Press "Enter" to skip to content

Ümumi geologiya

Geologiya ibtidai insanların işlətdiyi ilk faydalı qazıntıların ( çıxmaq daşı, kvars, kvarsit, əhəngdaşı, daşduz və s. ) öyrənilməsindən başlamış, okeanın dərin qatlarının və kosmik fəzanın tədqiqinə qədər çox uzun və mürəkkəb bir inkişaf yolu keçmişdir.

Ümumi geologiya və geomorfologiyanin əsaslari m ü h a z I r ə 1

Yerin quruluşunu, tərkibini və inkişafını öyrənənb elmə “ Geologiya” deyilir. Geologiya sözü “ geo “- Yer və “ loqos “ – elm kəlmələrindən əmələ gəlmişdir, geologiya Yer haqqında elm deməkdir.

Geologiya ibtidai insanların işlətdiyi ilk faydalı qazıntıların ( çıxmaq daşı, kvars, kvarsit, əhəngdaşı, daşduz və s. ) öyrənilməsindən başlamış, okeanın dərin qatlarının və kosmik fəzanın tədqiqinə qədər çox uzun və mürəkkəb bir inkişaf yolu keçmişdir.

Hazırda sürətlə inkişaf edən geologiya elmi bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədar bir sıra qollara, məsələn, mineralogiya, petroqrafiya, dinamiki geologiya, tarixi geologiya, hidrogeologiya, mühəndis geologiyası və s. ayrılır.

Mineralogiya – təbii şəraitdə yer qabığında yaranan müxtəlif miuneralların fiziki-kimyəvi xassələrini, tərkibini, mənşəyini və əmələgəlmə qanunauyğunluqlarını öyrənir.

Petroqrafiya – yer qabığını təşkil edən müxtəlif mənşəli süxurlar haqqında təlimdir. Çökmə süxurlar əmələgəlmə şəraitinə və xassələrinə görə maqmatik və metamorfik süxurlardan fərqləndiyi üçün müstəqil olaraq çökmə süxurlar petroqrafiyasında öyrənilir.

