Ətraf mühit iqtisadiyyatı

* Mətndə orfoqrafik səhv aşkar etdinizsə, səhv olan hissəni qeyd edib Ctrl + Enter düymələrini sıxın.

Ətraf mühitin qorunması nə üçün bu qədər vacibdir və ya Aİ, Şərq Tərəfdaşlıq ölkələrində ətraf mühiti qorumaq üçün nə edir

Bizim evimiz, geyimlərimiz, texnologiyalar və istirahətimiz təbiətdən asılıdır. Halbuki təbiət balansı qorumağa çalışır, çünki insan fəaliyyəti kövrək ekoloji tarazlığa əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Bu isə öz növbəsində rifah və firavanlığımızda öz əksini tapır.

Yaxın onillik iqlim və ətraf mühit ilə bağlı aktual problemlərin həlli baxımından həm Aİ, həm də Şərqi tərəfdaş ölkələri üçün həlledici rol oynayır. Biz birlikdə biomüxtəlifliyin itiriləməsinə, torpaqların eroziyasına, meşələrin qanunsuz kəsilməsinə, havanın və çayların çirklənməsinə, tullantıların qeyri-rasional şəkildə idarə olunmasına və digər neqativ fəsadlara səbəb olan keçmiş səhvləri birlikdə düzəltməyə çalışmalıyıq. Bu səbəbdən də ətraf mühitin qorunması və iqlim dəyişikliklərinə qarşı davamlılığın artırılması istiqamətində əməkdaşlıq həyati-vacib əhəmiyyət daşıyır.

“Yaşıl” iqtisadiyyatın inkişafına qoyulacaq sərmayələr insanların sağlamlığına faydalı nəticələrlə yanaşı, iqtisadiyyatda artıma şərait yaradaraq çoxlu sayda müsbət nəticələr verə bilər.

İqlim dəyişikliyi gündəlik həyatımıza necə təsir edə bilər?

İnsan fəaliyyəti nəticəsində istixana qazlarının atmosferə atılması səbəbilə əhəmiyyətli və artan iqlim dəyişikliyinin daha da güclənəcəyi və iqtisadiyyatımız və cəmiyyətimiz üçün getdikcə daha ciddi fəsadlara səbəb olacağı gözlənilir.

Avropa İttifaqı və onun Şərq qonşularında son dərəcə güclü yağışlar və daşqınlar, anormal istilər səbəbindən yanğınlar, torpağın eroziyası, məhsuldarlığın və biomüxtəlifliyin itirilməsi, sənaye, kənd təsərrüfatı və ev təsərrüfatlarına təsir edən su qıtlığı müşahidə olunmaqdadır.

Bu yaxınlarda Ukraynada müşahidə olunan qeyri-adi isti, quru və küləkli hava səbəbindən 11 min hektardan çox meşəni məhv edən və Çernobıl zonasında iki həftədən çox davam edən meşə yanğınları iqlim dəyişikliyinin təsirinin bariz nümunəsidir.

Regionda yerləşən ölkələr həm quraqlığın (Moldova Avropada ən həssas iqlimə malik ölkə hesab olunur və bu ölkədə suyun ümumi həcminin bir neçə onillikdən sonra ümumi tələbatdan az olacağı proqnozlaşdırılır), həm də daşqınların baş vermə tezliyinin yüksəlməsi (Azərbaycan dünyanın ən çox daşqınlara məruz qalan bölgələrindən biridir), həmçinin suyun keyfiyyətinin pisləşməsi və su təchizatında risklər (Gürcüstanda buzlaqların əriməsi ölkənin su təhlükəsizliyini təhdid edir) ilə üzləşəcəklər.

İqlim dəyişikliyinə qarşı kollektiv fəaliyyət, ətraf mühitdə, insanların sağlamlığında və iqtisadiyyatda bir çox faydalarla nəticələnəcək. İnkişafa dair təsəvvürlərimizi yenidən düşünüb dəyişməklə təbii resurslardan daha səmərəli istifadəyə, xərclərə qənaət etməyə, iqtisadi inkişafa və məşğulluğa imkan yaradacaq.

İqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin bahalı olduğunu düşünürsünüzsə, hərəkətsizlik nəticəsində nə qədər xərclərin olduğunu düşünün: Gürcüstanın hesablamalarına görə, ölkədə baş verən təhlükəli təbiət hadisələri yaxın 10 il ərzində 10-12 milyard dollar həcmində iqtisadi itkilər ilə nəticələnə bilər. Bu isə eyni dövr ərzində iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma üçün sərf olunan vəsaitlərdən on qat çoxdur.

Paris sazişinin məqsədi nədir?

Paris sazişi, 2015-ci ilin dekabrında keçirilən Paris iqlim konfransında qəbul olunan və iqlim dəyişikliyi sahəsində hüquqi cəhətdən məsuliyyətə cəlb edən ilk qlobal sazişdir. Aİ və ona üzv dövlətlər, eləcə də Şərq Tərəfdaşlığı ölkələri sazişə imza atan 190-a yaxın ölkə sırasındadır.

Bu sazişin məqsədi qlobal istiləşmənin dərəcəsini 2° C-dən aşağıya qədər məhdudlaşdırmaq və onun 1,5° C həddində saxlanılması üçün səyləri davam etdirməkdir. Bununla yanaşı, saziş ölkələrin iqlim dəyişikliyinin təsirləri ilə mübarizə aparmaq qabiliyyətlərini və göstərdikləri səyləri dəstəkləmək məqsədi daşıyır.

Sazişdə qlobal tullantıların ən qısa müddətdə azaldılmasının əhəmiyyəti və yaşadığımız əsrin ikinci yarısında iqlimdə neytrallığa nail olunmasının vacibliyi vurğulanır.

2050-ci ilə qədər Avropanın iqlimini neytrallaşdırmaq, iqtisadi inkişafı resursların istifadəsindən ayıraraq Aİ iqtisadiyyatını dayanıqlı etməyə yönəlmiş Avropa yaşıl təşəbbüsü, Avropa İttifaqının qarşısına qoyduğu hədəflərə çatmasında göstərdiyi səylərin əsas elementi hesab olunur.

“Yaşıl təşəbbüsdə” açıq-aydın qeyd olunub ki, ətraf mühit və iqlim dəyişikliyi problemlərinin həlli üçün Aİ və tərəfdaş ölkələr tərəfindən təcili tədbirlərin görülməsi tələb olunur. Aİ, Şərqi tərəfdaş ölkələrinin Paris Sazişi, iqlim dəyişikliyinə dair milli fəaliyyət planları (milli səviyyədə müəyyənləşdirilən töhfələr, MMT-lər), istixanaların qaz tullantılarının azaldılmasına dair uzunmüddətli strategiyaları (LEDS) ilə bağlı öhdəliklərini yerinə yetirməyə, eləcə də iqlimdə neytrallığa keçid yolu ilə iqtisadiyyatlarını müasirləşdirməyə kömək edir.

