Tyutor hazirliği təli mi i ntensi v treni nq

o‘qitish va kasbiy tayyorlash” ishchi hujjatini qabul qildi bu hujjatda

Zamonaviy ta’limda tyutor, supervizorlik va moderatorlik

TYUTOR – (Tutorem-lotincha) ustoz, murabbiy vazifasini bajaradi.

Ba’zi hollarda ma’ruza o‘qituvchisi bilan tinglovchi orasidagi bog‘lovchi

rolini ham bajaradi. Bunda ma’ruachi tomonidan berilgan bilimlarni

keng egallashda maslahatchi va ustoz rolini bajaradi.

tinglovchilarning individual holda bitiruv malakaviy ishi, kurs

loyixalarini bajarishda maslahatchi rolini bajaradi.

FASILITATOR – (ingliz tilida. facilitator, latincha facilis–engil,

qulay)- guruhlardagi faoliyat natijasini samarali baholash, muammoning

yo‘naltirish, guruhdagi komunikatsiyani

rivojlantirish kabi vazifalarni bajaradi.

MODERATOR – Qabul qilingan qoidalarga amal qilish tekshiradi,

tinglovchilarning mustaqil fikrlash va ishlash qobiliyatlarni rivojlantirish,

bilish faolyatini faollashtirishga yordam beradi.

Ma’lumotni, seminarni, treninglar va davra suhbatlarini boshqaradi,

Bizning ta’limda ushbu faoliyatlarning hammasini o‘qituvchi bajaradi

va pedagog yoki o‘qituvchi deb yuritiladi.

ta’lim sohasida o‘qituvchining faoliyatidagi faolligida

namoyon bo‘ladi. Bu jarayonda talablar inobatga olinadi:

O‘qitilayotgan borliqni markazlashtirish. Respublikamiz va xorijlik

olimlar hamda mutaxassislarning bilim va tajribalarini qo‘llash, zamonaviy

o‘quv qurollaridan foydalanish e’tiborda tutiladi. Bunda turli o‘quv

manbalaridan foydalanish, talabalarni axborot bilan ta’minlash, bu axborot

esa o‘z navbatida, butun dunyo mutaxassislari bilimlaridan, elektron

kutubxonalardan olingan axborotlardan foydalanish talaba va o‘quvchilar

hamda ularning o‘qituvchilari uchun katta imkoniyatlar yaratadi

O‘qituvchiga talabni kuchaytirish. Ta’lim jarayonining standart holda

majburiyatini yuklaydi. Bu uslublar ularning ish natijasi va bilim darajasining

ko‘tarilishiga yordam beradi.

Erkin va standartlatirilgan ta’lim berish jarayonining ta’minlanishi,

uzluksiz monitoring imkoniyati, o‘quv jarayonlarining to‘g‘ri nazorat

qilinishi va boshqarilishi, oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi va o‘quv

yurtlari tomonidan o‘qituvchi va talabalarning bilim saviyasining tekshirilishi

(ta’lim jarayonida talaba va o‘qituvchilarning harakatlarini nazorat qilish,

bunga talabaning faolligi va o‘qituvchi ishining unumliligi, talabalarni

attestatsiyadan o‘tkazish bilan bog‘liq amallar ham kiradi) masofaviy

ta’limda ham yo‘lga qo‘yilishi shart. O‘qituvchilarni qayta tayyorlash va

Avliyakulov N.X. Prakticheskiye osnovi modulnoy sistemi obucheniya i

pedagogicheskoy texnologii. O‘quv qo‘llanma – Buxara: 2001. – 99 s.

Avliyakulov N.X. Zamonaviy o‘qitish texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. – T.: 2001. –

ularning malakasini oshirish tizimlarining samaradorligini oshirishda ham

bunday tadbirlar amal qiladi.

O‘qitish turining egiluvchanligi. Qulay vaqtda shug‘ullanish

mumkinligi, qulay joyda va qulay tezlikda o‘quvchi-talabalarning bilim qabul

qilishining turli shakllarini qo‘llash mumkinligi, ular tomonidan

modellashtirish va ko‘rgazmali vositalarni joyida qo‘llash, axborot va

bilimlarni etkazishda ko‘rgazmali, amaliy va boshqa metodlardan unumli

O‘qituvchining

imkoniyatlari.

O‘qituvchining o‘quvchi-talabaga nisbatan shaxsiy yondashuvining turli

shakllarini qo‘llash va har bir o‘quvchi-talabaning bilim darajasi va

tayyorgarligini har tomonlama o‘rganish sharoitining mavjudligida ko‘rinadi.

O‘quvchi-talabaning bilim va tadqiqot motivlari hamda stimullarini

rivojlantirish.

O‘quvchi-talabaning o‘qituvchi(pedagog)ga va o‘zaro

muloqotida ishonchsizlik hissiyoti bilan bog‘liq psixologik to‘siqlarni

yo‘qotish, talabaning intellektual va ilmiy imkoniyatlarini hamda o‘zini o‘zi

tarbiyalash va takomillashtirish shart-sharoitlarini kengaytirishga yordam

beradi. SHuningdek, bilim oluvchilarning aqliy va jismoniy mehnati

Iqtisodliligi. Bu tizim o‘qitishdagi kechikishlarni kamaytirishni

ta’minlaydi. O‘qitish xonalaridan foydalanish, yo‘l xarajatlari va taklif

qilishga malakali o‘qituvchi(pedagog)lar uchun ularning asosiy ish joyidan

haq to‘lash xarjatlarini kamaytiradi. Ular o‘z bilimlarini masofadan o‘qitish

ta’minlanganligidan qat’iy nazar, bilim olishning keng imkoniyatlari

yaratilib, ijtimoiy tenglik yuzaga keladi.