Ümumi geologiya

GEOLOGİYA FAKÜLTƏSİ

  • PROFESSOR-MÜƏLLİM HEYƏTİ
  • FOTO ALBOM
  • ÜNVAN

ÜMUMİ VƏ TARİXİ GEOLOGİYA KAFEDRASI

Ümumi geologiya və hidrogeologiya kafed­ra­sı Geologiya-coğrafiya fakültəsi yarandığı vaxt­­­dan onun tərkibində fəaliyyətə başlamışdır. 1943-cü ildə prof. Ə.H.Əsgərov kafedranın mü­diri seçilmiş və Kristalloqrafiya, mineralogiya və geokimya kafedrasına 1986-cı ilə kimi rəhbərlik etmişdir. Kafedra Biologiya fa­kül­təsinin nəzdində 1934-cü ildən fəaliyyət gös­tərən Geologiya və paleontologiya kafedrası­nın bazası əsasında yaradılmış, sonralar Ümumi geo­logiya və hidrogeologiya kafedrası adlan­dı­rılmışdır. Kafedraya müxtəlif illərdə prof. S.S.Səmədov (1986-1991) və dos. A.Ə.Məsimov (1991-2003) başçılıq etmişlər. 2003-cü ildə kafed­a iki müstəqil quruma – Ümumi geologiya, Hid­rogeologiya və mühəndis geologiyası kafedra­larına ayrılmışdır. Ümumi geologiya kafedrasına 2003-2012-ci illərdə prof. S.S.Səmədov rəhbərlik etmiş­dir. Həmin dövrdə kafedrada dosentlər F.D.Hə­sənov, N.Ə.Abbasov, T.H.Təh­mə­zo­va fəaliyyət göstərmişlər.
AMEA-nın sabiq prezidenti akad. M.M.Əli­yev 1951-ci ildə Paleontologiya və tarixi geologiya kafedrasını yaratmış və 1957-ci ilədək ona rəhbərlik etmişdir. Kafedra öncə geniş profilli Neft və qaz yataqlarının geologiyası, daha sonra Paleontologiya və tarixi geologiya kafedrası adlandırılmışdır. Kafedraya ilk dövrlərdə akad. M.M.Əliyev, ondan sonra AMEA-nın müxbir üzvü, prof. Q.M.Sultanov (1957-1991) və prof. V.B.Ağayev (1991-2008) rəhbərlik etmişlər. 2008-2011-ci illərdə kafedra müdiri vəzifəsini dos. B.H.Qələndərov icra etmişdir.
«Ümumi geologiya» və «Paleontologiya və tarixi geologiya» kafedraları sonralar birləşərək «Ümumi və tarixi geologiya» kafedrası yaradılmışdır. Yarandığı gündən 2016-cı ilə kimi yeni quruma dosent Həmid Musa oğlu Hüseynov rəhbərlik edib.
Kafedrada dosentlər Fərrux Dəmir oğlu Hə­sənov, Nurəddin Əli oğlu Abbasov, Rübabə Ehsan qızı Rüstəmova, Ələddin Məcid oğlu Məmmədəlizadə, Təranə Ha­cı qızı Təhməzova, baş müəllim Şakir Ramazan oğlu Balammədov işləyirlər. Kafedra əməkdaşları quruda və Xəzər dənizində neftli-qazlı rayonlarda basdırılmış strukturların aşkar edilməsi və «Azərbaycanın mezo-kaynazoy çöküntülərinin stratiqrafiyası» problemləri ilə məşğul olurlar.
Kafedranın son illər çap etdirdiyi nəşrlərdən «Paleontologiya», Geomorfologiya və dördüncü dövr çöküntülərinin geologiyası», «Regional geo­­­tektonika» və b. çox əhəmiyyətli əsərlər hesab edilir.
Ümumi geologiya və hidrogeologiya kafed­ra­sı Geologiya-coğrafiya fakültəsi yarandığı vaxt­­­dan onun tərkibində fəaliyyətə başlamışdır. 1943-cü ildə prof. Ə.H.Əsgərov kafedranın mü­diri seçilmiş və Kristalloqrafiya, mineralogiya və geokimya kafedrasına 1986-cı ilə kimi rəhbərlik etmişdir. Kafedra Biologiya fa­kül­təsinin nəzdində 1934-cü ildən fəaliyyət gös­tərən Geologiya və paleontologiya kafedrası­nın bazası əsasında yaradılmış, sonralar Ümumi geo­logiya və hidrogeologiya kafedrası adlan­dı­rılmışdır. Kafedraya müxtəlif illərdə prof. S.S.Səmədov (1986-1991) və dos. A.Ə.Məsimov (1991-2003) başçılıq etmişlər. 2003-cü ildə kafed­ra iki müstəqil quruma – Ümumi geologiya, Hid­rogeologiya və mühəndis geologiyası kafedra­larına ayrılmışdır.
Kafedrada dosentlər Fərrux Dəmir oğlu Hə­sənov, Nurəddin Əli oğlu Abbasov, Rübabə Ehsan qızı Rüstəmova, Ələddin Məcid oğlu Məmmədəlizadə, y.e.f.d., baş müəllim Təranə Ha­cı qızı Təhməzova, baş müəllim Şakir Ramazan oğlu Balammədov işləyirlər. Kafedra əməkdaşları quruda və Xəzər dənizində neftli-qazlı rayonlarda basdırılmış strukturların aşkar edilməsi və «Azərbaycanın mezo-kaynazoy çöküntülərinin stratiqrafiyası» problemləri ilə məşğul olurlar.
Kafedranın son illər çap etdirdiyi nəşrlərdən «Paleontologiya», Geomorfologiya və dördüncü dövr çöküntülərinin geologiyası», «Regional geo­­­tektonika» və b. çox əhəmiyyətli əsərlər hesab edilir.

Geologiya haqida qisqacha ma’lumot – Outline of geology

Quyidagi kontur geologiya haqida umumiy ma’lumot va dolzarb qo’llanma sifatida keltirilgan:

Geologiya – lardan biri Yer haqidagi fanlar – bu hozirgi hayot, ummon ichidagi oqim va atmosferani umuman istisno qilgan holda Yerni o’rganishdir. Geologiya sohasi Yer tarkibiy qismlarining tarkibi, tuzilishi, fizik xususiyatlari va tarixi va u shakllanadigan jarayonlarni o’z ichiga oladi. Geologlar odatda o’qishadi tosh, cho’kindi, tuproq, daryolar va Tabiiy boyliklar.

Mundarija

  • 1 Geologiyaning tarmoqlari
    • 1.1 Yer geologiyasi
    • 1.2 Sayyora geologiyasi
    • 2.1 Geologik jarayonlar

    Geologiyaning tarmoqlari

    Geologiya birinchi navbatda Yerga taalluqlidir, lekin har qanday sayyora yoki g’ayritabiiy tanada qo’llanilishi mumkin.

    Yer geologiyasi

    • Biogeologiya – Yer biosferasi va litosfera o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni o’rganish
    • Iqtisodiy geologiya – iqtisodiy ahamiyatga ega bo’lgan er materiallari bilan bog’liq fan
    • Muhandislik geologiyasi – Geologiyani muhandislik amaliyotida qo’llash
    • Atrof-muhit geologiyasi – ekologik muammolarda geologiyani amaliy qo’llash fani.
    • Geokimyo – geologik tizimlarni tahlil qilish uchun kimyo qo’llanadigan fan
    • Geologik modellashtirish – Yer qobig’ining qismlarini kompyuterlashtirilgan ko’rinishini yaratish bo’yicha amaliy fan
    • Geomorfologiya – relyef shakllari va ularni shakllantiruvchi jarayonlarni ilmiy o’rganish
    • Geofizika – Yer fizikasi va uning yaqinligi
    • Tarixiy geologiya – Yerning geologik tarixini o’rganish
    • Gidrogeologiya – er osti suvlarining tarqalishi va harakatlanishini o’rganish
    • Dengiz geologiyasi – okean tubining tarixi va tuzilishini o’rganish
    • Mineralogiya – minerallar va minerallashgan buyumlarni ilmiy o’rganish
    • Kon geologiyasi – Yerdan qimmatbaho minerallar yoki boshqa geologik materiallarni qazib olish
    • Paleontologiya – 11 700 yil oldin hayotni ilmiy o’rganish
    • Neft geologiyasi – uglevodorod yoqilg’ining kelib chiqishi, paydo bo’lishi, harakatlanishi, to’planishi va qidirilishini o’rganish
    • Petrologiya – tog ‘jinslarining kelib chiqishi, tarkibi, tarqalishi va tuzilishini o’rganadigan geologiyaning bo’limi
    • Sedimentologiya – tabiiy cho’kindi jinslar va ular hosil bo’lish jarayonlarini o’rganish
    • Stratigrafiya – tosh qatlamlari va ularning hosil bo’lishini o’rganish
    • Strukturaviy geologiya – Yer qobig’idagi deformatsiyani tavsiflash va sharhlash haqidagi fan
    • Vulkanologiya – vulqonlar, lava, magma va u bilan bog’liq bo’lgan hodisalarni o’rganish

    Sayyora geologiyasi

    Shuningdek qarang: Quyoshdagi yer sayyoralari geologiyasi – Merkuriy, Venera, Yer, Mars va Ceres geologiyasi

    Sayyora geologiyasi – Astronomik ob’ektlar geologiyasi, ehtimol yulduzlar atrofida joylashgan orbitada

    • Merkuriy geologiyasi – Merkuriy sayyorasining geologik tuzilishi va tarkibi
    • Venera geologiyasi – Quyoshdan keladigan ikkinchi sayyoraning geologik tuzilishi va tarkibi
    • Oy geologiyasi – Oyning tuzilishi va tarkibi
    • Mars geologiyasi – Mars sayyorasining yuzasi, qobig’i va ichki qismini ilmiy o’rganish
    • Yupiter geologiyasi – Quyoshdan beshinchi sayyora va Quyosh tizimidagi eng katta sayyora
    • Saturn nomidagi geologiya – Quyoshdan oltinchi sayyora va Quyosh tizimidagi ikkinchi katta sayyora
    • Uran geologiyasi – Quyosh tizimidagi Quyosh tizimidagi ettinchi sayyora
    • Neptun geologiyasi – Quyoshdan sakkizinchi va eng uzoq sayyora

    Geologiya asoslari

    • O’zaro aloqalar printsipi – boshqasini qisqartiradigan geologik xususiyat ikkalasining yoshi degan printsip
    • Kiritilgan qismlarning qonuni – Tosh tarkibidagi klastlar tosh shakllanishiga nisbatan eski
    • Uniformitarizm tamoyili – olamning tabiiy qonuniyatlari va jarayonlari vaqt va makon orqali doimiy bo’lib turishi haqidagi taxmin
    • Asl gorizontallik printsipi – Cho’kma qatlamlari tortishish kuchi ta’sirida gorizontal ravishda yotadi
    • Superpozitsiya printsipi – Deformatsiyalanmagan stratigrafik ketma-ketliklarda eng qadimgi qatlamlar ketma-ketlikning pastki qismida bo’ladi
    • Hayvonot almashinuvi printsipi – Qoldiqlar keng gorizontal masofalarda aniqlanishi mumkin bo’lgan aniq, ishonchli tartibda vertikal ravishda bir-birining o’rnini egallaydi

    Geologik jarayonlar

    • Petrogenez – tosh hosil qiluvchi jarayonlar

    Geologiya tarixi

Published in ! Без рубрики

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.