Bu öhdəliklərin yerinə yetirilməsi az karbonlu, resurslardan səmərəli istifadəyə yönəlmiş iqtisadiyyata keçid tələb etməklə yanaşı, texnologiya, enerji, iqtisadiyyat, maliyyə sektorlarında və bütövlükdə cəmiyyətdə köklü dəyişikliklərlə nəticələnəcək.

Aİ altı Şərqi tərəfdaş ölkəsində ətraf mühitin qorunmasına necə kömək edir?

Son illərdə adı çəkilən sahədə Aİ-nin Şərqi tərəfdaş ölkələrinə dəstəyi getdikcə artır. 2018-2019-cu illər ərzində Qonşuluq İnvestisiya Platforması (NIP) çərçivəsində verilən qrantların dörddəbir hissəsi “yaşıl” texnologiyalara yönəlmişdir. Aİ-nin bu növ sərmayələrə qarışıq maliyyə yardımları 2014-2015 və 2018-2019-cu illər ərzində 50%-dən çox artaraq təxminən 67 milyon avrodan 107 milyon avroya çatmışdır. Təkcə 2018-2019-cu illər ərzində NIP qrantları sayəsində regionda yaşıl iqtisadiyyata yatırılan sərmayələrin miqdarı 1,3 milyard avro təşkil etmişdir.

Avropa İttifaqı, həmçinin Şərq Tərəfdaşlığı regionunda siyasətlərin və qurumların Avropa Yaşıl Təşəbbüsünə uyğun şəkildə təkmilləşdirilməsinə kömək edən regional proqramlar üçün 60 milyon avro ayırmışdır. Bələdiyyələrə göstərilən maliyyə dəstəyinin həcmi 24 milyon avro təşkil edib. TAIEX və Tvinninq proqramları çərçivəsində isə tərəfdaş ölkələrə əlavə dəstək verilmişdir.

Aİ tərəfindən maliyyələşdirilən regional proqramlar bunlardır:

EU4Environment (Aİ-nin 19,5 milyon avro maliyyə dəstəyi ilə) Şərqi tərəfdaş ölkələrinə təbii kapitallarını qorumağa və insanların rifahını yaxşılaşdırmağa kömək məqsədi daşıyır. Bu proqram siyasətlərdə və qanunvericilikdə dəyişiklikləri dəstəkləyir, planlaşdırmalar aparır və investisiyaların yaşıl iqtisadiyyata yatırılmasını stimullaşdırır, innovativ texnologiyalara və yeni biznes modellərinin qəbuluna, eləcə də “yaşıl” iş yerlərinin yaradılmasına təkan verir. Proqramda ətraf mühitin qorunması sahəsində idarəçiliyin, qorunan ərazilərin və meşələrin daha yaxşı idarə edilməsinə və dayanıqlı ticarətə töhfə verilir.

EU4Climate (Aİ-nin 8 milyon avro maliyyə dəstəyi ilə) Paris İqlim Sazişinin həyata keçirilməsini dəstəkləmək və iqlim dəyişikliyinə dair siyasət və qanunvericiliyi təkmilləşdirmək, iqlim dəyişikliyinin azaldılması və uyğunlaşma, habelə atmosferə atılan qaz tullantılarının azaldılması və iqlim dəyişikliklərinə davamlı iqtisadiyyatın qurulmasına kömək məqsədi daşıyır.

Şərq Tərəfdaşlığı üçün Aİ-nin Su Təşəbbüsü Plyus” (EUWI+ 4 EaP – Aİ-nin 23,5 milyon avro maliyyə dəstəyi ilə) tərəfdaş ölkələrə su ehtiyatlarının idarə edilməsi, suyun keyfiyyətinin və hamı üçün əlçatan olmasının yaxşılaşdırılması sahələrində vasitələr hazırlamaqla qanunvericiliyini Aİ-nin adı çəkilən sahədə siyasətinə yaxınlaşdırmağa kömək edir.

Ətraf mühit ölkə səviyyəsində yüksək prioritetə ​​malikdir və buraya havanın keyfiyyəti, su ehtiyatlarının idarə edilməsi və dənizlərin çirklənmədən qorunması, enerjinin səmərəliliyi, tullantıların idarə olunması, pestisid problemi ilə mübarizə və sənaye çirklənməsi və meşələrin davamlı idarə edilməsi kimi sahələrə yönəlmiş fəaliyyətlər daxildir.

Avropa İttifaqının əməkdaşlıq proqramlarına əlavə olaraq, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB) və Avropa İnvestisiya Bankı (AİB) kimi Avropa maliyyə institutları az karbonlu və iqlim dəyişikliklərinə davamlı iqtisadi artımı dəstəkləməklə yaşıl iqtisadiyyata keçid üçün əhəmiyyətli dərəcədə dəstək təmin edir. Şərqi Avropa Enerji Səmərəliliyi və Ətraf Mühit üzrə Tərəfdaşlıq Fondu (E5P) Aİ-nin əsas donor olduğu çoxdonorlu etimad fondudur və enerjinin səmərəliliyini və ətraf mühitin qorunmasını təkmilləşdirməyə yönəlmiş bələdiyyə layihələrinə sərmayələri təşviq edir. Aİ tərəfindən maliyyələşdirilən Bələdiyyə Layihələrinə Dəstək Proqramı (MPSF) sonrakı mərhələlərdə kreditlər ilə icra olunan enerjinin səmərəliliyinə dair layihələrin hazırlanmasına texniki dəstək təmin edir. Aİ, İnkişaf üçün Yaşıl Fondun (GGF) fəaliyyətlərinə də əhəmiyyətli miqdarda maliyyə yardımı ayırır.

* Mətndə orfoqrafik səhv aşkar etdinizsə, səhv olan hissəni qeyd edib Ctrl + Enter düymələrini sıxın.

Ətraf mühitin iqtisadiyyatı

Ətraf mühitin iqtisadiyyatı (ing. environmental economics ) — təbiət və cəmiyyət arasındakı münasibətlərin iqtisadi aspektlərini öyrənən iqtisadi elm sahəsidir. ABŞ Milli İqtisadi Tədqiqatlar Bürosunun Ətraf İqtisadiyyatı Proqramında deyilir: “. ətraf mühitin iqtisadiyyatı sahəsi . dünyada və ya yerli ətraf mühit siyasətinin iqtisadi təsirlərinin nəzəri və empirik tədqiqatlarıdır . havanın çirklənməsi, suyun keyfiyyəti, zəhərli tullantılar, qatı tullantıların atılması və saxlanması və qlobal istiləşmə ilə əlaqəli ekoloji siyasət ” [1] .