O‘qitish doirasida musobaqa muhitini rasmiylashtirish. Masofadan

o‘qitish texnologiyasi bu – jamiyatni axborotlashtirish umumiy oqimi va

yo‘llari bilan jipslashgan bo‘lib, masofaviy o‘qitishning texnik vositalarini

axborotlashtirish tizimlari va oliy o‘quv yurtlaridagi o‘qitish jarayonini

avtomatlashtirish tizimlari bilan zamonaviy axborotlashtirish texnologiyasi

asosida birlashuvini ta’minlaydi.

Masofaviy o‘qitish usulidan foydalanishning kamchiligi – o‘qituvchi va

Umuman olganda, masofaviy o‘qitish tizimi o‘quvchi-talabalarda

ta’lim tizimidagi bo‘layotgan dunyoviy o‘zgarishlar, texnik vositalardan

foydalanish yo‘llari, uning qanchalik afzallik tomonlari va shu bilan

birgalikda qanday kamchiliklari kamchiliklari mavjudligi haqida ma’lumot

Inson faoliyatining turli sohasida axborot almashish, muammoni jamoa bo‘lib

muhokama qilish natijasida yangi natijalarni olish zaruriyati konferensiya,

seminarlar, yig‘inlar kabi muloqot shakllarini keltirib chiqardi. Hozirda biror bir

jiddiy ishni oraliq natijalar, yakunlar, variantlar, qarorlar variantlari, opponentlarni

tinglash va tegishli qarorlar qabul qilishning turli darajalarida hal qilmasdan amalga

Axborotni uzatish va qayta qabul qilishning raqamli texnikasi imkoniyati

telekonferensiya — yangi texnik darajada telefon va televideniening birga

Telekonferensiyani o‘tkazish texnologiyasi bir paytning o‘zida turli muassasalarning

turli masofadagi kishilari bilan birgalikda muloqot qilish imkonini yaratadi.

Ishtirokchilar bunda nafaqat bir-birini ko‘rish va eshitish bilan birga yonma-yon,

yuzma-yuz turgandek sharoitga ega bo‘ladilar.

Telekonferensiyaning asosiy afzalliklari quyidagilar:

1. Dolzarb masalalar muhokamasini tezkor tashkil etish va hududiy jihatdan

uzoqda bo‘lgan, bu masalaga qiziqqan o‘rtoqlarni o‘z vaqgida xabardor qilib qo‘yish.

Bu holatda biror joyga borishga va transport xarajatlariga zaruriyat qolmaydi.

Mutaxassis o‘z ish joyidan uzoq vaqt ketmaydi.

2. Muhokama qilish uchun ishtirok etuvchi tashkilotlardan biridagi har qanday

materialdan — jadval, diagramma, matndan foydalanish mumkin. Ba’zan ayrim

xisob kitoblar qilish yoki model vaziyatlarni qaytarish kerak bo‘lib qoladi. Bularning

barini telekonferensiya uchun foydalaniladigan texnika yordamida bajarish mumkin.

3. Telekonferensiya apparaturalari mavjud bo‘lganda, muhokama etiladigan

muammo bo‘yicha qaror qabul іilish uchun qatnashishi zarur mutaxassislar doirasini

kengaytirysh mumkin. An’anaviy usullar orqali esa ishni amalga oshirish

4. Telekonferensiya paytida ma’lumotlar bazasi bilan aloqa bo‘lganda

deyarli har qanday ma’lumotnoma axborotidan foydalanish va u bilan butun

telekonferensiya ishtirokchilarni tanishtirish mumkin bo‘ladi.

Telekonferensiya faksimil aloqa, televizionkamera, videomagnitofon,

kompyuter, modem, displey, akustik apparatura kabi turli xil qurilmalarni jalb

etishni talab qiladi. Odatda videokonferensiya o‘tkazish uchun maxsus zal

ajratiladi va shu erga televizion va akustik apparatura, boshqa texnikalar

joylashtiriladi. SHu erga aloqa liniyasi o‘tkaziladi. Binoga katta televizion ekran

Oliy va o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi tizimida va umumiy o‘rta

ta’lim maktablarining o‘quv moddiy bazalari bugungi kunda bir necha

– axborot texnologiyalaridan foydalanishi;

– o‘quv ko‘rgazmali vositalarni qo‘llashi;

– o‘qitish tizimining bir-biriga bog‘liqligi.

Hozirgi paytda to‘rtta yo‘nalishdagi yangi axborot texnologiyalarni

ta’lim jarayonida qo‘llanilishi:

1. Nashriyot texnologiyalarini qo‘llash.

3. Katta maketlar va ommaviy axborot vositalari.

4. Kompyuter robotexnikasi.

Bugungi kunda texnologiyalarni qo‘llanilishini yaratish haqida

qarorlar qabul qilingan. Ammo ushbu texnologiyalarni ishlatishdan oldin

nafaqat pedagoglar, balki sanitariya-gigiena va psixologlar tekshiruvlaridan

so‘ng qo‘llash tavsiya etiladi.

imkoniyatlarni yaratadi. Ta’lim oluvchi nafaqat tayyor informatsiya bilan

ishlaydi, balki o‘zi ham maketlar yaratish imkoniyatiga ega, matematik va

iqtisodiy masalalarni ishlashi, turli xil vaziyatlarni modellashtirishi, tabiiy

fanlar, iqtisodiyot, ekologik va gumanitar fanlar bo‘yicha ilmiy-tadqiqot

ishlari olib borishi mumkin.

