Умумий физика курси

Mövzu № 11 Maqnit sahəsi.

Fənn sillabusu Kafedra: Fizika, riyaziyyat və informatika Fənnin adı: Fizika

1. N.M.Mehtiyev. Ümumi fizika kursu. Bakı, Çaşıoğlu, 2010.

2. Abdinov C.Ş., Axundova N.M., Cəfərova S.Z. Fizika. Bakı. 2007.

3. N.M.Mehtiyev. Ümumi fizika kursu. Bakı, Çaşıoğlu, 2010.

4. B.D.Əliyev, Q.T.Həsənov. Ümumi fizika kursu. Bakı, Çaşıoğlu, 2005.

5. N.M.Qocayev. Ümumi fizika kursu. Optika. Bakı, 1998.

6. M.H.Ramazanzadə. Fizika kursu. Bakı, Maarif, 1987.

7. N.Ş.Məmmədzadə. Fizika. Bakı. Maarif. 1996.

8. Y.Ş.Feyziyev, R.M.Rzayev. Ümumi fizika kursu. Bakı. 2001.

9. Y.Q.Nurullayev, R.F.Babayeva, M.M.Tağıyev, Fizika praktikumu. Bakı, Çaşıoğlu, 2003.

10. Т.И.Трофимова. Курс физики. М.: Высшая школа. 2003.

11. И.В.Савельев. Курс общей физики. Т. III. М.: Наука. 1987.

12. Д.В.Сивухин. Общий курс физики. Т.IV,V-1,V-2. М.: Высшая школа. 1987.

13. А.А.Детлаф, Б.М.Яворский. Курс физики. Т. III. М.: Высшая школа. 1989.

14. Э.В.Шпольский. Атомная физика. Т. I, II. М.: Наука. 1984.

KURS İŞİ – Bu fənn üzrə kurs işi nəzərdə tutulmayıb.

• Tövsiyyə olunan dərsliklər və dərs vəsaitləri:

2. Friş S.A. Timoryeva A.N. Ümumi fizika kursu. I, II, III hissələr, 1962.

3. Qocayev N. M. Ümumi fizika kursu. Mexanika. Bakı,1978.

4. Xaйкин С.Э. Физические основы механики.М.,1971.

5. Ramazanzadə M. H. Fizika kursu. Bakı,1987.

6. Кикоин И.К. Кикоин А.К. молекулярная физика. М.,1963.

7. Kalaşnikov S. Q. Elektrik bəhsi. Bakı,1980.

8. Грабовский Р.И. Курс физики. М. 2007

9. V.Nəsirov, G.Aslanov Elektrik və maqnetizm “Adiloğlu” Bakı 2008

10. Ümumi fizika kursu A.Mehrabov 2002

11. T.Əzizov Fizikadan mühazirə kursu (4 hissə) 2003-2006

12. Əmiraslanov A. Fizikadan laboratoriya praktikumu 1989

• Fənnin təsviri və məqsədi:

tələbələrə müyyən eksperimental ( təcrübi) iş vərdişlərini aşılamaq, onları fiziki kəmiyyətlərin dəqiq ölçü üsulları ilə, əsas fiziki cihazlar və təcrübi nəticələrin sadə işlənməsi metodları ilə tanış etmək, laborator işlərinin aparılmasında nəticələrin qiymətləndirilməsi, xətaların hesablanması, qiymətləndirilməsi kimi bacarıqların aşılanması

• Davamiyyətə verilən tələblər:

Qiymətləndirmə:

gündəlik sorğuya görə-seminar və mühazirədə iştiraka görə-laboratoriya işlərinin düzgün yerinə yetirilməsinə və təhvil verilməsinə görə-ev tapşırıqlarına görə-sərbəst işlərə görə-kollokviumlara görə

• Davranış qaydalarının pozulması halları olduqda:

• Dərsə gecikən tələbələr qaib alır.
• Tələbələr Universitetin təyin etdiyi daxili intizam qaydalarını gözləməli, bir birinə hörmətlə yanaşmalı və dərsin gedişinə mane olmamalı, tələbə kimi dərsin gedişinin normal təşkilinə maraqlı olmalıdır
• Dərs vaxtı texniki avadanlıqlardan (mobil telefon, kalkulyator, kompüter və s.) istənilən formada istifadə, dərs zamanı yemek yemək, digər tələbələrlə danışaraq dərsin gedişionə mane olmaq – dərsi pozma kimi hesab edilir və belə tələbə auditoriyadan kənarlaşdırılır.

• Dərsə, verilən tapşırıqlara məsuliyyətlə yanaşmalı, vaxtinda yerinə yetirilməsinə çalışmalı, seminar və laboratoriya işlərinə hazır gəlməli, dərs zamanı qrup yoldaşlarının fikirlərinə diqqətlil olmalı, dinləməli, öz münasibtətini müasir tələb olunan formada bildirməlidir

8. Təqvim planı:

Mühazirə 30 saat

Laboratoaiya 10 saat

Mühazirə mövzuları üzrə açıqlama

Mövzu № 1

1. Giriş.2. Fizikanın əsas mövzusu və əsas tədqiqat obyekti.3. Fizikanın tədqiqat üsulları.

4. Fizika və texnika.5. Fiziki modellər (mexanikada).6. Skalyar və vektorial kəmiyyətlər.

Mövzu №2 Maddi nöqtənin kinematikası.