Ətraf mühitin iqtisadiyyatı ekoloji iqtisadiyyatından fərqlənir ki, ətraf mühit iqtisadiyyatı iqtisadiyyatı təbii kapitalın qorunmasına önəm verərək ekosistemin alt sistemi kimi vurğulayır [2] [3] . Alman iqtisadçılarının bir sorğusu ekoloji iqtisadiyyat və ətraf mühit iqtisadiyyatının fərqli iqtisadi düşüncə məktəbləri olduğunu göstərdi, ətraf mühit iqtisadçıları ətraf mühitin “güclü” dayanıqlığını vurğuladılar və insan (“fiziki”) kapitalının təbii kapitalı əvəz edə biləcəyini inkar etdilər [4] .

Mündəricat

• 1 Problemlər və anlayışlar
  • 1.1 Bazar uğursuzluğu
  • 1.2 Xarici təsir
  • 1.3 Ümumi mülk və ya icma mənbələri
  • 1.4 Dəyəri

  Problemlər və anlayışlar

  Bazar uğursuzluğu

  Müəssisə cəmiyyət üçün mənfi xarici xərclər çəkdiyindən havanın çirklənməsi bazar uğursuzluğunun bir nümunəsidir.

  Ətraf mühit iqtisadiyyatının mərkəzində bazar uğursuzluğu anlayışı durur. Bazar uğursuzluğu, bazarların resursları səmərəli şəkildə paylaya bilməməsi deməkdir. Henli, Şoqren and Vayt (2007) [5] iddia etdikləri kimi: “Bazar uğursuzluğu, bazarın ən böyük ictimai rifahı təmin etmək üçün məhdud mənbələr ayırmadığı zaman meydana gəlir. Bazar uğursuzluğunun ümumi formaları xarici təsirləri, istisna etməməyi və rəqabətə davamlılığı əhatə edir.

  Xarici təsir

  Xarici təsir insan bazar qiymətində əks olunmayan bir şəkildə digər insanları təsir edən seçimlər etdikdə mövcud olur. Xarici cəhətlər müsbət və ya mənfi ola bilər, lakin ümumiyyətlə ətraf mühit iqtisadiyyatındakı mənfi xarici təsirlərlə əlaqələndirilir. Məsələn, yuxarı mərtəbələrdəki yaşayış binalarındakı suyun sızması alt mərtəbələrə təsir göstərir [6] . Digər bir nümunə, Amazon ağacının satışında kəsmə zamanı sərbəst buraxılan karbon dioksid miqdarının necə nəzərə alınmadığı ilə bağlıdır. Və ya çirklənmə yayan firma adətən çirklənmənin başqalarına vurduğu xərcləri nəzərə almır. Nəticədə, çirklənmə bazarın çirklənmənin hesablanması tələb olunarsa mövcud olan “sosial cəhətdən səmərəli” səviyyəni aşa bilər. Kennet Errou və Ceyms Midin təsiri altında olan klassik tərif Heller və Starrett (1976) tərəfindən verilmişdir ki, ekstermalizmi “özəl iqtisadiyyatın müəyyən mallar üçün potensial bazar yaratmaq üçün kifayət qədər stimul olmadığı və bu bazarın olmamasının Pareto səmərəliliyinin itirilməsinə səbəb olduğu bir vəziyyətdir. ” [7] İqtisadi terminologiyada xarici təsirlər sərbəst bazarın təsirli bir nəticə vermədiyi bazar uğursuzluqlarına nümunədir.

  Ümumi mülk və ya icma mənbələri

  Bəzi insanların ekoloji mənbəyə daxil olmasını istisna etmək çox baha başa gəldikdə, mənbəyə ya ümumi mülkiyyət mənbəyi deyilir (bir şəxsin mənbədən istifadə etməsi digərlərinin resursdan istifadə etmə qabiliyyətini azaltması üçün resurs üçün rəqabət olduğu zaman) və ya ictimai mənfəət (resurs rəqabətdə istifadə edilmədikdə). İstisnasız olaraq, hər halda, bazar bölgüsünün təsirsiz qalacağı ehtimal olunur.

  Bu problemlər çoxdan tanınmışdır. Hardinin paylaşılan mənbələr faciəsi konsepsiyası (1968) istisna edilməmə və paylaşılan mülkiyyət problemlərini populyarlaşdırdı. “Paylaşılan mənbələr” ətraf mühitin özünə aiddir, “ümumi mülkiyyət mənbəyi” və ya “paylaşılan hovuz mənbəyi”, kollektiv qurumun başqalarını istisna edən sxemlər hazırlamasına və bununla da gələcək fayda axınlarının alınmasına imkan verən mülkiyyət hüquqları rejiminə aiddir; və “açıq giriş” hər kəsin sahib olduğu mülkün heç kimə məxsus olmaması mənasında heç bir mülkiyyət nəzərdə tutmur.

  Əsas problem ondadır ki, insanlar ümumi mənbələrin azlığının dəyərini görməzdən gəlsələr, nəticədə ehtiyatların çıxarılmasına (balıq ovu kimi) çox səy sərf edə bilərlər. Hardin, məhdudiyyətlər olmadığı təqdirdə, açıq mənbəli bir qaynaq istifadəçilərinin bunun üçün ödəməli olduqları və müstəsna hüquqlara sahib olduqlarından daha çox istifadə edəcəklərini və yaşayış mühitinin məhv edilməsinə gətirib çıxaracağını təklif edir. Bununla birlikdə, Ostrom (1990), ümumi mülkiyyətin həqiqi mənbələrindən istifadə edən insanların ümumi mülkiyyətdəki faciə riskini azaltmaq üçün özünüidarə qaydalarını müəyyənləşdirmək üçün necə çalışdıqlarına baxın [8] .

  İqlim dəyişikliyinin azaldılması ictimai faydaların bazar qiymətində tam əks olunmadığı bir ictimai malın bir nümunəsidir. İqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli risklər rəqabətə davamlı olmadığı və ya istisna edildiyi üçün bu bir ictimai maldır. Bu cür səylər bir-biri ilə rəqabət etmir, çünki bir adama verilən təsir azaltma tədbirləri başqalarının istifadə etdiyi təsir azaltma səviyyəsini azaltmır. Bunlar istisna edilə bilməyən hərəkətlərdir, çünki heç kimdən məhrum edilə bilməyəcəyi qlobal nəticələrə səbəb olacaqdır. Ölkələrin karbon emissiyasına qarşı mübarizəyə sərmayə qoyma təşviqi azalır, çünki sərbəst sürücünün təsirini tetikleyebilir. Bir əsrdən çox əvvəl, İsveçli iqtisadçı Knut Viksel (1896) ilk dəfə bazarın ictimai malları necə qiymətləndirə bilməyəcəyindən bəhs etdi, çünki insanlar yaxşılıq üçün üstünlüklərini gizlədə bilər, lakin yenə də mallarını ödəmədən zövq alırlar.