Masofaviy o‘qitishning kelajagi porloqdir, chunki masofadan o‘qitish

kompyuter texnologiyalar asosida amalga oshiriladi. O‘qitish jarayonini

kompleks ravishda olib borilishiga katta ahamiyat beriladi. O‘qitish

jarayonlari uchta asosiy funksiyani bajaradi. Ma’lumot beruvchi,

tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi. O‘qitish jarayonini ko‘rgazmali olib

borilishida kompleksli o‘qitish, pedagogik jarayonning hamma

asosiy funksiyalari o‘qitish vositalari orqali amalga oshiriladi. O‘qitish

vositalarini kompleks foydalanishning samaradorligi ularni qo‘llashda

ratsional jihozlashga qo‘yilgan aniq talab va tavsiyalar quyidagicha:

ko‘rgazmali qurol, tarqatma material va darsda qo‘llanilayotgan

o‘qitish vositalarini keragidan ortiqcha qo‘llamaslik;

darsda qo‘llaniladigan vositalar (plakat, sxema, model, maket,

mulyaj va boshqalar), har doim oldindan ko‘rib chiqib tanlab olingan bo‘lishi

va foydalanish tartibida tayyor bo‘lishi;

texnik vositalar va boshqa ko‘rgazmali qurollarni oldindan ishlatib

individual qo‘llash uchun tanlangan didaktik ko‘rgazmali qurollar

va boshqa qo‘llanmalar hamma ta’lim oluvchilarga etarli bo‘lishi;

ko‘rgazmali qurollarni yaxshi ko‘rilishi va eshitilishini ta’minlashi;

har bir didaktik materialni qo‘llanish maqsadlari va o‘rnini aniq

o‘quv materialini oliy darajada olib borishga va

o‘quv materialini translyasiya qilish imkoniyatini beradi. Masofadan

o‘qitishni tashkil qilish turlari:

saqlanib qo‘yilgan o‘quv mahsulotni kompyuter o‘qitish vositalari

turli xil joyda joylashgan sinf va guruhlarga bitta mashg‘ulotni

fan arboblari, pedagog novatorlar, metodistlarning ma’ruza va

o‘quv uslubiyot materiallarining almashinuvi.

Tolipov O‘.Q., Usmonboeva M. Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy asoslari. –T.:

Telekommunikatsiya tizimlari yangi pedagogik va axborot hamda turli

sohalardagi kasbiy bilimlarni eng qisqa vaqtda uzatish imkoniyatini beradi.

Axborot texnologiyalarini rivojlanishi, o‘qitishning yana bir yo‘nalishini,

ya’ni – media o‘qitishni vujudga keltiradi. Bunda ta’lim oluvchilar turli xil

ommaviy axborot vositalarini (gazeta, jurnal, TV, kino, radio, video va

boshqa) egallab olishga tayyorlash yo‘nalishida olib boriladi.

1.3.ZAMONAVIY TA’LIM SHAKLLARI: BLENDED LEARNING

(ARALASH O‘QITISH), MASOFALI O‘QITISH, MAHORAT

DARSLARI, VEBINAR, EVRISTIK METODLAR

Masofali o‘qitish. Pedagogika fani bilimlar sohasi va ijtimoiy

amaliyot sohasi kabi jahon rivojlanish umumiy tendensiyalari va

qonuniyatlariga binoan rivojlanadi. Shuning uchun kasbiy-pedagogik

ta’lim chet el tajribalarini o‘rganish uni ilmiy tushunish ilg‘or

g‘oyalardan milliy ta’lim amaliyotida foydalanish ayniqsa dolzarb

hisoblanadi. “Kadrlar tayyorlash sohasidagi pozitiv jahon tajribasini

hisobga olish uzluksiz ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimi barcha

elementlariga taalluqli va uning rivojlanishi omillaridan biri

. Shu bilan birga milliy g‘oyalar va an’analarda qurilgan

ta’lim har doim milliy rivojlanish masalalariga javob berishini esda tutish

Bunday ta’limning texnik yoki tashkiliy shakllari turlicha bo‘lishi

mumkin ba’zan umuman odatdan tashqari tasavvur qilib bo‘lmagan

ko‘rinishlarga ega bo‘lishi mumkin. Ammo bizning chuqur ishonch

hosil qilishimizga oxir-oqibat odamning ta’lim olishi natijasi faqat o‘quv

faoliyati shakllari shu jumladan masofaviy ta’lim bilan belgilanmaydi

balki o‘quv jarayoni quriladigan tayanch psixologik – pedagogik

mazmunga bog‘liq bo‘ladi. Aynan mana shu mazmunlarini izlab topish

milliy mentalitetga nisbatanmasofali ta’lim asoslarini ishlab chiqish

boshlang‘ich vazifasi hisoblanadi. Bu “narsa” turli ramziy amaliyotlar

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining

poydevori. T., «Sharq», 1997 yil.

