]

Maddə 64-1. Reklam sahəsində ətraf mühitin mühafizəsi [64]

64-1.1. “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq, ətraf mühit üçün təhlükə potensialı olan əmtəələrin və hərəkətlərin reklamı qadağandır. Ətraf mühit üçün təhlükə potensialı olan reklamı qadağan olunan əmtəələrin siyahısını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.

64-1.2. Reklam ətraf mühitə ziyan vura biləcək hərəkətlərə təhrik etməməlidir. Reklamda əmtəənin ətraf mühitə mənfi təsiri barədə məlumatların qəsdən gizlədilməsinə yol verilmir.

Fövqəladə ekolojİ şəraİt və ekolojİ fəlakət ZONALARI

Maddə 65. Fövqəladə ekoloji şərait

1. Fövqəladə ekoloji şərait – təbiətin qarşısıalınmaz qüvvələrinin və sənaye qəzalarının təsiri nəticəsində ətraf mühitdə ekoloji tarazlığın pozulması ilə insan həyatı və sağlamlığı, bitki və heyvanlar aləmi üçün təhlükəli mühitin yaranması ilə səciyyələnən fəlakət şəraitdir.

2. Təbii fəlakətlər, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə müvafiq qanunvericiliyə uyğun Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı ərazilərində fövqəladə ekoloji vəziyyət tətbiq edilir.

3. Fövqəladə ekoloji şəraitdə müvafiq ərazilərdə təsərrüfat fəaliyyətinin və təbiətdən istifadənin növü qadağan edilə və ya məhdudlaşdırıla bilər. Təbii resursların və ətraf mühitin bərpası, əhalinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş sosial müdafiəsi üzrə operativ tədbirlər görülür.

4. Ətraf təbii mühit üçün təhlükə yaradan fövqəladə hadisə baş verdikdə, bu maddədə qeyd olunanlarla yanaşı, mülki müdafiə haqqında qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş digər müvafiq tədbirlərin də görülməsi zəruridir. [65]

Maddə 66. Ekoloji fəlakət zonaları

1. Əlverişli olmayan ekoloji vəziyyət nəticəsində əhalinin sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə zərər vurularsa və (və ya) təbii ekoloji sistemlərin dağıdılması, floranın və faunanın məhvi ilə bağlı olan sabit və bərpası mümkün olmayan dəyişikliklərin baş verdiyi ərazi hissələri, su hövzəsi və hava fəzası hissələri ekoloji fəlakət zonaları elan edilir.

2. Ekoloji fəlakət zonaları fövqəladə ekoloji şəraitin ağırlığından və ya onu şərtlərindən amillərdən asılı olaraq kiçik zonalara (ekoloji fəlakət, ekoloji tənəzzül, ekoloji tənəzzül ərəfəsi və s.) bölünür.

3. Kiçik ekoloji fəlakət zonaları üzrə təbii resursların bərpasına, ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasına, əhaliyə tibbi yardımın göstərilməsinə dair tədbirlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş proqramlara əsasən həyata keçirilir.

Maddə 67. Ekoloji fəlakət zonalarında görülən tədbirlər

Ekoloji fəlakət zonalarında aşağıdakı təxirəsalınmaz tədbirlər görülməlidir:

əlverişli olmayan ekoloji şəraiti yaradan təsərrüfat fəaliyyətini dayandırmaq;

insanın sağlamlığına və ətraf mühitə zərərli təsir göstərən təşkilatların istehsal fəaliyyətini müvəqqəti dayandırmaq;

təbiətdən istifadənin ayrı-ayrı sahələrini məhdudlaşdırmaq;

zəruri hallarda insanların köçürülməsinə dair işlər aparmaq.

Maddə 68. Fövqəladə ekoloji fəlakətdən zərərçəkənlərin sosial müdafiəsi

Fövqəladə ekoloji fəlakət nəticəsində zərər çəkən və həmçinin ekoloji təhlükəli zonalarda yaşayan vətəndaşlar, onlara dəymiş zərərin ödənilməsi hüququna, o cümlədən müavinətlərin, güzəştlərin və sosial müdafiənin digər növləri üzrə kompensasiya almaq hüququna malikdir.

Fövqəladə ekoloji fəlakətin nəticələrinin zərərçəkənlərə aid edilməsi qaydaları, onların sosial müdafiəsi qanunvericiliklə müəyyən edilir.

Maddə 69. Fövqəladə ekoloji vəziyyət və ekoloji fəlakət zonalarının elan edilməsi qaydaları

Təbii fəlakətlər, böyük ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə qanunvericiliyə uyxun olaraq Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı ərazilərində fövqəladə ekoloji vəziyyət tətbiq edilir.

Ekoloji fəlakət zonalarının sərhədlərinin müəyyən edilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir.

Ətraf mühİtİn mühafİzəsİnə nəzarət

Maddə 70. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarətin məqsəd və formaları

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarət təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin təsiri nəticəsində ətraf mühitin dəyişməsinin müşahidə edilməsi, onun sağlamlaşdırılması və mühafizəsi, təbii resursların bərpası və səmərəli istifadəsi, keyfiyyət normativlərinin və ekoloji tələblərin yerinə yetirilməsini nəzərdə tutur.

Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət, müəssisə (istehsalat) və ictimai nəzarət həyata keçirilir.

Maddə 71. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarəti

1. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanları bu Qanunun və “Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə uyğun olaraq həyata keçirirlər. [66]

2. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının hüquqları: [67]

2.1. qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq, müəssisə, idarə, təşkilatlara və digər obyektlərə, o cümlədən hərbi və müdafiə obyektlərinə maneəsiz (xidməti vəsiqələri , sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin obyektlərinə daxil olarkən, həmçinin yoxlamanın həyata keçirilməsi haqqında qərarın surətini və yoxlamanın sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların vahid məlumat reyestrində qeydiyyata alınması barədə çıxarışı təqdim etməklə) daxil olmaq, öz xidməti vəzifələrini yerinə yetirmək üçün zəruri olan sənədlərlə, o cümlədən analizlərin nəticələri ilə pulsuz tanış olmaq; [68]

2.2. ətraf mühitin mühafizəsi və sağlamlaşdırılması, təbii resursların bərpası və istifadəsi sahəsində tədbirləri yerinə yetirmək, ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyinə keyfiyyət normativlərinə və ekoloji tələblərinə əməl etmək, tənzimləyici və başqa zərərsizləşdirici qurğuların, onların nəzarət vasitələrinin işini yoxlamaq;

2.3. təbii ehtiyatlardan istifadə və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ayrı-ayrı fəaliyyət növlərinin həyata keçirilməsi üçün verilən lisenziyanın və icazənin, təbiətdən istifadə müqavilələrinin (kontraktların) və lisenziyaların və icazələrin şərtlərinə əməl edilməsini yoxlamaq, qanunvericiliyə uyğun olaraq onların dayandırılması və ya ləğvi barədə qərar qəbul etmək; [69]

2.4. dövlət ekoloji ekspertizasının nəticələrinin yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək;

2.5. ekoloji tələblərin və ətraf mühitin keyfiyyət normativlərinin pozulması ilə həyata keçirilən ekoloji cəhətdən təhlükəli yüklərin (məmulatların), tullantıların və xammal ehtiyatların Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilməsinin və həmçinin onun ərazisindən tranzit yolu ilə aparılmasının qadağan olunması haqqında qanunvericiliyə uyğun olaraq sərəncamlar vermək;

2.6. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində pozuntuların aradan qaldırılmasına dair fiziki və hüquqi şəxslərə tələblər irəli sürmək;

2.7. ekoloji tələblərin pozulması ilə əlaqədar müəssisələrdə, qurğu və obyektlərdə həyata keçirilən işlərin məhdudlaşdırılması və müvəqqəti dayandırılması, o cümlədən maliyyələşdirilməsinin dayandırılması, onların istismara verilməsinin qadağan edilməsi, təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin dayandırılması və ya qadağan edilməsi barədə qərar qəbul etmək; [70]

2.8. qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq, təqsirkarların inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi barədə materialları müvafiq orqanlara göndərmək; [71]

2.9. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulmuş zərərin həcmlərini müəyyən etmək (müəyyən edilməsində iştirak etmək) və bunun əsasında təqsirkar olan şəxslərə bu zərərin könüllü ödənilməsi barədə tələblər irəli sürmək və ya iddiaları məhkəməyə təqdim etmək;

2.10. ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müəssisə (istehsalat) nəzarəti qaydalarının və normalarının gözlənilməsini yoxlamaq;

2.11. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər hüquqlardan istifadə etmək.

3. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar verilmiş qərarların icrası bütün hüquqi və vəzifəli şəxslər, vətəndaşlar üçün məcburidir və onlardan inzibati və məhkəmə qaydasında şikayət edilə bilər. [72]

Maddə 72. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müəssisə (istehsalat) nəzarəti

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində müəssisə (istehsalat) nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təsdiq edilən əsasnamələrə uyğun həyata keçirilir.

Maddə 73. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarət

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ictimai nəzarət təbiətdən istifadəçilərlə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları arasında müqavilələr üzrə ictimai birliklər tərəfindən onların təşəbbüsü ilə həyata keçirilir.

İctimai nəzarətin aparılması qaydaları ictimai birliklər tərəfindən onların nizamnaməsinə uyğun müəyyən edilir.

Maddə 74. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarəti həyata keçirilən şəxslərin müdafiəsi

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından sığortası “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq icbari qaydada həyata keçirilir. [73]

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində nəzarəti həyata keçirən şəxslərin xüsusi vasitələr və odlu silah saxlaması, gəzdirməsi, onlardan istifadə hüququ və qaydaları müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir.

Ekolojİ audİt və onun həyata keçİrİlməsİ

Maddə 75. Ekoloji audit

1. Ekoloji audit – təbii resursların istifadəsi və bərpası üzrə hesabatların düzgün tərtib edilməsi də daxil olmaqla, təbiətdən istifadəçi tərəfindən ekoloji tələblərin, ətraf mühitin mühafizəsi normalarının və qaydalarının gözlənilməsi məqsədilə onların təsərrüfat və digər fəaliyyətinin müstəqil yoxlanılmasıdır.

2. Ekoloji audit təbiətdən istifadəçi ilə ekoloji auditor arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən aparılır. Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda ekoloji audit məcburidir.

3. Ekoloji auditor məsləhəti – ekoloji auditorun ətraf mühitin mühafizəsi və onun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, təbii resursların səmərəli və qənaətlə istifadəsi, bərpası, təbiətdən istifadəçi tərəfindən ekoloji tələblərə, ətraf mühitin mühafizəsi normalarına və qaydalarına riayət edilməsi üzrə məsləhətlərin verilməsidir.

Maddə 76. Ekoloji auditor

1. Ekoloji auditor – “Uyğunluğun qiymətləndirilməsi sahəsində akkreditasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq alınmış akkreditasiya attestatına əsasən ekoloji auditor fəaliyyəti göstərmək hüququna malik olan hüquqi və ya fiziki şəxslərdir. [74]

2. Ekoloji auditor fəaliyyəti göstərmək hüququ verən akkreditasiya attestatı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilir. [75]

3. Xarici auditorlar və auditor təşkilatları ekoloji auditin aparılmasına və məsləhətlərin verilməsinə cəlb edilə bilər.

Maddə 77. Ekoloji auditin həyata keçirilməsi

Ekoloji auditor fəaliyyətinin, ekoloji auditorların attestasiyasının, ekoloji auditin aparılması qaydaları və şərtləri, ekoloji auditorların məsuliyyəti, hüquqları və vəzifələri qanunvericiliklə müəyyən edilir.