  Qlobal biokimyəvi dövrlər

  Oksigen dövranı

  Dəyəri

  Ətraf mühitin iqtisadi dəyərinin qiymətləndirilməsi bu sahədə əsas mövzulardan biridir. İstifadələr və dolayı istifadələr təbii qaynaqlardan və ya ekosistem xidmətlərindən əldə olunan maddi faydalardır (bax: Beynəlxalq Ətraf Mühiti İqtisadiyyatı Cəmiyyətinin Ətraf Mühit İqtisadiyyatı bölməsinə). İstifadəsiz dəyər mövcudluq, alternativlər və təbii miras dəyərlərini əhatə edir. Məsələn, bəzi insanlar növlərin itirilməsinin ekosistem xidmətlərinə təsirindən asılı olmayaraq müxtəlif növlərin mövcudluğunu qiymətləndirə bilərlər. Bu növlərin mövcudluğu alternativ bir dəyərə sahib ola bilər, çünki bunlardan bəzi insan məqsədləri üçün istifadə olunma ehtimalı ola bilər. Məsələn, bəzi bitkilər dərman üçün test edilə bilər. Fərdlər övladlarına təmiz bir mühit buraxma fürsətini qiymətləndirə bilərlər.

  İstifadənin dəyəri və dolayı istifadənin dəyəri, tez-tez istirahət səyahətinin dəyəri və ya müşahidə olunan qiymətlərə əsasən qiymətləndirilən hedonik metodların istifadəsi kimi müəyyən edilmiş davranışlardan çıxarıla bilər. İstifadəsiz dəyər ümumiyyətlə şərti qiymətləndirmə və ya seçim modelləşdirmə kimi müəyyən edilmiş üstünlük metodları ilə qiymətləndirilir. Şərti qiymətləndirmə ümumiyyətlə anket şəklində olur, burada insanların ətraf mühiti müşahidə etmək və yenidən yaratmaq üçün nə qədər pul verəcəkləri (ödəmək istəyi) və ya ekoloji malın məhvinə görə kompensasiya qəbul etmək istəyi (WTA) istənilir. Hedonik qiymət, ətraf mühitin iqtisadi qərarlardakı təsirini mənzil qiymətləri, səyahət xərcləri və park ziyarətləri ilə araşdırır [9] .

  İstinadlar

  1. ↑ “Environmental Economics”. NBER Working Group Descriptions. National Bureau of Economic Research . İstifadə tarixi: 2006-07-23 .
  2. ↑http://www.eoearth.org/article/Environmental_and_ecological_economics Lead Author: Robert Nadeau Article Topics: Ecological economics and Environmental economics Last Updated: August 26, 2008
  3. ↑ Jeroen C.J.M. van den Bergh (2001). “Ecological Economics: Themes, Approaches, and Differences with Environmental Economics,” Regional Environmental Change, 2(1), pp. 13-23 2008-10-31 at the Wayback Machine (press +).
  4. ↑ Illge L, Schwarze R. (2009). A Matter of Opinion: How Ecological and Neoclassical Environmental Economists Think about Sustainability and Economics . Ecological Economics.
  5. ↑ Hanley, N., J. Shogren, and B. White (2007). Environmental Economics in Theory and Practice, Palgrave, London.
  6. ↑ Rita Yi Man Li (2012), The Internalisation Of Environmental Externalities Affecting Dwellings: A Review Of Court Cases In Hong Kong, Economic Affairs, Volume 32, Issue 2, pages 81–87
  7. ↑ Heller, Walter P. and David A. Starrett (1976), On the Nature of Externalities, in: Lin, Stephen A.Y. (ed.), Theory and Measurement of Economic Externalities, Academic Press, New York, p.10
  8. ↑ Ostrom, E. 1990. Governing the Commons. Cambridge: Cambridge University Press.
  9. ↑ Harris J. (2006). Environmental and Natural Resource Economics: A Contemporary Approach. Houghton Mifflin Company.
  • Пирс, Дэвид Экономика окружающей среды // Панорама экономической мысли конца XX столетия/ Под ред. Гринэуэй, Дэвид, М. Блини, И. Стюатра: В 2-х т. / Пер. с англ. под ред. Автономов, Владимир Сергеевич и С. А. Афонцева. — СПб: Экономическая школа, 2002. — Т. 1. — С. 383-415.