ekranlarida aks ettirilib namoyon bo‘ladi. Fikri sezgilari va

Masofali o‘qitish nazariyasi va amaliyoti boy chet el va milliy tajribalar

tadqiqotlar yo‘nalishlari umuman dolzarbligini tasdiqlaydi. Yangi pedagogik

axborot va telekommunikatsiya texnologiyalardan foydalanishga

asoslangan ta’lim olish usulidan biri hisoblangan masofali ta’lim

mohiyatini tushunishga bizni yaqinlashtiradi. Ta’limning sintetik integral

va gumanistik shakli hisoblanuvchi masofali o‘qitishning aynan nazariy

va amaliy masalalari ta’limni isloh qilish sharoitlarida milliy ta’lim

tizimi oldida turgan muammolar katta qismini hal etishi kerak.

Chet el ta’lim tizimlarida masofali o‘qitishning tashkil topishi va

rivojlanishi jarayonini o‘rganishda ta’lim muassalarida masofali o‘qitishni

amaliy tashkil qilish turli shakllari va variantlarini hamda masofali

ta’limni didaktik ta’minlash vositalarini tahlil qilishga e’tiborni qaratish

Solishtirish metodi mohiyatini xitoy olimi X. Shu va N. Chjoular to‘la

ochib beradilar: “Agarda millat vaqt o‘qida o‘zining turgan joyini

tarixiy yoki “vertikal” solishtirishlar bilan aniqlay olsa shunda u millatlararo

yoki “gorizontal” solishtirishlar yordamida dunyodagi o‘z o‘rni

to‘g‘risida yaxshiroq tasavvurga ega bo‘ladi. Shu bilan bir vaqtda

“vertikal” solishtirish ishonch uyg‘otadi “gorizontal” esa realist bo‘lishga

Masofali ta’lim – masofada turib o‘quv axborotlarini almashish

vositalariga asoslanuvchi maxsus axborot ta’lim muhiti yordamida ta’lim

xizmatlari to‘plamidan iborat. Masofali ta’lim axborot – ta’lim muhiti

foydalanuvchilar ta’lim olish ehtiyojlarini qondirishga mo‘ljallangan

ma’lumotlar uzatish vositalari axborot resurslari o‘zaro aloqalar

protokollari apparat – dasturli va tashkiliy-metodik ta’minotlar sistemali –

tashkiliy to‘plamidan iborat.

Masofali ta’lim – o‘qituvchilarga o‘rganilayotgan material asosiy

hajmini etkazib berishni o‘qitish jarayonida o‘qituvchilar va talablarning

interaktiv o‘zaro aloqalarini, tinglovchilarga o‘rganilayotgan materialni

mustaqil o‘zlashtirish bo‘yicha mustaqil ishlash imkonini berishni hamda

o‘qish jarayonida ularning olgan bilimlarini va ko‘nikmalarini

baholashni ta’minlovchi axborot texnologiyalari to‘plami.

Keltirilgan tushunchalardan taqqoslash tadqiqotini o‘tkazishda

dunyoda masofali o‘qitish ta’lim muhiti qanday shakllanishiga asosiy

e’tiborni qaratish zarurligi ko‘rinib turibdi. SHu bilan birga bizni birinchi

navbatda ta’limning mana shu sohasi rivojlanishi tendensiyalari

Umuman ta’limning noan’anaviy shakllariga o‘tishda dunyo

tendensiyalari yangi axborot texnologiyalari bo‘yicha tayyorgarlik olib

boruvchi kasbiy o‘quv yurtlarining soni ortib borishi kuzatiladi.

Universitetlar tashkiliy tizimlarining birlashtirilishi masofali

ta’limning o‘ziga xos tendensiyasi hisoblanadi. Misol uchun oxirgi yillarda

masofali universitet ta’limi tashkiliy tuzilishi yangi turi -universitetlar

konsorsiumi rivojlanmoqda. Bir necha universitetlar faoliyatini

birlashtiruvchi va boshqaruvchi maxsus tashkilot masofali ta’lim

xizmatlarini ko‘rsatmoqda. Universitetlar konsorsiumi turli

universitetlarda ishlab chiqilgan abiturientlar uchun kurslardan tortib

ilmiy daraja olishgacha bo‘lgan kurslardan iborat kurslar to‘plamini

G‘arbiy Evropada oliy ta’lim olish darajasidan masofali ta’lim

“ochiq universitetlar” deb ataluvchi shakllarda amalga oshiriladi. Milliy

ochiq universitetlar ko‘p jihatdan sirtqi ta’lim tashkiliy prinsiplaridan

foydalanadilar. Ochiq ta’lim asosida – o‘qituvchilar o‘zlari oldilarida turgan

ta’lim maqsadlariga erishishga intilib to‘la mustaqil yo‘naladigan

Ta’limning ochiqligi prinsipi quyidagini anglatadi: oliy o‘quv

yurtiga ochiq o‘qishga qabul qilishi ya’ni zarur yoshga etishdan

tashqari (18 yosh) har qanday shart va talablardan voz kechish;