Ətraf mühİtİn mühafİzəsİ HAQQINDA qanunverİcİlİyİn POZULMASINA görə məsulİyyət, mübahİsələrİn həllİ

Maddə 78. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət

Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulmasında təqsirkar olan hüquqi və fiziki şəxslər, o cümlədən vəzifəli şəxslər Azərbaycan Respublikasının Mülki, İnzibati Xətalar və Cinayət məcəllələrində nəzərdə tutulmuş hallarda məsuliyyət daşıyırlar. [76]

Maddə 79. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulan zərərin ödənilməsi

1. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində ətraf mühitə, insanların sağlamlığına, təşkilatların, vətəndaşların və dövlətin mülkiyyətinə (əmlakına) zərər vurmuş hüququ və fiziki şəxslər qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun vurulmuş zərər ödəməlidirlər.

2. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulan zərərin ödənilməsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş məzənnələr və metodlarla hesablanma qaydalarına uyğun könüllü və ya məhkəmənin qərarı əsasında, bu hallar olmadıqda isə itkilər nəzərə alınmaqla, ətraf mühitin pozulmuş vəziyyətinin bərpasına lazım olan faktiki xərclər həcmində həyata keçirilir.

3. Zərərin ödənilməsinə görə alınan məbləğlər ətraf mühitin mühafizəsi fondlarına, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda isə zərər çəkmiş hüquqi və ya fiziki şəxsin hesabına köçürülür.

4. Ətraf mühitə təhlükəli təsir edən fəaliyyətlə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslər, onların təqsiri müəyyən edildikdə ətraf mühitə vurulmuş zərəri ödəməlidirlər.

5. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vətəndaşların həyatına və əmlakına vurulmuş zərər, zərər çəkənin əmək qabiliyyətinin itirilməsi dərəcəsi, onun müalicəsi və sağlamlığının bərpası üçün tələb olunan xərclər və itkilər nəzərə alınmaqla tam həcmdə ödənilməlidir.

6. Vətəndaşların sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin həcminin müəyyən edilməsi qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun, zərərin ödənilməsi isə məhkəmənin qərarı əsasında həyata keçirilir.

7. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində vurulmuş zərər Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada ödənilir.

Maddə 80. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mübahisələrin həlli qaydaları

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mübahisələr məhkəmələrlə və ya Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada həll edilir.

Ətraf mühİtİn mühafİzəsİ sahəsİndə beynəlxalq ƏMƏKDAŞLIQ

Maddə 81. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq

Azərbaycan Respublikası ekoloji təhlükəsizliyin üstünlüyünün gözlənilməsi prinsiplərini rəhbər tutaraq ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirir.

Maddə 82. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələr

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrdə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyindən fərqli normalar müəyyən edildikdə beynəlxalq müqavilələrin qaydaları tətbiq edilir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti HEYDƏR ƏLİYEV

Bakı şəhəri, 8 iyun 1999-cu il

İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ SƏNƏDLƏRİNİN SİYAHISI

1. 27 fevral 2001-ci il tarixli 94-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 3, maddə 148)

2. 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238)

3. 25 mart 2003-cü il tarixli 429-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü il, № 4, maddə 178)

4. 30 dekabr 2003-cü il tarixli 568-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 2, maddə 57)

5. 5 mart 2004-cü il tarixli 600-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 4, maddə 201)

6. 25 dekabr 2007-ci il tarixli 524-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 2, maddə 47)

7. 30 sentyabr 2009-cu il tarixli 882-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 5 noyabr 2009-cu il, № 247, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2009-cu il, № 10, maddə 796)

8. 1 fevral 2013-cü il tarixli 553-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti 12 mart 2013-cü il, № 55; “Azərbaycan” qəzeti, 16 mart 2013-cü il, № 59 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 03, maddə 209 )

9. 4 aprel 2014-cü il tarixli 932-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“ Azərbaycan ” qəzeti, 23 aprel 2014-cü il, № 82, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 04, maddə 338)

10. 30 sentyabr 2014-cü il tarixli 1032-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 04 noyabr 2014-cü il, № 240 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 10, maddə 1152)

11. 11 noyabr 2016-cı il tarixli 398-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 25 dekabr 2016-cı il, № 287 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2011 )

12. 30 dekabr 2016-cı il tarixli 479-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 22 fevral 2017-ci il, № 40, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 02, maddə 142 )

13. 14 aprel 2017-ci il tarixli 590-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 7 iyun 2017-ci il, № 121, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 6, maddə 1013 )

14. 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 )

15. 28 dekabr 2018-ci il tarixli 1403-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 31 yanvar 2019-cu il, № 24 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2019-cu il, № 01, maddə 20 )

16. 24 aprel 2020-ci il tarixli 55-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 16 may 2020-ci il, № 95, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 5, maddə 511 )

17. 24 aprel 2020-ci il tarixli 56-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 16 may 2020-ci il, № 95, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 5, maddə 512 )

18. 1 may 2020-ci il tarixli 71-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 1 iyun 2020-ci il, № 102, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 5, maddə 521 )

19. 12 iyun 2020-ci il tarixli 129-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 5 avqust 2020-ci il, № 151 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 7, maddə 842 )

20. 26 noyabr 2020-ci il tarixli 207-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 6 yanvar 2021-ci il, № 1 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 12, I kitab, maddə 1431 )

21. 3 dekabr 2021-ci il tarixli 416-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 31 dekabr 2021-ci il, № 286 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2021-ci il, № 12, maddə 131 5 )

22. 20 dekabr 2022-ci il tarixli 738-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi internet saytı, 7 fevral 2023-cü il, “Azərbaycan” qəzeti, 8 fevral 2023-cü il, № 28)

QANUNA EDİLMİŞ DƏYİŞİKLİK VƏ ƏLAVƏLƏRİN SİYAHISI

[1] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 1-ci maddənin 1-ci hissənin on birinci abzasının sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz edilmişdir və yeni məzmunda on ikinci – on altıncı abzaslar əlavə edilmişdir.

[2] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 1-ci maddəyə yeni məzmunda ikinci hissə əlavə edilmişdir.

24 aprel 2020-ci il tarixli 55-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 16 may 2020-ci il, № 95, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 5, maddə 511 ) ilə 1-ci maddəsinin 2-ci hissəsinə “Azərbaycan Respublikasının” sözlərindən əvvəl “, “İctimai iştirakçılıq haqqında” sözləri əlavə edilmişdir.

[3] 28 dekabr 2018-ci il tarixli 1403-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 31 yanvar 2019-cu il, № 24 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2019-cu il, № 01, maddə 20 ) ilə 2-ci maddənin mətni 2.1-ci maddə hesab edilmişdir və yeni məzmunda 2.2-ci maddə əlavə edilmişdir.

[4] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 3-cü maddənin birinci hissəsinin 6-cı abzasında “ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin” sözləri “bu Qanunun və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində digər normativ hüquqi aktların” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[5] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 3-cü maddənin birinci hissəsinin 8-ci abzasında “ictimai birliklərin” sözləri “vətəndaş cəmiyyəti institutlarının” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[6] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 3-cü maddənin birinci hissəsinin 9-cu abzasın sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz edilmişdir və yeni məzmunda onuncu – on üçüncü abzaslar əlavə edilmişdir.

[7] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 4-cü maddənin 1.5-ci bəndi ləğv edilmişdir.

[8] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 4-cü maddənin 1.8-ci bəndindən “təsərrüfat fəaliyyətinin ekoloji cəhətdən təhlükəli formalarının siyahısını, onlara xüsusi icazə verilməsi qaydalarını, həmçinin” sözləri çıxarılmışdır, “oxşar” sözü “ekoloji cəhətdən təhlükəli” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[9] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 4-cü maddənin 1.12-ci bəndi yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

1.12. qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada təhlükəli təsərrüfat növlərinə, tullantılara və ətraf mühitə zərərli maddələrin atılmasına xüsusi icazəni vermək, müqavilələri (kontraktları) bağlamaq, limitləri və kvotaları müəyyən etmək, təbiətdən istifadəyə xüsusi icazə vermək;

[10] 1 fevral 2013-cü il tarixli 553-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti 12 mart 2013-cü il, № 55; “Azərbaycan” qəzeti, 16 mart 2013-cü il, № 59 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2013-cü il, № 03, maddə 209 ) ilə 4-cü maddəsinin 2-ci hissəsinə yeni məzmunda 2.3-1-ci bənd əlavə edilmişdir.

[11] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 11-ci maddə yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Maddə 11. Təbiətdən istifadəyə xüsusi icazə

Təbiətdən istifadəyə xüsusi icazə təbiətdən istifadə sahəsində sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququnu təsdiq edir.

Təbiətdən istifadəyə xüsusi icazə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən verilir.

[12] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 14-cü maddə ləğv edilmişdir.

[13] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 15-ci maddənin 1-ci hissəsində “Qanunvericiliklə” sözü “Qanunla” sözü ilə əvəz edilmişdir.

[14] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 15-ci maddənin 2-ci hissəsindən “xüsusi” sözü çıxarılmışdır.

[15] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 15-ci maddənin 3-cü hissənin birinci cümləsində “Xüsusi icazə” sözləri “İcazə” sözü ilə, ikinci cümləsində “Xüsusi icazə geri alınarsa” sözləri “İcazə ləğv edilərsə” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[16] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 15-ci maddənin 4-cü hissəsi ləğv edilmişdir.

[17] 14 aprel 2017-ci il tarixli 590-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 7 iyun 2017-ci il, № 121, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 6, maddə 1013 ) ilə 21-ci maddəsinin birinci cümləsində “məhsulların, işlərin, xidmətlərin və fəaliyyətlərin standartlara və texniki tələblərə” sözləri “malın (xidmətin, işin), prosesin, idarəetmə sisteminin və işçi heyətinin müvafiq standartda, texniki reqlamentdə və digər normativ hüquqi aktda müəyyən olunmuş tələblərə” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 21-ci maddənin birinci hissəsində “qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada” sözləri “Uyğunluğun qiymətləndirilməsi sahəsində akkreditasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq akkreditasiya olunmuş uyğunluğu qiymətləndirən qurum tərəfindən” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[18] 4 aprel 2014-cü il tarixli 932-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“ Azərbaycan ” qəzeti, 23 aprel 2014-cü il, № 82, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 04, maddə 338) ilə 23-cü maddənin 3-cü hissəsinin 3.3-cü bəndi ləğv edilmişdir.

[19] 4 aprel 2014-cü il tarixli 932-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“ Azərbaycan ” qəzeti, 23 aprel 2014-cü il, № 82, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 04, maddə 338) ilə 26-cı maddə yeni redaksiyada verilmişdir.

Əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Maddə 26. Ekoloji sığorta

Ekoloji sığorta təbii resurslardan istifadə zamanı müəyyən sığorta hadisəsi baş verə biləcəyi halda ətraf mühitə və üçüncü şəxslərə vurulan zərərin ödənilməsinə görə təbii resurslardan istifadəçi olan hüquqi və fiziki şəxslərin mülki məsuliyyətinin sığortasıdır.

Ekoloji təhlükəli fəaliyyət növləri ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslər qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada məcburi sığortalanırlar. Hüquqi və fiziki şəxslər ekoloji risklərdən könüllü qaydada sığortalana bilərlər. Könüllü ekoloji sığortanın növləri, şərtləri və qaydaları sığorta olunan hüquqi və fiziki şəxslərlə sığortaçılar arasında müqavilə əsasında həyata keçirilir.

[20] 11 noyabr 2016-cı il tarixli 398-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 25 dekabr 2016-cı il, № 287 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2011 ) ilə 27-ci maddədə 1-ci hissəyə “verilməsinin,” sözündən sonra “yaşıllıqları mühafizə tədbirlərinin,” sözləri əlavə edilmişdir.

[21] 11 noyabr 2016-cı il tarixli 398-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 25 dekabr 2016-cı il, № 287 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2011 ) ilə 27-ci maddədə 3-cü hissəyə “vəsaitlər,” sözündən sonra “yaşıllıqların götürülməsinə (kəsilməsinə), zədələnməsinə və ya məhv edilməsinə görə ödənilən bərpa dəyəri,” sözləri əlavə edilmişdir.

[22] 1 may 2020-ci il tarixli 71-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 1 iyun 2020-ci il, № 102, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 5, maddə 521 ) ilə 27-ci maddəyə yeni məzmunda 4-cü hissə əlavə edilmişdir.

[23] 5 mart 2004-cü il tarixli 600-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 4, maddə 201) ilə 28-ci maddənin 1.6-cı bəndində “tərbiyə” sözü ” maarifləndirmə” sözü ilə əvəz edilmişdir.

[24] 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238) ilə 28-ci maddənin 1-ci hissəsinin 1.7-ci bəndində “təbiət ərazilərinin” sözlərindən sonra “və obyektlərinin” sözləri əlavə edilmişdir.

[25] 11 noyabr 2016-cı il tarixli 398-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 25 dekabr 2016-cı il, № 287 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2016-cı il, № 12, maddə 2011 ) ilə 28-ci maddəyə yeni məzmunda 1.7-1-ci bənd əlavə edilmişdir.

[26] 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238) ilə 28-ci maddənin 1-ci hissəsinin 1.10-cu bəndində “keçirilməsinə” sözündən sonra “dövlət kadastrının aparılmasına” sözləri əlavə edilmişdir.

[27] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 30-cu maddənin 3-cü hissəsindən “xüsusi” sözü çıxarılmışdır.

[28] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 30-cu maddənin 4-cü hissəsi ləğv edilmişdir.

[29] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 35-ci maddənin ikinci hissəsindən “xüsusi” sözü çıxarılmışdır.

[30] 25 dekabr 2007-ci il tarixli 524-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 2, maddə 47) ilə 36-cı maddəsindən “zərərli” sözü çıxarılmışdır.

[31] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 40-cı maddənin 2-ci hissəsində “dövlət ekoloji ekspertizası orqanının” sözləri “müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) nümayəndələrinin” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[32] 25 dekabr 2007-ci il tarixli 524-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 2, maddə 47) ilə 42-ci maddəsinin 1-ci hissəsinin 2-ci cümləsindən “zərərli” sözü çıxarılmışdır.

[33] 12 iyun 2020-ci il tarixli 129-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 5 avqust 2020-ci il, № 151 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 7, maddə 842 ) ilə 44-cü maddəyə yeni məzmunda 2-1-ci hissə əlavə edilmişdir.

[34] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 45-ci maddənin birinci hissəsində “qanunvericiliyin müəyyən etdiyi” sözləri “qanunla müəyyən edilmiş” sözləri ilə əvəz edilmişdir, “xüsusi icazə” sözləri “Lisenziyalar və icazələr haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq lisenziya və ya icazə” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[35] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 45-ci maddənin ikinci hissəsində “olmadıqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının xüsusi icazəsi ilə yol verilir” sözləri “olmadan yol verilmir” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[36] 26 noyabr 2020-ci il tarixli 207-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 6 yanvar 2021-ci il, № 1 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 12, I kitab, maddə 1431 ) ilə 46-cı maddəsinin adından və birinci hissədən “fiziki” sözü çıxarılmışdır və yeni məzmunda üçüncü hissə əlavə edilmişdir.

[37] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 47-ci maddənin 2-ci hissəsində “yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının icazəsi ilə” sözləri “beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən edilmiş qaydada” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[38] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 50-ci maddənin ikinci hissəsi yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Azərbaycan Respublikasında ekoloji ekspertizanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ictimai təşkilatlar həyata keçirirlər.

[39] 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238) ilə 51-ci maddəyə 5-ci hissə əlavə edilmiş və əvvəlki 5-ci hissə 6-cı hissə hesab edilmişdir.

12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 51-ci və 52-ci maddələr yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Maddə 51. Dövlət ekoloji ekspertizası

1. Dövlət ekoloji ekspertizası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən aparılır.

2. Dövlət ekoloji ekspertizasının aparılması qaydaları qanunvericiliklə müəyyən edilir.

3. Dövlət ekoloji ekspertizasına aid edilən obyektlər barədə ekspertin müsbət rəyi olmadan sənaye və ərzaq məhsullarının istehsalı, işlərin, xidmətlərin yerinə yetirilməsi və ya Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilməsi qadağandır.

4. Yerin təkindən istifadə ilə əlaqədar olan təsərrüfat fəaliyyəti ekoloji ekspertizadan əvvəl qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada geoloji ekspertizadan keçirilməlidir.

5. Dövlət təbiət qoruqları sahəsində idarəetməni həyata keçirən orqanlar təsərrüfat obyektlərinin və digər obyektlərin yerləşdirilməsi layihələrinin və sxemlərinin dövlət ekoloji ekspertizasında iştirak edirlər.

6. Ekoloji ekspertizanın rəyi rəsmi sənəddir, məcburi icra olunmalıdır və onun tələbləri pozulduğu halda məhkəmədə iddia qaldırıla bilər.

Maddə 52. Dövlət ekoloji ekspertizanın məqsəd və vəzifələri

1. Dövlət ekoloji ekspertizası təsərrüfat və başqa fəaliyyətlər nəticəsində ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsinin dolğunluğunu və düzgünlüyünü, qəbul olunan qərarların ekoloji təhlükəsizlik dərəcəsini, təbii resurslardan səmərəli istifadə və ətraf mühitin mühafizəsi barədə təklif olunan tədbirlərin səmərəsini müəyyənləşdirmək məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təşkil olunur və həyata keçirilir.

2. Dövlət ekoloji ekspertizası ətraf mühitin mühafizəsi üçün zəruri tədbirdir və ətraf mühitə mənfi təsir göstərə biləcək təsadüfi qərarlar qəbul olunmasının qarşısını alır.

3. Dövlət ekoloji ekspertizasının vəzifələri:

3.1. nəzərdə tutulan və həyata keçirilən, ətraf mühitin vəziyyətinə və əhalinin sağlamlığına hazırda və ya gələcəkdə bilavasitə və ya dolayısı ilə təsir göstərə biləcək, təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin ekoloji təhlükəsi səviyyəsini müəyyən etmək;

3.2. layihələşdirilən təsərrüfat və başqa fəaliyyətlərin ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin tələblərinə, gigiyena-sanitariya normalarına və qaydalarına uyğunluğunu qiymətləndirmək;

3.3. nəzərdə tutulan ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin keyfiyyətinin nə dərəcədə əsaslı olduğunu müəyyən etmək.

[40] 20 dekabr 2022-ci il tarixli 738-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi internet saytı, 7 fevral 2023-cü il, “Azərbaycan” qəzeti, 8 fevral 2023-cü il, № 28) ilə 52-ci madd ənin 10-cu hiss ə nin ikinci c ü ml ə sind ə n “ (m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı n ı n m ü ə yy ə n etdiyi orqan (qurum) ö z ü h ə min s ə n ə dl ə r bar ə d ə m ə lumatlar ı “ Lisenziyalar v ə icaz ə l ə r haqq ı nda ” Az ə rbaycan Respublikası Qanununun 18.3-cü madd ə sind ə g ö st ə ril ə n qaydada ə ld ə ed ə bilm ə dikd ə ) ” s ö zl ə ri çı xar ı lmışdır.

[41] 20 dekabr 2022-ci il tarixli 738-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi internet saytı, 7 fevral 2023-cü il, “Azərbaycan” qəzeti, 8 fevral 2023-cü il, № 28) 52-ci madd əyə yeni m ə zmunda 10-1-ci hiss ə ə lav ə edilmişdir.

[42] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 53-cü maddə ləğv edilmişdir.

[43] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 1-ci bəndində “proqramların layihələri” sözləri “strateji sənədlərin layihələrinə dair strateji ekoloji qiymətləndirmə (SEQ) sənədləri” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[44] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 2-ci bəndi yeni redaksiyada verilmişdir.

Ə vvəlki redaksiyada deyilirdi:

iqtisadiyyat obyektlərinin və komplekslərinin tikintisinin (yenidən qurulmasının, genişləndirilməsinin, yeni texnika ilə təchiz edilməsinin) və ləğv olunmasının texniki-iqtisadi əsaslandırılmaları (hesablamaları), layihələri, ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi (ƏMTQ) sənədləri;

[45] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 3-cü bəndində “başqa ölkələrdən idxal edilməsinə” sözləri ”idxalına və ixracına” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[46] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 4-cü bəndində “haqqında təlimat-metodik və normativ-texniki sənədlərin” sözləri “sahəsində metodiki təlimatların və texniki normativ hüquqi aktların” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[47] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 5-ci və 6-cı bəndləri yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

5. təsərrüfat fəaliyyəti və ya fövqəladə vəziyyət nəticəsində yaranmış ekoloji şərait;

6. regionda, ayrı-ayrı təbiət obyektlərində və komplekslərində (ekosistemdə) ekoloji şərait;

[48] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 7-ci bəndində “təbii resurslardan” sözləri “təbiətdən (təbii ehtiyatlardan)” sözləri ilə, “layihələrinin ekoloji bölmələri” sözləri “və razılaşmaların layihələri” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[49] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 54-cü maddənin 7-ci bəndin sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz edilmişdir və yeni məzmunda 8-ci bənd əlavə edilmişdir.

[50] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 55-ci maddə yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Maddə 55. Təsərrüfat fəaliyyəti layihələrinin maliyyələşdirməsi və sifarişçinin vəzifələri

1. Bu Qanunun 53-cü maddəsində verilmiş siyahıya daxil olan obyektlər üzrə layihələrin maliyyələşdirilməsinə, həyata keçirilməsinə yalnız dövlət ekoloji ekspertizasının müsbət rəyi olduqda icazə verilir.