  Aprel 05, 2022
  Ən son məqalələr

  Yelena Posevina

  Yelena Prudnikova

  Yelena Qladkova

  Yelena Radionova

  Yelena Smurova

  Yelena Taryeva

  Yelena Tağıyeva

  Yelena Zelenskaya

  Yelena Çauşesku

  Yelena Çebanu

  Ən çox oxunan

  Varicela Aranzales

  Various grains

  Varis Yolçiyevin Sumqayıtda oxucularla görüşü – 4

  Varka and Gulgash

  Varniai COA

  ətraf, mühitin, iqtisadiyyatı, environmental, economics, təbiət, cəmiyyət, arasındakı, münasibətlərin, iqtisadi, aspektlərini, öyrənən, iqtisadi, sahəsidir, abş, milli, iqtisadi, tədqiqatlar, bürosunun, ətraf, iqtisadiyyatı, proqramında, deyilir, ətraf, mühiti. Etraf muhitin iqtisadiyyati ing environmental economics tebiet ve cemiyyet arasindaki munasibetlerin iqtisadi aspektlerini oyrenen iqtisadi elm sahesidir ABS Milli Iqtisadi Tedqiqatlar Burosunun Etraf Iqtisadiyyati Proqraminda deyilir etraf muhitin iqtisadiyyati sahesi dunyada ve ya yerli etraf muhit siyasetinin iqtisadi tesirlerinin nezeri ve empirik tedqiqatlaridir havanin cirklenmesi suyun keyfiyyeti zeherli tullantilar qati tullantilarin atilmasi ve saxlanmasi ve qlobal istilesme ile elaqeli ekoloji siyaset 1 Etraf muhitin iqtisadiyyati ekoloji iqtisadiyyatindan ferqlenir ki etraf muhit iqtisadiyyati iqtisadiyyati tebii kapitalin qorunmasina onem vererek ekosistemin alt sistemi kimi vurgulayir 2 3 Alman iqtisadcilarinin bir sorgusu ekoloji iqtisadiyyat ve etraf muhit iqtisadiyyatinin ferqli iqtisadi dusunce mektebleri oldugunu gosterdi etraf muhit iqtisadcilari etraf muhitin guclu dayaniqligini vurguladilar ve insan fiziki kapitalinin tebii kapitali evez ede bileceyini inkar etdiler 4 Mundericat 1 Problemler ve anlayislar 1 1 Bazar ugursuzlugu 1 2 Xarici tesir 1 3 Umumi mulk ve ya icma menbeleri 1 4 Deyeri 2 Istinadlar 3 EdebiyyatProblemler ve anlayislar RedakteBazar ugursuzlugu Redakte Muessise cemiyyet ucun menfi xarici xercler cekdiyinden havanin cirklenmesi bazar ugursuzlugunun bir numunesidir Etraf muhit iqtisadiyyatinin merkezinde bazar ugursuzlugu anlayisi durur Bazar ugursuzlugu bazarlarin resurslari semereli sekilde paylaya bilmemesi demekdir Henli Soqren and Vayt 2007 5 iddia etdikleri kimi Bazar ugursuzlugu bazarin en boyuk ictimai rifahi temin etmek ucun mehdud menbeler ayirmadigi zaman meydana gelir Bazar ugursuzlugunun umumi formalari xarici tesirleri istisna etmemeyi ve reqabete davamliligi ehate edir Xarici tesir Redakte Xarici tesir insan bazar qiymetinde eks olunmayan bir sekilde diger insanlari tesir eden secimler etdikde movcud olur Xarici cehetler musbet ve ya menfi ola biler lakin umumiyyetle etraf muhit iqtisadiyyatindaki menfi xarici tesirlerle elaqelendirilir Meselen yuxari mertebelerdeki yasayis binalarindaki suyun sizmasi alt mertebelere tesir gosterir 6 Diger bir numune Amazon agacinin satisinda kesme zamani serbest buraxilan karbon dioksid miqdarinin nece nezere alinmadigi ile baglidir Ve ya cirklenme yayan firma adeten cirklenmenin basqalarina vurdugu xercleri nezere almir Neticede cirklenme bazarin cirklenmenin hesablanmasi teleb olunarsa movcud olan sosial cehetden semereli seviyyeni asa biler Kennet Errou ve Ceyms Midin tesiri altinda olan klassik terif Heller ve Starrett 1976 terefinden verilmisdir ki ekstermalizmi ozel iqtisadiyyatin mueyyen mallar ucun potensial bazar yaratmaq ucun kifayet qeder stimul olmadigi ve bu bazarin olmamasinin Pareto semereliliyinin itirilmesine sebeb oldugu bir veziyyetdir 7 Iqtisadi terminologiyada xarici tesirler serbest bazarin tesirli bir netice vermediyi bazar ugursuzluqlarina numunedir Umumi mulk ve ya icma menbeleri Redakte Bezi insanlarin ekoloji menbeye daxil olmasini istisna etmek cox baha basa geldikde menbeye ya umumi mulkiyyet menbeyi deyilir bir sexsin menbeden istifade etmesi digerlerinin resursdan istifade etme qabiliyyetini azaltmasi ucun resurs ucun reqabet oldugu zaman ve ya ictimai menfeet resurs reqabetde istifade edilmedikde Istisnasiz olaraq her halda bazar bolgusunun tesirsiz qalacagi ehtimal olunur Bu problemler coxdan taninmisdir Hardinin paylasilan menbeler faciesi konsepsiyasi 1968 istisna edilmeme ve paylasilan mulkiyyet problemlerini populyarlasdirdi Paylasilan menbeler etraf muhitin ozune aiddir umumi mulkiyyet menbeyi ve ya paylasilan hovuz menbeyi kollektiv qurumun basqalarini istisna eden sxemler hazirlamasina ve bununla da gelecek fayda axinlarinin alinmasina imkan veren mulkiyyet huquqlari rejimine aiddir ve aciq giris her kesin sahib oldugu mulkun hec kime mexsus olmamasi menasinda hec bir mulkiyyet nezerde tutmur Esas problem ondadir ki insanlar umumi menbelerin azliginin deyerini gormezden gelseler neticede ehtiyatlarin cixarilmasina baliq ovu kimi cox sey serf ede bilerler Hardin mehdudiyyetler olmadigi teqdirde aciq menbeli bir qaynaq istifadecilerinin bunun ucun odemeli olduqlari ve mustesna huquqlara sahib olduqlarindan daha cox istifade edeceklerini ve yasayis muhitinin mehv edilmesine getirib cixaracagini teklif edir Bununla birlikde Ostrom 1990 umumi mulkiyyetin heqiqi menbelerinden istifade eden insanlarin umumi mulkiyyetdeki facie riskini azaltmaq ucun ozunuidare qaydalarini mueyyenlesdirmek ucun nece calisdiqlarina baxin 8 Iqlim deyisikliyinin azaldilmasi ictimai faydalarin bazar qiymetinde tam eks olunmadigi bir ictimai malin bir numunesidir Iqlim deyisikliyi ile elaqeli riskler reqabete davamli olmadigi ve ya istisna edildiyi ucun bu bir ictimai maldir Bu cur seyler bir biri ile reqabet etmir cunki bir adama verilen tesir azaltma tedbirleri basqalarinin istifade etdiyi tesir azaltma seviyyesini azaltmir Bunlar istisna edile bilmeyen hereketlerdir cunki hec kimden mehrum edile bilmeyeceyi qlobal neticelere sebeb olacaqdir Olkelerin karbon emissiyasina qarsi mubarizeye sermaye qoyma tesviqi azalir cunki serbest surucunun tesirini tetikleyebilir Bir esrden cox evvel Isvecli iqtisadci Knut Viksel 1896 ilk defe bazarin ictimai mallari nece qiymetlendire bilmeyeceyinden behs etdi cunki insanlar yaxsiliq ucun ustunluklerini gizlede biler lakin yene de mallarini odemeden zovq alirlar Qlobal biokimyevi dovrler Azot dovrani Su dovrani Karbon dovrani Oksigen dovraniDeyeri Redakte Etraf muhitin iqtisadi deyerinin qiymetlendirilmesi bu sahede esas movzulardan biridir Istifadeler ve dolayi istifadeler tebii qaynaqlardan ve ya ekosistem xidmetlerinden elde olunan maddi faydalardir bax Beynelxalq Etraf Muhiti Iqtisadiyyati Cemiyyetinin Etraf Muhit Iqtisadiyyati bolmesine Istifadesiz deyer movcudluq alternativler ve tebii miras deyerlerini ehate edir Meselen bezi insanlar novlerin itirilmesinin ekosistem xidmetlerine tesirinden asili olmayaraq muxtelif novlerin movcudlugunu qiymetlendire bilerler Bu novlerin movcudlugu alternativ bir deyere sahib ola biler cunki bunlardan bezi insan meqsedleri ucun istifade olunma ehtimali ola biler Meselen bezi bitkiler derman ucun test edile biler Ferdler ovladlarina temiz bir muhit buraxma fursetini qiymetlendire bilerler Istifadenin deyeri ve dolayi istifadenin deyeri tez tez istirahet seyahetinin deyeri ve ya musahide olunan qiymetlere esasen qiymetlendirilen hedonik metodlarin istifadesi kimi mueyyen edilmis davranislardan cixarila biler Istifadesiz deyer umumiyyetle serti qiymetlendirme ve ya secim modellesdirme kimi mueyyen edilmis ustunluk metodlari ile qiymetlendirilir Serti qiymetlendirme umumiyyetle anket seklinde olur burada insanlarin etraf muhiti musahide etmek ve yeniden yaratmaq ucun ne qeder pul verecekleri odemek isteyi ve ya ekoloji malin mehvine gore kompensasiya qebul etmek isteyi WTA istenilir Hedonik qiymet etraf muhitin iqtisadi qerarlardaki tesirini menzil qiymetleri seyahet xercleri ve park ziyaretleri ile arasdirir 9 Istinadlar Redakte Environmental Economics NBER Working Group Descriptions National Bureau of Economic Research Istifade tarixi 2006 07 23 http www eoearth org article Environmental and ecological economics Lead Author Robert Nadeau Article Topics Ecological economics and Environmental economics Last Updated August 26 2008 Jeroen C J M van den Bergh 2001 Ecological Economics Themes Approaches and Differences with Environmental Economics Regional Environmental Change 2 1 pp 13 23 Arxivlesdirilib 2008 10 31 at the Wayback Machine press Illge L Schwarze R 2009 A Matter of Opinion How Ecological and Neoclassical Environmental Economists Think about Sustainability and Economics Ecological Economics Hanley N J Shogren and B White 2007 Environmental Economics in Theory and Practice Palgrave London Rita Yi Man Li 2012 The Internalisation Of Environmental Externalities Affecting Dwellings A Review Of Court Cases In Hong Kong Economic Affairs Volume 32 Issue 2 pages 81 87 Heller Walter P and David A Starrett 1976 On the Nature of Externalities in Lin Stephen A Y ed Theory and Measurement of Economic Externalities Academic Press New York p 10 Ostrom E 1990 Governing the Commons Cambridge Cambridge University Press Harris J 2006 Environmental and Natural Resource Economics A Contemporary Approach Houghton Mifflin Company Edebiyyat RedaktePirs Devid Ekonomika okruzhayushej sredy Panorama ekonomicheskoj mysli konca XX stoletiya Pod red Grineuej Devid M Blini I Styuatra V 2 h t Per s angl pod red Avtonomov Vladimir Sergeevich i S A Afonceva SPb Ekonomicheskaya shkola 2002 T 1 S 383 415 Menbe https az wikipedia org w index php title Etraf muhitin iqtisadiyyati amp oldid 5965700, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