o‘qishni ochiq rejalashtirish ya’ni kurslar sistemasidan yo‘li bilan

o‘qish individual dasturini tuzish erkinligi; o‘qish vaqti va sur’atlarini

erkin tanlash ya’ni butun yil davomida tinglovchilarni oliy o‘quv yurtiga

qabul qilish va belgilangan o‘qish muddatlarining yo‘qligi; o‘qish joyini

erkin tanlash: o‘quv vaqti asosiy qismida tinglovchilar o‘quv

auditoriyalarida jismonan bo‘lmaydilar va qaerda o‘qishni mustaqil tanlay

Ochiqlik prinsipini amalga oshirish katta tashkiliy yangiliklarga olib

keldi ularni axborotlarni saqlash qayta ishlab chiqish va etkazish yangi

texnologiyalarini tatbiq etish hisobiga amaliy amalga oshirilishi mumkin

Misol uchun o‘tgan asr 90-yillarida telekonferensiyalar o‘tkazish

texnologiyasi asosida masofali ta’lim yangi modeli paydo bo‘ldi. Modelning

asosini o‘qituvchilar va o‘qituvchilar o‘rtasida o‘zaro aloqalar asosiy

shakli hisoblangan haqiqiy vaqt davomida ham bo‘lishi mumkin bo‘lgan

telekonferensiyalar o‘tkazishdan iborat. Shu bilan birga telekonferensiyalar

o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasida ham va o‘quvchilarning o‘zlari

o‘rtalarida ham o‘tkazilishi mumkin. Bular audio audiografik video-

kompyuterli telekonferensiyalar bo‘lishi mumkin. Teleta’lim modeli yaqinda

paydo bo‘ldi lekin u zamonaviy ta’limda tashkil etishda tubdan

o‘zgarishlarga olib kelmoqda. Mana shu asosida zamonaviy ta’limning

yangi tashkiliy shakli -virtual universitetlar rivojlanayotganligida bu

yaqqol namoyon bo‘lmoqda.

O‘qishning bu shaklini biz yangi ta’limning endi paydo

bo‘layotgan modeli sifatida qaraymiz. Mazkur modelida O‘quv

maqsadlarida foydalaniladigan telekonferensiyalar texnologiyasiga ega

bo‘lgan ta’lim tizimini qayta qurish mavjud imkoniyatlari amalga

oshiriladi. Bu texnologiyalar tinglovchilar guruhlariga va alohida

o‘qituvchilarga bir-biridan har qanday masofadan turib o‘quvchilar bilan

va o‘zaro uchrashish imkonini beradi.

Bunday zamonaviy telekommunikatsiya vositalari bosma matnlar

audio va videotasmalar o‘rnini bosuvchi kompyuterli o‘quv dasturlari

bilan to‘ldiriladi. Masofali ta’limning bunday modeli paydo bo‘lishi

faqatgina masofadan turib emas, balki ta’lim muassasasi qandayligidan

qat’iy nazar ta’lim berishni olib borishga olib keladi. Bunday model

hali to‘la amalga oshirilgan emas. Bu model katta qiyinchiliklarga duch

kelmoqda xususan jamoatchilik tomonidan tan olinishi va ma’lum ilmiy

daraja berish diplom va sertifikatlar berish huquqini olish (virtual universitet

akkreditatsiyasi) muammolari. Mana shu qiyinchiliklarni yo‘qotish va

virtual universitet modelining to‘la rivojlanishi zamonaviy ta’lim tashkiliy

tuzilishida chuqur o‘zgarishlarni anglatadi.

Masofali ta’lim faqatgina milliy ta’lim tizimi (institutsional)

doirasidagina emas balki oliy ta’lim butun dasturining to‘rtdan bir

qismini tashkil etuvchi asosan biznes sohasida tayyorlashga yo‘naltirilgan

alohida tijorat kompaniyalari tomonidan ham rivojlantirilayotganini

alohida ta’kidlab o‘tish zarur. IBM General Motors Ford kabi va boshqa

kompaniyalar tomonidan xususiy korporativ ta’lim tharmoqlari

Mana shu ta’lim tizimlarining ko‘pligi murakkabligi bo‘yicha ham va

soni bo‘yicha ham universitetlarda yaratilgan tizimlardan ancha ilgarilab

Oxirgi o‘n yilliklar davomida masofali o‘qitishning rivojlanishi

uzluksiz ta’lim vositasi sifatida dunyo hamjamiyatining diqqat markazi

ob’ekti hisoblanadi. 1990 yil mart oyida Evropa komissiyasi “Masofali

o‘qitish va kasbiy tayyorlash” ishchi hujjatini qabul qildi bu hujjatda

ta’lim “ayniqsa ta’limning samaraliligi nuqtai nazaridan qiziqarli.

Yuksak sifatli ta’lim texnologiyalari markazda ishlab chiqilishi va

shundan keyin joylarda tarqatilishi mumkin” deyilgan. Masofali ta’lim uchun

qulay sharoitlar yaratish uchun 1994 yilda Evropa komissiyasi “Leonardo da

Vinchi” dasturini ishga soldi. Ushbu dastur “butun hayoti davomida uzluksiz

ta’limni va tayyorlash yangi shakllari” tizimini rivojlantirishi kerak.

“Sokrat” dasturi “uyda ta’lim olishni evropa masshtabiga olib chiqish”

maqsadini o‘z oldiga qo‘yadi.