2. Layihələrə aid sənədlərin sifarişçisi və ya hazırlayıcısı:

2.1. sənədlərin vaxtında dövlət ekoloji ekspertizasına təqdim edilməsinə;

2.2. təqdim edilən sənədlərin dövlət ekoloji ekspertizasının tələblərinə uyğun şəkildə tərtib edilməsinə;

2.3. dövlət ekoloji ekspertizasının keçirilməsi prosesində zəruriliyi aşkara çıxmış elmi-tədqiqat və axtarış işlərinin (əlavə axtarışlar, nəzarət ölçmələri, sınaq nümunələrinin götürülməsi, analizi və sair) maliyyələşdirilməsinə və aparılmasına;

2.4. dövlət ekoloji ekspertizasının aparılmasının maliyyələşdirilməsinə;

2.5. ekspertizanı keçirən orqanın tələbi ilə ekspert komissiyasının (qrupunun, ekspertin) işi üçün zəruri olan əlavə məlumatların verilməsinə borcludurlar.

[51] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 56-cı maddənin mətni yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

1. Dövlət ekoloji ekspertizasının təşkili və keçirilməsi üçün maliyyələşdirmə mənbələri, daxil olan vəsaitdən istifadə qaydası aşağıdakıları təmin etməlidir:

1.1. dövlət ekoloji ekspertizasının keyfiyyəti və onun qərarlarının əlaqədar tərəflərin mövqelərindən asılı olmaması;

1.2. dövlət ekoloji ekspertizası metodologiyasının inkişafı və təkmilləşdirilməsi üçün şərait.

2. Dövlət ekoloji ekspertizası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada dövlət büdcəsi və sənədlərin sifarişçisinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir.

[52] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 57-ci və 58-ci maddələr yeni redaksiyada verilmişdir.

əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Maddə 57. Dövlət ekoloji ekspertizası rəyinin icrası və ekspertlərin məsuliyyəti

Müəssisə, təşkilat, idarə rəhbərləri, vəzifəli şəxslər və digər işçilər dövlət ekoloji ekspertizasının rəsmi rəyinin icrasına görə qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar. Göstərilən reylərə zidd olan qərarlar etibarsızdır və yerinə yetirilə bilməz.

Dövlət ekoloji ekspertizası orqanlarının vəzifəli şəxsləri və dövlət ekoloji ekspertizasını aparan ekspertlər öz rəyinin ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericiliyin və normativlərin tələblərinə müvafiq surətdə əsaslılığı, onun düzgünlüyü və dolğunluğu üçün qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.

Maddə 58. İctimai ekoloji ekspertiza

1. İctimai birliklər və ya əhalinin digər qrupları ictimai ekoloji ekspertiza apara bilərlər.

2. İctimai ekoloji ekspertizasının həyata keçirilməsinin təşkilat formaları və ekoloji ekspertiza sahəsində ictimai birliklərin səlahiyyəti qanunvericiliklə müəyyən edilir.

3. İctimai ekoloji ekspertizasının rəyi məlumat və tövsiyə xarakteri daşıyır.

[53] 3 dekabr 2021-ci il tarixli 416-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 31 dekabr 2021-ci il, № 286 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2021-ci il, № 12, maddə 1315 ) ilə 57-ci maddəyə yeni məzmunda 6-cı hissə əlavə edilmişdir.

[54] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə yeni məzmunda 58-1-ci maddə əlavə edilmişdir.

[55] 5 mart 2004-cü il tarixli 600-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 4, maddə 201) ilə IX fəslin adında “tərbiyə” sözü ” maarifləndirmə” sözü ilə əvəz edilmişdir.

30 dekabr 2016-cı il tarixli 479-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 22 fevral 2017-ci il, № 40, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 02, maddə 142 ) ilə IX fəslin adında “informasiya” sözündən sonra “, reklam sahəsində ətraf mühitin mühafizəsi” sözləri əlavə edilmişdir.

[56] 5 mart 2004-cü il tarixli 600-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 4, maddə 201) ilə 59-cu maddənin adı yeni redaksiyada verilmişdir.

Ə vvəlki redaksiyada deyilirdi:

Maddə 59. Ümumi ekoloji təhsil və tərbiyə

[57] 5 mart 2004-cü il tarixli 600-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 4, maddə 201) ilə 59-cu maddənin 1-ci hissəsi yeni redaksiyada verilmişdir.

Ə vvəlki redaksiyada deyilirdi:

1. Cəmiyyətdə ekoloji birliklərin və mütəxəssis kadrların peşə hazırlığını yüksəltmək məqsədi ilə məktəbəqədər, məktəb, orta ixtisas və ali təhsilin bütün mərhələlərində mütəxəssislərin hazırlanması və ixtisaslarının aparılmasını əhatə edən ekoloji tərbiyənin və təhsilin ardıcıllığı və fasiləsizliyi təmin edilməlidir.

[58] 5 mart 2004-cü il tarixli 600-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 4, maddə 201) ilə 59-cu maddənin 2-ci və 3-cü hissələr çıxarılmış və 4-cü hissə müvafiq olaraq 2-ci hissə hesab edilmişdir.

Ə vvəlki redaksiyada deyilirdi:

2. Əhali arasında ekoloji birliklərin yayılması dövlət orqanları və ictimai birliklər tərəfindən kütləvi informasiya vasitələri ilə qanunvericiliyə zidd olmayan təbliğat işləri aparılmalıdır.

3. Tədris müəssisələrində, onların profilindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq ekologiyanın əsaslarının tədrisi nəzərdə tutulmalıdır. Bu məqsədilə qanunun tələblərinə uyğun tədris proqramları tərtib edilir və dərsliklər hazırlanır.

[59] 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238) ilə 62-ci maddənin adına “əraziləri” sözündən sonra “və obyektləri” sözləri əlavə edilmişdir.

[60] 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238) ilə 62-ci maddənin 1-ci hissəsində “estetik əhəmiyyət” sözləri “estetik və sağlamlaşdırma əhəmiyyəti” sözləri ilə, “obyektlərdən” sözü “obyektlərindən” sözü ilə, “və su məkanı (akvatoriya) sahələridir” sözləri “su (akvatoriya) sahələri və onların üzərindəki atmosfer məkanıdır” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[61] 24 aprel 2020-ci il tarixli 56-VIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu ( “Azərbaycan” qəzeti, 16 may 2020-ci il, № 95, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2020-ci il, № 5, maddə 512 ) ilə 62-ci maddəsinin ikinci hissəsinin 2.8-ci bəndinin sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz edilmişdir və yeni məzmunda 2.9-cu bənd əlavə edilmişdir.

[62] 19 aprel 2002-ci il tarixli 308-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002-ci il, № 5, maddə 238) ilə 62-ci maddənin 4-cü hissədə “əraziləri” sözündən sonra “və obyektləri” sözləri əlavə edilmiş, “regionlararası, dövlət” sözləri “respublika, bölgə” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

30 sentyabr 2009-cu il tarixli 882-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 5 noyabr 2009-cu il, № 247 Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2009-cu il, № 10, maddə 796) ilə 62-ci maddəsinin 2.8-ci bəndində “mühafizə-sağlamlıq” sözləri “müalicə-sağlamlaşdırma” sözləri ilə əvəz edilmişdir, həmin maddənin 4-cü hissəsinə ikinci cümlə əlavə edilmişdir.

[63] 25 mart 2003-cü il tarixli 429-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü il, № 4, maddə 178) ilə 64-cü maddənin ikinci hissəsi yeni redaksiyada verilmişdir.

Ə vvəlki redaksiyada deyilirdi:

Vəzifəli şəxslər tərəfindən ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qəsdən yanlış informasiyanın verilməsinə, informasiyanın vaxtında verilməməsinə, gizlədilməsinə yol verilmir.

[64] 30 dekabr 2016-cı il tarixli 479-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 22 fevral 2017-ci il, № 40, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 02, maddə 142 ) ilə yeni məzmunda 64-1-ci maddə əlavə edilmişdir.

[65] 27 fevral 2001-ci il tarixli 94-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2001-ci il, № 3, maddə 148) ilə 65-ci maddəsinə yeni məzmunda dördüncü abzas əlavə edilmişdir.

[66] 30 sentyabr 2014-cü il tarixli 1032-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 04 noyabr 2014-cü il, № 240 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 10, maddə 1152) ilə 71-ci maddənin 1-ci hissəsində “müvafiq icra hakimiyyəti orqanları” sözlərindən sonra “bu Qanunun və “Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə uyğun olaraq” sözləri əlavə edilmişdir.

[67] 30 sentyabr 2014-cü il tarixli 1032-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 04 noyabr 2014-cü il, № 240 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 10, maddə 1152) ilə 71-ci maddənin 2-ci hissədə “vəzifəli şəxslərin” sözləri “müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[68] 30 sentyabr 2014-cü il tarixli 1032-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 04 noyabr 2014-cü il, № 240 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 10, maddə 1152) ilə 71-ci maddənin 2.1-ci bəndində “xidməti vəsiqələri” sözlərindən sonra “, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin obyektlərinə daxil olarkən, həmçinin yoxlamanın həyata keçirilməsi haqqında qərarın surətini və yoxlamanın sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların vahid məlumat reyestrində qeydiyyata alınması barədə çıxarışı” sözləri əlavə edilmişdir.

[69] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 71-ci maddənin 2.3-cü bəndində “xüsusi icazənin” sözləri “lisenziyanın və icazənin” sözləri ilə, “xüsusi icazələrinin” sözləri “lisenziyaların və icazələrin” sözləri ilə, “onlara xitam vermək barədə vəsatət qaldırmaq” sözləri “onların dayandırılması və ya ləğvi barədə qərar qəbul etmək” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[70] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 71-ci maddənin 2.7-ci bəndində “məhdudlaşdırılması və ya bu fəaliyyətə xitam verilməsi haqqında vəsatət qaldırmaq” sözləri “dayandırılması və ya qadağan edilməsi barədə qərar qəbul etmək” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[71] 30 dekabr 2003-cü il tarixli 568-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 2, maddə 57) ilə 71-ci maddənin 2-ci hissəsinin 2.8-ci bəndində “qanun pozuntuları” sözləri “xətalar” sözü ilə əvəz edilmişdir.

[72] 30 sentyabr 2014-cü il tarixli 1032-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Respublika” qəzeti, 04 noyabr 2014-cü il, № 240 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 10, maddə 1152) ilə 71-ci maddənin 3-cü hissəsində “nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin qərarlarının” sözləri “nəzarətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar verilmiş qərarların” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 71-ci maddənin üçüncü hissəsində “tabeçilik və ya” sözləri “inzibati və” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[73] 4 aprel 2014-cü il tarixli 932-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“ Azərbaycan ” qəzeti, 23 aprel 2014-cü il, № 82, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 04, maddə 338) ilə 74-cü maddənin birinci hissəsi yeni redaksiyada verilmişdir.

Əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində dövlət nəzarətini həyata keçirən vəzifəli şəxslərin sığortalanması dövlət tərəfindən təmin edilir. Belə icbari sığortalanma, o cümlədən zərərin ödənilməsi qaydası qanunvericiliklə müəyyən edilir.