1. Hərəkətin təsnifatı.2. Maddi nöqtənin bərabər sürətli düzxətli hərəkəti.3. Düzxətli dəyişən hərəkət. Bərabərdəyişən hərəkət.4. Maddi nöqtənin əyrixətli hərəkətinin kinematikası.5. Bərk cismin fırlanma hərəkətinin kinematikası.

Mövzu № 3 Klassik dinamika.

1. Nyutonun qanunları.2. İmpulsun saxlanma qanunu.3. Kütləsi dəyişən cismin hərəkət tənliyi.

4. Mexaniki qüvvələr:-. Sürtünmə qüvvələri (sükunət, sürüşmə, diyirlənmə və özlü sürtünmə);

-. Elastiki qüvvələr. Hük qanunu (deformasiyalar);-. Cazibə qüvvəsi. Ümumdünya cazibə qanunu.

5. Klassik mexanikanın tətbiq olunma hüdudları.

Mövzu № 4 İş.Enerji.

Mexaniki iş və güc.

1. Sabit və dəyişən qüvvənin işi.2. Ağırlıq qüvvəsinin gördüyü iş3. Elastilik qüvvəsinin gördüyü iş.

4. Sürtünmə qüvvəsinin gördüyü iş.5. Enerji. Kinetik və potensial enerji.6. Enerjinin saxlanması qanunu.7. Kürələrin elastik və qeyri-elastik toqquşması.

Mövzu № 5 Hidrostatika və dinamika

1. Mayelərin xassələri . Mayelərin axını.2. Bernulli tənliyi. Torriçelli düsturu.3. Real maye axını.Özlüklük. Laminar və turbulent axın. Reynolds ədədi.4. Real mayenin laminar axını.

5. Puazeyl düsturu.6. Cismin maye daxilində hərəkəti. Stoks düsturu.

Mövzu №6 Qazların kinetik nəzəriyyəsi.

1. Statistik fizika və termodinamika.Molekulyar kinetik təsəvvürlər.2. Termodinamik sistem və onun halı 3. İdeal qazın hal tənliyi.4. Kinetik nəzəriyyənin əsas tənliyi5. Kinetik nəzəriyyənin əsas tənliyindən çıxan nəticələr.6. Sərbəstlik dərəcəsi.7. Enerjinin sərbəstlik dərəcəsinə görə paylanması.

Real qazlar. Statistik paylanmalar.

1. Qazların mayeləşməsi. Mayenin böhran halı.2. Real qazların hal tənliyi. Van-der-Vaals tənliyi. Böhran nöqtəsi.

Statistik paylanmalar:

3. Qaz molekullarının sürətə görə paylanması. Maksvel paylanması.4. Cazibə sahəsində olan qaz. Barometrik düstur.5. Bolsman paylanması.

Mövzu № 7 Termodinamikanın qanunları.

1. Termodinamik sistemin daxili enerjisi.2. Həcmin dəyişməsi zamanı görülən iş.3. Termodinamikanın I-ci qanunu.4. İdeal qazın daxili enerjisi və istilik tutumu.5. Adabatik proses.. Puasson tənliyi.

6. İzoproseslərdə qaz genişlənərkən gördüyü iş

Termodinamikanın II- ci qanunu.

1. Dönən və dönməyən proseslər.2. Termodinamikanın II- ci qanunu.3. Karno tsikli.4. Entropiya.5. Ideal qazın entropiyası.

Mövzu № 8 Elektrostatika

1. Elektrik yükləri. Kulon qanunu.2. Elektrik sahəsi. Elektrik sahəsinin intensivliyi.3. Elektrik sahəsinin potensialı. Elektrik sahəsində görülən iş.4. Potensiallar fərqi ilə sahə intensivliyi arasında əlaqə.

5. İntensivlik vektorunun süli. Qauss teoremi.6. Elektrik dipolu. Dipolun elektrik sahəsi.7. Naqilləri elektrik tutumu. Kondensatorlar.8. Elektrik sahəsinin enerjisi.9. Keçiricilər elektrik sahəsində.

10. Dielektriklər elektrik sahəsində.

Mövzu № 9 Sabit elektrik cərəyanı. Metalların keçiriciliyi.

1. Sabit elektrik cərəyanı və onun yaranma şərtləri.2. Metalların klassik elektron nəzəriyyəsi.3. Elektron nəzəriyyəsinə əsasən Om qanununun izahı.4. Metalların istilik keçiriciliyi ilə elektrik keçiriciliyi arasında əlaqə.5. Coul-Lens qanununun elektron nəzəriyyəsinə əsasən izahı.

6. Om qanununun inteqral şəkli. Potensiallar fərqi. E.H.Q. Gərginlik.7. Kirxhof qaydaları.

8. Metalların klassik elektron nəzəriyyələrinin çətinlikləri.9. Om qanununun tətbiqi hüdudları.

Mövzu № 10 Müxtəlif maddə və mühitlərdə elektrik cərəyanı.

1. Qazlarda elektrik cərəyanı.2. Plazma.3. Vakuumda elektrik cərəyanı.4. Kontakt potensiallar fərqi. Volta qanunu.5. Termoelektrik hərəkət qüvvəsi. Termoelektrik effect (Zeebek effekti)6. Peltye effekti (elektrotermik effekt)7. Tomson effekti (elektrotermik effekt)

Mövzu № 11 Maqnit sahəsi.

1. Maqnit sahəsi.2. Maqnit sahəsinin induksiyası.3. Cərəyanın maqnit sahəsinin induksiyası. Bio-Savar-Laplas qanunu.4. Maqnit sahəsinin cərəyanlı naqilə təsiri. Amper qüvvəsi.5. Maqnit sahəsinin hərəkət edən yüklü zərrəciyə təsiri. Lorens qüvvəsi.6. Düzxətli cərəyanlı naqilin maqnit sahəsi.7. Dairəvi cərəyanın əmələ gəlmiş maqnit sahəsinin induksiyası..8. Cərəyanlı naqillərin qarşilıqlı təsir qüvvəsi.9. Maqnit sahəsinin burulğanlılığı.Vakuumda maqnit sahəsi üçün tam cərəyan qanunu.

10. Maqnit sahəsində cərəyanlı naqilin hərəkəti zamanı görülən iş.11. Maqnit seli. Maqnit sahəsi üçün Qauss teoremi.12. Hərəkət edən yükün maqnit sahəsi.

Elektromaqnit induksiyası.

1. Faradey təcrübəsi. Lents qaydası.2. İnduksiya cərəyanının e.h.q.- nin təyini. Faradey qanunu.

3. İnduksiya zamanı konturda axan elektrik yükü. Maqnit sahəsinin intensivliyinin ölçülməsi.

4. Öz- özünə induksiya. Dövrənin açılması və qapanmasızamanı yaranan ekstra cərəyanlar.

5. Qarşılıqlı induksiya.6. Maqnit sahəsinin enerjisi.

Dəyişən cərəyan.

1. Dəyişən cərəyanın dövrəsində müqavimət. Kvazistasionar cərəyanlar.2. Dəyişən cərəyan dövrəsində induktivlik.3. Dəyişən cərəyan dövrəsində tutum.4. Dəyişən cərəyan dövrəsi üçün Om qanunu.

5. Dəyişən cərəyan dövrəsində iş və güc. Cərəyan və gərginliyin effektiv qiyməti.

Mövzu №12 Rəqslər.

1. Harmonik rəqslər.2. Rəqqaslar (yaylı, riyazi, fiziki).(M. i.)3. Harmonik rəqsi hərəkət edən cismin enerjisi.4. Rəqslərin toplanması. Döyünmə.(Müstəqil iş).5. Harmonik rəqslərin differensial tənliyi:

– Sərbəst rəqslər.- Sönən rəqslər.- Məcburi rəqslər.6. Elektromaqnit rəqslər.7. Elektromaqnit rəqslərin differensial tənliyi.

Dalğalar

1. Dalğavari hərəkət.2. Dalğa tənliyi. Faza sürəti.3. Dalğavari tənlik (Dalğanın diferensial tənliyi).

4. Dalğanın enerjisi.5. Dalğa qrupu. Qrup sürəti. Reley düsturu. Dalğanın dispersiyası.6. Elektromaqnit dalğaları.7. Dalğaların superpozisiya prinsipi.8. Dalğaların interferensiyası.

9. Durğun dalğalar.10. İşığın interfferensiyası. Interferensiya mənzərəsi.

Mövzu № 13 Işığın difraksiyası və polyarlaşması.

1. Işığın difraksiyası. Hüygens-Frenel prinsipi.2. Bir yarıqdan işığın difraksiyası.3. Difraksiya qəfəsi. Vulf-Breqq düsturu.4. İşığın polyarlaşması. Malyus qanunu.5. İşığın polyarlaşdırma üsulları. Maddənin optik anizotropiyası.+-

Mövzu 14 Işığın maddə ilə qarşılıqlı təsiri.

1. Işığın dispersiyası.2. Işığın səpilməsi.3. Işığın udulması.4. Işığın təzyiqi.5 Dopler effekti.6 Rentgen şüalarının maddə ilə qarşılıqlı təsiri.7. Koherent (klassik) səpilmə.8. Qeyri-koherent səpilmə (Kompton effekti).

Istilik şüalanması. Şüalanma qanunları.

1. Istilik şüalanması. Mütləq qara cisim.2. Kirxhof qanunu.3. Mütləq qara cismin şüalanma qanunları:

– Stefan-Bolsman qanunu.- Vin qanunu.4. Reley-Cins qanunu.5. Plank düsturu.

Mövzu № 15 Atom fizikası haqqında məlumat.

1. Rezerford təcrübəsi. Hidrogen atomu.2. Bor postulatları.3. Hidrogen atomunun kvant nəzəriyyəsi (Bora görə).4. Frank və Hers təcrübəsi.5. Kvant ədədləri.6. Pauli prinsipi. Atomda elektron örtüklərin quruluşu.

Nüvə fizikası haqda məlumat.

1. Atom nüvəsinin quruluşu. Proton və neytron.Izotoplar. Nüvə daxilindəki çevirmələr.2. Kütlə defekti. Rabitə enerjisi.3. Radioaktivlik.4. Radioaktiv çevirmə (parçalanma) qanunu.
Verilən mövzularin bir qismi əlavə mövzu kimi (tanışlıq üçün oxu), bir qismi isə müstəqil iş kimi təqdim olunacaqdır. Materiallar “Fizika Sizin üçün” www.phys-for-you.narod.ru internet saytda xüsusi ilə Lənkəran Dövlət Universitetinin tələbələri üçün ayrilmiş səhifədə elektron variantda verilmişdir. http://www.phys-for-you.narod.ru/ldu.htm
Dərsin işlənmə forması

1. Dərslər müəllimin izahlarından və mövzu ətrafında interaktiv (qarşılıqlı) müzakirələrdən ibarət olacaqdır.

2. Keçilən dərslərin tezisləri sonra tələbələrə verilsə də, dərslərdə qeydlər götürmək olduqca vacibdir! Çünki bu tezislər dərslərdə izah, təhlil və müzakirə edilən məsələləri bütün dolğunluğuyla əks etdirməyəcəkdir.

3. Dərslər azərbaycan dilində keçiləcəkdir. Lakin dərsdə sualları, imtahanda cavabları və nəhayət esseləri Azərbaycan, Rus və ya İngilis dilində ifadə etmək olar.

4. Dərslərin mövzu ardıcıllığı iş planında göstərildiyi kimidir.

5. Sərvbəst işlərdə azərbaycan, rus və ingilis dilində hazırlanıb təhvil verilə bilər.

Dərsə hazırlaşma forması

Dərslərə hazırlaşma forması aşağıdakı kimi tövsiyə olunur:

1.Hər bir dərsdən qabaq növbəti dərsin mövzusuna uyğun oxumaq, mövzunu dərsə qədər müəyyən dərəcədə öyrənmək, əlavə .materialları dəftərə qeyd edib müəllimə göstərmək

2.Hər bir dərsdə diqqətli olmaq, diskussiyalarda aktiv iştirak etmək və qeydlər götürmək

3.Hər bir dərsdən sonra keçilmiş dərsdə danışılanları xatırlamaq, onları düşünmək və dərsdə götürülmüş qeydləri tamamlamaq lazımdır.

4.Dərslərdə ekspromt (bədahətən, meyxanavari) və assosiativ (ağla ilk gələn fikirlərlə) aktivlik göstərmək mümkün deyil. Buna görə də, hər bir dərsin mövzusuna qabaqcadan hazırlaşmaq lazımdır. Adi səviyyədə hazırcavablıq aktivlik balı sayılmayacaqdır!

SƏRBƏST İŞLƏRİN MÖVZULARI VƏ TƏHVİL VERİLMƏSİNİN SON TARİXİ

Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi. Lorens çevrilmələri.

Kürələrin elastiki və qeyri–elastiki toqquşması.

Özlü mayenin hərəkəti.

Klassik mexanikanın tətbiqolunma hüdudları.

Riyazi və fiziki rəqqaslar.

Sönən və məcburi rəqslər.

Dalğa sürəti. Dalğa tənliyi.

Molekulların sürətinin təyini. Ştern təcrübəsi.

Molekulların sürətlərinə görə Maksvell paylanması.

Barometrik düstur. Bolsman paylanması.

Termodinamikanın I qanunun müxtəlif izoproses-lərə tətbiqi.

Dairəvi proseslər. İstilik maşınları.

Dönən və dönməyən proseslər.

Termodinamikanın II qanunun statistik mənası.

Molekulyar qüvvələr. Maddənin böhran halı.

Faza keçidləri. Üçqat nöqtə.

Mayelərdə daşınma hadisələri.

Kristal qəfəsin növləri. İzotrop və anizotropluq.

Bərk cisimlərin istilik xassələri.

Dipolun elektrik sahəsi.

Qauss teoreminin tətbiqləri.

Yüklənmiş sonsuz keçirici lövhənin elektrik sahəsi.

Bərabər yüklənmiş sferik səthin elektrik sahəsi.

Əks işarəli yükə malik iki paralel lövhənin elektrik sahəsi.

Yüklənmiş sonsuz silindrin elektrik sahəsi.

Dielektriklər elektrik sahəsində.

Kondensatorlar. Müstəvi kondensatorun tutumu.

Silindrik kondensatorun tutumu.

Kürəvi kondensatorun tutumu.

Elektron nəzəriyyəsinə görə Om qanununun izahı.

Termoelektrik hərəkət qüvvəsi. Termoelement.

Coul – Lens qanununun elektron nəzəriyyəsinə görə izahı. Yarımkeçiricilərin müqavimətinin temperaturdan asılılığı.

Maqnit sahəsinin cərəyanlı kontura təsiri.

Selenoidin oxu istiqamətində maqnit sahəsinin induksiyası.

Dairəvi cərəyanın maqnit sahəsi. Dairəvi cərəyanın mərkəzində əmələ gələn maqnit sahəsinin induksiyası.

Cərəyanlı maqnit sahəsinin enerjisi.

Hərəkət edən yükün maqnit sahəsi.

Elektromaqnit dalğaları. Elektromaqnit dalğalarının enerjisi.

Umov – Poytinq vektoru.

Eyni mailliyin əyriləri.

Maykelson, Jamen interferometrləri.

Yunq təcrübəsi. Eyni qalınlığın interferensiyası.

Difraksiya qəfəsi. Fəza qəfəsi.

Rentgen şüalarının difraksiyası.

Polyarlaşmış şüanın interferensiyası.

Əksolma və sınma zamanı işığın polyarizasiyası.

Nikol prizması. Süni anizotropluq.

Kerr effekti. Polyarizasiya müstəvisinin fırlanması.

İşıq sürəti. Faza və qrup sürəti.

Mikroskop və onun böyütməsi.

İstilik şüalanması qanunları.

Reley – Cins qanunu.

Optik kvant generatoru.

İşığın kombinasion səpilməsi.

Süni radioaktivlik. Süni nüvə çevrilmələri.

Kütlə defekti. Rabitə enerjisi.

QİYMƏTLƏNDİRMƏ:

Fənn üzrə krediti yığmaq üçün lazımı 100 balın toplanması aşağıdakı kimi olacaq.

50 bal – imtahana qədər O cümlədən:

10 bal – dərsə davamiyyət

20 bal – seminar dərslərindən toplanılacaq ballardır.

Seminar ərzində 3 dəfə kollokvium keçiriləcəkdir (minimum 3). Kollokviumda iştirak etmədikdə jurnalda 0 (sıfır) bal qeyd olunacaqdır.

50 bal – imtahanda toplanılacaq.

İmtahan test üsulu ilə keçiriləcəkdir. Test 50 sualdan ibarət olacaqdır. Hər bir sual bir baldır. Səhv cavablardan suallar, düzgün cavabların suallarının ballarını silir.

Qeyd: İmtahanda minimum 17 bal toplanılmasa, imtahana qədər yığılan ballar toplanılmayacaq.

İmtahan və imtahana qədər toplanan ballar cəmlənir və yekun miqdarı aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:

A – «Əla» -91-100 B – «Çox yaxşı» -81-90 C – «Yaxşı» -71-80 D – «Kafi» -61-70

• Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar:

1. Tələbələr dərsə verilən tapşırıqları hər gün həm mühazirəyə, həm seminara həmdə laborator məşğələyə hazır gəlməli,
2. Dərslərdə fəal iştirak etməli,
3. Seminarda müstəqil həll etmək üçün verilən məsələləri həll etməli, həll etməyə cəhd göstərməli
4. Tapşırılan laboratoriya işlərini yazmalı, nəzəri olaraq hazırlaşmalı, işin gedişini və ardıcıllığını bilməli, təyin edəcəkləri və hesablayacaqları kəmiyyətlərin dusturunu, ifadənin çıxarılışını və xətaları cıxarmağı bacarmalıdırlar.
5. Onlar fənnin tədrisinin sonunda fiziki nəzəriyyələr, qanunlar və qanunauyğunluqlar haqqında biliklərə malik olmalı,
6. Qanunları ifadı edən riyazi münasibətəri, sadə təcrübər aparmağı, nəticələri hesablamağı, xətaları hesablanma metodlarını bilməlidir.
7. Fiziki qanunları məsələ həllinə tətbiq etməyi bacarmalıdırlar.
8. Dərsə davamiyyətə görə aldıqları qaiblar üçün referat təqdim etməlidirlər
9. Marağa görə tələbələr əlavə iş təqdim edə bilərki, bu da onların qiymətləndirilməsində nəzərə alınacaqdır.
10. Hər tələbə kurs müddətində 5 sərbəst iş yazıb təhvil verməlidir- sərbəst işin həcmi 2-3 kompüterdə yazılmış vərəq olmalıdır.
11. Dərs müddətində mobil telefon və digər kompüter avadanlığından istənilən formada istifadə qəti qadağandır – bu formada dərsi pozmuş tələbələr dərsdən kənar edilir.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Умумий физика курси

Китобда умумий физика курсининг молекуляр физика ва термодинамика қисми систематик баён этилган. Ушбу ўқув қўлланма олий ўқув юртларининг физика мутахассислиги бўйича ўқувчи студентлари учун мўлжалланган, шунингдек, ундан физикани ўрганаётган ва ўқитаётган барча кишилар ҳам фойдаланишлари мумкин.

Китобда умумий физика курсининг молекуляр физика ва термодинамика қисми систематик баён этилган. Ушбу ўқув қўлланма олий ўқув юртларининг физика мутахассислиги бўйича ўқувчи студентлари учун мўлжалланган, шунингдек, ундан физикани ўрганаётган ва ўқитаётган барча кишилар ҳам фойдаланишлари мумкин.

Дабавлено : 2021-04-16 21:34:46

Этот категорий

Pythonda matematik hisoblashlarni dasturlash

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Uslubiy qoʻllanma Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:47:03

Ushbu uslubiy qo`llanma Python dasturlash tilida matematik hisoblash ishlarini dasturlashga bag`ishlangan. Bunda asosiy e’tibor massiv va matritsalar bilan ishlash, ular ustida bajariladigan amallar va funksiyalarni qo`llash, ilmiy grafiklarni yaratish funksiyalari imkoniyatlari bilan tanishish, SciPy paketi funksiyalari imkoniyatlarini o`rganish qaratilgan.

Nazariy mexanika

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Uslubiy qoʻllanma Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:46:55

Mazkur uslubiy ko`rsatma muhandislik yo`nalishlarning sirtqi bo`limida ta’lim olayotgan barcha talabalar uchun mo`ljallangan. Mualliflar sirtqi ta’limda tahsil olayotgan talabalarga nazariy mexanika fanidan topshirishi kerak bo`lgan nazorat ishlarini qanday bajarish kerakligini o`rgatshini maqsad qilib ish yuritilgan.

Nazariy mexanika

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Uslubiy qoʻllanma Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:46:46

Mazkur uslubiy ko`rsatma muhandislik yo`nalishlarning 60730300-Qurilish (bino va inshootlarni loyihalash, qurilish) yo`nalishi talabalari bo`limida ta’lim olayotgan barcha talabalar uchun mo`ljallangan.

Fundamentals of scientific research and innovation

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Oʻquv-uslubiy majmua Til: Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:45:59

In a market economy, there is a radical restructuring of science associated with the creation of competitive products, the transformation of science into the leading force of material production. The need for a scientific approach in the production of goods, economics and politics, the management environment and the education system forces science to develop at a faster pace than any other field of activity.

Oila tibbiyoti

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Oʻquv-uslubiy majmua Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:42:58

Ushbu fan respublikadagi sog`liqni saqlash tizimida o`tkazilayotgan islohotlar kesimida muhim ahamiyatiga ega. Sog`liqni saqlash birlamchi bo`g`iniga alohida e’tibor berilishi va umumiy amaliyot shifokori (pediatr) tizimini rivojlantirish nuqtai nazaridan bu fanning ahamiyati oshib bormoqda. SHu munosabat bilan ushbu dastur birlamchi bo`g`inda keng tarqalgakasalliklarni oldini olish, kechishi, davolashi va reabilitatsiya o`tkazishni qamrab oladi.

Новый

Жиззах вилоятида туристик дестинацияларни ташкил этишнинг ҳудудий жиҳатлари

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:58

Тадқиқотнинг мақсади Жиззах вилоятида туризм дестинацияларини ҳудудий ташкил этиш имкониятлари ва салоҳиятини аниқлаш, улардан самарали фойдаланиш бўйича таклиф-тавсиялар ҳамда ривожлантиришнинг ҳудудий жиҳатларини ишлаб чиқишдан иборат.

Таълим муассасаси раҳбарининг бошқарув фаолиятида соғлом ва ижодий муҳитни яратиш механизмларини такомиллаштириш

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:49

Тадқиқотнинг мақсади таълим муассасаси раҳбарининг бошқарув фаолиятида соғлом ва ижодий муҳитни яратиш механизмларини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

Ишлаб чиқариш таълими усталарининг касбий компетентлигини ривожлантириш

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:42

Тадқиқотнинг мақсади профессионал таълим муассасалари ишлаб чиқариш таълими усталарини тайёрлаш ва малакасини ошириш жараёнида уларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.

Eliptik qismi yuqori tartibli bo`lgan kasr tartibli xususiy hosilali differensial tenglamalar uchun to`g`ri va teskari masalalar

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,Ingliz tilida,O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:34

Tadqiqot maqsadi ixtiyoriy elliptik operatorli xususiy hosilali va kasr tartibli xususiy hosilali tenglamalar uchun to`g`ri va teskari masalalarning yechimi mavjud va yagonaligini ko`rsatishdan iborat.

Саноат корхоналари ривожланишининг инновацион стратегияларини такомиллаштириш

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:49:28

Тадқиқoтнинг мақсади саноат корхоналари, хусусан фармацевтика саноати ривожланишининг инновацион стратегияларини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

fizika kursu

BDU-nun «Yanmkeçiricilər fızikası» kafedrasınm müdiri, prof. A.H.Kazımzadə AzTU-nun «Elektronika» kafedrasının müdiri, prof. H.S.Orucov AzTU-nun «Fizika» kafedrasının professoru Ş.M.Əfəndiyev AzMİU-nun «Fizika» kafedrasının dosenti S.S.Əliyev

Elmi redaktor: AzTU-nun “Fizika” kafedrasımn Abbasov A.Ə.

Qocayev E.M. Əliyev S.A. Fizika kursu, I hissə, dərs vəsaiti. «Təhsil» NPM, Bakı-2011, 336 səh.

Dərs vəsaiti Ali Texniki məktəblər üçün təsdiq olunmuş fızika kursunun proqramı əsasında tərtib olunmuşdur. Kitab ümumi fızika kursunun mexanika, molekulyar fızika və termodinamika, hidrodinamika, mexaniki rəqslər və dalğalar, elektrodinamika və maqnetizm bölmələrini əhatə edir. Vəsait ali texniki məktəblərin tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin qəran ilə çap edilir.

© «Təhsil» NPM, 2011

ÖN S Ö Z Fizika – mühəndislərin nəzəri hazırlığmın əsasım təşkil edən və onların fəaliyyətini təmin edən elm sahələrindən biridir. Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin təsdiq etdiyi Ali Texniki Məktəblər üçün fızika kursunun tədris proqramına uyğun tərtib edilmişdir. Ali Texniki məktəblərin tələbələıi üçün nəzərdə tutulmuş dərs vəsaiti ümumi fizika kursunun mexanika, molekulyar fızika və termodinamika, mexaniki rəqslər və dalğalar, hidro və aerodinamikanın elementləri, elektrodinamika və maqnetizm bölmələrini əhatə edir. Ümumiyyətlə Ali Texniki məktəblərdə ümumi fızika kursunun tədrisi, proqrama uyğun olaraq nisbətən qısa müddət ərzində nəzərdə tutulduğundan, kitab mümkün qədər yığcam yazılmış və əsas diqqət fıziki hadisələrin izahma yönəldilmişdir. Vəsaitdə riyazi aparatdan lazımlı səviyyədə istifadə olunmuşdur. E>ərs vəsaitində hidro və aerodinamikamn elementləri şərh oİunduğundan, ondan Dövlət Dəniz Akademiyasmm və Milli Aviasiya Akademiyasmm tələbələri, eləcə də fizikanın əsaslarmı öyrənmək istəyən hər bir kəs istifadə edə bilər. Vəsaitdə ümumi fizika kursunun şərh olunan bölmələrinə aid 250-dən çox testin verilməsi, alınan nəzəri biliyin yoxlanılmasma və möhkəmlənməsinə xidmət edir. Müəlliflər kitabm əlyazmasmı diqqətlə oxuyub, dəyəıii məsləhətlər verdiyinə və düzəlişlər etdiyinə görə AzTU-nun «Fizika» kafedrasınm dosenti A.Ə.Abbasova və eləcə də kitabın ərsəyə gəlməsində bu və ya digər dərəcədə xidmətləri olmuş S.H.İsmayılova, İ.H.Həmdullayevaya və C.H.Alıyevaya dərin minnətdarlığını bildirir.

MÜNDƏRİCAT Ön söz 3 Fizikanın predmeti 4 I FƏSİL. KİNEMATİKA 6 § 1. Mexaniki hərəkət 6 § 2. İrəliləmə hərəkəti. Sürət 7 § 3. Təcil və onun toplananları 9 § 4. Fırlanma hərəkəti 10 II FƏSİL. DİNAMİKA 13 § 5. Nyutonun I qanunu 13 § 6. Nyutonun II qanunu. İmpuls 14 § 7. Nyutonun III qanunu 16 § 8. Cazibə sahəsi. Ümumdünya cazibə qanunu 16 § 9. Ağırlıq qüvvəsi və çəki 17 § 10. Sürtünmə və elastiklik qüvvələri 19 § 1 1 . İmpulsun saxlanması qanunu 20 § 12. Enerji. İş. Güc 22 § 1 3 . Kinetik və potensial enerji 23 §14. Qüvvə ilə potensial enerji arasında əlaqə 25 §15. Enerjinin saxlanması qanunu 26 III FƏSİL. XÜSUSİ NİSBİLİK PRİNSİPİNİN ƏSASLARl 27 §16. Mexaniki nisbilik prinsipi. Qaliley çevrilmələri 27 §17. Xüsusi nisbilik prinsipinin postulatları 28 §18. Lorens çevrilmələri 29 §19. Lorens çevrilmələrindən alınan nəticələr 32 §20. Hadisələr arasında interval 33 § 21. Relyativist dinamikanin əsas qanunu. Kütlə ilə enerji arasinda əlaqə 34 FƏSİL IV. BƏRK CİSMİN MEXANİKASI 37 § 22. Qüvvə momenti və ətalət momenti 37 § 23. Fırlanma hərəkətinin kinetik enerjisi 38 § 24. Bərk cismin fırlanma hərəkəti dinamikasının əsas tənliyi 39 § 25. İmpuls momenti və onun saxlanması qanunu 41 FƏSİL V. MAYE VƏ QAZLARIN MEXANİKASI 43

§ 26. Təzyiq 43 § 27. Maye və qazlar üçün Paskal qanunu 43 § 28. Mayenin hidrostatik təzyiqi 44 § 29. Birləşmiş qablar 45 § 30. Hidıavlik pres 46 § 3 1 . Atmosfer təzyiqi. Torriçelli təcrübəsi 46 § 32. Arximed qüvvəsi. Cisimlərin üzmə şərti 48 § 33. Mayenin hərəkəti. Kəsilməzlik tənliyi 49 § 34. Bernulli tənliyi və ondan alınan nəticələr 52 § 35. Mayenin daxili sürtünməsi (özlülüyü) 55 § 36. Cisimlərin maye və qazlarda hərəkəti 56 FƏSİL VI. MEXANİKİ RƏQSLƏR VƏ DALĞALAR 58 § 37. Harmonik rəqsiər və onun xarakteristikaları 58 § 38. Harmonik rəqslərin enerjisi 61 § 39. Harmonik ossilyator. Yaylı, fıziki və riyazi rəqqaslar 62 § 40. Eyni istiqamətli və eyni tezlikli harmonik rəqslərin toplanması. Döyünmə 65 § 41. Qarşılıqlı perpendikulyar rəqsləı in toplanması 67 § 42 Səıbəst və yaxud sönən mexaniki rəqslər 69 § 43. Məcburi rəqslər 72 § 44. Elastiki dalğalar. Eninə və uzuııuna dalğalar 75 § 45. Qaçan dalğa. Dalğa tənliyi 77 § 4 6 . Durğun dalğalar 79 § 47. Mexaniki dalğanın enerjisi 81 VII FƏSİL. MOLEKULYAR-KİNETİK NƏZƏRİYYƏ 83 § 48. Molekulyar fızika və termodinamikanın əsasları 83 § 49. Molekulyar-kinetik nəzəriyyənin əsas müddəaları və onların təcrübi təsdiqi 84 § 50. İdeal qaz. İdeal qazın empirik qanunları 87 § 5 1 . İdeal qazın hal tənliyi 89 § 52. Molekulyar-kinetik nəzəriyyənin əsas tənliyi və ondan çıxan nəticələr 91 § 53. Molekulların sərbəst yolunun orta uzunluğu 94 § 54. İdeal qaz molekııllarının sürətlərə görə paylanması üçün Maksvell qanunu 96 § 55. Barometrik düstur. Bolsman paylanması 99

VIII FƏSİL. TERMODİNAMİKANIN ƏSASLARI 102 § 56. Sərbəstlik dərəcəsinin sayı. Enerjinin sərbəstlik dərəcələrinə görə bərabər paylanması qanunu 102 § 57. Daxili enerji. İstilik miqdarı 103 § 58. Termodinamikada iş ! 104 § 59. Termodinamikanın I qanunu 105 § 60. İdeal qazın istilik tutumları 106 § 6 1 . Termodinamikanın I qanununun izoproseslərə tətbiqi 108 § 62. Adiabatik proses. Puasson tənliyi 109 § 63. Dairəvi proses. Dönən və dönməyən proseslər 111 § 64. Termodinamikanın II qanunu 113 § 65. Karno dövrü və onun ideal qaz üçün f.i.ə-lı 114 § 66. Gətirilmiş istilik miqdarı. Entropiya və onun statistik mənası 115 IX FƏSİL. KÖÇÜRMƏ HADİSƏLƏRİ 119 § 67. Diffuziya 119 § 68. İstilikkeçiı-mə 121 § 69. Qazlarda daxili sürtünmə (özlülük) 124 X FƏSİL. REAL QAZLAR 127 § 70. Molekullararası qarşılıqlı təsir qüvvələri 127 § 71. Van-der-Vaals tənliyi 128 § 72. Van-der-Vaals izotermləri və onların analizi 130 § 73. Real qazın daxili enerjisi 132 XI FƏSİL. BƏRK CİSİM VƏ MAYELƏRİN XASSƏLƏRİ 134 § 74. Bərk cisimlərin quruluşu və xassələri 134 § 75. Mayelərin quruluşu və xassələri 135 § 76. İslatma. Kapilyar hadisələr 136 FƏSİL XII. VAKUUMDA ELEKTRİK SAHƏSİ 138 § 77. Elektrik yükləri. Yükün saxlanması qanunu 138 § 78. Kulon qanunu 139 § 79. Elektrik sahəsi. Elektrik sahəsinin intensivliyi 140 § 80. İntensivlik vektorunun seli. Qauss teoremi 142 § 81. Elektrostatik sahədə yükün yerdəyişməsi zamanı görülən iş 147 § 82. Elektrostatik sahənin potensialı. Potensiallar fərqi. 149

§ 83. Elektrik sahəsinin intensivliyi ilə potensialı arasında əlaqə 150 § 8 4 . Elektrik dipolu 151 FƏSİL XIII. MÜHİTLƏRDƏ ELEKTRİK SAHƏSİ 153 § 85. Naqillər elektrik sahəsində 153 § 86. Dielektıiklər. Dielektriklərin polyarlaşması 154 § 87. Dielektriklərin polyarlaşması. Dielektrik daxilində elektrik sahəsi 155 § 88. Elektrik sahəsinin induksiya vektoru 158 FƏSİL XIV. ELEKTRİK SAHƏSİNİN ENERJİSİ 161 § 89. Elektrik tutumu. Kondensatorlar 161 § 90. Sükunətdə olan nöqtəvi yüklər sisteminin, təklənmiş yüklü naqilin və kondensatorun enerjisi 163 § 91. Elektrik sahəsinin enerjisi 165 FƏSİL XV. SABİT ELEKTRİK CƏRƏYANI 166 § 92. Elektrik cərəyanı. Cərəyan şiddəti və sıxlığı 166 § 93. Kəsilməzlik tənliyi 167 § 94. Elektrik hərəkət qüvvəsi 169 § 95. Oırı qanunu. Naqillərin müqaviməti 171 § 96. Bircins olmayan dövrə hissəsi üçün Om qanunu 173 § 97. Sabit cərəyanın işi və gücü. Coul-Lens qanunu 174 § 98. Budaqlanmış dövrələr. Kirxhof qaydaları 175 § 99. Metallann elektrik keçiriciliyinin klassik elektron nəzəriyyəsi 176 FƏSİL XVI. MÜXTƏLİF MÜHİTLƏRDƏ ELEKTRİK CƏRƏYANl 182 § 100. Vakumda elektrik cərəyanı 182 § 101. Qazlarda elektrik cərəyanı 185 FƏSİL XVII. VAKUUMDA MAQNİT SAHƏSİ 188 § 102. Maqnit sahəsi və onun xarakteristikaları 188 § 103. Hərəkət edən yükün maqnit sahəsi 190 § 104. Bio-Savar-Laplas qanunu və onun tətbiqləri 192 § 105. Amper qanunu. Cərəyanların qarşılıqlı təsiri 196 § 106. Lorens qüvvəsi 198 § 107. Holl effekti 200

§ 108. Maqnit sahəsinin induksiya vektorunun sirkulyasiyası haqqında teorem 202 § 109. Maqnit induksiya vektorunun seli. B vektoru sahəsi üçün Qauss teoremi § 110. B vektorunun sirkulyasiyası haqqında teoremin tətbiqləri. Solenoidin və toroidin maqnit sahələri 206 §111. Maqnit sahəsində mexaniki iş 207 FƏSİL XVIII. MÜHİTLƏRDƏ MAQNİT SAHƏSİ 209 § 112. Atomların maqnit momentləri. Molekulyar cərəyanlar 209 § 113. Maddə daxilində maqnit sahəsi. Maqnitlənmə vektoru 213 §114. Maqnit sahəsinin intensivliyi 216 § 115. Diamaqnetiklər və paramaqnetiklər 219 §116. Ferromaqnitlər 220 FƏSİL XIX. ELEKTROMAQNİT İNDUKSİYASI 223 § 117. Elektromaqnit induksiya hadisəsi 223 § 118. Elektromaqnit induksiyası üçün Faradey qanunu 224 § 119. Öz-özünə induksiya hadisəsi. İnduktivlik 226 § 120. Qarşılıqlı induksiya. Transformator. 228 § 121. Maqnit sahəsinin enerjisi 231 FƏSİL XX. ELEKTROMAQNİT SAHƏSİ ÜÇÜN MAKSVELL NƏZƏRİYYƏSİNİN ƏSASLARI 233 § 122. Burulğanh elektrik sahəsi 233 § 123. Dəyişmə cərəyanı 235 § 124. İnteqral və diferensial şəkildə Maksvel tənlikləri 239 Testlər. Mexanika 244 Mexaniki rəqslər və dalğalar 258 Molekulyar fizika və termodinamika 265 Maye və qazlann mexanikası 281 Elektrostatika 287 Sabit cərəyan 304 Maqnetizm 317 Ədəbiyyat 331 Mündəricat 332