Masofali ta’lim sohasida faoliyatni muvofiqlashtirish uchun butun

dunyo masofali ta’lim assotsiatsiyasi (WAOE) tashkil etildi bu

assotsiatsiya masofali ta’lim mintaqaviy ta’lim tizimlarini birlashtiradi

Dunyoda masofali ta’limning tizimlari turli-tumanligi xizmatlar

ko‘rsatiladigan ta’lim va tashkiliy shakllari juda xilma-xilligi sababli

hatto oddiy turlarga ajratish ham juda qiyin. Quyida chet el nashrlari

materialari bo‘yicha masofali ta’lim o‘qitish tizimlari eng e’tiborlilari

Mamlakat Masofali ta’lim o‘qitish tizimi Belgiya Bryusseldagi Oliy

iqtisodiyot maktab. (ESAL) AQSHda masofali ta’limning holati va

tendensiyalarini alohida ko‘rib chiqishni muhim deb hisoblaymiz.

Birinchidan ta’limning bu turi o‘quvchilar ko‘p qismini qamrab olgan

ikkinchidan o‘qitish masofali shakli an’anaviy ta’lim tizimlari bilan (maktab

o‘rta ta’limdan keyingi hamma ta’lim turlari firmalar ichidagi

kasbiyta’lim)tabiiy ravishda birlashtirilgan.

MDH davlatlarida faqatgina 1 millionga yaqin odam masofali

ta’lim tizimida o‘qitiladi. Misol uchun 40 ta injenerlik maktablaridan

konsorsium tashkil etuvchi Milliy texnologik universitet 90-

yillardayoq masofali ta’lim metodi bilan 1100 tinglovchilarni magistr

darajasiga tayyorlashni ta’minladi. Masofali ta’lim uchun AQSHda

televideniedan keng foydalaniladi. PBS-TV ommaviy teleko‘rsatuvlar

tizimi doirasida milliondan ortiq tinglovchilar o‘qitiladi. Kattalarni

o‘qitish dasturi fan biznes boshqaruv kurslarini o‘z ichiga oladi. Biznes

moliya va AQSHdan chiqishsiz huquqi sohasida bakalavr magistr va

doktor diplom hamda ilmiy darajalarini olish bilan amerika Kennedi-

Vetseri universitetidagi masofali o‘qitish dasturi ta’lim xizmatlari orasida

alohida o‘rin tutadi.

Dastur xalqaro tan olingan mavqeini olishni istagan biznesmenlar

va bankirlar uchun mo‘ljallangan. Mayk Xart tomonidan boshqariladigan

Illinoe shtati Benedikt kolleji “Guttler berg” loyihasi ASCH-fayllar

ko‘rinishida klassik asarlarni iloji boricha keng auditoriyaga etkazish

maqsadini o‘z oldiga qo‘yadi. Amerika ta’lim xizmatlarini ta’lim

xizmatlar bozorida taqdim etishda BMI (Business Management

Internatsional) -Kaliforniya shtatida (AQSH) San-Fransisko shahrida

shtab-kvartirasiga ega ixtisoslashtirilgan amerika konsalting kompaniyasi

katta faollik ko‘rsatmoqda. Shunday qilib masofali ta’lim faoliyatiga

keltirilgan misollardan G‘arbda masofali ta’limning rivojlanishi asosiy

tendensiyasi masofali ta’lim tizimi orqali taqdim etiladigan ta’lim

xizmatlarining kengligi va turli xilligi hisoblanadi degan xulosaga kelish

mumkin. Bundan tashqari masofali ta’limning rivojlanishi axborot va

telekommunikatsiya texnologiyalarning rivojlanishi bilan bog‘liqdir.

Hozirgi zamon talabiga to‘liq javob beradigan mutaxassisni tayyorlash

bu – davr talabidir. Hozirgi vaqtda respublikamizda yosh avlodni

tarbiyalash o‘qitish bilim berish zamonaviy axborot texnologiyalarga

yaqindan yondashish hamda yangi texnika va texnologiyalar bilan ishlashni

o‘rgatish maqsadida juda ko‘p ijobiy ishlar amalga oshirilib borilmoqda.

Ulardan asosiysi “Masofadan o‘qitish texnika va texnologiyasi”dir. Shu

nuqtai nazardan yosh avlodni masofadan o‘qitish (MO‘) tizimiga

tayyorlash bosqichlarini quyidagi ko‘rinishda amalga oshirish mumkin

Hozirgi axborot texnologiyalar jadal rivojlanib borayotgan davrda

masofaviy o‘qitish katta ahamiyat kasb etmoqda. Chunki ta’limning bu turi

shu paytgacha mavjud bo‘lgan ta’lim turlaridan o‘zining ayrim ijobiy

tomonlari bilan ajralib turadi. MO‘ning kunduzgi va boshqa ta’lim turlaridan

farqli jihati shundaki mazkur ta’lim turiga juda keng aholi ommasini jalb

qilish mumkin. MO‘ o‘zida kunduzgi va sirtqi ta’lim turlarining ijobiy

Shu jihatlariga ko‘ra MO‘ hozirgi kundagi istiqbolli ta’lim turlaridan biri

hisoblanadi. MO‘ asosida ta’lim berish uchun o‘qish istagida bo‘lgan

aholining muayyan qismini ta’lim muassasasi joylashgan erga yig‘ish

Nuriddinov B.S. Kasb ta’limi o‘qituvchilari malakasini oshirishda faol o‘qitish

metodlaridan foydalanish: Pedagogika fanlari nomzodi. . diss. Avtoref. – T., 2002. –

shart emas. Ikkinchidan tinglovchi yoki o‘quvchi tomonidan ortiqcha

sarf – xarajat qilish zarurati bo‘lmaydi. Uchinchidan bu ta’lim turiga

jalb qilinuvchilarning yosh cheklanishlarini istisno qilish mumkin.