  ne axtarsan burda

  en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

  Ətraf mühitin mühafizəsi və iqtisadiyyatı

  Mövzu Azərbaycan Respublikasında kimya,neft-kimya,meşə və tikinti materialları komplekslərinin inkişafı,yerləşməsi və ərazi təşkilinə həsr olunmuşdur.Mühazirədə adları çəkilən ayrı-ayrı sənaye sahələri haqqında geniş məlumat verilərək,ölkə üçün perespektiv sahələrin inkişaf dinamikasından söhbət açılır.Tələbələr mühazirənin gedişatında neft-kimya sənayesinin aparıcı müəssisələrinin yerləşmə və çalışma xüsusiyyətləri,istehsal etdikləri məhsullar və onların dünya bazarındakı rolu, eləcə də respublikamızın ümumi dünya müstəvisindəki yeri ilə tanış olurlar.
  Azərbaycanda kimya sənayesinin yaranma tarixi ötən əsrin 50-60-cı illərinə təsadüf edir.

  1938-ci ildə Sumqayıt şəhərində Sintetik-kauçuk və digər kimya zavodlarının tikintisinə başlanılmışdır.

  İkinci Dünya Müharibəsinin başlanması ilə Sumqayıtda aparılan tikinti işlərinə ara verilmiş, 1945-ci ildən etibarən isə Sumqayıt ərazisində ardıcıl olaraq ağır sənaye müəssisələri – Kimya, Boru-Prokat, Sintetik-kauçuk, Alüminium, Superfosfat zavodları istifadəyə verilmişdir. 1966-cı ildə istifadəyə verilən Kimya kombinatı həmin dövrdə Avropada ən iri neft-kimya müəssisəsi hesab olunurdu.

  70-80-ci illərdə həmin zavodlar tam gücü ilə i.ləmiş və keçmiş SSRİ-nin, demək olar ki, hər yerinə məhsul idxal etmişdir. Bu iqtisadi yüksəliş Sumqayıtın Azərbaycanın ən böyük şəhərlərindən birinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur.

  1981-ci ildə Sumqayıtda müasir, iritonnajlı, tullantısız texnologiyaya, yüksək istehsal gücünə malik, neft kimyasının qiymətli məhsulları olan etilen və propilen istehsal edən EP-300 kompleksinin inşasına başlanıldı. Kompleksdə respublikanın neft emalı zavodlarının karbohidrogen xammalından istifadə olunması nəzərdə tutulurdu. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, son və qabaqcıl texnologiyaya əsaslanan belə bir kompleksin işə salınması o dövr üçün, hətta SSRİ miqyasında çox böyük bir hadisə idi. Məhz EP-300 qurğusunun sayəsində Etilen-polietilen zavodu hal-hazırda dünya bazarında tələbatın böyük olduğu yüksək keyfiyyətli polietilen istehsal edir və bu gün həmin qurğu respublikamızda kimya kompleksinin bütövlükdə inkişafı üçün əsas xammal tədarükçüsü rolunu oynayır.

  Həmin dövrdə EP-300-lə eyni vaxtda onun bir növ texnoloji davamı olan, polietilen istehsalı üçün nəzərdə tutulmuş “Polimir-120” kompleksinin də əsası qoyulmuşdur. Bu unikal komplekslər ona görə xüsusilə qiymətli və daha münasib idi ki, əsas qurğu olan EP-300 üçün xammal kənardan, xaricdən deyil, bilavasitə respublikanın neft emalı zavodlarında istehsal olunan karbohidrogen məhsullarından alınırdı.

  XXI əsrin əvvəllərində – ölkənin müstəqilliyi dövründə daha bir nəhəng kompleks – unikal Buxar-generator qurğusu Yaponiyadan dövlət zəmanəti üzrə kreditlə alınmışdı. Məhz uzaq perspektiv nəzərə alınmaqla inşa olunmuş həmin komplekslərin sayəsində bu gün “Azərkimya” Dövlət Şirkəti müəssisələrinin ahəngdar işi, 8000-dən artıq kimyaçının iş yerlərinin qorunub-saxlanması təmin olundu. Kimya sənayesi müəssisələrinin əksəriyyəti yüksək enerji tutumludurr, onların vahid məhsul istehsalına enerji sərfi xeyli yüksəkdir. Elə kimyəvi məhsullar var ki, onların maya dəyərində elektrik enerjisi və enerjidaşıyıcılarının xüsusi çəkisi, hətta 50 faizdən də çoxdur.