[74] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 76-cı maddənin 1-ci hissəsində “xüsusi icazəyə” sözləri “Uyğunluğun qiymətləndirilməsi sahəsində akkreditasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq alınmış akkreditasiya attestatına” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[75] 12 iyun 2018-ci il tarixli 1176-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyul 2018-ci il, № 149 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018-ci il, № 7, I kitab maddə 1398 ) ilə 76-cı maddənin 2-ci hissəsində “xüsusi icazə” sözləri “akkreditasiya attestatı” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[76] 4 aprel 2014-cü il tarixli 932-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“ Azərbaycan ” qəzeti, 23 aprel 2014-cü il, № 82, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2014-cü il, № 04, maddə 338) ilə 78-ci maddədə “qanunvericiliyinə uyğun” sözləri “Mülki, İnzibati Xətalar və Cinayət məcəllələrində nəzərdə tutulmuş hallarda” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

CƏMİYYƏTİN İNKİŞAFININ MÜASİR MƏRHƏLƏSİ OLAN “YAŞIL İQTİSADIYYAT” IN ƏHƏMİYYƏTİ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Kəri̇Mli̇ Günel Fazil Qizi

Məqalədə müasir dövrün ən aktual məsələlərdən biri hesab edilən “yaşıl iqtisadiyyat” ın mahiyyəti və əhəmiyyəti bağlı elmi yanaşmalar tədqiq edilir. Belə ki, “yaşıl iqtisadiyyat” mahiyyəti etibarilə təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə etməklə cəmiyyətin rifahının qorunub saxlanmasına, son istifadə məhsullarının istehsal dövriyyəsinə qaytarılmasını təmin edən iqtisadiyyatdır. Habelə “Yaşıl iqtisadiyyat” ekoloji risk və çatışmazlıqları azaltmağa və ən önəmlisi ətraf mühitə mənfi təsir etmədən davamlı inkişafa sövq edən iqtisadiyyatdır. Tədqiqat işi əsaslı təhlil üsulları aparılmaqla yerinə yetirilmişdir. Həmçinin məqalədə “yaşıl iqtisadiyyat” anlayışı haqqında tədqiqatçıların araşdırmaları geniş şərh edilmişdir. Bundan əlavə müəllif məqalədə “yaşıl iqtisadiyyatı digər rejimlərdən fərqləndirən xüsusiyyəti olan iqtisadi dəyər kimi qiymətləndirilməsi məsələsi, habelə “ Yaşıl etiket ” praktikaları, Davamlılıq standartları, islahatlara əsaslanan əsas prinsipləri məsələlərinə toxunmuşdur. Xüsusilə artan gəlir bərabərsizliyi və iqlim dəyişikliyi, həmçinin ekoloji və iqtisadi məqsədlər arasında balansı təmin edən potensialın tam kifayət etməməsi, təbii sərvətləri qorunması baxımından ekoloji hüdudlar daxilində insanlarının rifahını təmin edən yaşıl iqtisadiyyatın rolunun kompleks şəkildə araşdırılmasına ehtiyac var

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Kəri̇Mli̇ Günel Fazil Qizi

REGİONAL İNKİŞAF STRATEGİYASININ HƏYATA KEÇİRİLMƏSİNDƏ TƏŞKİLATİ-İQTİSADİ RESURSLARIN TƏHLİLİ
ƏTRAF MÜHİTİN QORUNMASINDA XÜSUSİ MÜHAFİZƏ OLUNAN OBYEKTLƏRİN ROLU
AZƏRBAYCANIN ŞƏKİ-ZAQATALA İQTİSADİ-COĞRAFİ RAYONUNUN LANDŞAFTLARININ EKOCOĞRAFİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
MÜASIR BIOLOGIYANIN INKIŞAFININ ƏSAS ISTIQAMƏTLƏRI VƏ ONA TƏSİR EDƏN AMİLLƏR
BEYNƏLXALQ MİQRASİYANIN CARİ UÇOTUNUN VƏZİYYƏTİ VƏ PERSPEKTİVLƏRİ
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «CƏMİYYƏTİN İNKİŞAFININ MÜASİR MƏRHƏLƏSİ OLAN “YAŞIL İQTİSADIYYAT” IN ƏHƏMİYYƏTİ»

CaMiYYÖTiN iNKI§AFININ MÜASiR M9RH9L9Si OLAN “YA§IL iQTiSADIYYAT” IN 9H9MiYY9Ti

KÖRiMLi GÜNEL FAZIL QIZI

Azarbaycan Respublikasi Ming39evir §3hari Ming39evir Dövlat Universiteti

Mdqalddd müasir dövrün эп aktual masalalardan biri hesab edildn “ya§il iqtisadiyyat”in mahiyydti va ahamiyyati bagli elmiyana§malar tadqiq edilir. Bela ki, “ya§il iqtisadiyyat” mahiyyati etibarila tabii sarvatlardan samarali istifada etmakla camiyyatin rifahinin qorunub saxlanmasina, son istifada mahsullarinin istehsal dövriyyasina qaytarilmasini tamin edan iqtisadiyyatdir. Habela “Ya§il iqtisadiyyat” ekoloji riskva gati§mazliqlari azaltmaga va an önamlisi atraf mühita manfi tasir etmadan davamli inki§afa sövq edan iqtisadiyyatdir. Tadqiqat i§i asasli tahlil üsullari aparilmaqla yerina yetirilmi§dir. Hamginin maqalada “ya§il iqtisadiyyat” anlayi§i haqqinda tadqiqatgilarin ara§dirmalari geni§ §arh edilmi§dir.

Bundan alava müallif maqalada “ya§il iqtisadiyyati digar rejimlardan farqlandiran xüsusiyyati olan iqtisadi dayar kimi qiymatlandirilmasi masalasi, habela “Ya§il etiket” praktikalari, Davamliliq standartlari, islahatlara asaslanan asas prinsiplari masalalarina toxunmu§dur. Xüsusila artan galir barabarsizliyi va iqlim dayi^ikliyi, hamginin ekoloji va iqtisadi maqsadlar arasinda balansi tamin edan potensialin tam kifayat etmamasi, tabii sarvatlari qorunmasi baximindan ekoloji hüdudlar daxilinda insanlarinin rifahini tamin edan ya§il iqtisadiyyatin rolunun kompleks §akilda ara§dirilmasina ehtiyac var.

Agar sözlw. “Ya§il iqtisadiyyat”, ekoloji problemlar, atraf mühit iqtisadiyyati, tabii sarvat, ya§il texnologiya, ya§il stimulpaketlari, ya§il etiket

ЗНАЧЕНИЕ «ЗЕЛЕНОЙ ЭКОНОМИКИ» КАК СОВРЕМЕННОГО ЭТАПА

МГУ Г. Ф. КАРИМЛИ

В статье рассматриваются научные подходы к сущности и характеристикам «зеленой экономики», которая считается одной из самых актуальных частей современной эпохи. Таким образом, «зеленая экономика» — это, по сути, энергия, обеспечивающая эффективное использование природных ресурсов, сохранение благосостояния и возврат в производственный цикл продуктов конечного потребления. Кроме того, «Зеленая экономика» – это экономика, которая способствует устойчивому развитию без снижения воздействия на окружающую среду и окружающую среду, и, что наиболее важно, исследовательская работа может проводиться с использованием надежных методов анализа. Также в статье широко интерпретируются исследования исследователей о понятии «зеленая экономика».

Кроме того, в экономических статьях были затронуты вопросы «зелени» как экономической ценности с характеристиками, подходящими для использования из других режимов, практики «зеленой этикетки», стандартов устойчивости и основных принципов, основанных на реформах. В частности, необходимо всесторонне изучить роль «зеленой» экономики, обеспечивающей благополучие населения, экологические лимиты, регулирующие природные ресурсы, особенно возрастающую нехватку доходов и изменение климата, а

также отсутствие полную мощность для обеспечения баланса между экологическими и экономическими продуктами.

Ключевые слова: «Зеленая экономика», экологические проблемы, пакеты «зеленых» стимулов, природные ресурсы, экологическая экономика, «зеленая этикетка».

THE iMPORTANCE OF “GREEN ECONOMY” AS A MODERN STAGE OF SOCiETY’S

MSU G. F. KARiMLi

In the article, scientific approaches to the nature and characteristics of the “green economy”, which is considered one of the most relevant parts of the modern era. Thus, “green economy” is essentially the energy that ensures the effective use of natural resources, the preservation of well-being, and the return of end-use products to the production cycle. Also, “Green economy” is an economy that promotes sustainable development without environmental and environmental impact reduction, and most importantly, research work can be carried out with sound analysis methods. Also, in the article, researchers’ studies about the concept of “green economy” are widely interpreted.

In addition, economic articles have touched on the issues of “green as an economic value with features suitable for use from other regimes, “Green label” practices, sustainability standards, and basic principles based on reforms. In particular, there is a need to comprehensively examine the role of the green economy, which ensures the well-being of the population, the environmental limits governing natural resources, especially the increasing lack of income and climate change, as well as the lack of full capacity to ensure the balance between ecological and economic products.

Keywords: “Green economy”, environmental problems, green stimulus packages, natural resources, environmental economy, green label

“Ya§il iqtisadiyyat” termini ilk dafa 1989-cu ilda Boyuk Britaniya hokumati ифип bir qrup aparici ekoloq iqtisad?i (Devid Pirs, Edvard Barber, Enil Markandiya) tarafindan “Ya§il iqtisadiyyat plani” adli qabaqcil hesabatda istifada edilmi§dir. Buna baxmayaraq, ba§liqdan ba§qa hesabatin ba§qa he9 bir yerinda bu termindan istifada edilmami§dir. Bu da o demakdir ki, “Ya§il iqtisadiyyat” anlayi§i hamin dovrda sadaca fikir olaraq istifada edilmi§dir. Termin bir da 2008-ci ilda 9oxsayli qlobal bohranlara siyasi reaksiya ila bagli muzakiralar kontekstinda yenidan gundama galdi. Maliyya bohrani va elaca da qlobal tanazzulla bagli narahatliqlar kontektinda UNEP (BMT-nin 3traf Muhit Proqrami) “ya§il stimul paketlari” ideyasini mudafia etdi va irimiqyasli dovlat investisiyalarinin “Ya§il iqtisadiyyat”a ba§laya bilacayi konkret sahalari muayyanla§dirdi. Bu bir ne9a hokumati iqtisadi barpa saylarinin bir hissasi kimi ahamiyyatli “ya§il stimul” paketlarini hayata ke9irmaya ruhlandirdi [2].

Otan asrin 60-ci illarinda muasir ekoloji muzakiralarin meydana 9ixmasindan indiyadak iqtisadi va ekoloji maqsadlarin bir-biri ila ziddiyyat ta§kil etdiyi du§unulmakdadir. iddia olunmu§dur ki, biznes qararlari manfaati maksimumla§dirmaq uzarinda qurulur ki, ekoloji problemlarin eyni vaxtda hall edilmasi cahdlari buna gora da daha az manfaat va mahsuldarligin azalmasi demakdir. Bununla bela, qlobal iqtisadiyyatin ekoloji izlari va uzvi mahsul etiketlarinin boyumasi, material tullantilarinin takrar emali, iqlim kompensiyasi sxemlari va s. ila bagli artan narahatliqlarla yana§i, davamliliq masalalari asas biznes faaliyyatina ke9maya ba§ladi. Bundan sonra bir 9ox boyuk §irkatlar 9ox vaxt ekoloji innovasiya va umumilikda innovasiya arasinda farq qoymamaga ba§ladi.

“Ya§il iqtisadiyyat” mahiyyati etibarila tabii sarvatlardan samarali istifada etmakla camiyyatin rifahinin qorunub saxlanmasina, habela son istifada mahsullarinin istehsal dovriyyasina qaytarilmasini tamin etmaya yonalmi§ iqtisadiyyatdir. Barpa olunan enerji manbalarinin tatbiqi,

ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science”

manzil-kommunal tasarrufatinda enerji samaraliliyi, kand tasarrufatinda uzvi akin9ilik, tullantilarin idara olunmasi sisteminin takmilla§dirilmasi, su ehtiyatlarinin idara edilmasi sisteminin takmilla§dirilmasi, “tamiz” naqliyyatin inki§afi, ekosistemlarin qorunmasi va samarali idara edilmasi “Ya§il iqtisadiyyatin” asas istiqamatlaridir.

Ya§il iqtisadiyyatin umumi qabul edilmi§ vahid bir tarifi yoxdur. Birla§mi§ Millatlar Ta§kilatinin 9traf Muhit Ta§kilatinin (UNEP) ekspertlari “ya§il” iqtisadiyyat konsepsiyasini insanlarin rifahini yax§ila§diran va sosial adalata xidmat edan, eyni zamanda ekoloji risklari va tukanmani ahamiyyatli daracada azaldan iqtisadi faaliyyat kimi adlandirib.

“Ya§il iqtisadiyyat” insan markazlidir va butun insanlarin rifahinin yax§ila§dirilmasina xidmat edir. “Ya§il iqtisadiyyat” paradiqmasina zidd olan “qahvayi iqtisadiyyat” termini, resurslarin daha 9ox istifadasi, a§agi enerji samaraliliyi, dayaniqli olmayan enerji qaynaqlarindan asililiq va yuksak daracada iqlim riskina asaslanir [4]. “Ya§il” iqtisadiyyat”-in “qahvayi” iqtisadiyyatdan ustunluyu UDM-in daha yuksak artimina, adamba§ina du§an galirin va ma§gullugun artimina nail olmaga qadirdir.

2009-cu ilin aprelinda UNEP va “Ya§il iqtisadiyyat plani” nin mualliflarindan biri olan Edvard Barberin amakda§ligi ila Yeni Qlobal Ya§il sovdala§ma adli hesabat hazirlandi. Hesabatda iqtisadiyyatin barpasini artiracaq va eyni zamanda qlobal iqtisadiyyatin dayaniqligini artiracaq siyasatlarin birla§masi taklif edilirdi.

Yeni Qlobal Ya§il Sovdala§ma hokumatlari maliyyanin ahamiyyatli hissasini u9 maqsada nail olmaq u9un ya§il sektorlara ayirmaga 9agirirdi:

– yoxsullugun aradan qaldirilmasi;

– karbon emissiyalarinin va ekosistemin deqradasiyasinin azaldilmasi.

2009-cu ilda UNEP “ya§il iqtisadiyyat” terminina ilk tarif vermaya cahd etdi: “Ya§il iqtisadiyyat” uzunmuddatli perspektivda insanlarin rifahinin yax§ila§masina, o cumladan galacak nasillari ahamiyyatli ekoloji risklara maruz qoymamaq va ekoloji resurslarin qitligini azaltmaga imkan veran mal va xidmatlarin istehsali, bolu§durulmasi va istehlaki ila alaqali iqtisadi faaliyyatlardir [6].

Ya§il iqtisadiyyat nazariyyasina 3asas konseptual yana§ma movcuddur:

– mahdud 9arcivada tasir dairasinin sonsuz geni§lanmasi mumkun deyil;

– qit resurslar §araitinda talablar sonsuzdur va sonsuz talablari tam odamak he9 da mumkun deyil;

– ya§adigimiz planetda har §ey bir-birini tamamlayir.

Bela ki, “Ya§il iqtisadiyyat” ekoloji risk va 9ati§mazliqlari azaltmagi, davamli inki§afi atraf muhita neqativ tasir etmadan hadaflayan bir iqtisadiyyatdir (§akil 1). O, ham da ekoloji iqtisadiyyatla

da six baglidir, lakin daha 9ox hüquqi cahatlarla xarakteriza olunmaqdadir. 9traf mühitin iqtisadiyyatmin bir hissisasi kimi dayarlandirilan ya§il iqtisadiyyat davamli inki§afa aparan yoldur. Bela ki, 2011-ci ilda Birla§mi§ Millatlar Ta§kilatinin 3traf Mühit Proqrami va “Ya§il iqtisadiyyat” Hesabatinda qeyd edilmi§dir ki, “ya§il olmaq ü9ün iqtisadiyyat yalniz samaraliliyi deyil, ham da adalatliliyi prioritet se9malidir”. £ünki adalatlilik, ham9inin beynalxalq va yerli saviyyada kapital ól9ülarinin taninmasi va xüsusan onun iqtisadiyyata adalatli ke9idin tamin edilmasini nazarda tutur. Bu isa, elaca da, a§agi karbonlu olmaqla sosial baximdan da inklüzivdir [1].

Ya§il texnologiya, iqtisadi va sosial taraqqiya, manfi ekoloji risklari azaltmaqla va ya aradan qaldirmaqla ü9ün górülan har hansi bir faaliyyata aiddir. Ya§il texnologiya tabii ehtiyatlar qorunmasini tamin etmaya 9ali§maqla barpa olunmayan resurslarin da mümkün qadar saxlanmasi ehtiyacinin hallina yónalmi§dir.

Ya§il texnologiyanin aktualligi baximidan qeyd eda bilarik ki, dünyamizi galacak dóvrlar ü9ün tahlükadan qorumaq davamli galacaya dogru say góstarmaliyik. Hazirda dünyamizin üzla§diyi bazi ekoloji 9atinliklar móvcuddur.Belaki:

– Qlobal iqlim dayi§ikliyi – balka da an mühüm ekoloji problemlardan biridir ki, iqlim dayi§ikliyi hava §araitinda olan ümumi dayi§iklikdir. Qlobal orta temperaturu süratla yüksalir va yüksak karbon istifadasini mahdudla§dirma tadbirlari górmasak, yüksalmaya davam edacak. §akil 2. 1951-1980-ci illar va 2010-2020-ci illarin yanvar aylari üzra orta temperatur anomaliyalari(°C)

-4.1 -4.0 -2.0 -1.0 -0.5 -0.2 0.2 0.5 1.0 2.0 4.0 6.2

Manba: NASA, GODDARD Institute for Space Studies

§akil 2-dan aydin górünür ki, yer kürasinin, bütün arazilarinda qlobal istila§ma mü§ahida olunur. iqlim dayi§ikliyinin an 9ox zarar vurdugu iqtisadi sektorlar isa kand tasarrüfati, me§a tasarrüfati, enerji va turizmdir [3].

– £irklanma – 9irklanma tabii mühita tahlükali materialin daxil olmasiila ba§ verir. £irklanma Ü9 §akilda ola bilar: havanin 9irklanmasi, suyun 9irklanmasi va torpagin 9irklanmasi, bunlarin hamisi canli orqanizmlar ü9ün hadsiz daracada zararlidir.

– Biomüxtalifliyin itirilmasi – Yer üzarinda hayatin müxtalifliyina aiddir. Canlilir ya§amaq ü9ün digar nóvlarinin móvcudluguna güvanir bu baximdan, canlilarin naslinin kasilmasinin qar§isinin alinmasi qorunmali 9ünki biomüxtalifliyin itirilmasi falakatla naticalana bilar.

– Qida tullantilari — Bu üzla§diyimiz bóyük bir problemdir; Har il bir milyon ton arzaq tullanir. Qida tullantilari istehsal, bólgü, mübadila, emal, va hatta istehlak proseslarinin har saviyyasinda ba§ verir.

Dayaniqli texnologiya tasir eda bilacak bir ne9a üsul a§agidakilardir:

– Davamli enerji – bir sira tamiz texnika va texnologiyalar davamli enerjinin inki§afina va istifadasina óz tóhfasini verir. Bela ki, elektrik enerjisi bütün dünyada móvcuddur va külak generatorlari, güna§ panellari, hatta geotermal enerji da daxil olmaqla dayaniqli texnologiyaya tasir góstarmak potensialina malikdir.

– Zibilin minimuma endirilmasi — zibilxanalara da§inan tullantilari minimuma endirmak çox vacibdir. Tamiz texnologiyaya asaslanan takrar emalla zibil amala galmasini azaltmaga yönalir.

– Suyun keyfiyyati – Çox vaxt nazara alinmasa da, suyun keyfiyyati asas ekoloji problemlardandir. Çoxsayli müassisalar suya qanaat etmaya va inki§af etmami§ bölgalari tahlükasiz içmali su ila tamin etmaya çaliçir. içmali suya qanaat etmali, o cümladan müxtalif üsullarla tullanti va çirkab sularinin da tamizlanmasi zaruri olmalidir.

Yaçil iqtisadiyyatin inki§afina yaçil texnologiyanin düzgün tatbiqi ila nail ola bilarik va davamli texnologiyaya dogru atilan har bir addim atraf mühitin qorunmasina töhfa veracak. Demak olar ki, har bir sektor yaçil texnologiyalardan faydalanmaq potensialina malikdir. Yer kürasinin rifahi namina davamliliga dogru atilan har bir addim vacibdir. Tamiz texnologiyadan istifada etmakla tabii ehtiyatlarin qorunmasina töhfa vera bilarik.

“Yaçil iqtisadiyyat” Azarbaycan iqtisadiyyatinda mühüm ahamiyyati baximindan ölkanin sosial va ekoloji ehtiyaclarinin qorunmasi ûçûn uzunmüddatli hayat qabiliyyatinin tamin edilmasi ahamiyyatina göra seçilir. Azarbaycan uzunmüddatli inkiçaf strategiyasini yenidan müayyan etmak marhalasindadir.

Ölkamizda yaçil inkiçafina ehtiyac var, çûnki ahalinin sayinin süratli artimiin davam etmasi, yeni texnologiyalarin tadbiqi ekoloji risklar artmasina va tabii resurlarin tükanmasina sabab olur. Habela enerji istifadasi da iqlim dayiçikliyina ahamiyyatli daracada tasir göstarir. Ümümdünya tabili kimi qeyd etsak dünyanin 33%- 2025-ci ila qadar ahali su qitligindan tasirlana bilar.

“Yaçil iqtisadiyyati digar rejimlardan farqlandiran xüsusiyyati tabii kapitalin harakatliliyindan alava, ekoloji xidmatlarin iqtisadi dayar kimi birbaça qiymatlandirilmasidir. “Yaçil etiket” praktikalari istehlakçilarin atraf mühita dostluq va davamli inkiçaf göstaricilari kimi ortaya çixmaqla, bir çox qloballaçan sanaye iqtisadiyyatinda ya§illa§dirma tacrübalarini taçviq etmak üçün standartlari qabul etmaya baçladi. Davamliliq standartlari kimi da taninan bu normativlar satin alinan mahsulun atraf mühit va istehlakçilara zarar vermamasina zamanat veran aktlar sistemidir. Son vaxtlar sayi kaskin artan bu standartlar indi daha çevik tasarrüfartin qurulmasinda önamli rol oynamaqdadir. Bu standartlara açagidakilari aid etmak olar:

-Meçaçilik, madançilik, kand tasarrüfati va ya baliqçiliq kimi iqtisadi sektorlara diqqatin artirilmasi;

– Su manbalari va biomüxtalifliyin qorunmasi;

– istixana qazi emissiyalarinin azaldilmasi;

– ïççilarin sosial müdafiasi va hüquqlarini dastaklamak;

– istehsal proseslarinin xüsusi hissalarina diqqati artirmaq.

Çagimizin an böyük gözlantilarindan biri da baçariyyatin qarçidaki onilliklarda ciddi problemlarla üzla§acayi ila baglidir. Hansi ki, bu problemlara xüsusila artan galir barabarsizliyi va iqlim dayiçikliyi aiddir. Lakin dünyanin hazirki sistemina göra etiraf etmak lazimdir ki, ekoloji va iqtisadi maqsadlar arasinda yaxçi balansi tamin etmaya onun potensiali tam kifayat etmir. Aydin masaladir ki, aslinda bazi davraniçlari mükafatlandiran va ya cazalandiran qayda va normalar toplusu ela iqtisadiyyatin özüdür. indiki halda qlobal iqtisadiyyat yalniz istehlaki stimullaçdirmaqla kommunal baglantilari pislaçdirir ki, bu da tabii sarvatlarin mahvina gatirib çixarir. Tabii ki, qaçilmaz olmayan bu halin qarçisini almaq baximindan yegana çixi§ yolu mahz yeni iqtisadi baxiçlarin gündama galmasidir. Mahz bu yeni baxiçlar qisminda isa perspektivin iqtisadi sistemi kimi “Yaçil iqtisadiyyat”a ümidlar artmaqdadir. Bu baxi§ planetin ekoloji hüdudlari daxilinda har kasin rifahini tamin edan bir iqtisadiyyat olmaqla, hamçinin har biri beynalxalq alamda mühüm presedentlara asaslanan va birga müxtalif kontekstlarda iqtisadi islahatlara rahbarlik eda bilan be§ asas prinsipa asaslanmaqdadir. Prinsiplar açagidakilardan ibaratdir:

1. “Yaçil iqtisadiyyat” bütün insanlara firavanliq yaratmaq va ondan hazz almaq imkani verir. Bu prinsipa göra, “Yaçil iqtisadiyyat” insan markazlidir va onun maqsadi real va mü§tarak rifah yaratmaqdir. O, rifahi dastaklayan artan sarvata diqqat yetirir. Bu sarvatsa takca maliyya deyil, ham da insan, sosial, fiziki va tabii kapitallarin bütün spektrini ahata edir. O, investisiya va bütün insanlarin

ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science”

çiçaklanmasi ^ün lazim olan davamli tabii sistem, infrastruktur, bilik va tahsila çixi§ üstünlüklarina malikdir. “Ya§il iqtisadiyyat” hamçinin yaçil va layiqli dolani§iq vasitalari, müassisa va i§ yerlari üçün da yeni imkanlar taklif edir.

2. ödalat prinsipi nasillar arasi barabarliyi ta§viq edir. Ela “Ya§il iqtisadiyyat”in da ayri-seçkiliya yol vermamasi ila inklüziv olmasi da bu prinsipa asaslanir. Bu zaman qarar qabul etma, fayda va xarclar adalatla bölü§dürülür, elit ala keçirma imkanlari mahdudlaçir va xüsusila qadinlarin imkanlari geniçlanir. Prinsip baximindan, belalikla, “Yaçil iqtisadiyyat” imkanlarin va naticalarin bölgüsünü adalatli taçviq etmakla, insanlar arasi farqlari azaldir va eyni zamanda vah§i tabiatla sahra qovçaqlarina kifayat qadar fürsatlar yaratmiç olur. iqtisadiyyata uzunmüddatli perespektiv vad edan adalatlilik galacak vatandaçlarin maraqlarina xidmat edan sarvat va dayaniqliliq yaradaraq, eyni zamanda çoxô^to yoxsulluq va qeyri-mütanasib bölgü ila mübariza aparmaq üçün çevik harakat mexanizmi kimi qiymatlandirilir. Bir tarafdan da hamraylik va sosial münasibatlari ahata edan adalatlilik etimad va sosial alaqalarin güclandirilmasina, insan hüquqlarina, iççilar, yerli xalqlar va azliqlarin hüquqlarina dastak verarak, süratli keçidin xarclarini da öz üzarina götürür. Yani, heç kimi gerida qoymur, hassas qruplara keçidin agentlari olmaq §araiti yaradir, sosial müdafia va bacariqlarin artirilmasina taminat verir.

3. Planetin hüdudlari prinsipi isa tabiati qorumaq, hamçinin onu barpa etmak va sarmaya qorumaq kimi istiqamatlari özünda aks etdirir. Prinsipa asasan, “Ya§il iqtisadiyyat” atraf alamin müxtalif dayarlarini – iqtisadiyyati stimullaçdiran amtaa va xidmatlarin tamin edilmasinin funksional dayarlarini, camiyyatlari dastaklayan tabiatin madani dayarlarini va bütün hayatin özayini taçkil edan ekoloji dayarlarini taniyir va inkiçaf etdirir. Belalikla da, o, kritik tabii kapitalin itirilmasinin va ekoloji hadlarin pozulmasinin qarçisini almaq üçün ehtiyat prinsiplardan istifada edarak tabii kapitalin digar kapitallara mahdud avazlanmasini tamin edir. Bununla da, biomüxtalifliyin, torpagin, suyun, havanin va tabii sistemlarin qorunmasi, böyümasi va barpasina sarmaya qoymaqla, tabii sistemlarin idara olunmasinda innovativ rolu ila seçilir.

4. “Ya§il iqtisadiyyat”in istehlak va istehsali dastaklamaya yönaldilmi§ samaralilik va kafilik prinsipi isa a§agi karbonlu, resurslara qanaat edan, müxtalif va dairavi xarakter daçimaqla, planetar sarhadlar daxilinda rifah yaratmaq problemini hall edan iqtisadi inkiçafin yeni modellarini ahata edir. Samaralilik prinsipi qabul edir ki, biz planetar sarhadlar daxilinda qalmaq istayiriksa tabii ehtiyatlarin istehlakini fiziki cahatdan dayaniqli saviyyalarla mahdudlaçdirmaq ^ün ahamiyyatli qlobal dayiçiklik olmalidir. Bununla da, prinsip insanlarin rifah va layaqatini qarçilamaq üçün vacib olan asas mal va xidmatlarin istehlakinin “sosial martabasini”, elaca da istehlakin qabuledilmaz “zirvalarini” taniyir. Prinsip baximindan samaralilik habela “çirklandirici”nin ödadiyi va ya inklüziv ya§il naticalar veranlara fayda alda etdiyi mexanizmlar vasitasila qiymatlari, subsidiya va taçviqlari camiyyat ^ün haqiqi xarclarla uygunlaçdirir.

5. Yax§i idaraetma prinsipina göra isa “Ya§il iqtisadiyyat” inteqrasiya olunmuç, hesabatli va davamli institutlar tarafindan idara olunmaqla bir sira sübutlara asaslanir: onun norma va institutlari fanlararasidir, uygunlaçma strategiyasi üçün yerli biliklarla yanaçi saglam elm va iqtisadiyyati labüd edir. Yax§i idaraetma prinsipinin asas mahiyyati ondan ibaratdir ki, mexanizm çarçivasinda ictimai içtirak, malumatlandirilmiç raziliq, çaffafliq, sosial dialoq, demokratik hesabatliliq va bütün tasisatlarda – dövlat, özal va vatanda§ camiyyatinda §axsi maraqlardan azad olmaq talab edilir. Bu da maariflandirilmi§ liderlik camiyyatinin talabi ila tamamlanmaqdadir. Bundan ba§qa, prinsip güclü ümumi, markazila§dirilmi§ standartlari, prosedurlari va uygunluq sistemlarini qoruyub saxlamaqla yerli iqtisadiyyatlar va tabii sistemlarin idara edilmasi ^ün tahvil verilmiç qararlarin qabulunu ta§viq edir. Bu da camiyyatin maraqlarina tahlükasiz §akilda xidmat edan yollarla qurulmu§ rifah va davamliligi tamin etmak maqsadi ila dayaniqli maliyya sistemi qurmagi asas hadafa çevirir.

Tadqiqatin naticasi olaraq “Yaçil iqtisadiyyat” qlobal status-kvonun universal va transformativ dayiçmasi olmaqla hökumatlarin prioritetlarinda asasli dayiçiklik talab edir. Bu baximdan da, “Yaçil

ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science”

iqtisadiyyat”a keçid müxtalif tasir qiymatlandirmalari, o cümladan, qiymatlandirma tadqiqatlarinda metodoloji innovasiyalari ahata edan tadqiqatlardan da faydalanmalidir [2]. Bu, mühüm baza tendesiyalarin, masalan, raqamsallaçma va avtomatlaçdirma, qloballaçmaya qarçi meyllanma va s. atraf mühit va patlama naticalarina, eyni zamanda yaçil innovasiya amakdaçligi va müxtalif dövri iqtisadiyyatdan ilhamlanan biznes modellari perespektivlarina tasirlarinin qiymatlandirilmasina aiddir. Bela qiymatlandirmalar asas texnoloji sanayelarin ya§illa§dirilmasi va karbonsuzlaçdirilmasi ^ün mümkün galacak yollari anlamaq ^ün xüsusila aktual ola bilar. Aydindir ki, siyasat alatlari va birlaçmalarinin takmilla§dirilmi§ qiymatlandirilmasina da ehtiyac var. Texnologiyaya aid siyasatlarin roluna artan vurgu ila, bela qiymatlandirmalar sadalikdan uzaqdir. Onlar müxtalif siyasatlarin innovasiya sistemlarindaki rollarini nazara almali va mühüm qarçiliqli tasirlara diqqat yetirmalidirlar. Bundan ba§qa, har hansi bir qiymatlandirma ham da zamanla ba§ veran siyasatin öyranilmasini tasdiq etmalidir.

Belalikla, “ya§il iqtisadiyyat” davamli inkiçafa asaslanan ya§il texnologiyaya, atraf mühitin qorunmasi va davamli galacaya yönalan faaliyyatdir. Ba§qa sözla, “ya§il iqtisadiyyat” müasirla§ma va istehsalin samaraliliyinin artirilmasi ila yanaçi, hayat keyfiyyatinin va ya§ayi§ mühitinin yax§ila§dirilmasina töhfa veran iqtisadi faaliyyat növlari va naticalarini ahata edir. “Resurs – mahsul – tullantilar” tafakkürünün tadbiqi tabii ehtiyatlarin tükanmasina va atraf mühitda barpasi mümkünsüz olan dayiçikliklara sabab ola bilar. Bu gün camiyyat, sanaye va siyasat bu tip tafakkürün yenidan nazardan keçirilmasina tacili ehtiyac oldugunu qabul etmaya baçlayib. ögar baçariyyat heç naya ehtiyac duymayacagi bir galacayi qorumaq istayirsa, “yaçil iqtisadiyyat”-a yönalacak yeni inkiçaf yolunu seçmalidir.

ÍSTÍFADa EDÎLMÎÇ 9D9BÍYYAT

1. Birla§mi§ Millatlar Taçkilatinin iqlim Dayi§ikliyi üzra Çarçiva Konvensiyasi. 2016-ci ilin ikiillik qiymatlandirmasi va iqlim maliyya axininin icmali hesabati.

2. Birla§mi§ Millatlar Taçkilatinin ötraf Mühit Proqrami (UNEP). Yaçil iqtisadiyyat siyasatinin qiymatlandirilmasi ^ün talimat kitabçasi. Nyu York: Birla§mi§ Millatlar; 2G14.

3. V. Э. Qasimli, R. Z. Hüseyn, R. F. Hüseynov, R. B. Hasanov, C. R.Cafarov, A. B. Bayramova, “Yaçil iqtisadiyyat” Baki, 2022, “Azprint” naçriyyati, 280 sah.

4. V.e. Qasimli, Yaçil inkiçaf: enerji samaraliliyi va alternativ manbalar. / V.Qasimli, Z.Valiyev, M.Hümbatov, Ç.Haciyev, G.Nasibova /Azarbaycan Respublikasinin Prezidenti yaninda Strateji Araçdirmalar Markazi. Baki: 2014, 144 s

5. Söderholm P, Hellsmark H, Frishammar J, Hansson J, Mossberg J, Sandström A. -Davamliliq ^ün texnoloji inkiçaf: innovasiya siyasati qariçiginda çabaka idaraçiliyinin rolu. Technol Forecast Soc Chang. 2G19.

6. Ya§il iqtisadiyyata Dogru: Dayaniqli inkiçafa va Yoxsullugun aradan qaldirilmasina aparan yollar, UNEP 2G11.

7. “Yaçil iqtisadiyyat Yol Xaritasi”. Beynalxalq Ticarat Palatasi, 2G12.

K EL UN VERS TET B ZNES, QT SAD YYAT V

ibarətdir. nstitutlar profillərinə uyğun olaraq, tədris və tədqiqat fəaliyyətini həyata keçirirlər.

Kiel Universiteti Biznes, qtisadiyyat və sosial elmlər fakültəsinə daxil olan institutlar və

kafedralar aşağıda göstərilmişdir.

Fakültələr də həmçinin Fakültə Şurası və Dekanlıq olmaqla iki əsas orqandan ibarətdir.

Bunların da strukturu aşağıda göstərilmişdir.

Dekan, 1-ci və 2-ci dekan müavinlərinin səlahiyyət müddəti 2 illə məhdudlaşdırılmışdır.

Fakültə Şurasına dekan rəhbərlik edir və hər semestr ən azı bir dəfə iclası keçirilir.

uraya dekan, dekan müavinləri, fakültə professorları, müəllimləri və.s daxil edilirlər.

Alman Universitetlərində fakültələrin mühüm organlarından biri də mtahan Ofisidir. Bu

organlar imtahanların təşkili ilə bağlı bütün məsələləri idarə edir.

Fakültə nstitutları direktorlar və katibləri tərəfindən idarə edilir. nstitutları təşkil edən

kafedralar isə müdirlər və kafedra əməkdaşlarından ibarət olur. Əksər hallarda bir kafedrada bir

professor olur ki, o da müdir vəzifəsində çalışır.

Kafedralar bakalavr, magistratura və doktorantura proqramları üzrə mütəxəssis

BIZNES, QT SAD YYAT VƏ SOS AL ELMLƏR FAKÜLTƏS DEKANLIĞI

Prof. Dr. Tomas Lux

DEKAN MÜAV N

Prof. Dr. Joachim Wolf

DEKAN MÜAV N

Prof. Dr. Helmut Herwartz

QƏBULDA

BƏRABƏR

MƏMURU

B ZNES, QT SAD YYAT VƏ SOS AL ELMLƏR FAKÜLTƏS

qtisadiyyat və Biznes Tədqiqatları Kitabxanası

Regional Tədqiqat nstitutu

Biznes nzibatçılığı nstitutu

Biznes nzibatçılığında novativ Tədqiqat nstitutu

Sərbəst Birləşmiş Sistemlər və Elektron Biznesin Ticari Aspektləri nstitutu

Statistika və Ekonometriya nstitutu

Sosial Elmlər nstitutu

qtisadi və Sosial Tarix nstitutu

Statistika və Ekonometriya nstitutu

Dünya qtisadiyyatı üzrə Kiel nstitutu (Birləşdirilmiş)

nzibati Elmlər üzrə Lorenz von Stein nstitutu (Birləşdirilmiş)

Təhlükəsizlik Siyasəti nstitutu (Birləşdirilmiş)

Kiel Marketinq və Menecment Cəmiyyəti

B ZNES, QT SAD YYAT VƏ SOS AL ELMLƏR FAKÜLTƏS

QT SAD YYAT NST TUTU KAFEDRALARI

Dövlət sektoru iqtisadiyyatı, sosial siyasət və səhiyyə iqtisadiyyatı

nnovasiya, rəqabət siyasəti və yeni inistutsional iqtisadiyyat

Beynəlxalq və regional iqtisadiyyat

traf mühit, resurslar və ekoloji iqtisadiyyat

traf mühit və resurs iqtisadiyyatı

3.2 Kiel Tətbiqi Elmlər Universiteti

Almaniyada fəaliyyətilə yaxından tanış olduğumuz digər bir ali təhsil qurumu Kiel Tətbiqi

Elmlər Universitetidir. Universitet Kiel Şəhərində Kiel Kanalının mənzərəli sahilində kampus

formasında yerləşmişdir. Tətbiqi Elmlər Universitetlərinin strukturu və fəaliyyət mexanizmi

klassik universitetlərin fəaliyyət mexanizmindən elə də fərqlənmədiyindən burada bu məsələlərə

təkrar yer vermirik və bu universitetlə tanışlığımızı rəsimlərlə təqdim edirik.

1. Dil tədrisi və mədəniyyətlərarası adaptasiya mərkəzi 2. Beynəlxalq əlaqələr ofisi

3. Beynəlxalq əlaqələr ofisi 4. Beynəlxalq əlaqələr ofisi

5. Əyalət tələbə yataqxanalarının idarəetmə ofisi 6. Kampüsün yerləşmə planının tablosu

7. nformatika və elektronika fakültəsi

8. Kiçik mühazirə salonları, idman salonu və kafetarya binası

9. Rektorluq binası 10. Rektorluğun giriş qapısında

11. Rektorun otağı ilə üzbəüz ixtisaslarla bağlı 12. Rektorun giriş qapısı

məlumat tablosu

10. qtisadiyyat fakültəsinin yerləşdiyi bina 11. qtisadiyyat fakültəsinin giriş qapısı

12. qtisadiyyat fakültəsi akademik və 13. Professorların məlumat tablosundan bir örnək

inzibati personal tablosu

14. Professor Hans Klausun iş qrafiki 15. qtisadiyyat fakültəsi koridoru

16. Fakültə tələbələrinin istirahət otağı 17. Mühazirə salonu

18. Mühazirə salonlarında telefon var 19. Tələbə Assosiasiyasının tablosu

20. Tələbə informasiya ofisi

3.3 Siegen Universiteti

Yaranma tarixi: 1972

Səfər çərçivəsində tanış olduğumuz sonuncu universitet Siegen şəhərində yerləşən Siegen

universitetidir. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, bu universitetlə Azərbaycan Dövlət qtisad

Universiteti arasında 2007-ci ildə bir əməkdaşlıq müqaviləsi də imzalanmışdır.

Siegen universiteti hazırda Azərbaycandan olan tələbələrin ən çox təhsil aldığı Alman

universitetləri arasındadır. Səfər zamanı bu tələbələrin bir çoxu ilə tanış olmaq imkanı da əldə

xüsusilə akademik personal və tələbə

mübadiləsi, həmçinin ortaq tədqiqatların

aparılmasına xüsusi önəm verir. Hazırda

SOCRATES, LEONARDO və TEMPUS

proqramları çərçivəsində Avropanın 130-

universitetilə

çoxunu xarici tələbələr təşkil edir.

1.Siegen Universiteti xarici əlaqələr və informasiya ofisi

Ümumiyyətlə S EGEN şəhəri tələbə şəhəri kimi tanınır. Təxminən 104 min əhalisi olan

hərdə 13 minə qədər tələbə yaşayır.

Universitetin strukturu Kiel Universitetindən o qədər də fərqlənmir. Ancaq Siegen bölgəsinin

Almaniyanın mədən sənayesi bölgələrindən biri olması, universitetdə dəqiq və təbiət elmlərilə

bağlı fakültələrin daha çox toplanmasını doğurmuşdur. Universitetin fakültələri aşağıda

Universitetin digər xarakterik cəhətlərindən biri kampüs anlayışına sahib olmaması və

strukturlarının şəhərin müxtəlif bölgələrində yerləşməsidir.

S EGEN UN VERS TET N N FAKÜLTƏLƏR

Sosial elmlər – Fəlsəfə – Teologiya – Tarix – Coğrafiya

Təhsil elmləri – Psixologiya

Xarici dil, Ədəbiyyat və Media Araşdırmaları

qtisadiyyat – Biznes Araşdırmaları – Biznes nformatikasl – Biznes Hüququ

Arxitektura – Şəhər Planlaşdırılması

Mülki Tikinti Mühəndisliyi

Elektrik Mühəndisliyi Kompüter Elmi

IV. ÇIXIŞ ETD Y M Z KONFRANSLAR

4.1 Siegen şəhərində “Almaniya-Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığı: mövcud

durum və perspektivlər” mövzusunda çıxış

6 mart 2010 tarixində Almaniya Federativ Respublikasının North Rhine-Westphalia federal

yalətinin South Westphalia hissəsində yerləşən Siegen şəhərində Almaniyadakı Azərbaycanlı

Tələbələr və Elmi şçilər Birliyinin “Azərbaycan Günü” çərçivəsində təşkil etdiyi konfransda

“Azərbaycan-Almaniya iqtisadi əməkdaşlığı: mövcud durum və perspektivlər” mövzusunda

təqdimatla çıxış etdik. Konfransda Almaniyanın müxtəlif universitetlərində təhsil alan

Azərbaycan, Türkiyə və Almaniyalı tələbələr və elmi işçilər iştirak etmişdir. Konfransda

Almaniya-Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığının müxtəlif istiqamətlərini əhatə edən geniş

prezentasiya ilə çıxış etdikdən sonra, Alman-Azərbaycan əməkdaşlığının gələcək perspektivləri,

Azərbaycan iqtisadiyyatının mövcud durumu və gələcək inkişaf istiqamətləri, həyata keçirilən

dövlət proqramları və.s məsələlərlə bağlı konfrans iştirakçılarının suallarını cavablandırdıq.

Sonra isə təşkil olunan kokteyldə müzakirələr davam etdi.

Sonda konfransdakı çıxışımıza görə Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi şçilər

Birliyi tərəfindən müvafiq Sertifikata layiq görüldük.

Konfrans Azərtac, Apa, Diaspora, ANS və.s kimi informasiya agentlikləri tərəfindən

işıqlandırılmışdır. Konfransla bağlı əlavə məlumat üçün bax:

1.Konfransın elan tablosu, Siegen 2.Konfransdan öncə iştirakçılarla, City Gallery, Siegen

3. Konfrans çıxışı, Siegen 4. Konfrans çıxışı, Siegen

5. Konfrans çıxışı, Siegen 6. Konfrans çıxışı, Siegen