MO‘ga jalb qilinuvchi kontingentni quyidagi ijtimoiy guruhlarga mansub

bo‘lgan shaxslar tashkil qilishi mumkin:

• ikkinchi oliy yoki qo‘shimcha ma’lumot olish malaka oshirish va

qayta tayyorgarlik o‘tash istagida bo‘lganlar;

• an’anaviy ta’lim tizimining imkoniyatlari cheklanganligi sababli

ma’lumot ola olmagan yoshlar;

• o‘z ma’lumot maqomini zamonaviy talablar darajasiga ko‘tarish

istagida bo‘lgan firma va korxonalar xodimlari;

• ikkinchi parallel ma’lumot olishni xohlagan tinglovchilar;

• markazdan uzoqda kam o‘zlashtirilgan mintaqalar aholisi;

•erkin ko‘chib yurishi cheklangan shaxslar;

•jismoniy nuqsonlari bo‘lgan shaxslar;

• harbiy xizmatda bo‘lgan shaxslar va boshqalar.

“Ta’lim to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni va “Kadrlar

tayyorlash milliy dasturi” maqsad va vazifalari bosqichma – bosqich

ro‘yobga chiqarilishida zamonaviy axborot texnologiyalari va tizimlarning

roli muhim ahamiyat kasb etishi hammaga ayondir. Zamonaviy axborot

texnologiyalariga: multimedia bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilish bir

alifbodan ikkinchi bir alifboga o‘tkazish kompyuterli test nazorati

skaner texnologiyasi internet elektron pochta Web – texnologiya

elektron virtual kutubxona masofadan turib ta’lim berish taqdim etish

texnologiyasi sun’iy tafakkur tizimlari va boshqalar kiradi.

Тьютор

Тью́тор — (англ. tutor ) исторически сложившаяся особая педагогическая позиция, которая обеспечивает разработку индивидуальных образовательных программ учащихся и студентов и сопровождает процесс индивидуального образования в школе, вузе, в системах дополнительного и непрерывного образования.

Историческая справка

Феномен тьюторства тесно связан с историей европейских университетов и происходит из Великобритании. Он оформился примерно в XIV веке в классических английских университетах — Оксфорде и несколько позднее — в Кембридже. С этого времени под тьюторством понимают сложившуюся форму университетского наставничества.

В то время университет представлял собой братство, исповедующее единые ценности, говорящее на одном языке и признающее одни научные авторитеты. Английский университет не заботился о том, чтобы все студенты слушали определенные курсы. Студенты из одних колледжей могли быть слушателями лекций профессоров из других колледжей. Каждый профессор читал и комментировал свою книгу. Студенту предстояло самому решать, каких профессоров и какие предметы он будет слушать. Университет же предъявлял свои требования только на экзаменах, и студент должен был сам выбрать путь, которым он достигнет знаний, необходимых для получения степени. В этом ему помогал тьютор.

Так как непреходящей ценностью того времени была свобода (преподавания и учения), тьютор осуществлял функцию посредничества между свободным профессором и свободным школяром. Ценность свободы была тесно связана с ценностью личности, и задача тьютора состояла в том, чтобы соединять на практике личностное содержание и академические идеалы.

Процесс самообразования был основным процессом получения университетских знаний, и тьюторство изначально выполняло функции сопровождения этого процесса самообразования.

В XVII веке сфера деятельности тьютора расширяется — все большее значение начинают приобретать образовательные функции. Тьютор определяет и советует студенту, какие лекции и практические занятия лучше всего посещать, как составить план своей учебной работы, следит за тем, чтобы его ученики хорошо занимались и были готовы к университетским экзаменам. Тьютор — ближайший советник студента и помощник во всех затруднениях.

В XVII веке тьюторская система официально признается частью английской университетской системы, постепенно вытесняющей профессорскую. С 1700 по 1850 год в английских университетах не было публичных курсов и кафедр. К экзаменам студента готовил тьютор. Когда в конце XIX века в университетах появились и свободные кафедры (частные лекции), и коллегиальные лекции, то за студентом оставалось право выбора профессоров и курсов. В течение XVIII—XX веков в старейших университетах Англии тьюторская система не только не сдала своих позиций, но заняла центральное место в обучении; лекционная система служила лишь дополнением к ней.

Сравнение позиций тьютора и учителя

Сегодня ученые различают следующие процессы: обучения, образования и подготовки, полагая их как относительно самостоятельные педагогические процессы. В организационно-педагогическом плане это означает, что целостное образовательное пространство старшеклассника представлено в трех «горизонтах» или в трех относительно самостоятельных пространствах — учебном, образовательно-рефлексивном и социально-практическом.

В традиционном понимании образовательного пространства акцент делается на обучении, а процессы социальной практики и образовательной рефлексии, как правило, не рассматриваются. В тьюторской же модели, в отличие от традиционной, процессы обучения, социальной практики и образовательной рефлексии рассматриваются как рядоположенные, при этом, ведущая функция — за процессом образовательной рефлексии.