  “Azərkimya” Dövlət Şirkətinin tərkibində olan müəssisələr son illərdə məhsul istehsalının həcminin və keyfiyyətinin artırılması sahəsində yüksək nailiyyətlər əldə etmişdir. Bu isə şirkətin dünya bazarında özünə layiq yer tutmasına zəmin yaradıb. Hazırda Şirkətin müəssisələrində müxtəlif markalı və kifayət qədər yüksək keyfiyyətli kimyəvi məhsullar – polietilen, piroliz qətranı, propilen, texniki və mütləqləşdirilmiş izopropil spirti, propilen oksidi, propilenqlikol, müxtəlif markalı poliefirlər, BDF (butilen-divinil fraksiyası), kaustik soda və xlor, texniki sulfat turşusu və s. istehsal olunur ki, onların da müəyyən hissəsi daxili tələbat üçün, böyük əksəriyyəti isə yaxın və uzaq xarici ölkələrə ixrac üçün nəzərdə tutulub.

  Etilen-polietilen zavodunda istehsal edilən yüksək təzyiqli polietilenə, “Sintez-kauçuk” zavodunun qiymətli məhsulu olan mütləqləşdirilmiş izopropil spirtinə – MİPS-ə beynəlxalq bazarda olan tələbat ildən-ilə artır. Kimya müəssisələrinin digər məhsulları da xarici şirkət və firmalar tərəfindən böyük tələbatla və iri həcmdə alınır.

  Hazırda “Azərkimya” markalı kimyəvi məhsullar geniş çeşiddə və iri həcmdə dünyanın bir çox qabaqcıl ölkələrinə, o cümlədən, ABŞ, Almaniya, İngiltərə, İsveçrə, Rusiya, Türkiyə, Polşa, Rumıniya, İran, Ukrayna, Gürcüstan, Qazaxıstan, Özbəkistan və s. ölkələrə ixrac edilir. Bütün bunlar bugünkü kimya və neft-kimya kompleksinin iftixar doğuran nailiyyətləridir və Azərbaycanın kompleks inkişafının tərkib hissəsidir.

  2003-cü illə müqayisədə əmtəəlik məhsul istehsalı həcmi 2 dəfədən çox artmışdır. Həmin dövr ərzində məhsul ixracı 3,6 dəfə çoxalmışdır ki, bu da respublikaya xarici valyuta axınının ümumi həcmini xeyli artırıb.

  Azərbaycan kimyaçıları son illərdə əmək məhsuldarlığını da əhəmiyyətli dərəcədə artırmışlar. Artıq bir işçiyə düşən məhsul istehsalının həcmi rekord səviyyədə-2,57 dəfə çoxalıb. “Azərkimya” Dövlət Şirkəti müəssisələrinin istehsal etdiyi onlarla qiymətli kimya və neft-kimya məhsulları dünyanın ən qabaqcıl və yüksək inkişaf etmiş ölkələrinin nüfuzlu firma və şirkətləri tərəfindən yüksək tələbatla alınır. Təsadüfi deyil ki, məhz Azərbaycan istehsalı olan MİPS onun istehsalçısı olan firma və müəssisələr arasında öz yüksək keyfiyyət göstəricilərinə görə beynəlxalq qurumlar tərəfindən “Arka Avropa” qızıl mükafatına layiq görülüb. Bununla yanaşı, 2009-cu ildə “Üzvi sintez” Zavodu Beynəlxalq Kommersiya Rəhbərləri Klubunun (Madrid) qərarı ilə “Texnologiya və keyfiyyətə görə” beynəlxalq mükafatına, bütünlükdə isə “Azərkimya” Dövlət Şirkəti Beynəlxalq İdarəetmə və Məsləhətləşmə Assosiasiyasının (Fransa) qərarı ilə “Keyfiyyət və biznes prestijinə görə” Qızıl mükafata layiq görülmüşdür.

  1. Mədən kimyasımüəssisələri хammal mənbələri rayonlarındayerləş­diri­lir.
  2. Müəssisələrin bəziləri – kükürdturşusuzavodları istehlakrayonlarındayerləşdirilir;
  3. Fosfatkübrələri istehsalızavodlarıbaşlıca olaraqkəndtəsərrüfatının inki­şafetdiyi rayonlarındayerləşdirirlər.
  4. Yeni superfosfat, azotvə kaliumkübrələri zavodları əsas etibarı ilə хam­mal mənbələri yaхınlığındatikilirlər.
  5. Polimerkimyasıelmtutumlu olmaqlaçoхlumiqdarda istilikvə elektrikenerjisi, suvə хüsusi хammal tələbedir.

  1940-cı ildə qazın emalı əsasındaQaradağdaqrumzavodu, Bakıda ilkdəfə olaraqrezin, poliqrafiyaməhsullarızavodları, 1952-ci ildə Sumqayıt sintetikkauçukzavodu, 1956-cı ildə Sumqayıtaşkarlarzavodu, 1979-cu ildə Sumqayıt «Üzvi sintez» zavodu, 1967-ci ildə Mingəçevirdə şüşə lifi və teхniki rezin məmulatlarıverə bilən zavodlar, 1971-ci ildə Salyandaplastikkütlə əsasında onun emalı, sahəsi yaradılmışdır.

  Respublikadatikinti materialları istehsalı

  sahəsinin inkişafıvə ərazi təşkili
  Istehsal vasitələri istehsalı sahəsinin bir növüdə tikinti materialları istehsalıkompleksidir. Ölkə iqtisadiyyatının inkişafı, əhalinin yaşayıştərzinin təşkili və dahadayaхşılaşdırılmasıtikinti materialları sahəsi olmadan mümkün deyildir. Onun хammalarınatikinti və üzlükdaş, çaydaşı, gil, qum, çınqıl, tufdaşları, torpaqvə s. daхildir. Onun məhsulları isə mərmər, qranit, sement, şifer, müх­təlifdamörtükləri, şüşə, dəmir-beton konstruksiyaları, hazırevlər, beton plitələri, habelə yardımcıtikinti materialları sayılan meşə materiallarının bəziləri daхildir. Tikinti materiallarından əsas yeri dəmir-beton konstruksiya­larıvə panelləri, ikinci yeri sement sahəsi, 3-cüyeri isə təbii hörgüdaşlarıtuturlar. Tikinti sahəsinin inkişafındaAbşeronun хüsusi roluvardır. Buböl­gədə tikinti daşlarıüstünlüktəşkil edir. Mərmər əsasən KiçikQafqazın Ağdərə ərazisində, qaramərmər Naхçıvan sahəsində olmasıböyük əhəmiyyətkəsbedirlər.

  Tikintinin «çörəyi» adlanan sement istehsalı sahəsi qədim inkişaftariхinə ma­lik­dir. Ildə 1,3 mln t, illiktələbat isə 4,5 mln tməhsul verən Qaradağ, Sabi­ra­bad, Fizuli, Tovuz, Qazaх, Naхçıvan sementzavodlarıyerli хammallardan istifadəyə söykənirlər. Lakin sementə olan istehlakhələliktamödənilmir. RF-dən, Türkiyədən, Irandan idхal olunan sementməhsullarıölkəyə dəstək olurlar. Respublikadamövcud olan хüsusi qum növütikintidə çoх gərəkli sayılan şüşə sahəsinin inkişafınıtəmin edirki, bunun dazavodu Sumqayıtşəhərində yerləşir. Ən iri evtikmə kominatlarıBakıda, Gəncə və Sumqayıt­dadır. 2012-ci ildə ümumtəsərrüfatdaməhsul istehsalındatikintinin хüsusi çəkisi 9,2% təşkil etmişdir.

  Qaradağda «Norm» sementzavodu 21 iyun 2014-cü ildə istifadəyə verilmişdir. Onun illikgücühələlik 2,0 mln, gələcəkdə isə 4,0 mln tonaçatdırılacaqdır.
  Meşə materialları istehsalıkompleksinin inkişafıvə ərazi təşkili
  Meşə materialları istehsalıkompleksi təsərrüfatdaqədim sahələrdən hesabedilir. 1.213 min ha-yamalik olan meşələr oksigen mənbəyi olmaqlayanaşıtorpaqları suvə küləkerroziyasından qoruyur, torpağın rütubətini saхlayır, çayların daşmasının qarşısınıalır, tarlalarıməhvedici quruküləklərdən mühafizə edir, onların sanitariya əhəmiyyəti vardır. Deyilənlər əsasındaölkə meşələrini sanitariya, qoruq, qoruyucu növlərə ayırmaq olar. Respublikanımeşə bölgəsi hesabetmək olmaz. Əgərümumi meşəlik əmsalı 25% qəbul edilmişdirsə, burespublikada 12%-dən çoх deyildir. Eyni zamanda onlar sənaye əhəmiyyəti kəsbetmirlər. Adambaşınadüşən meşə sahəsi 0,12 ha-dan çoх deyildir. Ölkə meşələri azda olsa sənayedə istifadə olunur. O – vətəndaşların milli sərvətlərindəndir. Meşə sənayesi tikinti materialları, kağız, süni lif, spirtverir. Teхniki tərəqqi oduncağı onun tətbiq olunduğu ənənəvi sahə­lərdən – yanacaq sənayesindən və qismən də tikintidən sıхışdırıbçıхara­raq, onu neftvə qazla, beton, daş, şüşə ilə əvəzetmişdir. Onun məhsullarının istehlakçılarımaşın kompleksi, yüngül sənaye, nəqliyyat, rabitə, habelə tikinti sahəsidir. O, öz inkişafındabaşqa sahələrdən laklar, boyalar, soda, ağardıcıkimyəvi maddələr, natrium, avtomobillər, traktorlar, dəzgahlaralmaqlageniş sahələrarası əlaqələrə malikdir. Meşə sənayesi kompleksi hazırməhsul alınma­sındaağactədarükü, oduncağın meхaniki emalı, oduncağın kimyəvi emalı olmaqla 3 mərhələdən keçir. Əvvəlcə ağaclarqırılır, odurcaq nəqliyyatmagistrallarınadaşınır, sonradan taхta-şalban, faner, kibrit, mebel, taraqabları, tikinti hissələri əldə edilirvə nəhayətkağız, karton, skipidar, kapifol, yemmayaları istehsal olunur.

  Respublikanın Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Naхçıvan, Lənkəran, Masallı, MIngə­çe­­virvə s., bir sözlə iri şəhərlərdə mebel istehsal edən fabriklər əsasən Rusi­yadan, Türkiyədən idхal olunan meşə materialları əsasındafəaliyyətgöstə­rirlər.

  1. Tikinti materialları sənayesi haqqında nə bilirsiniz?
  2. Dəmir-beton zavodunun yerləşdirilməsinin xüsusiyyətləri
  3. Meşə sənayesinin inkişafı
  4. Ağac emalı

  Ədəbiyyat :

  1. Tofiq Bəhərçi,Validə Mehdiyeva “Azərbaycan Respublikasının təbii şəraiti,təbii ehtiyatları,onların iqtisadi-ekoloji qiymətləndirilməsi.

  2. Müseyibov M.A. “Azərbaycanın fiziki coğrafiyası”

  3. Çingiz İsmayılov,Aydın İbrahimov,Nərminə Süleymanova “Azərbaycan coğrafiyası”

  4. Piriyev V. – Azərbaycanın tarixi-siyasi coğrafiyası

  5. B.Budaqov,Y.F.Apoyev “Azərbaycan Respublikasının coğrafiyası” Bakı.Maarif.1991.

  6. Tofiq Bəhərçi və b. Dünyanın iqtisadi və sosial coğrafiyası.Dərslik.Bakı,ADİU 2006

  7. N.N.Allahverdiyev “Azərbaycan SSR iqtisadi və sosial coğrafiyası.Ali məktəb üçün dərs vəsaiti.Bakı: Maarif,1991,271 səh.

  8. N.Ə.Paşayev və b. “Azərbaycan Respublikasının iqtisadi sosial və siyasi coğrafiyası”.Bakı,2010.

  9.Tofiq Bəhərçi “MDB ölkələrinin təbii şəraiti,təbii ehtiyatları və onların təsərrüfat əhəmiyyəti.Odlar Yurdu Universitetinin elmi və pedaqoji xəbərləri.2003,N6.

  10. Tofiq Bəhərçi “ Azərbaycan Respublikasında elektroenergetikanın inkişafı və yerləşdirilməsi”.Bakı,ADİU,2008.

  11. Göyçaylı Ş.Y. və b. Ətraf mühiti mühafizə və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə. Bakı-1996.

  12. Hüseynov T.B., Məmmədov R.H., Mehdiyeva V.Z. Təbii resurslar və davamlı inkişaf. Bakı-2008.

  13. Mahmudov N.İ. Azərbaycanın mineral-xammal sərvətləri və ətraf mühit . Bakı-2000.

  14. Məmmədov Q.Ş. Azərbaycanın torpaq ehtiyatlarından səmərəli istifadənin sosial-iqtisadi və ekoloji əsasları. Bakı-2007.

  Dostları ilə paylaş:

  Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2023
  rəhbərliyinə müraciət

  Related posts:

  1. Avropa birliyinin siyasti cnubi qafqaz münaqişlri
  2. Fizika tarixin aid oçerklr
  3. Azərbaycan tarixi romanı mərhələlər problemlər
  4. Səfəvilər dövlətində sosial həyat