Базовым процессом образовательной рефлексии выступает процесс самоопределения личности. «Выпускник школы должен представлять собой индивида, способного не только реализовывать на практике тот набор знаний и умений, которые он „усвоил“ в школе, но и обладающего готовностью… создавать, вырабатывать новые знания и способы деятельности, необходимые для адекватного действования в ситуациях, в которых не „срабатывают“ знания и умения, полученные в школе. Одним из средств, позволяющих индивиду конструировать новое, не имевшееся у него ранее, знание, понимание, новые способы деятельности, является рефлексия» (В. Г. Богин). Образовательная рефлексия — это осмысление учащимся своей образовательной истории и построение проекта собственного образования через создание образа себя в будущем. Для этого учащемуся необходимо осознать свои возможности и образовательные перспективы, сделать осознанный заказ к обучению, то есть составить свою индивидуальную образовательную программу. Взрослый, обеспечивающий этот процесс — «тьютор».

Тьютор (позиционно) — это тот, кто организует условия для складывания и реализации индивидуальной образовательной траектории учащегося.

Традиционно базовым процессом обучения является процесс трансляции культуры в ее знаниевой форме. Взрослый, который обеспечивает этот процесс — учитель. Учитель (позиционно) — это тот, кто учит, то есть передает элементы культуры и работает с ними, чтобы они закрепились у школьников в виде знаний, умений и навыков. Обучение современных старшеклассников требует перехода от «знаниевого» к «компетентностному» подходу, когда педагогической целью становится «способность молодых людей самостоятельно решать встающие перед ними задачи» (А. Б. Воронцов). В этом подходе учитель — это тот, кто средствами и способами своего предмета помогает старшекласснику сформировать способность успешного решения жизненных, карьерных и образовательных задач за пределами этой обучающей системы. То есть, по выражению В. В. Репкина, превращает ученика в учащегося.

Базовым процессом социальной практики выступает процесс социальных и профессиональных проб, процесс обретения социального опыта. Для реализации индивидуальной образовательной программы и складывания жизненной траектории через представления о своем будущем необходимо наличие реальных социальных действий. Позиция взрослого в этом пространстве — «социальный продюсер». Он помогает молодому человеку вывести свои образовательные проекты в социальную сферу.

Библиография

Ковалева Т.М. Сборник АПКиППРО / Т.М. Ковалева, Л.М. Долгова и др.— Москва. 2009.

Ссылки

Тьюторская Ассоциация: новости, теория и история, библиотека
Тьюторская Конференция в Москве, статьи по тьюторству
Проект НИУ ВШЭ “Тьюторы-студентам”

Педагогические профессии

O‘zbekiston OTMlarida tyutor lavozimi joriy etiladi

Vazirlar Mahkamasining “Respublika oliy ta’lim muassasalarida talabalarni turar joy bilan qamrab olish darajasini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

talabalar bilan ishlash bo‘yicha “guruh murabbiyi” instituti bekor qilinadi;
1–3-kurs talabalarining muammolarini bartaraf etishda yaqindan yordam ko‘rsatuvchi tyutorlarni biriktirish amaliyoti yo‘lga qo‘yiladi;
har 120-150 nafar talabaga 1 ta shtat birligi hisobida tyutor lavozimi kiritiladi hamda uning oylik maoshi “O‘qituvchi-stajor” bazaviy lavozim maoshiga tenglashtiriladi;
Tyutorlar talabalarning ma’naviy va ijtimoiy holatini doimiy ravishda tahlil qilib boradi va ularga mavjud muammolarni bartaraf etishda yaqindan yordam beradi.

O‘zbekistonda talabalar uchun Prezident davlat stipendiyasi kvotasi oshirildi
Oliy ta’lim vazirligi Toshkent yotoqxonalarida joy yetishmasligi muammosini ikki qavatli karavotlar orqali hal qilish yo‘lini taklif qildi
“Talaba o‘qisinmi yoki ijaraga pul topsinmi?!”. Maqsuda Vorisova — talabalar yotoqxonasi tanqisligi haqida

Кто-то пишет комментарии.
Asosiy yangiliklar
Bugun, 12:10
Bugun, 11:39
Bugun, 11:20
Ko‘proq yangiliklarni yuklash

Daryo
- Internet-nashr
- Tahririyat haqida
- Aloqa ma’lumotlari
- Foydalanish shartlari
- Maxfiylik siyosati
- Yangiliklar arxivi
- Instagram | Rasmiy
- Instagram | Lifestyle
- Instagram | Sport
- Facebook | Rasmiy
- OK | Rasmiy
- YouTube
- Daryo | Rasmiy — Asosiy kanal. Faqat muhim xabarlar
- Daryo | Live — Qisqa va tezkor yangiliklar
- Daryo | Lifestyle — O‘zbekiston va jahon shou-biznesi, salomatlik, moda bo‘yicha dolzarb va so‘nggi voqealar, maslahatlar
- Daryo | Sport24 — O‘zbekiston va jahon sport olamidagi eng so‘nggi yangiliklar va maqolalar
- Daryo | Rasmiy — Kirill alifbosida o‘qishni afzal ko‘rganlar uchun
- Daryo | Pul — O‘zbekistonda va jahonda biznes va iqtisodiyotga oid yangiliklar va tahliliy maqolalar
“Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

© «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2023

Yosh bo‘yicha cheklov

Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing
Related posts: